سیب زمینی از گیاهان حساس به خشکی به شمار می رود، کمبود رطوبت خاک سبب کاهش زیادی در عملکرد محصول می شود، بنابراین از مهم ترین عوامل محدود کننده عمکلرد، آب آست. تغییرات شدید رطوبت خاک می تواند موجب بد شکل شدن و غیر یکنواختی رشد غده ها گردد.
زیادی رطوبت خاک موجب شسته شدن عناصر غذایی و سموم شیمیایی به اعماق خاک می شود، به علاوه رطوبت بیش از حد خاک، سبب توسعه بیماری ها و کاهش درصد ماده خشک در غده ها می شود.
میزان حساسیت مراحل مختلف نمو به تنش رطوبت متفاوت است ، گیاه در مرحله جوانه زنی و سبز شدن حساسیت زیادی به کمبود رطوبت خاک ندارد، اما خشکی می تواند سرعت سبز شدن محصول را به اندازه قابل توجهی کاهش دهد. در طرف مقابل زیاد بودن رطوبت خاک در مرحله سبز شدن تا شروع غده دهی ، باعث می شود گیاه تولید یک سیستم ریشه ای سطحی بکند که باعث می شود در مراحل بحرانی نمو به علت عدم توسعه و تعمیق کافی ریشه، گیاه به تنش ها رطوبتی واکنش شدید نشان دهد.
دوره بحرانی :
دوره کوتاهی بلافاصله قبل و در طول دوره تشکیل آغازیهای غده نیازمند توجه خاصی را می طلبد ، زیرا گیاه در این مرحله از رشد خود به عوامل مختلفی نظیر : دما، طول روز، مقدار نیتروژن خاک و نیز رطوبت خاک بسیار حساس است.
خاک باید در زمان کاشت مطلوب باشد تا تماس خوبی بین غده بذری و خاک برقرار شود، اگر خاک رطوبت کافی ندارد، باید قبل از کاشت آبیاری انجام شود و انجام این عمل یعنی آبیاری قبل از کاشت دارای فوایدی می باشد :
- خاک تا زمان کاشت مقداری از رطوبت خود را از دست می دهد و در نتیجه سریعتر گرم می شود که باعث تسریع جوانه زنی می گردد.
- آبیاری قبل از کاشت سبب ایجاد تماس خوب بین غده و ریشه ها می شود .
- آبیاری قبل از کاشت سبب تحریک و رشد بذور علفهای هرز می شود که می توان آنها را طی عملیات تکمیلی تهیه بستر نابود کرد.
به طور کلی تصمیم گیری دربارۀ آبیاری مزرعه قبل از کاشت بستگی به این دارد که این عمل سبب به تاخیر افتادن کاشت محصول نگردد و زمان زیادی برای رسیدن خاک به مرحله گاورو شدن، تلف نگردد.
همراه با گذشت زمان و افزایش رشد رویش گیاه ، به تدریج بر نیاز آبی آن افزوده می شود، اما حساسیت گیاه به کمبود رطوبت خاک تا رسیدن به مرحله شروع غده بندی یعنی حدود 4-3 هفته پس از سبز شدن زیاد نیست، در این مرحله آبیاری را بر اساس تخلیه 50 تا 55 درصد رطوبت قابل استفاده از خاک انجام می دهند.
از زمان شروع غده بندی تا مدت کوتاهی قبل از قطع اندامهای هوایی گیاه که به منظور آماده سازی محصول جهت برداشت انجام می شود، باید توجه زیادی به آبیاری مزرعه شود. هر گونه تغییر در رطوبت خاک در این دوران باعث توقف و سپس رشد مجدد غده ها شده که نتیجه آن کلمه ای شدن، غیر یکنواختی رشد و بد شکلی غده ها می شود ، این عارضه خصوصاً در ارقام یا غده های بیضی بسیار مشهودتر است.
آبیاری در مرحله رشد غده ها بر اساس تخلیه 40 تا 50 درصد رطوبت خاک انجام می شود، طول دوره رشد غده ها معمولاً 90-60 روز است.
