دانلود مقاله مطالعه روش سنجی

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله مطالعه روش سنجی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
هدف هر موسسه تولید کالا و خدمات به اقتصادی‌ترین شیوه‌ی ممکن است. به منظور تحقق چنین هدفی لازم است روشهای انجام کار طراحی و در عمل به اجرا درآیند. روشهایی که ضمن حفظ سلامت و ایمنی نیروی کار در محیط کار، افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت محصول را به دنبال داشته باشند. همچنین برای برنامه‌ریزی تولید و نیروی انسانی، برآورد هزینه تولید، نظارت بر حسن انجام کار، تعیین زمان تحویل کالا به مشتری و برقراری نظام پرداخت دستمزد و حقوق بر اساس میزان کار، ضرورت دارد زمان‌های استاندارد را برای هر یک از کارها و فعالیت‌هایی که لازمه‌ی تولید عملیات می‌باشند، مشخص شوند.
مطالعه‌ی کار 1: به مجموعه روش‌هایی گفته می‌شود که با مطالعه و بررسی و تجزیه و تحلیل روشهای موجود انجام کار بهبود آنها و تعیین زمانهای استاندارد برای انجام کار بهبره‌وری و کارآیی سازمان کمک می‌کند.
روش سنجی2 : به ثبت، و بررسی سیستماتیک روشهای موجود انجام کار با نگرشی انتقادی پرداخته و راهها و روش‌هایی موثرتر، ساده‌تر، و اقتصادی‌تر را برای انجام کار به منظور افزایش کارآیی و بهره‌وری در موسسه طراحی و پیشنهاد می‌کند.
کار سنجی3 : به مجموعه روش‌هایی که به منظور بررسی و تعیین زمان لازم برای این که یک کارگر واجد شرایط بتواند کار خاصی را در سطح معینی از عملکرد انجام دهد گفته می‌شود.
درباره‌ی مطالعه‌ی کار و دامنه آن گه‌گاه استنباط‌های غلطی می‌شود؛ برخی از افراد فقط به یکی از جنبه‌ی آن یعنی مطالعه‌ی زمان توجه دارند و گاهی اوقات آن را با برنامه‌ی دستمزد- انگیزش معدل می‌دانند و یا مطالعه‌ی کار را صرفاً در بنگاه‌های بزرگ صنعتی که دارای تولید انبوه می‌باشند، قابل استفاده می‌دانند. در حالی که مطالعه‌ی کار می‌تواند در کلیه بنگاهها اعم از کارخانه‌ها، مزارع، ادارات، بانک‌ها، رستوران‌ها، هتلها، سوپر مارکت‌ها، پمپ بنزین‌ها و تعمیر‌گاهها کاربرد داشته باشد.
مطالعه‌ی کار به مدیریت کمک می‌کند تا علل مشکلات و مسائل را در سازمان خود به خوبی درک کرده و بتواند در جهت بهبود روشها و تقلیل زمان انجام کار به منظور افزایش بهره‌وری و کارآیی اقدامات لازم را انجام دهد.

تاریخچه‌ی روش سنجی
روش‌های مطالعه‌ی کار در قالب دو روش مستقل از هم یعنی مطالعه‌ی زمان ومطالعه‌ی روش (که قبلاً به مطالعه‌ی حرکت1 معروف بود) رشد کرد. به همین دلیل در گذشته و امروزه در برخی از متون، مطالعه‌ی زمان و حرکت2 نیز می‌نامند.
استخدام فردریک تیلور در سال 1881م. در کارگاه کمپانی فولادسازی میدوال سبب شد، سیستم موجود به فرم مورد علاقه‌ی وی تغییر جهت داده، در نتیجه او به سرعت به سمت سرپرستی کارگران رسید و تصمیم گرفت تلاشی در جهت تغییر مدیریت انجام دهد. به این ترتیب که ً به جای مغایرت منافع کارگران و مدیران، آنها را همسو کند. ً و از این رو بیان داشت که ً بزرگترین مانع بین همکاری کارگران و مدیریت در این است که مدیریت تصور درستی از مقدار کار روزانه کارگر ندارد. ً
تیلور در سال 1883 با روش سیستماتیک مطالعه‌ی کار توانست یک کار مشخص را به عناصری تقسیم کرده و تک تک این عناصر را بررسی کند. وی هنگامیکه در کارخانه‌ی فولادسازی رئیس گروه بود با این مسئله روبرو شد که چه روشی بهترین راه انجام کار است؟ و یا چه چیزی یک روز کاری را تشکیل می‌دهد؟ تیلور به کارش اهمیت می‌داد و انتظار داشت که افراد زیر دستش کارشان را به خوبی انجام دهند. او برای خودش مطالبی تنظیم نمود تا بتواند بهترین روش انجام کار را پیدا نماید. مجموعه‌ی مطالب تنظیم شده‌ی خود را به کارگران تعلیم می داد و همه‌ی شرایط را طوری ایجاد می‌کرد که کارگران بتواند کارشان را به روش پیشنهادی او انجام دهند. در ضمن تعداد محدودی زمان استاندارد برای انجام کارها تعیین کرد و سپس به کارگرانی که کار را به شکل تعریف شده انجام می‌دادند، جایزه و پاداش می‌داد.
تیلور تشخیص داد که تعیین بهترین روش انجام کار، از مهمترین کارهای مدیران است. او بیان کرد که یکی از وظایف مهم مدیریت این است که ً یک روش علمی برای تمام کارهای انسان تدوین کند. ً او در این راستا با هر مسئله‌ی جدیدی با روش علمی برخورد می کرد.
بر اساس نظریات تیلور، همانگونه که مدیران صنعتی امروز معتقد هستند، مطالعه‌ی کار از یک طرف موجب افزایش کارآیی در کارخانه و از طرف دیگر موجب افزایش حقوق کارگران بوده و در عین حال کاهش قیمت تمام شده را نیز به همراه دارد.
تجزیه و تحلیل حرکات یا فن صرفه‌جویی در حرکات یکی از نتایج مکتب علمی فردریک تیلور است. با بررسی‌های مداوم و علمی خود در کارخانه‌های صنعتی آمریکا، متوجه گردید که مقدار قابل توجهی از انرژی و وقت کارگران صرف حرکات بیهوده و تلاش‌های غیر مفید می‌شود. به نظر وی، علت اساسی این امر آشنا نبودن با نحوه‌ی صحیح حرکت دادن دست، پا و بدن هنگام انجام کار بود، او عقیده داشت که مدیران هر سازمان باید با بررسی و تجزیه و تحلیل حرکات دست، پا و بدن کارگر، حرکات لازم برای انجام هر کار را به حداقل تقلیل دهند و بدین ترتیب، ضمن جلوگیری از خستگی کارگر، سطح کارآیی و راندمان کار را نیز افزایش دهند.
امروزه از تجربیات تیلور در سنجش زمان به منظور بالا بردن راندمان کار یک کارخانه و تشویق کارگران با فراهم آوردن مزایا و حقوق بالاتر و بالاخره تحویل دادن محصول با تمام مشخصات لازم با هزینه‌ی کمتر برخوردار می‌باشیم.

توسعه‌ی فعالیتهای مطالعه‌ی روش توسط گیلبرت‌ها :
به دنبال نظریات تیلور مبنی بر لزوم تجزیه و تحلیل حرکات، فرانک گیلبرت و همسرش لیلیان گیلبرت، کوششهای فراوانی صرف پایه‌گذاری آن توسط روش علمی تجزیه و تحلیل حرکات کردند و در این زمینه موفقیت‌های بزرگی کسب نمودند. در اثر تلاش‌های تیلور، فرانک ولیلیان گیلبرت، تجزیه و تحلیل حرکات به عنوان یکی از فنون ساده کردن کار و یکی از ملزومات اندازه‌گیری کار شناخته شد.

اهداف مطالعه‌ی کار :
مطالعه‌ی کار، مطالعه‌ی درباره‌ی روشها و سیستم‌ها و زمانهای انجام کار است که به منظور اهداف زیر انجام می‌گیرد:
ا0 طراحی سیستم‌ها و روش‌های بهتر، کارآمدتر و کم هزینه‌تر و اقتصادی‌تر برای انجام کار.
2. استاندارد کردن سیستم‌ها و روش‌های علمی انجام کار.
3. تعیین زمان‌های استاندارد برای انجام کار.
4. کمک به آموزش کارکنان جهت اجرای روش‌ها بهتر کار.

منافع ناشی از مطالعه‌ی کار :
مطالعه‌ی کار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در زیر دلایل این اهمیت در سازمان ارائه شده‌اند:
الف) در برنامه‌ریزی تولید: روش استاندارد و زمان استاندارد کارها در تعیین این که:
- چگونه تولید باید انجام شود؟
- در هر دوره‌ی زمانی چه مقدار تولید شود؟
- تعیین ظرفیت تولید.و نظایر آن‌ بسیار مهم است.
ب) در متعادل کردن خط تولید: توازن تولید عبارت است از تلاش در یکسان کردن زمان استاندارد در ایستگاه‌های کاری بطوری که تأخیری در تولید به وجود نیاید. اساس و مبنای برقراری و ایجاد و توازن در خط تولید، روش سنجی و کار سنجی می‌باشد.
ج) تعیین قیمت تمام شده‌ی محصول: قیمت تمام شده‌ی محصول عبارت است از مجموعه‌ی هزینه‌های مواد، نیروی انسانی، ماشین‌آلات، سربار و هزینه‌های غیرمستقیم. در این مورد نیز با دانستن زمان لازم برای انجام کار حداقل تعداد کارگران می‌توان هزینه‌ی مستقیم نیروی انسانی را به دست آورد و از اینجا با در نظر گرفتن هزینه‌ی سایر عوامل، قیمت تمام شده‌ی محصول را محاسبه کرد.
د) پیش بینی ماشین آلات و نیروی انسانی مورد نیاز : برای اینکه بتوانیم در هنگام احداث هر واحد تولیدی تعداد انسانی وماشین آلات مورد نیاز را برآورد کنیم لزوماً باید اطلاعات مربوط به مجموعه‌ی عملیات مختلف اعم از دستی و ماشینی را به همراه زمان انجام آنها در دست داشته باشیم. با داشتن زمان مفید کار روزانه و ظرفیت ماشین‌آلات و هدف برنامه‌ی تولید می‌توان تعداد ماشین‌آلات و نیروی انسانی مورد نیاز را برآورد نمود.
ه) تهیه‌ی شاخص‌هایی برای نظارت و ارزیابی کارآیی نیروی انسانی وماشین‌آلات : بر اساس استاندارد زمان انجام کار می‌توان نظام پرداخت حقوق و دستمزد را بنیان نهاده و طبق آن کارآیی افراد را سنجیده وتشویق و تنبیه را انجام داد ونظارت بر کار را اعمال نمود.
به طور کلی کارسنجی و روش‌سنجی کمک به برنامه‌ریزی تولید، افزایش کارآیی نیروی انسانی و نظارت و کنترل برانجام کارها می‌کند. با روش‌سنجی اقتصادی‌ترین روشها اننتخاب شده و یا تعیین زمان استاندارد کار می‌توان تعداد نیروی انسانی و ماشین‌آلات مورد نیاز را برآورد کرده و قیمت تمام شده‌ی محصول را به دست آورد. همچنین بر اساس کارسنجی و روش‌سنجی می‌توان شاخصهایی برای سنجش عملکرد افراد به دست آورد و نظامی برای پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان بر اساس کارآیی افراد بنیان نهاد. مطالعه‌ی کار ابزار قوی ومفیدی دردست مدیران و مجریان و مسئولان در جهت افزایش کارآیی و بهره‌وری می‌باشد.

کاربرد روش‌سنجی و کارسنجی در امور اداری و تولیدی :
اغلب بررسیها تا قبل از جنگ جهانی دوم در زمینه‌های روش‌سنجی و زمان‌سنجی معطوف به کارخانجات و کارگاه‌های تولیدی بود و به امور اداری و دفتری اهمیت کمتری داده می‌شد. علت این بود که سازمان‌های صنعتی، هزینه‌های اداری و دفتری جزء کوچکی از هزینه‌های مربوط به تولید را تشکیل می‌داد. اما پس از جنگ جهانی دوم به علت وسعت امور سازمان‌ها و افزایش حجم خدمات و اهمیت کارهای اداری که برای سازمان دادن و انجام امور تولیدی و صنعتی لازم است، مدیران متوجه شدند که هزینه‌های اداری و دفتری درصد قابل توجهی از هزینه‌ها را در مقایسه با هزینه‌های تولیدی تشکیل می‌دهند. به این علت در سال‌های اخیر روش‌سنجی و زمان‌سنجی در اندازه‌گیری کارهای اداری و دفتری مورد توجه خاص قرار گرفته و تجزیه تحلیلگران سیستم‌ها همواره می‌کوشند با تجزیه و تحلیل مداوم و ابداع و بکرگیری روش‌های صحیح، حجم کارها و زمان لازم برای انجام کار را تعیین نمایند.
به تدریج و با توسعه‌ی تکنیک‌های زمان و حرکت‌سنجی، در دهه‌ی اخیر چنین احساس شد که عبارت فوق با توجه به کاربرد وسیع آن در فعالیت‌های تولیدی و غیر تولیدی غیرکافی و همین طور بسیار کوچک و محدود می‌باشد و نتیجتاً عبارات زمان‌سنجی تبدیل به ً روش‌سنجی ًو ً اندازه گیری کار ًً تواماً به ً مطالعه کار ً تغییر و تحول یافته است.
به طور خلاصه تکنیک مطالعه‌ی کار (ارزیابی کار و زمان) که خود از دو تکنیک مطالعه‌ی روش و اندازه‌گیری کار فراهم آمده و در واحدهای صنعتی بخشی به نام بخش مهندسی روشها و استانداردها و در سایر سازمانهای غیر صنعتی دفتری به نام تعمیم و بهبود روش را امروزه به وجود آورده است .

مطالعه‌ی روش :
همانطور که دیدیم مطالعه‌ی روش، ثبت سیستماتیک و بررسی دقیق و منتقدانه روش فعلی انجام کار به منظور طرح و بکار بردن روش‌های ساده‌تر و مؤثرتر و کاهش فعلی انجام کار به منظور طرح و بکار بردن روش‌های ساده‌تر و مؤثرتر و کاهش هزینه‌ها می‌باشد. اصطلاح روش‌سنجی به جای (مطالعه‌ی حرکت) به طور چشمگیری مورد استفاده قرار گرفته است اما در ترمینولوژی مهندسی صنایع تعاریفی به طور جداگانه برای مطالعه‌ی روش و مطالعه‌ی حرکت آمده است؛ که بنابر آنها مطالعه‌ی حرکت بر حرکات دستی و چشمی در ایستگاه‌های کاری (موقع عملیات کاری) محدود می‌شود. اما با وجود ً مطالعه‌ی حرکات ً بعضی مواقع در متن کتابها به همان معنی ً مطالعه‌ی روش ً مورد استفاده قرار گرفته است.

موضوعات مطالعه‌ی روش :
. بهبود فرآیند و روش‌های کاری؛
. بهبود استقرار تجهیزات در کارگاه و ایستگاه کاری و بهبود طرح استقرار ماشین‌آلات و تجهیزات؛
. صرفه جوئی در بکارگیری نیروی انسانی و کاهش کارهای پر زحمت، خسته کننده و غیر ضروری؛
. ایجاد بهتر از مواد اولیه، تجهیزات و نیروی انسانی؛
. ایجاد و توسعه‌ی محیط فیزیکی بهتر برای کار؛ و
. طراحی میز کارها و ایستگاه‌های کاری با توجه به اصول اقتصادی حرکات و مهندسی فاکتورهای انسانی.
این‌ها تعدادی از زمینه‌های مناسب مطالعه‌ی روش برای مسائل و مشکلات از طرح استقرار پیچیده تا ریزترین حرکات کارگران روی اعمال تکراری، در هر محل هستند.

دستورالعمل کلی :
هنگامی که هر مشکل و مسئله بررسی شد، بایستی آنها معین شده و به طور منظم و متوالی آنالیز شوند. چنانچه یک توالی ممکن است به صورت زیر خلاصه شود:
- تعریف مشکل یا مسئله؛
- بدست آوردن همه‌ی عوامل مربوط به مشکل؛
- بررسی عوامل بحرانی اما با اهمیت؛
- در نظر گرفتن راه‌های ممکن تصمیم گیری، اینکه چه دنبال شود؛
- عمل روی تصمیم گیری؛ و
- تعقیب و توسعه دادن.

مراحل مطالعه‌ی روش :
1- انتخاب: انتخاب کاری که ضرورت دارد مورد تجزیه و تحلیل و مطالعه قرار گیرد.
2- ثبت: ثبت کلیه‌ی جزئیات روش موجود با مشاهده‌ی مستقیم آنها در قالب ابزار ترسیمی مناسب.
3- بررسی: بررسی دقیق اطلاعات و منتقدانه اطلاعات جمع‌آوری شده.
4- طرح و تدوین: طرح و تدوین مناسبترین روش ممکن با در نظر گرفتن شرایط واقعی نه کاذب.
5- تعریف: تعریف روش جدید با توجه به زمان مربوط.
6- بکارگیری: بکارگیری روش جدید بر مبنای استانداردهای تعیین شده در زمان مجاز آن.
7- ابقاء: ابقاء استانداردهای جدید به وسیله‌ی روش‌های صحیح کنترل.
این‌ها هفت مرحله‌ی عمده و مهم در کابرد مطالعه‌ی روش هستند که هیچ یک از مراحل را نمی‌توان حذف کرد (به طور دقیق به هم پیوسته و مرتبط است). و به شرایط اینکه به طور سیستماتیک در مراحل ارزیابی مشکلات و بررسی یافتن راه‌حلهای آنها بکار گرفته شود، موفقیت را تثبیت خواهد کرد. با افزایش مرحله‌ی زمان‌سنجی به عملیات فوق، مراحل ارزیابی کار و زمان تکمیل می‌گردد و معمولاً پس از طرح و تدوین روش جدید، عملیات تعیین زمان استاندارد صورت می‌گیرد.
مطالعه‌ی روش از اهمیت خاصی برخوردار است ونباید نسبت به آن بی‌توجه بود و آن را کاری ساده و کم اهمیت دانست.

فصل دوم :

معرفی شرکت نفت بهران
1- تاریخچه‌ی شرکت
2- نوع محصولات تولیدی
3- نمودار سازمانی و تشکیلات
4- معرفی اجمالی عملیات
5- بررسی عملکرد شرکت بوسیله‌ی محاسبه‌ی نسبت‌های مالی

تاریخچه‌ی شرکت نفت بهران
شرکت نفت بهران در سال 1341 با شرکت چند ملیتی اکسان (exon) تاسیس شد و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی؛ محصولات خود را با نام تجاری esso به بازار عرضه می‌نمود.
در حال حاضر این شرکت تحت پوشش بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی ایران و با علامت تجاری بهران فعالیت می‌کند. این شرکت با تولید بیش از صد نوع فرآورده همگام با پیشرفت‌های تکنولوژی در جهان شرکت می‌نماید.
شرکت نفت بهران با تکیه بر نیروی انسانی متخصص و مجرب و بهره‌گیری از امکانات پالایشگاهی و آزمایشگاهی تحقیقات بزرگترین تولید کننده روغنهای صنعتی و ضدیخ در ایران است. این شرکت همچنین انواع روغن‌های موتور؛ مکمل سوخت؛ موم‌ها پارافینی؛ روغن‌های فرآیند و تولید و به بازار عرضه می‌نماید.
گروه مهندسین فروش شرکت نفت بهران جهت ارئه خدمات مشاوره‌ای به طور گسترده و مستمر با صنایع و مصرف کنندگان در تماس هستند. از جمله خدمات این گروه می‌تواند ساخت روغن‌های جدید بر اساس اعلام نیاز صنایع را نام برد.
ساخت روغن‌های جدید بر مبنای نیاز صنایع معادل با مشخصات محصولات و یا بر اساس نمونه‌ی ارسالی؛ با همکاری واحد پژوهش شرکت نفت بهران به کمک تجزینه نمونه؛ انجام آزمون‌های فیزیکی؛ شیمیایی و بررسی شرایط کار برد انجام در اکثر مواقع؛ منجر به ارائه فرمولاسیون روغن معادل و جایگزینی اقلام وارداتی می‌شود در نتیجه علاوه بر تامین نیاز صنایع؛ صرفه‌جویی ارزی نیز مستمر می‌گردد.
از جمله‌ی محصولات ساخته شده به این طریق؛ می‌توان از انواع روغن‌های برش؛ روغن‌های عملیات ماشین کاری فلزات؛ روغن‌های گرافیست‌دار برای مصرف در درجه حرارتهای بالا؛ روغن‌های کمپرسورهای پستونی؛ ............ را نام برد.
محصولات ویژه براساس سفارش و با توجه به مقدار مورد نیاز قابل تولید هستند.
در برخی موارد که ساخت محصول مورد نیاز در شرایط فعلی امکان پذیر نیست، با توجه به روابط گسترده شرکت با تولید کنندگان بین‌المللی، تامین نیاز صنایع به این گونه روانکار به کمک واحد بازرگانی خارجی شرکت نفت بهران انجام می‌شود.

روغن و روانکاری
تاریخچه روانکاوی:
روانکاوی یا Tribo به عنوان علم تسهیل حرکت نسبی سطوح در تماس با یکدیگر تعریف شده است و سابقه آن به زمان پیش از پیدایش چرخ و استفاده از گردش آن به دور خود به منظور ایجاد حرکتی روان بر می‌گردد.
در هر کجا سطوح در جوار و در تماس با یک دیگر دارای حرکت نسبی هستند و روانکاری نقش مهمی در انجام حرکت به نحو صحیح، و اقتصادی ایفاء می‌کند.
عدم روانکاری صحیح ماشین‌آلات علاوه بر آنکه باعث تقلیل راندمان میکانیکی و پایین آمدن بازده زمانی ماشین می‌شود، منتج به فرسایش بیش از حد، فرسودگی و از کار افتادگی زودرس نیز می‌گردد.

اهم وظایف روغنهای روان ساز:
1) روانکاوی: به حداقل رساندن اصطحکاک و سائیدگی قطعات در حین کار با تشکیل لایه روغن با ضخامت مناسب بین قطعات متحرک.
2) انتقال حرارت: انتقال حرارت ایجاد شده از سطوح مورد نظر و خنک کردن قطعات متحرک.
3) ضربه گیری: یکی از ویژگی‌های مهم روغن گرفتن ضربات در حین انجام اعمال مکانیکی بر روی قطعات است، بدین معنی که روغن از تاثیر ضربه‌های قطعات بر یکدیگر جلوگیری می‌کند.
4) حفاظت از سطوح: روغن‌های روان ساز باید بتوانند سطوح قطعات فلزی را در مقابل زنگ‌زدگی و خورندگی شیمیایی محافظت کنند.
5) آب [sealing] : آب‌بندی قطعات از ویژگی‌های مهم روغن است. برای مثال روغن موتور با تشکیل لایه‌ای از روغن بین پیستون و سیلندر در موتورهای احتراق داخلی از فرار گازهای متراکم شده جلوگیری می‌نماید.
6) انتقال مواد {حمل ذرات} : روغن‌های روانساز باید بتوانند ذرات ناشی از سائیدگی قطعات و مواد ناشی از تجزیه و سوخت را به صورت معلق نگه دارند و با خود حمل می‌کنند.
7) انتقال نیرو: روغن‌های روانساز در بعضی موارد نقش انتقال نیرو را بر عهده دارند.

ویژگی ‌های روغن‌های روانساز:
1) باید دارای گرانروی مناسب و فریب اصطلاک بسیار کم می‌باشد. قابلیت روانکاری قسمتهای مختلف دستگاه را به خوبی داشته باشد.
2) در مقابل حرارت مقاوم باشند و اکسیده نشوند.
3) خاصیت پاک کنندگی مناسب داشته باشند و پس از کار مداوم و حرارت زیاد، موادسنجی و رسوبات در لابهلای قطعات تشکیل ندهند.
4) دارای شاخص گرانروی بالا باشند.
5) با ایجاد لایه نازکی در روی سطوح متحرک که با یکدیگر در تماس هستند، از سائیدگی و فرسودگی آنها جلوگیری می‌نمایند.
6) در حین عملیات، ایجاد کف ننمایند.
7) زنگ‌زدگی و خوردگی مواد شیمایی بر روی قطعات را کنترل ننمایند.
8) با قطعات لاستیکی و پلاستیکی سازگاری کامل داشته باشند.