سیب زمینی در مرحله رسیدگی به آب کمتری نیاز دارد، این مرحله با شروع زرد شدن برگها آغاز و مشخص می شود. در این دوره به دلیل کاهش رشد غده ها و نیز کاهش میزان تعریق از اندامهای هوایی، نیاز آبی محصول کاهش می یابد و در نتیجه می توان میزان تخلیه بیشتری از رطوبت خاک را معیار آبیاری قرار داد.
انتخاب زمان مناسب برای شروع برداشت به عوامل زیادی بستگی دارد، حدود 20-10 روز قبل از برداشت اندام های هوایی یا به تدریج و یا ناگهانی باید حذف شوند ، در صورتی که اندامهای هوایی تدریجی کشته می شوند، آبیاری را تا شروع مرحله کشتن طبق مدار آبی مرحله قبل باید ادامه داد.
قطعه یکباره اندامهای هوایی، در مزارع تولید غده های بذری انجام می شود تا از گسترش بیماری های ویروسی و نیز درشت شدن غده ها جلوگیری شود. با قطع اندامهای هوایی، تعرق گیاه کاهش یا متوقف می شود، بنابراین چنانچه آخرین آبیاری در زمان کوتاهی قبل از قطع اندام های هوایی انجام شده باشد، انتظار می رود که در بسیاری شرایط، رطوبت خاک برای تکمیل رسیدگی غده ها و نیز ضخیم شدن پوست چوب پنبه ای کفایت کند. وجود رطوبت در خاک برای انجام عملیات برداشت نیز مهم است و جود رطوبت در خاک باید به حدی باشد که بتوان غده ها را به آسانی بوسیله دستگاه سیب زمینی کن از خاک خارج ساخت و خاک باید براحتی از غده ها جدا شود، در صورت وجود رطوبت بیش از حد، خاک به غده ها چسبیده و عملیات برداشت مختل می گردد، در خاکهای سبک تخلیه 40-30 درصد رطوبت و در خاکهای سنگین و نیمه سنگین تخلیه 60-50 درصد رطوبت در زمان برداشت مناسب است.
سیستم های آبیاری در مزارع سیب زمینی
الف- سیستم جوی و پشته ای :
قدیمی ترین روش آبیاری در مزارع به شمار می رود، که معایب زیادی دارد ، از جمله :
- نیاز به نیروی کارگری زیاد
- پایین بودن راندمان مصرف آب در مزرعه
- عدم یکنواختی نفوذ آب در ابتدا و انتهای ؟؟ و ...
این سیستم هنوز هم در بسیاری از نقاط جهان به کار می رود، اما در مزارع مکانیزه و مدون امروزی از روشهای جدیدتری استفاده می شود.
ب- سیستم آبیاری تحت فشار بارانی :
در این روش آب در شبکه تحت فشار قرار گرفته و از محل آبپاشها خارج می شود و وارد خاک می شود، سیستم آبیاری بارانی در ایران به دو شکل رایج تر است :
شکل اولیه سیستم آبیاری بارانی رولاین که در این روش یک خط لوله آبیاری به واسطه وجود چرخ در مزرعه حرکت می کند و عملیات آبیاری را انجام می دهد.
و شکل دوم سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت است. در این روش خطوط لوله های آبیاری که مجهز به شیر آب پاش هستند، در فواصل مناسب و محاسبه شده مستقر شده و ثابت می گردند. عیب عمده این روش این است که نیاز به سرمایه گذاری بالا دارد.
ج- سیستم آبیاری تحت فشار قطره ای :
در این روش بر روی هر پشته از محصول یک نوار که در راستای طول خود دارای درزهایی می باشد ، قرار می گیرد و آب از طریق این درزها و مجراها ، قطره قطره و تحت فشار پمپ وارد خاک شده و خاک را مرطوب می کند. این روش بهترین و جدیدترین روش برای آبیاری سیب زمینی محسوب می شود و دارای راندمان بسیار بالایی می باشد، اما هزینه های انجام این سیستم از قبیل هزینه احداث استخر، ایستگاه پمپاژ و ... بسیار زیاد است.