روش تولید روغن‌های روانساز :
روغنهای روانساز عمدتاً منشاء معدنی داشته و از نفت خام تهیه می‌شوند. فرآیند تهیه روغنهای روانساز در پالایسگاه شامل دو مرحله تقطیر در فشار یک اتمسفر و تقطیر در خلاء است.
برش روغن به عنوان یکی از محصولات تقطیر در خلاء است و ماده اولیه‌ی واحدهای روغن‌سازی وارد پالایشگاه شرکت نفت بهران می‌شود. برش روغن تحت یک رشته عملیات پالایش به روغن پایه تبدیل می‌گردد.
روغن پایه تولید شده ویژگی‌های لازم برای روانسازی مناسب را ندارد و بسته به نوع وظیفه‌ای که از آن انتظار می‌رود، مواد افزودنی مختلف به آن افزوده می‌شود.
نمودار زیر مراحل پالایش روغن پایه در پالایشگاه شرکت نفت بهران را نشان می‌دهد:


رافینیت حاوی روغن لوبکات

روغن پایه نهایی روغنهای موتور
روغنهای‌دنده خودر
روغنهای صنعتی
انواع گریس

نوع محصولات تولیدی :
مهم‌ترین محصولات شرکت نفت بهران عبارتند از:
- بهران پیشتاز: روغن موتور بنزینی/ دیزلی، مطابق با استاندارد بین‌المللی
- بهران تکتاز: روغن موتور بنزینی/ دیزلی، مطابق با استاندارد بین‌المللی
- بهران گاز سوز: روغن مخصوص موتورهایی با سوخت دوگانه (گاز و بنزین)
- بهران خودرو: روغن موتور بنزینی مخصوص پژو 405 دارای مجوز پژو فرانسه
- بهران رخش: روغن موتور بنزینی/ دیزلی ممتاز چند درجه‌ای
- بهران توان: روغن موتور بنزینی
- بهران سیکلت: روغن موتور دو زمانه ممتاز با سطح کیفیت
- بهران دوچرخ: روغن موتور دو زمانه ممتاز با سطح کیفیت
- بهران تندر: روغن چهار زمانه موتور سیکلت
- بهران رعد: روغن موتور دیزلی مطابق با استاندارد بین‌المللی
- بهران آذرخش ویژه: روغن موتور ممتاز دیزلی سوپرشارژ
- بهران لنج: روغن موتور دیزلی مخصوص دیزل‌های ثابت سنگین
- بهران لوکوموتیو: روغن موتور دیزلی مخصوص لوکوموتیوهای ذوب آهن
- بهران ‌MZ ویژه: روغن موتور مخصوص موتورهای دیزلی بنز
- بهران اتوماتیک (ATF): روغن ویژه جعبه دنده‌های اتوماتیک و جعبه فرمان‌های هیدرولیک
- بهران سمند ویژه: روغن دنده ممتاز (دیفرانسیل)
- بهران سمند: روغن دنده ویژه‌ی انواع جعبه دنده
- بهران بردبار: روغن دنده صنعتی
- بهران توربین: روغن ویژه‌ی توربین‌های گازی
- بهران درفش: روغن گردشی و هیدرولیک مرغوب
- بهران دورگر: روغن هیدرولیک چند درجه‌ای
- بهران هیدرولیک H: روغن هیدرولیک با قابلیت فیلتر شدن عالی
- بهران هیدرولیک: روغن ویژه‌ی پمپهای هیدرولیکی ریخته‌گری ضدآتش
- بهران نورد 546: روغن مخصوص غلتک‌های نورد فولاد
- بهران کمک فنر: روغن مخصوص کمک فنرهای پیستونی انواع خودروها
- بهران تراش: روغن حل شونده عملیات ماشین کاری عمومی
- بهران دوام: مکمل روغن‌های تراش (میکروب‌کش)
- بهران برش: روغن ممتاز عملیات برشکاری
- بهران حرارت: روغن ویژه‌ی انتقال حرارت مناسب برای سیستمهای بسته
- بهران گردان ویژه: روغن ممتاز ماشین‌های کشاورزی
- بهران مقاوم K: روغن سه منظوره‌ی ماشین ابزار
- بهران بافت: روغن حل شونده‌ی نساجی، بازدارنده‌ی الکتریسیته‌ی ساکن
- بهران نساج: روغن حل شونده‌ی نساجی، بازدارنده‌ی الکتریسیته‌ی ساکن
- بهران روان: روغن روانکار، مخصوص چرخ خیاطی، دوچرخه و لوازم خانگی
- بهران کمپرسور: روغن مرغوب کمپرسورهای پیستونی هوا
- بهران مته: روغن ویژه‌ی تجهیزات پنوماتیکی
- بهران موم پارافینی: موم‌های کم روغن برای کلیه‌ی مصارف صنعتی
- بهران رولینگ: روغن ویژه‌ی سیستم‌های هیدرولیک ماشین‌آلات نورد
- بهران تایر: روغن فرآیند صنایع لاستیک‌سازی
- بهران موتور شوی: اسری مخصوص تمیزکاری سیستم داخلی خودرو
- بهران بهمن: ضد یخ، ضدجوش و ضدزنگ ویژه
- بهران دی: ضدیخ ویژه‌ی خودوهای دیزلی
- بهران رادیاتور: ضدجوش و ضدزنگ ویژه‌ی سیستم خنک کننده‌ی خودوها
- بهران اکسیر: ماده‌ی کاهش دهنده‌ی نقطه‌ی انجماد گازوییل ویژه‌ی موتورهای دیزلی
- بهران گریس: گریسهای بهران با پایه‌ی صابونهای معدنی (سدیم، کلسیم، لیتیم)
- بهران چرم: روغن مرغوب صنایع چرم‌سازی
- بهران مینا: روغن مخصوص قالب صنایع شیشه
- بهران فیبر: روغن مرغوب صنعت فیبرسازی
- بهران محافظ: روغن ممتاز ضدزنگ و ضدخوردگی
- بهران بهسوز: مکمل گازوییل
- بهران بهزی: مکمل بنزین
- بهران بهپاک: پاک‌ کننده‌ی دست تعمیرکاران
- بهران وایت اویل: روغن فرآیند، مصارف صنعتی
- بهران روان: روغن ویژه‌ی مصارف خانگی
- بهران شبدیز قطره‌ای: روانکار محور و غلات پمپ چاه‌های عمیق
- بهران نیرو: روغن باطری‌سازی نیرو
- بهران آبکار ویژه: روغن مرغوب عملیات حرارتی عمومی
- بهران آبکار گرم: روغن ممتاز عملیات حرارتی در شرایط سخت
- بهران پاک: ویژه‌ی تمیزکاری سیستم‌های صنعتی
- بهران بندر: روغن مخصوص موتورهای دیزلی
- بهران ساحل: روغن موتور دیزلی برای شرایط سخت
- بهران جنوب: روغن موتور ممتاز بنزینی
- بهران توربین: ویژه‌ی مصرف در توربین‌های گاز، بخار آب و ...
- بهران مقاوم: روغن قطعات متحرک ماشین‌های نساجی
- بهران بافت: روغن قابل شستشو برای صنایع نساجی
- بهران دوخت: روغن ممتاز ویژه‌ی دستگاه‌های نساجی
- بهران ریس: روغن حل شونده‌ی نساجی، بازدارنده‌ی الکتریسیته‌ی ساکن
- بهران ژنراتور کلاس ‌I: ویژه‌ی مصرف در دیزل ژنراتورهای صنایع
- بهران ژنراتور کلاس II: ویژه‌ی مصرف در دیزل ژنراتورهای سنگین صنایع
- بهران آبنوس: گریس پایه سدیم، دارای مشخصه‌ی پایداری بسیار خوب
- بهران یاقوت: گریس پایه لیتیم، دارای کارآیی خوب در دمای بالا
- بهران زمرد: گریس پایه کمپلس کلسیم
- بهران لعل: گریس پایه کلسیم
- بهران شهاب: روغن مخصوص موتورهای دیزلی سوپرشارژ و توربوشارژ.
پالایش‌ روغن ‌تهران ‌(شرکت‌ سهام ‌عام)
نمودار کلی‌ سازمان

پالایش‌ روغن ‌تهران ‌(شرکت‌ سهام ‌عام)
نمودار‌ سازمانی بهره برداری

ففففف

معرفی اجمالی عملیات:
فرآیندهای پالایش:
1) کلیات: خوراک واحد روغن‌سازی ماده‌ای به نام «لوبکات» است که یکی از محصولات برج تقطیر در خلاء پالایشگاه‌های نفتی است. «لوبکات» به علت دارا بودن (آروماتیک) و (پارافینیک) سنگین نامطلوب و نداشتن مشخصات فیزیکی لازم در سه واحد جداگانه مورد پالایش قرار می‌گیرد.
2) واحد استخراج مواد آروماتیک توسط حلال فورفورال: در این واحد در برج R.D.C که همان برج استخراج است، از اختلاط مواد لوبکات و فورفورال دو فاز مختلف تشکیل می‌شود. آروماتیک‌ها در فورفورال حل شده و به علت دانسیته از فاز روغنی (رافینیت) جدا می‌شوند. از بالای برج، مخلوط رافینیت و حلال؛ و از پایین برج آروماتیکها (اکسترکت) و حلال خارج می‌شوند.
3) واحد موم زدائی توسط حلال‌های تولوئن و M.E.K: رافینیت حاصله از واحد فورفورال ضمن اختلاط با مخلوط حلال‌های تولوئن و M.E.K (متیل اتیل کتن) در مبدلهای برودتی سرد شده و کریستالهای پارافینی سنگین (وَکس) تشکیل می‌شوند سپس مخلوط روغن و حلال ضمن عبور از فیلترهای دوّار، تحت خلاء از کریستالهای وَکس تفکیک شده و جهت بازیابی حلال به سیستم‌های بازیابی مجزا هدایت می‌گردد. محصول روغن به دست آمده خوراک واحد (هایدرو) بوده و موم حاصله پس از کاهش درصد روغن، به عنوان پارافین مرغوب به بازار عرضه می‌گردد.
4) واحد تصفیه توسط گاز هیدروژن (هایدروفینیشینگ): محصول به دست آمده از واحد M.E.K ضمن اختلاط با هیدروژن، در فشار و درجه‌ی حرارت بالا وارد رآکتور شده و از نظر رنگ و ثبات حرارتی بهبود می‌یابد؛ در این واحد مواد ناخواسته به وسیله‌ی واکنش شیمیایی از روغن جدا شده و ترکیبات غیراشباع به ترکیبات اشباع تبدیل می‌گردند. محصول بدست آمده از این واحد به عنوان روغن پایه جهت ساخت انواع روغن‌های موتور و صنعتی به کار می‌رود.