کنترل گیاهان هرز در مزارع سیب زمینی :
از آنجاییکه دوران سبز شدن سیب زمینی طولانی می باشد و اغلب 3 تا 4 هفته بطول می انجامد، در این روش ، علفهای هرز بدون هر گونه رقابت محصول می توانند سبز شده و بر محصول در اشغال محیط غلبه کنند. سیب زمینی پس از سبز شدن نیز سرعت گسترش کمی دارد و غالباً 4 تا 6 هفته طول می کشد تا بتواند کنوپی کم و بیش بسته ای را به وجود آورد و بتواند با علفهای هرز رقابت کند.
کنترل علفهای هرز در مزرعه سیب زمینی با بکارگیری تناوب زراعی مناسب و عملیات مکانیکی و بکارگیری روشهای شیمیایی امکان پذیر می باشد .
طولانی بودن دوران سبز شدن و کمی سرعت رشد گیاه ، پس از سبز شدن ، امکان کنترل مکانیکی علفهای هرز را فراهم ساخته است. اولین عمل مکانیکی قبل از سبز شدن محصول ، در روی ردیفهای کاشت با چنگک گردان و در بین ردیفهای کاشت با انواع کوالیتواتورها امکان پذیر است.
این روش ممکن است 2 تا 3 بار پس از کاشت تا قبل از سبز شدن محصول انجام شود، اما پس از سبز شدن فقط می توان بین ردیفهای کاشت را کوالیتواتور زد.
باید به این نکته توجه کرد که با گذشت زمان بر میزان توسعه افقی ریشه ها افزوده می شود ، به همین دلیل باید در هنگام کولتیواتور زدن دقت کافی را انجام داد، تا به ریشه ها آسیب وارد نشود، به علاوه در صورت اینکه عمق کار با دستگاه بیش از حد افزایش یابد، باعث بالا آمدن خاک زیرین و در نتیجه بوجود آمدن موج های جدیدی از علف ها می شود.
کنترل شیمیایی گیاهان هرز در مزرعه سیب زمینی :
برای کنترل شیمیایی علفهای هرز در زراعت سیب زمینی می توان ازعلف کش های پیش کا شتی ، پیش رویشی و یا پس رویشی استفاده کرد.
استفاده از تلفیقی از دو گروه علف کش های پیش رویشی و پس رویشی (نسبت به علف های هرز) بسیار مطلوب می باشد.
ممکن است برای کنترل علفهای هرز در روی ردیف کاشت از علف کش ها و در بین ردیفهای کاشت از وسایل مکانیکی استفاده نمود. این عمل موجب صرفه جویی در مصرف علف کش ها و حفاظت بیشتر از محیط زیست می گردد، اما همانطور که قبلاً گفته شد، استفاده از وسایل مکانیکی پس از گسترش بوته ها سیب زمینی می تواند خطرساز باشد.
- علف کش EPTC را می توان برای کنترل بذر اکثر باریک برگها و بسیاری از پهن برگها و نیز اویار سلام بصورت قبل ازکاشت مصرف نمود. میزان مصرف EPTC ، 4 تا 6 لیتر در هکتار از مایع امولسیون شونده 75 درصد این علف کش با نام تجاری اپتام می باشد. لازم است این علف کش تا عمق 5 تا 8 سانتی متری خاک بخوبی اختلاط داده شود.
- برای کنترل بذر باریک برگها و پهن برگهای دارای بذر ریز می توان از پندی متالین با نام تجاری استامپ به میزان 5/2 تا 3 لیتر در هکتار از مایع امولسیون شونده 33 درصد استفاده نمود. این علف کش را می توان بعد ازکاشت سیب زمینی و تا چند روز قبل از سبز شدن محصول روی سطح خاک پاشید و با خاک سطحی اختلاط داد. ممکن است در برخی موارد ازاین علف کش بعد از سبز شدن محصول و تا رسیدن بوته به ارتفاع 15 سانتی متری نیز استفاده شود. در این حالت لازم است علف کش با وسایل مناسب و بطور سطحی تا عمقهای 3 تا 5 سانتی متری در خاک اختلاط داده شود و یا بوسیله روش آبیاری بارانی بداخل خاک هدایت شود. مقدار آب مصرفی و زمان آبیاری در روش بارانی باید در حدی باشد که خاک را تا عمق 5/7 سانتی متری مرطوب کند :
از علف کش استامپ در مزارع سیب زمینی دیم که تحت تنش رطوبتی قرار دارد، خودداری شود. همچنین بعد از مصرف استامپ در مزرعه از کاشت چغندر قند و اسفناج تا 12 ما ه خودداری شود.