واحدهای جانبی :
5) واحد تعریق، رنگبری و بسته‌بندی وکس: مطالعات طرح تولید پارافین وَکس کم روغن به روش تعریق در راستای پژوهش و دستیابی به دانش فنی صنایع روغن‌سازی در سال 1365 شروع گردیده و در سال 1370 به عنوان یک ابداع از طریق شرکت نفت بهران تحت شماره‌ی 24392 به ثبت رسید، که در آزماه 1372 با ظرفیت بالغ بر 3000 تن پارافین وَکس کم روغن راه‌اندازی گردید؛ همگام با این طرح روش‌های رنگبری وَکس و بسته‌بندی آن، در دو شکل قالب و گِرانول نیز به بهره‌برداری رسید. هدف از این واحد کاهش درصد روغن در پارافین وَکس تولیدی واحد موم‌گیری بروش MEK به روش استحصال حرارتی می‌باشد، به نحوی که در ابتدا، وَکس در سال‌های تعریق منتقل شده و پس از انجماد، با شیب حرارتی خاص گرم گردیده و این عمل سبب جدا سازی FOOTS OIL از پارافین وَکس می‌گردد.
در ادامه‌ی این عملیات، جهت دستیابی به وَکس پایدار (درمقابل تغییر رنگ) در ابتدا به پارافین وَکس خاک رنگبر اضافه گردیده و سپس عملیات ته‌نشینی و جداسازی به روش فیلتر پرس انجام می‌گردد؛ در انتها وَکس حاصل از این مراحل در دو نوع قالب و گرانول بسته‌بندی و آماده‌ی تحویل به بازار مصرف می‌گردد.
6) واحد اختلاط با مواد افزودنی: در این واحد جهت تأمین مشخصات فیزیکی مورد نظر مطابق با استانداردهای جهانی و برای تولید انواع مختلف روغن‌های موتور و صنعتی و با توجه به نوع تولیدی، روغن پایه با مواد افزودنی مناسب مخلوط می‌گردد؛ همچنین محصول ضدیخ در این قسمت تولید می‌شود.
7) واحد ظرفسازی و پرکنی: ضدیخ و روغنهای صنعتی و روغنهای موتور تولیدی در قسمت مخلوط کنی با توجه به توانائی‌های قسمت ظرف‌سازی و پرکنی در زمینه‌ی ساخت ظروف (کوارت فلزی- گالن فلزی – بشکه 208 لیتری) و خطوط پرکن موجود (خطوط پرکن ظروف فلزی کوارت و گالن بصورت اتوماتیک و نیمه اتوماتیک، خطوط پرکن ظروف پلاستیکی یک و چهار لیتری نیمه اتوماتیک، خطوط پرکن سطل، بشکه‌ی روغن و بشکه‌ی وَکس) در این قسمت بسته‌بندی شده و به بازار عرضه می‌شوند.
8) واحد تسهیلات (تولید آب، بخار، هوا و برق): وظیفه‌‌ی تأمین تسهیلات مورد نیاز واحدها از قبیل آب صنعتی، آب سرد، بخار، هوا، آب آتش‌نشانی، برق و سوخت را واحد تسهیلات جانبی به عهده دارد. آب پالایشگاه در حال حاضر به میزان متوسط 28 متر مکعب در ساعت از خط لوله‌ی آب شهری (پالایشگاه تهران) تأمین می‌شود. آب نرم (آب صنعتی) توسط 4 مخزن سختی‌گیر با تولید متوسط 23 متر مکعب در ساعت تولید می‌شود و در جهت سرد کردن آب برگشتی از واحدها 4 برج خنک کننده وجود دارد. برای تأمین بخار فشار بالا از 4 دیگ بخار با ظرفیت اسمی 68 تن در ساعت استفاده می‌شود و از کندانس برگشتی از واحدها بخار فشار پائین تولید می‌شود. این بخار در کوره‌ی رافینیت واحد فورفورال به بخار مافوق گرم تبدیل شده و به مصارف مورد نظر می‌رسد.
وظیفه‌ی تولید هوا در کل پالایشگاه بعهده‌ی 5 دستگاه کمپرسور به ظرفیت کلی اسمی 1500 SCFM می ‌باشد، مصرف هوا شامل هوا جهت وسائل و ابزار دقیق و مصارف می‌باشد.
برق پالایشگاه از دو منبع برق شهر و نیروگاه تأمین می‌شود. حدود 1900 کیلووات از برق شهر استفاده می‌شود وظرفیت تولید نیروگاه 1500 کیلووات می‌باشد.

فعالیت‌های آزمایشگاهی، پژوهشی و کیفی :
9) آزمایشگاه و کنترل کیفیت: به طور آزمایشاتی که در آزمایشگاه انجام می‌شود به دو دسته‌ی عادی و ویژه تقسیم می‌گردند. آزمایشات عادی که بر روی روغن پایه و محصولات انجام می‌شود شامل مشخصات فیزیکی از قبیل رنگ، مقدار آب، چگالی، گرانروی، کف، نقطه‌ی ریزش، نقطه‌ی اشتعال و خاصیت جداشدن از آب در روغن‌های هیدرولیک می‌باشد؛ و آزمایشات ویژه که عموماً توسط قسمت کارشناسی آزمایشگاه انجام می‌شود شامل مشخصاتی مانند: T.B.N (عدد کل قلیایی)، اندازه‌گیری مقدار روی خاکستر باقی مانده و ... می‌باشد. این قسمت در زمینه‌ی سرویس دادن به سایر قسمت‌های شرکت نیز فعالیت دارد.
10) آزمایشگاه پژوهش: این قسمت در زمینه‌ی ساخت محصولات جدید، ارتقاء کیفیت محصولات، بهبود پروسس شیمیایی و ارائه خدمات کارشناسی غیر روتین به داخل و خارج از شرکت فعالیت دارد.
بررسی عملکرد شرکت به وسیله‌ی محاسبه‌ی نسبت‌های مالی :
در اینجا نسبت‌های مالی سال‌های 81-82 و 83 مورد محاسبه و بررسی قرار می‌گیرند تا از این طریق بتوان عملکرد شرکت را در سال‌های اخیر تحلیل نمود. این نسبتها عبارتند از:
نسبت جاری، - نسبت آنی، - گردش حساب‌های دریافتی، - دوره‌ی متوسط وصول طلب، - گردش موجودی کالا، - حاشیه‌ی سود ناخالص، - حاشیه‌ی سود عملیاتی،- حاشیه‌ی سود خالص، - گردش مجموع دارایی‌ها، - بازده سرمایه، - بازده حقوق صاحبان سهام، - توان سوددهی، - توانایی پرداخت هزینه‌ی بهره، - عایدی هر سهم، - قیمت بازار هر سهم به عایدی هر سهم، - نرخ بازده سرمایه‌گذاری هر سهم، - نسبت بدهی به ارزش ویژه، - نسبت بدهی، - نسبت ارزش هر سهم، - نسبت سود نقدی هر سهم، - نسبت DPS/ EPS و نهایتاً نسبت سود نقدی هر سهم به قیمت بازار هر سهم.
حال به محاسبه و بررسی برخی از این نسبت‌ها می‌پردازیم.

1- نسبت جاری:
مجموع دارایی‌های جاری
= نسبت جاری
مجموع بدهی‌های جاری

453،035،426،487
07/1 = = نسبت جاری سال 81
421،627،472،387

819، 014، 113، 675
87/1 = = نسبت جاری سال 82
499، 877، 023، 361

779،280،437،178
73/1 = = نسبت جاری سال 83
451،651،500،343
2
1.87 1.8
1.73 1.6
1.4
1.2
1.07 1
0.8
0.6
0.4
0.2
ا ا 0
81 82 83

2- نسبت آنی :

پیش پرداخت- موجودی کالا- دارایی‌های جاری
= نسبت آنی
بدهی های جاری

124، 880، 959، 190 – 478، 426، 035، 453
621/01 = = نسبت آنی سال 81
421،627،472،387

656، 729، 993، 247- 819، 014، 113، 675
183/1 = = نسبت آنی سال 82
499، 877، 023، 361

646، 880، 751- 178، 437، 280، 779
96/0 = نسبت آنی سال 83
343، 500، 651، 451

4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
ا ا 0
81 82 83

3- نسبت گردش حساب ‌های دریافتی :

فروش خالص
= گردش حساب های دریافتی
متوسط حساب‌های دریافتی

267 ،005 ،299 ،745
5/6 = = گردش سال 81
612، 252، 731، 114

991، 268، 447، 137، 1
30/5 = = گردش سال 82
420، 842، 313، 214

422، 156، 823، 449، 1
47/6 = گردش سال 83
639، 976، 971، 223

7
6
5
4
3
2
1
ا ا 0
81 82 83

4- نسبت دوره متوسطه وصول طلب :

حسابهای دریافتی
= متوسط دوره وصول مطالبات
360/ فروش خالص نسیه

612، 252، 731، 114
42/55 = = سال 81
360/267، 005، 299، 745

420، 842، 313، 214
83/67 = = سال 82
360/991، 268، 447، 137، 1

639، 976، 971، 223
75/53 = = سال 83
360/422، 156، 823، 499، 1

80
67.83 70
53.75 55.42 60
50
40
30
20
10
ا ا 0
81 82 83
فصل سوم :

5- نسبت گردش موجودی کالا :

بهای تمام شده کالای فروش رفته
= نسبت گردش موجودی کالا
موجودی کالا

215، 106، 910، 383
01/2 = = گردش سال 81
124، 880، 959، 190

452، 090، 261، 632
55/2 = = گردش سال 82
656، 729، 993، 247

991، 219، 390، 932
70/2 = = گردش سال 83
646، 880، 751، 344

2.7 3
2.55 2.5
2.01 2
1.5
1
0.5 ا ا 0
81 82 83
فصل سوم :

6- نسبت گردش مجموع دارایی ها :

فروش خالص
= نسبت گردش مجموع دارایی ها
مجموع دارایی‌ها

267، 005، 299، 725
22/1= = گردش سال 81
691، 372، 308، 594

991، 268، 447، 137، 1
34/1 = = گردش سال 82
277، 902، 412، 847

422، 156، 823، 499، 1
43/1 = = گردش سال 83
930، 848، 439، 051، 1

1.45 1.43
1.4
1.35 1.43
1.3
1.25
1.2 1.22
1.15
1.1
81 82 83
فصل سوم :

7- نسبت بدهی به دارایی :

مجموع بدهی ها
= نسبت بدهی به دارایی
مجموع دارایی ها

850، 534، 030، 439
74/0 = = نسبت بدهی سال 81
691، 372، 308، 594

288، 030، 918، 379
44/0 = = نسبت بدهی سال 82
277، 902، 412، 847

174، 369، 906، 475
45/0 = = نسبت بدهی سال 83
930، 848، 493، 051، 1

0.8
0.7 0.74
0.6
0.5 0.44 0.45
0.4
0.3
0.2
0.1
ا ا 0
81 82 83
فصل سوم :

8- عایدی هر سهم :

سود سهام ممتاز- سود پس از کسر مالیات
= EPS
تعداد سهام عادی منتشره

270، 896، 811، 266
929، 5 = = سال 81
000، 000، 45

720، 815، 907، 346
855، 3 = = سال 82
000، 000، 90

584، 835، 818، 399
442، 4 = = سال 83
000، 000، 90

7.000
6.000 5.929
5.000 4.442
4.000 3.855
3.000
2.000
1.000
ا ا 0
81 82 83

9- سود تقسیمی هر سهم :

حقوق صاحبان سهام عادی
= DPS
تعداد سهام عادی منتشره

000، 000، 1 * 500، 211
700، 4 = = سال 81
000، 000، 45

000، 000، 1 * 800، 271
020، 3 = = سال 82
000، 000، 90

558، 883، 981، 39
444 = = سال 83
000،000، 90

5.000
4.500 4.700
4.000 3.020
3.500
2.500
2.000
1.500
1.000
500 444
ا ا 0
81 82 83

10- نسبت DPS به EPS :

سود تقسیمی هر سهم
= DPR
ُسود سهم

450، 3
58/0 = = سال 81
929، 5

194، 5
35/1 = = سال 82
855، 3

395، 6
44/1 = = سال 83
442، 4

1.6
1.4 1.35 1.44
1.2
1
0.8
0.6
0.4 0.58
0.2
ا ا 0
81 82 83

11- حاشیه سود ناخالص :

سود ناخالص
= حاشیه سود ناخالص
فروش خالص

052، 899، 388، 361
48/0 = = سال 81
267، 005، 299، 745

539، 178، 186، 505
48/0 = = سال 82
991، 268، 447، 137، 1

431، 936، 432، 567
40/0 = = سال 83
422، 156، 823، 449، 1

0.6
0.5 0.480000001
0.4 0.44 0.4
0.3
0.2
0.1
ا ا 0
81 82 83

12- حاشیه سود عملیاتی :

سود عملیاتی
= حاشیه سود عملیاتی
فروش خالص

415، 705، 613، 301
40/0 = = سال 81
267، 005، 299، 745

068، 580، 031، 421
37/0= = سال 82
991، 268، 447، 137، 1

461، 187، 078، 480
33/0 = = سال 83
422، 156، 823، 499، 1
0.45
0.4 0.4
0.35 0.37
0.3 0.33
0.25
0.2
0.15
0.1
0.05
ا ا 0
81 82 83
فصل سوم :

13- حاشیه‌ی سود خالص :

سود خالص
= حاشیه سود خالص
فروش خالص

811، 266، 270، 896
72/1 = = سال 81
267، 005، 299، 745

787، 399، 029، 346
31/0 = = سال 82
991، 268، 447، 137، 1

584، 835، 818، 399
26/0 = = سال 83
422، 156، 823، 449، 1

2
1.8
1.72 1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.31 0.4
0.26 0.2
ا ا 0
81 82 83
فصل سوم :

14- نرخ بازده سرمایه گذاری :

سود خالص
= ROI
مجموع دارایی

270، 896،811، 266
45/0 = = سال 81
691، 373، 308، 594

787، 399، 029، 346
41/0 = = سال 82
277، 902، 412، 847

584، 835، 818، 399
38/0 = = سال 83
930، 848، 439، 051، 1

0.46 0.45
0.44
0.42
0.4 0.41
0.38 0.38
0.36
0.34 ا ا
81 82 83

15- نرخ بازده حقوق صاحبان سهام :