- علف کش تریلفورالین با نام تجاری ترفلام را می توان پس از کاشت تا حدود یک هفته قبل از پیدایش آثار سبز شدن برای کنترل بذر علفهای هرز مورد استفاده قرار داد. ترفلان نیز مانند استامپ اثر بیشتری روی بذر علفهای هرز بارک برگ دارد. میزان مصرف ترفلان 5/1 تا 2 لیتر در هکتار از مایع امولسیون شونده 48 درصد می باشد. حتماً لازم است که این سم در همان روز پاشش در مزرعه با خاک سطحی و تا عمق حدود 5 سانتی متر اختلاط داده شود و یا ترجیحاً با روش آبیاری بارانی وارد خاک شود.
- متری بیوزین با نام تجاری سنکور و یا لکسون علف کشی است که بیشتر برای کنترل گیاهان هرز پهن برگ در مزارع سیب زمینی بکار می رود. نحوه و زمان مصرف سنکور همانند استامپ است. میزان مصرف سنکور 75/0 تا 0/1 کیلوگرم در هکتار از پودر و قابل 70% است. در صورتی که از آبیاری بارانی برای ورود علف کش به خاک استفاده شود، می توان سنکور را تا قبل از4 برگی شدن علفهای هرز مورد استفاده قرار داد.
برای کنترل علفهای هرز یکساله که تا چند روز قبل از سیب زمینی سبز می شوند، می توان ازعلف کش پاراکوت با نام تجاری گراماکسون بهره برد. میزان مصرف گراماکسون 5/2 تا 3 لیتر در هکتار از مایع حل شونده 20% می باشد. برای افزایش کارآیی این علف کش می توان به هر 400 لیتر حجم نهایی پاشش ، 5/0 تا 1 کیلوگرم ماده مؤثر مویان غیر یونی اضافه کرد، ولی اگر آثار سبز شدن به صورت شکافته شدن سطح خاک در مزرعه مشاهده شد، باید از مصرف گراماکسون خودداری کرد.
در صورتی که علفهای هرز سبز شده قبل ازسیب زمینی از نوع چند ساله هستند، لازم است از علف کش گلیفوزیت با نام تجاری راندآپ استفاده کرد. میزان مصرف راندآپ، 5-3 لیتر در هکتار از مایع حل شوند 41% می باشد.
برای کنترل علفهای هرز باریک برگ یک ساله و کاهش رشد باریک برگهای چند ساله در مزارع سبز شده سیب زمینی می توان از علف کش ستوکسیدیم با نام تجاری نابواس استفاده کرد. علفهای هرز در زمان مصرف این علف کش باید در حال رشد فعال قرار داشته باشند. میزان مصرف نابواس 3-2 لیتر در هکتار از مایع امولسیون شونده 5/12% می باشد.
برای افزایش کارآیی این علف کش بهتر است حدود 1 لیتر در هکتار روغن گیاهی غیر سمی غلیظ همراه با علف کش مصرف نمود.
در روزهای گرم و مرطوب باید از پاشیدن نابواس در مزرعه خودداری کرد و نیز تا یک هفته بعد از پاشش از انجام هر گونه عملیات مکانیکی در زمین خودداری نمود. حداقل فاصله زمانی مصرف نابواس تا برداش محصول باید بیش تر از یک ماه باشد.
نکته : سیب زمینی به علف کش آترازین بسیار حساس است و این نکته باید در تناوب زراعی در مزرعه و استفاده از علف کش ها مد نظر قرار گیرد.