سود خالص
= ROE
حقوق صاحبان سهام

270، 896، 811، 266
72/1 = = سال 81
841، 837، 277، 155

720، 815، 907، 346
74/0 =

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 97   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دا

دانلود مقاله زلزله در ایران

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله زلزله در ایران دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
«سرتاسر دشت خاوران سنگی نیست
کز خوندل و دیده برآن رنگی نیست»
(ابوالسعید ابوالخیر)
ایران سرزمین همیشة زلرله‌هاست.هر گوشه‌ای از این سرزمین داغدارهای فراوان و مکرر از این مصیبت عظیم است. دیروز خراسان، امروز گیلان، فردا آذربایجان، روز دیگر فارس و کرمان و بار دیگر خراسان و … شهرهای بسیاری چون لار، طبس، فیروزآباد، بیرجند، رودبار، اردبیل، گلبافت… را می‌شناسیم که در دو سه دهة اخیر به ناگهان لرزیده‌اند و در عرض چند دقیقه در کام مرگ و نابودی فرو رفته‌اند.
راستی چه باید کرد با این» دیو از شیشه رها شده‌ای که نه شهر می‌شناشد نه روستا، نه تابستان نه زمسنان، نه شب نه روز، نه کودک نه پیر و نه مرد بجز مرگ! آن هم مرگ‌های انبوه؟! بلاهای طبیعی البته، و عموماَ چنین‌اند. اما زلزله چیز دیگری است. زیرا گهوارة زندگی انسان را ویران و واژگونه می‌سازد.
می‌گویند زلزله قابل پیش‌بینی و پیش‌گیری نیست. اما به وجود آوردن تمهیداتی برای کاستن از تلفات و خسارات آن ممکن است. این کاری است که پاره‌ای از کشورهای زلزله خیز، چون ژاپن، انجام داده‌اند گریزی نیست که ما هم چنان کنیم که آنان کرده‌اند ولی باید دانست که نخستین گام در این راه، شناخت زلزه و کسب آگاهی‌‌های مختلف دربارة آن است. این .یژه‌نامه، معلمان و همة دست‌اندرکاران آموزش کشور می‌شود و قرار است از سوی اداره کل ترتبیت معلم و آموزش نیروی انسانی به عنوان متن آموزشی دوره‌های ضمن خدمت معلمان قرار گیرد.امیدواریم مفید و مؤثر واقع شود. لازم می‌دانیم از تلاشهای آقای محمود رضوانی که این ویژه نامه به کوشش ایشان فراهم آمده است سپاسگزاری کنیم.

گفت و گو با یک زلزله شناس
سازمانها و مؤسسات آموزش عالی بسیاری وجود دارند که کار آنها به نوعی به زلزله و آمادگیهای لازم برای کاهش خطرات آن مربوط می‌شود.ولی مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله تنها مؤسسه‌ای است که تمام فعالیت آن در زمینه زلزله است. این مؤسسه تاکنون نقش بسیار فعالی در آموزش همگانی برای رویاوریی با زلزله و بخصوص همکاری با دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی در جهت تهیة مطالب آموزشی» آمادگی در برابر زلزله« برای دانش‌آموزان داشته است بنابراین تصمیم گرفتیم با ریاست مؤسسه، دکتر غفوری آشتیانی، گفت و گویی داشته باشیم. زمان مصاحبه روز 20/4/77 تعیین شد که اتفاقاَ با شایعة زلزله در تهران هم زمان شده بود لذا درآخرین هماهنگی‌های تلفنی، پس از چند ساعت پشت خط ماندن پیش از آن که تلفنچی محترم مؤسسه جملة »آقا جان شایعه است! زلزله‌ای در کار نیست! لطفاَ تلفن‌های مؤسسه را اشغال نکنید« را بشنویم، مجبور بودیم فوراَ بگوییم:» می‌دانیم شایع است ولی ما از» رشد« …
به هر حال خدمت استاد رسیدیم و مصاحبة ما از تماس حضوری و تلفن همراه! مصون نبود! امیدواریم همچنان که ایشان وعده دادند، بتوانیم گفت و گوهای دیگری با متخصصان متعهد این مؤسسه داشته باشیم.
رشد: با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید لطفاَ در مورد مؤسسة زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و بویژه دو اصطبلاح» زلزله‌شناسی« و » مهندسی زلزله« توضیح بفرمائید.
دکتر غفوری: این مؤسسه یکی از مؤسسات مستقل و وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی است که در سال 1368، بر اساس قطعنامه 250 یونسکو با تصویب هیئت وزیران و شورای عالی، تشکیل شده مؤسسه‌ای است که تحقیقاتی و هدف آن ارائه روشهای آموزشی و پژوهشی به مسؤلان و مردم برای ایمن ماندن در مقابل زلزله و کاهش خطزات آن است واژة زلزله مفهومی عام دارد ولی آن چه به امواج زلزله، علت زلزله تغییرات درون زمین گسل‌‌های لرزه‌خیزی و خطر زلزله مربوط می‌شود در حیطة بحث» زلزله شناسی« ؛ به عبارت دیگر، زلزله‌شناسی مربوط به درون زمین است و آن چه که در اثر زلزله در روی زمین رخ می‌دهد به مهندسی زلزله، مربوط می‌شود به بیان دیگر مهندسی زلزله تأثیر زلزله بر مستحدثات ماست.اطلاعات» زلزله شناسی« به اطلاعات خاک روی زمین منتقل می‌شود و خاک روی زمین برروی ساختمان اثر می‌گذارد که به آن» مهندسی زلزله« می‌گوییم مؤسسة ما بدلیل این که به این هر دو بعد توجه دارد مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله نام گرفته است فعالیتهای این موسسه در سه بخش سازماندهی شده است زلزله‌شناسی که شامل شناخت گسل‌ها، فعالیت آنها و تعیین لرزه‌خیزی گسل‌هاست. در اینجا خطر لرزه‌خیزی را تعیین می‌کنیم؛ یعنی مشخص می‌کینم که در یک شهر و یک نقطه تا چه حد پتانسیل وقوع زلزله وجود دارد. توضیح بیشتر آن که دراین بخش داده‌های لرزه‌ای ثبت می‌شود( داده‌هایی که توسط ایستگاه و پایگاههای داخل خارج کشور ثبت شده است) و در مجموع خطر را تعیین می‌کنیم.
این خطر بارگذاری با ورودی به سازه‌ها است که در ابنجا» مهندسی زلزله« مطرح می‌شود؛ یعنی بررسی می‌کنیم که چنین خطری اگر به ساختمان برسد چه می‌شود؟
البته» مهندسی زلزله« خود به دو بخش تقسیم می‌شود؛1) مطالعه تأثیری زلزله بر خاک سطح زمین( خاک چند ده متری روی زمین که بسیار مهم است). تحقیق در مورد اثر روی خاک چندده متری به پژوهشکدة» ژئوتکنیک« مربوط می‌شود. توجه کنیم که زلزله در عمق 30 کیلومتری رخ می‌دهد. مطالعة آثار زلزله روی خود ساختمان را» مهندسی سازه« می‌گوییم. بنابراین، ما در اینجا سه نوع پژوهشکده داریم:1) پژوهشکده زلزله شناسی2) پژوهشکده ژئوتکنیک و 3) پژوهشکده مهندسی سازه که دو پوهشکدة دوم و سوم مجموعاَ بخش» مهندسی زلزله« راتشکیل می‌دهند.من در اینجا به شما پیشنهاد می‌کنم که با مسؤلان هر سه پژوهشکده مصاحبه‌ای داشته باشید تا اطلاعات را بطور کامل اخذ نمایید.
رشد: ضمن تشکر از شما که توضیحات ر اکاملاَ روشن و ساده ارائه می‌فرمائید خواهشمندیم در مورد مسئله تعیین خطر توضیح بفرمائید. بسیاری از همکاران فرهنگی می‌پرسند چگونه است که در نقشه‌هاو… شهرهایی مثل تهران، مشهد، و تبریز با امکان خطر بالا معرفی می‌شوند ولی ما به عمر خود و پدر و مادرمان زلزله‌ای شدید را در این مناطق به یاد نداریم.
دکتر غفوری: وقتی ما به کشور ایران نگاه می‌کنیم می‌فهمیم که در پوستة زمین شکستگی‌هایی وجود دارد که به این» گسل «می‌گوییم تعداد گسل‌ها در کشور ما هم کم نیستند اما آیا هر جا گسل است حتماَ زلزله می‌آید؟ خیر برای توضیح باید به تاریخ مراجعه کنیم، ما در این مورد یک تاریخ 000/10 ساله داریم. وقتی در راستای گسلی زلزله اتفاق اتفاق افتاده است می‌گوییم که این گسل فعال شده است منطقه‌ای را که گسل فعال دارد منطقة زلزله‌خیز می‌گوییم. آیا در همة مناطق زلزله‌خیز زلزله به طو یکسان اتفاق می‌افتند؟ خیر در برخی مناطق مانند منطقة زاگرس فاصلة زمان بین زلزله‌ها کم و بزرگی زلزله‌ها کم است ولی در البرز فاصلة زمانی بین زلزله و بزرگی زیاد است. در شرایطی که به ساختمان نیرویی وارد کند که ساختمان تحمل آن را نداشته باشد. زلزله‌های کمتر از 5 درجه »خطر« نیستند حتی اگر هر ماه اتفاق بیافتد اما زلزله‌های 6 و 7درجه را »خطر« می‌گوییم. ولو اینکه با فاصلة زمانی زیاد رخ دهند. در مناطق اطراف تهران طی دو ماه گذشته 1350 زلزلة 5/3 درجه، 60 زلزله 4درجه ، 2 زلزله 5/4 درجه و 1 زلزله 5 ردجه رخ داده است که خطری هم ایجاد نکرده‌اند.
بنابراین، البرز منطقه‌ای پرخطر است، چون مستعد وقوع زلزله‌های 6و7و8 درجه است ولی زاگرس خط کمتری دارد، چون مستعد وقوع زلزله‌های 3و4و5 درجه است. البته مسئلة وقوع زلزله را نمی‌توانیم دقیقاَ پیش‌بینی کنیم چون در این مسئله پیچیدگی بسیار است زیرا زلزله حداقل در عمق 30 کیلومتری زمین رخ می‌دهد و عوامل مختلفی در آن مؤثرند بنابراین ما مسائل را با احتمال بیان می‌کنیم مثلا‌َ میگوئیم در فلان منطقه 57 درصد احتمال دارد که در فاصلة زمانی 2 سال زلزله‌ای به بزرگی مثلاَ 6 درجه روی دهد البته این امر را هیچ کس نمی‌تواند بطور یقین پیش‌بینی کند.
رشد قصد داشتیم بحث زلزله تهران را بعنوان سؤالی مطرح کنیم ولی به جهت رعایت وقت شما در همین جا بحث پیش‌بینی زلزلة تهران و شایعات مربوط به آن را بیان فرمایید.
دکتر غفوری: حقیقت این است که کشور ما کشور زلزله‌خیز است. این موضوع را هم تاریخ و هم علم زمین‌شناسی تأیید کرده است. تهران لرزه‌خیز است و ما تا بحال با توجه به سوابق لرزه‌خیزی این شهر» خطر« را تعیین کرده‌ایم.ان‌شاءالله در آیندة نزدیک نیز با مردم تهران سخن خواهیم گفت و در آن جا میزان احتمال و بزرگی و مدت زمان وقوع زلزله را بیان خواهم کرد. مثلاَ خواهم گفت 64 درصد امکان دارد که طی دو سال زلزله‌ای با بزرگی 7 درجه روی دهد و …
بنابراین خطر زلزلة تهران جدی است، مثل شهرهای تبریز، مشهد، کرمان. متأسفانه بیشتر شهرهای بزرگ ما به طور جدی در معرض خطر زلزله هستند.
حقیقت این است که ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا آنچه در این کشور ساخته می‌شود اغلب متناسب با شرایط خطر زلزله نیست. برای مثال افرادی که در مناطق بارانی زندگی می‌کنند خانه‌هایشان را طوری می‌سازند که دارای سقف شیب‌دار باشد تا در وقع باران چکه نکند در واقع این ساختمان متناسب با شرایط بارانی ساخته می‌شود سقفها موقع باران چکه می‌کنند، ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا ساختمان شهرهایمان و روستاهایمان سازگار با خطر زلزله ساخته نشده‌اند اکثر ساختمانها این گونه‌اند. آری این زلزله نیست که آدم‌ها را می‌کشد بلکه ساختمانها و پلها هستند که باعث مرگ انسانها می‌شوند پخش شدن شایعه در تهران دو علت دارد یکی اینکه مردم به اصل قضیه توجه نمیکنند با وجود تأکیدات مانه مردم و نه مهندسان و دستگاههای اجرایی و سازمانهای ساخت اصولی را جدی نمی‌گیرند متأسفانه مردم به دلیل ناآگاهی از حرف‌های متخصصان به شایعات توجه می‌کنند، با توجه به این همه تابلو که در سطح شهر نصب کرده و بروشورهایی که در میان مردم توزبع کرده‌ایم و در کتابهای درسی مطالب زیادی را گنجانده‌ایم کسی توجه نمی‌نکند ولی وقتی یک چینی بی‌سواد، یک اسلواک بی‌سواد در مورد زمان وقوع زلزله سخن می‌گوید همه به حرفهای او و شایعات توجه می‌کنند و به نظر من این یک مشکل فرهنگی است که همه، به خصوص آموزش و پرورش باید برای حل این مشکل اقدام کند.
ما در ایران هم دانش فنی داریم، هم شناخت کافی از زلزله‌هایمان داریم و هم قانون داریم اما مشکل اینجاست که کسی اینها را جدی نمی‌گیرد.
آقای هاشمی رفسنجانی- زمانی که از مؤسسه بازدید داشتند فرمودند: متأسفانه فقط نوک دماغمان را می‌بینیم؛ زلزله مثل باران نیست که هر روز بیاید ولی وقتی بیاید شهری را ویران می‌کند ما نه توانایی پیش‌بینی زلزله را داریم و نه می‌توانیم از توع آن جلوگیری کنیم تنها راهی که برای مقابله با این پدیده داریم حفظ آمادگی( ساخت بناهای مقاوم) و پیشگیری از وقوع حوادث است. این مانند قضیة واکسن در پزشکی است. مقاوم سازی ساختمان در واقع مانند تقویت در برابر خطر احتمالی و جدی است اگر ساختمانها مقاوم ساخته شود زلزله می‌تواند به آنها آسیبی برساند متأسفانه میانگین عمر ساختمانهای ما 25 سال است در صورتی که باید بیش از 100 سال باشد این مسئله نیز نشان می‌دهد که کار ساختمان‌سازی در کشور ما بطور اصولی انجام نمی‌شود توجه داشته باشید که هزینة مقاوم‌سازی، یعنی رعایت ضوابط کامل ساخت اصولی در حدود 5 درصد هزینة ساخت است که با در نظ گرفتن قیمت زمین بسیار ناچیز خواهد بود. باید توجه کرد که شما با این عمل نه تنها خانه بلکه جان خود و
خانواده‌تان را بیمه می‌کنید. آیا نمی‌ارزد؟!
رشد: آن چه فرمودید در مورد ساختمانهایی است که در دست احداث هستند یا رد آینده احداث خواهند شد در مورد ساختمانهای موجود چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟
دکتر غفوری: به موضوع بسیار جالبی اشاره کردید. خوشبختانه برای مقاوم کردن ساختمانهای موجود نیز راههایی وجود دارد و ما در این مورد مطالبو نشریات فراوانی منتشر کرده‌ایم. شمت ر نظ بگیرید بسیاری از افراد منازل خود را زیباسازی می‌کنند. چه خوب بود که ابتدا خانه را توسط متخصصان مقاوم می‌کردند و بعد به زیبایی و رنگ آن می‌پرداختند.» خانه از پای بست ویران است خواجه در بند نقش ایوان است« . متأسفانه در امر نماسازی نیز دقت نمی‌شود و مصالحی که مورد استفاده قرار می‌گیرد درست به دیوار و نما متصل نمی‌گردد و خطر آفرین می‌شوند. البته مقاوم سازی مانند جراحی در پزشکی است و مهندسان حاذق و ویژه‌ای را می‌طلبد.
رشد: شنیده‌ایم که مؤسسة شما در زمینة مقاوم‌‌سازی ساختمانهای موجود نیز فعالیت می‌کند. چه خدماتی را به مردم ارائه می‌دهید؟
دکتر غفوری: وظیفة مؤسسه ارائة روشها است و ما عملاَ نمی‌‌توانیم وارد مسائل اجرایی و مفاوم‌سازی منازل شویم. ما این کار را در مورد سازه‌های عمومی مانند بیمارستانها، پلها، سدها انجام می‌دهیم.
رشد: پس مردم باید مستقیماَ به شرکت‌های ساختمانی مراجعه کنند.
دکتر غفوری: متأسفانه تعداد نسبتاَ کمی از شرکتها می‌توانند سنجش مقاومت و مقاوم‌سازی ساختمانهای موجود را انجام دهند البته هر فردی که به ما مراجعه کند، ما او را راهنمایی می‌کینم در مؤسسه متخصصان زیادی نیز تربیت کرده‌ایم که می‌توانند کار مقاوم‌سازی ساختمانهای موجود را انجام دهند.
رشد: به مسئلة مهم» سنجش مقاومت « اشاره کردید به نظر می‌رسد هر فردی قبل از اقدام به مقاوم‌سازی اصولاَ باید بداند که آیا خانه‌اش به این امر نیاز دارد یا خیر. این طور نیست؟
دکتر غفوری: کاملاَ درست است این موضوع مانند مر اجعه شما به پزشک است. او می‌تواند میزان و نوع مریضی شما را تشخیص دهد ما نیز در ابتدا ساختمان را از نظر ظاهری و به روش مشاهده مورد توجه قرار می‌دهیم و اگر از مقاوم بودن آن اطمینان حاصل نکردیم به روشهای دیگر آزمایش می‌کنیم و بعد از نتیجه‌گیری به مالکان اطلاع می‌دهیم که ساختمان آنها چه مشکلاتی دارد و مقاوم‌سازی آن چه قدر هزینه برمی‌دارد. متأسفانه به این خدما و کارهایی که می‌توان انجام داد توجهی نمی‌شود.
رشد: متأسفانه مشکلات اقتصادی هم مؤثر است.
دکتر غفوری: همان‌طوریکه گفتید عده‌ای قدرت اقتصادی دارند و توجه نمی‌کنند . عده‌ای مستأجر هستند و طبیعتاَ نمی‌توانند در خانه دخل و تصرف کنند.اینها هم باید حداقل به ایمنی داخل خانه توه داشته باشند؛ یعنی کمدها، لوسترها، و… را طوری محکم کنند که در صورت زلزله آسیبی نرسانند. (البته این موارد در خانه‌های کاملاَ مقاوم نیز باید رعایت شود) دیگر آنکه وسایل لازم،بیل، و کلنگ و … در دسترس داشته باشند. برخی این مسائل را شوخی می‌پندارند. باید متذکر شد که ابداَ شوخی نیست؛ زیرا خطر زلزله واقعاَ‌ جدی است. پس باید آماده باشیم . به علاوه وقتی می‌گوئیم لحظة بروز زلزله کاری باید بکنیم این به اقتصاد و از این قبیل چیزها ربطیی ندارد. باید همه یاد بگیرند که چه کاری انجام دهند. کلام آخر این افراد حتی درمورد ساختمان محیط کارشان از طریق تذکر به مدیریت اداره یا کارخانه می‌توانند مدیران مسؤلان را به توجه بیشتر وادار کنند. در این مورد تجراب موفقی نیز در تهران وجود دارد.
رشد: عده‌ای فکر می‌کنند زلزله مانند یک انفجار است که بی‌خطر انجام می‌شود و فرصتی برای انجام هیچ کاری جود ندارد.
دکتر غفوری: خیر یک شوک اولیه وجود دارد. ولی زمان عکس‌العمل بسیار کوتاه است. برای همین است که از قبل باید آماده باشیم و زمان وقوع آن تصمیم بگیریم که چه کنیم، باید گفت اصلاَ فرصتی نداریم. پس باید از قبل آماده باشیم و نقاط امن مثل چارچوب‌ها و زیرمیزها را بشناسیم.
یا مثلاَ سقف‌های محدود را که مقاومت بیشتری دارند بشناسیم. با توجه به آموزش‌هایی که در بروشورها آورده‌ و در کتب درسی هم نوشته‌ایم همه باید تشخیص دهند که کجا امن‌تر است هنگام شب به کجا پنا ببرند هنگام روز چه کنند هنگام وقوع زلزله همه باید بدانند که چه کار کنند.
رشد: آقای دکتر، نفرمودید در حین زلزله چه قدر فرصت داریم.
دکتر غفوری: مجموع عمل زلزله از 5 ثانیه تا 20 الی 30 ثانیه و حتی گاهی تا یک دقیقه است. میانگین زلزله‌ها 20 تا 30 ثانیه است و حداکثر زمان تخریب ساختمانها معمولاَ تا یک دقیقه طول می‌کشد. باید در اولین فرصت خود را به جایی نسبتاَ امن برسانیم.
التبه اگر در ساختمان یک طبقه ی نزدیک در خروجی یا درب منازل روستایی هستیم باید فوراَ از خانه خارج شویم و اگر قادر به انجام چنین عملی نیستیم بهترین کار پناه‌گیری در جاهای نسبتاَ امن داخل منزل است. البته مدرسه بحث خاصی دارد. این محل باید استاندارد خاص خود را داشته باشد. تا در موقع لزوم محل ایمنی برای بچه‌ها و نیز پناهگاهی اضطراری برای مردم باشد، متأسفانه در مدارس موجود ما به خصوص مدارس قدیمی، رعایت نشده است و هنگام زلزله کاملاَ ویران خواهد شد، برای مثال یک مدرسه در انتهای کوچة سه متری زمان وقوع زلزله متأسفانه فاچعه آفرین خواهد بود. بنابراین حفظ آمادگی، بهترین نوع آمادگی پیشگیری است.
رشد: حال که بحث مدارس و زلزله مطرح شد، چه خوب است در همین جا نقش آموزش و پرورش، مدیران و معلمان را بیان فرمایید.
دکتر غفوری: نقش آنها آموزش جدی دانش‌آموزان است. متأسفانه مشاهده شده است که دبیران مباحث مربوطه را جدی نمی‌گیرند . معلمان دبیرها و مدیران باید با حفظ آمادگی به دانش‌آموزان بیاموزند که چگونه خود را از آسیب زلزله در امان نگه دارند. معلم مدرسة »سفیدابه « که با ارائه مطالب آموزشی ممختصر موجود در کتاب جغرافی به بچه‌ها آموخته بود که هنگام زلزله زیر میز بروند تا آسیب نبینند.
مدیران پوسترهای آموزشی مربوطه به زلزله را در سالن‌ مدرسه نصب کنند سعی کنند که موارد آموزش را کاملاَ به بچه‌ها تفهیم نمایند. حالا بفرمائید آیا مدیران از لحاظ ایمنی ساختمانی هم می‌توانند کاری انجام دهند؟
دکتر غفوری:اتفاقاَ نکته‌ای که اشاره کردید مهمترین کار یک مدیر و حتی یک پدر و مادر برای بچه‌های مدرسه است. مدیر باید پدران و مادران را از این مسئله اگاه کند و از آنها بخواهد که مدرسه را برای حل مسئله ایمن‌سازی یاری کنند. حتی می‌توان از تخصص‌های اولیاء نیز در این امر کمک گرفت، زیرا این کارها در تمام دنیا مردمی شده است، برای مثال در امریکا و ژاپن پدر و مادرها و به اصطلاح انجمن اولیاء و مربیان به اینگونه امور اقدام می‌کنند.
رشد: لطفاَ در مورد تجارب موفق مقابله با خطرهای زلزله به خصوص در ژاپن نکاتی را بفرمائید.
دکتر غفوری : ان‌شاالله شما با مراجعه با رؤسای سه پژوهشکده مؤسسه می‌توانید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید.
ژاپن کشور موفقی است زیرا هنگام وقوع زلزله تعداد کمی از مردم جان خود را از دست می‌دهند. در ایران، هندوستان، و ارمنستان تلفات به چندین هزار نفر می‌رسد. البته در کوبة ژاپن نیز در حدود 5000 نفر بر اثر زلزل کشته شدند. این امر دو علت اصلی داشت، یکی تراکم جمعیت و دیگری بالا بودن قدرت زلزله‌ای که اصلاَ پیش‌بینی نمی‌شد، این چنین زلزله‌ای در کوبه بیاید. با وجود این تنها برخی پل‌ها و ساختمانهای قدیمی خراب شدند که از هفتة اول هم بازسازی آنها شروع شد. اگر آن زلزله در تهران می‌آمد شاید چند صد هزار نفر کشته می‌شدند. موفقیت یعنی این، و گرنه ما معتقد نیستیم که می‌شود تلفات و خسارات‌ها را به صفر رساند.
هنگامی‌که در » نورتیک« زلزله آمد، 57 نفر مردند، زیرا امداد رسانی تدارک دیده شده بود و بلافاصله از زیرآوار نجات یافتند. شما می‌دانید که در کشورهایی مانند کشور ما از هر سه نفر مجروح یک نفر کشته می‌شود ولی در کشورهایی مانند ژاپن این نسبت به یک به 10 است یعنی از هر 10 نفر مجروح یک نفر کشته می‌شود.
فوکوهی شهری است که 50 سال پیش در آن جا زلزله مخربی آمد شهردار این شهر می‌گوید:» من شهری ساخته‌ام راحت و ایمن« و شما این موضوع را، زمانی که در این شهر راه می‌روید حس می‌کنید.
رشد: آیا در ایران هم تجربة موفق داشته‌ایم؟
دکتر غفوری:خوشبختانه بله. در گلباف در سال 1360 زلزله آمد و حدود000/16 نفر کشته شدند ولی در سال 77 با وجود آنکه تراکم جمعیت بیشتر شده بود وقتی زلزله‌ا‌ی تقریباَ به همان بزرگی اتفاق افتاد فقط 5 نفر کشته شدند، زیرا منازل بازسازی شده، مقاوم و اصولی ساخته شده بودند.
رشد: از طرف مجله و خوانندگان آن، از شما تشکر می‌کنم. موفق باشید.
آمادگی در برابر زلزله( تهران)
زلزله از جمله حوادث طیعی است که گاه در جهان اتفاق می‌افتد و خسارت‌هایی جانی و مالی بسیاری به بار می‌آورد از نظر علم زمین‌شناسی زلزله حرکت پوسته جامد زمین است که در اثر آزاد شدن انرژی در اعماق زمین منتقل شدند آن به سطح موجب حرک پوستة خارجی زمین می‌شود. این حرکت عمودی افقی یا دورانی است و تخریب و ویرانی سازه‌ها را بدنبال دارد. در زبان فارسی واژة بومهن معادل زلزله است. این واژه از دو بخش» بوم« به معنای زمین و» مهن« به معنای حرکت شکیل می‌شود.
نام‌گذاری روستای بومهن در دامنة سلسله جبال البرز نیز به زلزله خیز بودن این منطقه اشاره دارد. اسدی طوسی درمنظومه گرشاسبنامه می‌گوید:
برآمد یکی بومهن نیم شب
تو گفتی زمین دارد از لرزه تب
کشور مات برروی کمربند آلپ قرار دارد که محدودة وسیعی از مناطق کوهستانی و زلزله خیز آسیای جنوبغربی را تا سواحل دریای مدیترانه در بر می‌گیرد. بنابراین پیش‌بینی طرح‌های مناسب جهت مقابله با نتایج زیان بار زلزله در این منطقه اهمیت خاصی دارد.
جدول صفحه بعد گویای این حقیقت است که کشور ما همواره با این خطر روبرو بوده است.