آفات و بیماری ها
سیب زمینی مورد حمله آفات عمومی زیادی از جمله کرم برگ خوار چغندر، شب پره گاما، شب پره زمستانی، کرم آگروتیس، شته سیاه باقلا، مگس لوبیا، تریپس توتون و کرم سفید ریشه قرار می گیرد. از آفات مهمی که در ایران به خانواده بادمجانیان و از جمله سیب زمینی خسارت قابل توجهی وارد می سازند، می توان به کنه سیب زمینی، کرم مفتولی ریشه، شته سیب زمینی، سوسک کلرادو، بید سیب زمینی و پروانه کله مرده اشاره نمود.
خسارت کنه سیب زمینی (Tetranychus turkistani) در همدان گزارش شده است. برای کنترل کنه سیب زمینی می توان ازتترادیفون ( با نام تجاری تدیون دوی 18) با غلظت 2 در هزار از مایع امولسیون شونده 52/7 درصد و یا پروپارژیت ( با نام تجاری اومایت) با غلظت 1 در هزار از مایع امولسیون شونده 57 درصد استفاده بعمل آورد.
گونه های زیادی از کرمهای مفتولی از جمله Agriotes lineatus و Homophillus coriaceus وجود دارند که تقریباً در اکثر مناطق سیب زمینی کاری کشور مشاهده شده اند. حشره بالغ خسارتی وارد نمی سازد، در خاک زمستان گذرانی می کند و تعداد زیادی تخم می گذارد. طول لارو بالغ تا 2 سانتی متر می رسد. لارو کرم مفتولی روی غدد کاشته شده و غدد محصولی تغذیه نموده و تولید کانال و حفره در غده می نماید وگاه موجب مرگ اندامهای هوایی می شود. خسارت بر غده، محیط را برای حمله قارچها مساعد می سازد. تراکم بیش از یک لارو در متر مربع می تواند خسارت زیادی بر محصول وارد سازد.
انواع شته ها نه تنها از طریق تغذیه از شیره پرورده بطور مستقیم بر سیب زمینی خسارت وارد می سازند، بلکه انتقال دهنده ویروسها می باشند و از این لحاظ، بخصوص برای مزارع بذری، بسیار مهم می باشند. شته ها بیشتر در زیر برگها زندگی می کنند و به رنگهای مختلفی دیده می شوند. در اثر تغذیه شته ها ، برگچه ها پیچیده شده ، دچار لکه های سوختگی گردیده و گاه می میرند.
سوسک کلرادو (Leptinotara decemlimeata) در نواحی آذربایجان و کرج به سیب زمینی خسارت وارد می سازد. سوسک بالغ کلرادو به رنگ سیاه با رگه های زرد نارنجی در خاک زمستان گذرانی می کند، در بهار به محصولات خانواده بادمجانیان حمله می کند و در زیر برگها تخم گذاری می نماید. لارو پس از مدتی تغذیه از برگها وارد خاک شده، به صورت شفیره درآمده و مجدداً به صورت حشره بالغ به برگها حمله می کند. سوسک کلرادو در انتقال بیماریهای باکتریایی به سیب زمینی نیز نقش دارد.
خسارت بید سیب زمینی (phthorimaea operculella) در اکثر مناطق سیب زمینی کاری کشور گزارش شده است. بدن حشره کاملاً به رنگ نقره ای خاکستری و بالهایی به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری دیده می شود. حشره در سطح زیرین برگها و یا روی غدیی که در معرض دید هستند، تخم گذاری می نماید. خسارت بید سیب زمینی ناشی از فعالیت لارو آن می باشد. طول لارو بالغ بید سیب زمینی به 15 تا 20 میلی متر می رسد.
لاروهای جوان به رنگ خاکستری یا زرد مایل به سفید دیده می شوند، ولی در هنگام بلوغ دارای گرایشی به رنگ صورتی یا سبز می باشند. سر لارو در تمام مراحل رشدی به رنگ قهوه ای تیره است. بید سیب زمینی به اکثر گیاهان خانواده بادمجانیان، بخصوص سیب زمینی ، بادمجان و توتون حمله می کند.
شامل 45 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله آبیاری , آفات وبیماریها در زراعت سیب زمینی