محل وقوع زلزله قدرت(ریشتر) سال وقوع
لاریجان
غرب تهران
بوئین زهرا
دشت بیاض
بندرعباس
طبس
شمال قاین
کرمان
رودبار گیلان 4/7
7
2/7
3/7
7
7/7
3/7
1/7
3/7 1336
1336
1341
1347
1356
1357
1358
1360
1369

لرزه‌خیزی منطقةتهران:
در منطقة تهران در کوهپایة رشتة البرز و در زیر لایه‌های آبرفتی گسل‌های طولی فراوانی وجود دارد که توسط آزمایش‌های ژئوتکنیک به صورت گمانه‌ای بوجود آنها پی برده‌اند. این گسل‌ها تاکنون در منطقة تهران منشأ زلزله‌های کوچک بزرگ بسیاری بوده‌اند.
مطالعات لرزه‌خیزی( 2- بربریان) نشان داده میدهد که گسلی که ا زشمال شهرستان دماوند به سمت تهران امتداد می‌یابد، پتانسیل لرزه‌ای بیشتری دارد و به دلیل فشاری بود و گستردگی می‌تواند زلزله‌ای با بزرگی بیش از 7 ریشتر را در یک دورة بازگشت 158 ساله ایجاد کند. با توجه به این که آخرین زلزله‌ی شدید تهران در سال 1209 شمسی رخ داده است، بیش از 70 درصد احتمال دارد که زلزله‌ی شدید دیگری در این شهر اتفاق بیافتد.
پس برای کاهش آسیب‌های احتمالی باید آمادگی داشت.
در این مقاله بیشتر به مشکلات بعد از وقوع زلزله و نیز کسب آمادگی‌های لازم جهت رویارویی با این پدیده می‌پردازیم.

پیشینه‌ی شهر تهران
در سال 1166 هجری شمسی هنگامی که آقا محمد خان قاجار تهران را بعنوان پایتخت خود انتخاب کرد جمعیت آن حدود 15 هزار نفر و مساحت آن تقریباَ 30 کیلومتر مربع بود. در آن زمان، شهر تهران از شمال به خیابان امیرکبیر از غرب به خیابان ری و از جنوب به خیابان مولوی محدود می‌شد. در دهه‌ی 1340 با مهاجرت وسیع روستائیان به تهران، فعالیتهای گوناگونی در پایتخت شکل گرفت و گسترش یافت و پس از پیروزی انقلانب اسلامی تهران بار دیگر مورد توجه مردم سایر نقاط قرار گرفت و با ساخت و سازهای جدید افزایش جمعیت در حاشیه‌ی محدودة‌ اصلی روبرو شد. اسناد و مدارک موجود نشان می‌دهد که از گذشته‌های دور همواره وقوع زلزله موجب خسارات اقتصادی و اجتماعی فراوان در این منطقه شده است.
در سال 1209( 1830 میلادی) زمین لرزة بزرگی در مازندران، جنوب غربی، مناطق شمیرانات و دماوند، شرق تهران را نتقریباَ بطور کامل ویران کرد. .. در تهران بسیاری از خانه‌های کهنه فروریخت و حدود 30 تن کشته شدند . در پایتخت حتی یک خانه از آسیب در امان نماند و بخشی از کاخ‌ها به همراه بسیاری از خانه‌‌های پیوسته به آن و نیز بخشی از بازار ویران شد. ارک تالار بزرگ بار عام، شماری از عمارت‌‌های اعیانی و نیز ساختمان کهنه سفارت بریتانیا به سختی آسیب دید و دیوارهای باغ سفارت با خاک یکسان شد. زیانهای مالی این زمین لرزه نیم میلیون تومان برآورد شد. در قرن بیستم( تا سال 1983) تعداد زمین لرزه‌های مهم تهران بیش از 60 مورد بوده که اولین زمین لرزه شنبه 31 تیرماه 1306 شمسی به هنگام شب و آخرین زمین لرزه شنبه 16 مهرماه 1362 در ساعت 40/12 روی داده است. آگاهی از احتمال وقوع زلزله‌های مکرر و آسیب‌های آن موجب تصویب نخستین قانون در زمینه‌ی کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان زلزله در سال 1302 شد. ولی باز هم نه در شهر تهران و نه در سایر نقاط ایران جهت پیشگیری و کاهش آسیب‌های احتمالی زلزله اقدامی صورت نگرفت، شهر تهران امروز همة عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری یک شهر را در مقابل فاجعه زلزله در خود جای داده است. عدم کاربرد درست اراضی معابر تنگ و باریک ساختمانهای غیر اصولی و قدیمی رشد سریع جمعیت شهرنشین و نابرابری و فقر از جملة این عوامل است.

جمعیت شهر تهران
در شرایط فعلی در طول روز جمعیتی بالغ بر 10 میلیون نفر در تهران به سر می‌برند و پیش‌بینی می‌شود که در سال 1381 حدود 5/14 میلیون نفر در تهران سکونت داشته باشند. بر پایه‌ی آمارهای سال 1356 متوسط تراکم جمعیت تهران حدود 10500 نفر در کیلومتر مربع و در حال حاضر بالغ بر 12000 نفر است که نسبت به متوسط تراکم
جمعیتی شهرهای بیش از 5 میلیون نفر جهان حداقل، 20 درصد بالاتر است.
با توجه به اطلاعات موحود در مورد مساحت تعداد خانوار و شاخص تراکم جمعیت در مناطق 20 گانه‌ی شهر تهران این شهر را به چهار حوزة کلی می‌توان تقسیم کرد:
حوزة شمالی با تراکم جمعیت 5000 نفر در کیلومتر مربع با 52 درصد وسعت شهر تهران.
حوزة جنوبغربی با تراکم جمعیت 30000 نفر در کیلومتر مربع و 11 درصد وسعت شهر.
حوزة مرکزی و جنوب‌شرقی با تراکم جمعیت 146000 نفر در کیلومتر مربع و وسعت 5/34 درصد.
حوزة شرقی: فقط منطقة 8 با توجه به بافت نسبتاَ منظم و رعایت نسبی اصول شهرسازی( نارمک) به صورت یک حوزة در نظر گرفته شده که 28000 نفر تراکم نسبی آن است و 5/2 درصد کل مساحت تهران را شامل می‌شود.
بدین ترتیب، آسیب‌های زلزله در تهران در تمام سطح شهر یکسان نخواهد بود. به دلیل این که حدود 7/1 میلیون نفر از جمعیت شهر فقط در حوزة جنوب‌غربی و امتداد آن زندگی می‌کنند، می‌توان انتظار خساراتی انسانی بیشتری را در این حوزه داشت.
براساس تجربه‌های زلزله ‌های مختلف در کشورهای جهان گروههای آسیب‌پذیر متأسفانه عمدتاَ کودکان، افراد مسن معلولان هستند.

آمادگی در برابر مشکلات و مصایب پس از وقوع زلزله
امور بهداشتی و درمانی
بلایای طبیعی مانند زلزله و سیل معمولاَ عوارض انسانی را به دنبال دارند که گاه حسارات ناشی از این عوارض بیشتر از خسارات اولیه است. اینگونه عوارض را می‌توان به:1- عواض روانی 2- عوارض جسمانی تقسیم کرد.
عوارض روانی ناشی از مرگ نزدیکان و بستگان و همچنین از دست دادن اموال و حتی حیوانات خانگی مأنوس.
عوارض جسمانی شامل: عوارض آتی مانند زخم، پارگی و شکستگی، خونریزی‌های داخلی و خارجی، سقط جنین و عوارض تأخیری به شکل بیماریها‌ی ویروسی، عفونی، انگلی، قارچی و باکتریابی. شایع‌ترین و خطرناک‌ترین بیماریهای روده‌ای، اسهال خونی آمیبی است که پس از وقوع زلزله به دنبال آلوده شدن آب آشامیدنی می‌تواند جمعیت زیادی را مبتلا سازد.
در شهرهایی که در دامنه‌ها قرار دارند اختلاف سطح مناطق و شیب سبب تجمع آبهای آلوده و فاضلاب در مناطق پایئن شهر می‌شود و خط آلودگی را بیش از پیش افزایش می‌دهد. در این موارد بیماری خطرناک دیگری ک به سرعت انتقال می‌یابد بیماری گال است. نگهداری مجروحان و مصدومان درچادرها و اتاقک‌های موقتی به صورت گروهی و دسته جمعی موجب انتقال سریع این بیماری در بین افراد می‌شود. همچنین احتمال آلودگی پتوها و لباس‌های دست دوم که از طریق کمک‌های مردمی در اختیار
مصیبت‌دیدگان قرار می‌گیرد، نیز زیاد است.

آمادگی‌های قبلی در زمینه امور پزشکی
در برنامه امداد پزشکی دو قسمت- به ظاهر جدا ولی عمل به هم پیوسته – مشاهده می‌شود.
الف- برنامه آمادگی قبل از زلزله ب- برنامه امدادی بعد از زلزله.
در بخش اول، در فاجعة زلزله با توجه به شدت آن بیش از سایر حوادث غیر مترقبه به امکانات بهداشتی و درمانی نیاز است. گاهی امکانات بهداشتی و درمانی منطقة آسیب‌دیده به دلیل عدم استحکام آنچنان صدمه می‌بیند که در اوج نیازهای بعد از فاجعه قادر به ارائة خدمات نیست.
( زلزله 1369 منجیل) بنابراین پیش از بروز زلزله و لزوم ارائه خدمات باید برای تجهیز و امکانات تلاش کرد.
از دیگر اقدامات قبل از حادثه بررسی آسیب‌پذیزی امکانات بهداشتی و درمان و برنامه‌ریزی درتمام کشور است. به فرض مقاوم بودن بیمارستانها، آزمایشگاهها، و … باز هم خدمات درمانی و بهداشتی قادر به پاسخگوئی به نیاز هزاران نفر آسیب دیده نخواهد بود.
لذا برسی نیازهای اولیه تهیة فهرست ذخیره‌های موجود و تأمین ذخیر دارویی بررسی امکانات در استان‌های هم جوار، پیش‌بینی امکانات هوایی و زمین برای ارسال کمک‌ها
و انتقال مجروحان و آموزش نیروها از جمله اقدامات مهم قبل از حادثه است.
- بخش دوم؛ وظایفی است که وزارت بهداشت و درمان در زمینة امداد به مصدومان و مجروحان و تأمین زندگی و سلامت آنها بر عهده دارد. این وظایف عبارتند از:
1- گندزدایی آبهای مصرفی؛ بطوریکه تا قبل از حصول اطمینان کامل از سالم بودن آب، نباید آنرا مصرف کنند. ایجاد واحدهای سیار تصفیة آب.
2- شناسایی محل‌های نشت فاضلاب
3- مبارزه با حشرات مانند مگس، سوسک، و سم‌پاشی محل تکثیر آنها.
4- مبارزه با جوندگان که در کانال‌های فاضلاب رفت و آمد می‌کنند.
5- جدا کردن سریع و به موقع کسانی که به بیماری گال یا آلودگی شپش دچار شده‌اند.
6- استفاده از لباس‌ها و پتوهای نو برای مصیبت‌دیدگان یا ضدعفونی کردن این قبیل وسایل.
7- احداث دستشوئیهای بهداشتی موقتی که حشارت به فاضلاب آنها دسترسی نداشته باشند.
همه این موارد می‌طلبد که از قبل یک مدیریت امور بهداشتی همگام با مدیریت در چارچوب تشکیلات طراحی شود.

خدمات آتش‌نشانی
سازمان آتش‌نشانی با آگاهی کامل نسبت به احتمال وقوع زلزله در تهران و مسؤولیت این سازمان در زمینة کمک‌رسانی به مصدومان و نجات بعد از وقوع حادثه، درصدد ایجاد آمادگی از طریق برنامه‌ها ایجاد دستگاههای جدید و تجهیزات و امکانات بوده است. لیکن با وجود تلاشها و صلاحیت پرسنل، هنوز آمادگی در امکانات این سازمان ضعیف به نظر می‌رسد.
براساس آخرین آمار موجود درحال حاضر در سراسر تهران 27 ایستگاه اطفای حریق و 7 ایستگاه نجات وجود دارد. از تعداد 27 ایستگاه موجود 15 ایستگاه مقاوم و 18 ایستگاه نیمه مقاوم برآورد شده است.
کمبودهای سازمان آتش‌نشانی فقط به مقاوم نبودن ساختمانها در برابر زلزله و در اختیار نداشتن هلیکوپتر خلاصه نمی‌شود. این سازمان حتی در موارد جزئی در مقابل آتش‌سوزی‌ها و … نیز با کمبودهایی روبرو است.
آنچه امداد رسانی این نیروها را دشوارتر می‌کند وجود معابر تنگ و کوچه‌های باریک است. مناطقی همچون محلات جنوب و جنوب غربی تهران، یا منطقه بازار یا معابر شلوغ و باریک به مشکلات کار امداد‌رسانی می‌افزایند.
بطور یقین شهر تهران در شرایط فعلی و احتمالاَ در سالهای آینده با این مشکلات روبرو است و لازم است مسؤولان در این زمینه بطور جدی چاره‌اندیشی کنند.

تأمین مواد غذایی و لوازم زیستی
با تخریب واحدهای مسکونی و خدماتی امکان تهیة مواد غذایی برای خانواده‌های مصیبت‌زده ممکن نخواهد بود. بر این اساس هلال احمر امکانات و وسایل ضروری را برای 100 هزار خانوار پیش‌بینی و ذخیره کرده است. وزارت بازرگانی نیز برای 50 هزار خانوار به مدت یک ماه مواد غذایی لازم را پیش‌بینی و تدارک نموده است لیکن در صورت بروز فاجعه این ذخایر جوابگوی نیازهای یک شهرچندین میلیونی خواهد بود؛ لذا شاید بهترین راه آموزش مردم به ذخیره‌سازی مواد غذایی مناسب برای شرایط زلزله باشد. البته در شرایط وقوع فاجعه از سراسر دنیا و نیز داخل کشور کمک‌هایی فرستاده می‌شود که گاه کاملاَ نامناسب و غیر قابل استفاده است. بطور نمونه در فاجعه‌ای در هند برای آسیب‌دیدگان پتو ارسال شد با توجه به شرایط آب و هوای این کشور اصلاَ نیازی به اینگونه کمک‌ها نبود. بنابراین هلال احمر و سازمانهای مسؤول باید برای تأمین لوازم زیستی و مواد غذایی در داخل کشور برنامه‌ریزی کنند و چگونگی تأمین مواد غذایی را برای حداقل یک میلیون و چهار صد هزار نفر خانوار در انبارهای امن و مکان‌های مناسب باید جزء مواد اصلی برنامة آمادگی تلقی کرد.

ایمنی تأسیسات مهم و حیاتی
وقوع زلزله در تهران و سایر شهرهای بزرگ برای همه تأسیسات حیاتی از قبیل بیمارستانها، مراکز آتش‌نشانی، مراکز برق شهر قطع و راهها و خطوط مواصلاتی بسته
می‌شود.
وجود لوله‌های انتقال فرآورده‌های نفتی و گاز و انبارهای بزرگ در تهران و اطراف آن، خود خطر بزرگی را ایجاد خواهند کرد. ترکیدن لوله‌های بزرگ انتقال فرآورده‌ها و لوله‌های فشار قوی گاز مشکلی است که باید برای آن چاره‌اندیشی نمود. لوله‌کشی گاز شهری در سراسر شهر تهران در حین زلزله به شدت آسیب می‌بیند و خطر آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. سدهای تأمین کننده آب تهران شامل سد کرج، لتیان، و لار در صورت وقوع زلزله قوی آسیب خواهند دید.
شبکة کابل‌های فشار قوی نیز با حرکت زمین و شکست گسل‌ها قطع و ارتباطات رادیویی و پیام‌رسانی را دشوار می‌سازد.
بنابراین ایمن‌سازی شهرها در مقابل حوادث ناشی از وقوع زلزله، یک برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی دقیق نیاز دارد و یک حرکت عمومی را می‌طلبد.

نقش آموزش در آمادگی عمومی
بیشر مردمی که در مناطق زلزله‌خیز زندگی می‌کنند در مورد حوادث و خطرات و بلایای طبیعی مانند زلزله اطلاعات کمی دارند. برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر اینگونه حوادث، آموزش امری مهم و اساسی است. آموزش را می‌توان به سه بخش آموزش مدیران، آموزش‌های تخصصی و آموزشهای عمومی تقسیم کرد.

آموزش مدیران:
مدیران جامعه باید با مسائل زلزله و چگونگی کاهش آسیب‌های آن آشنا شوند. عدم توفیق کشورهای کم توسعه یافته در کاهش آسیب‌های زلزله می‌تواند از عدم تمایل آنان به تهیة برنامة آمادگی و عدم استفادة برنامه‌ریزان و مجریان دانش و اطلاعات تخصصی موجود باشد.
درسالهای اخیر در کشور ما به این موارد توجه خاصی شده است. متخصصان رشته‌های مختلف مانند مهندسی زلزله، زلزله ‌شناسی، زمین شناسی و علوم اجتماعی در افزایش آگاهی علمی مردم نقش مهمی داشته‌اند.
از آنجا که مدیران درتصمیم‌گیریها و برنامه‌ریزی‌ها نقش دارند و از طرفی برنامة آمادگی
باید که از سوی دولت طراحی و تدوین گردد لازم است که مدیران ارشد در اولویت قرار گیرد.

آموزشهای تخصصی
تجربه ثابت کرده است که بسیاری از مهندسان به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله توجه کافی ندارند. در دانشگاهها نیز غالباَ دانش‌آموختگان در رشته‌های مهندسی دربارة راههای کاهش آسیب‌های انسانی در یک کشور زلزله خیز( قبل و بعد از وقوع زلزله) مطالب زیادی یاد نمی‌گیرند و به همین دلیل است نسبت به این مسئله حساسیت چندان ندارند.
فارغ‌التحصیلان علوم اجتماعی نیز اغلب از رشته‌ای به نام» جامعه‌شناسی فاجعه« بی‌خبرند. همینطور فارغ‌التحصیلان رشتة پزشکی هم در مورد مراقبت‌های درمانی در دوران زلزله آموزش‌های چندانی نمی‌بینند. مشکل آموزش‌های تخصصی در کل سیستم آموزش عالی و در اغلب رشته‌های موجود دارد. این وظیفة آموزش عالی کشور است که به تغییر در برنامه‌های درسی رشته‌های مربوط و گنجاندن آموزشهای مربوط به زلزله در این برنامه اقدام کند.

آموزش عمومی
برای اینکه بتوانند از وقوع و به هنگام زلزله و پس از آن عکس‌العمل مناسبی داشته
باشند باید اطلاعات عمومی خاص به آنها انتقال یابد . مردم باید خطر را بشناسند و رسانه‌های عمومی در شناساندنن ابعاد خطر وظیفة سنگینی دارند. رسانه‌ها باید بدون اینکه برای مردم اضطراب نگرانی بی مورد ایجاد کنند آگاهی‌های عمومی را به آنان انتقال دهند بخش آموزش همگانی مؤسسة
بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در این راه پیشقدم بوده است. با همکاری دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی برخی دروس علمی و عملی تحت عنوان ایمنی در برابر زلزله در کتابهای درسی مطرح شده است و آموزشهایی را بطورعملی و تئوری به دانش‌آموزان می‌دهند. گرچه ما هنوز برای رسیدن به آگاهی عمومی در مورد موضوعی به نام زلزله راه طولانی و دشواری در پیش داریم.1

ریشتر و زمین لرزه‌
در سال 1935 میلادی( 1314 شمسی)، جچارلز فرانسیس ریشتر،(Charles Francis Richter)، دانشمندان امریکایی، شیوه‌ای را پیشنهاد کرد که در آن شدت زمین لرزه به وسیلة عددهای از یک تا نه بیان می‌شود. این عددها مقیاسی برای اندازه‌گیری شدت زمین‌لرزه‌اند که مقیاس ریشتر نامیده می‌شوند.
انرژی زمین لرزه‌ای که شدت آن یک ریشتر است برابر با انرژی حاصل از انفجار حاصل 170 گرم تی‌ان‌تی است.*1 موجهایی که از چنین زمین لرزه‌ای منتشر می‌شوند به قدری ضعیف‌اند که فقط لرزه‌نگار می‌تواند آنها را ثبت کند.در مقیاس ریشتر به ازای افزایش هر عدد شدت زمین لرزه 31 بار بیشتر از عدد قبلی می‌شود. به همین سبب در این مقیاس بهتر است به جای اصطلاح شدت زمین لرزه اصطلاح بزرگی زمین لرزه به کار برده شود. برای مثال زمین لرزه‌ای با بزرگی 2 ریشتر 31 بار قویتر از زمین لرزه‌ای با بزرگی یک ریشتر است. زمین لرزه‌ای با بزرگی 8 ریشتر نیز یا 30000 بار قویتر از زمین لرزه‌ای با بزرگی 5 ریشتر است.
به این ترتیب وقتی که بزرگی زمین لرزه‌ای 9 ریشتر است قدرت آن برابر با انرژی حاصل از انفجار 150 میلیون تن تی‌ان تی است.
البته تاکنون زمین لرزه‌ای با بزرگی 9 ریشتر ثبت نشده است. حتی تصور زمین لرزه‌ای با بزرگی 8 ریشتر نیز وحشتناک است. گمان می‌رود که بزرگی زمین لرزه‌ای که در سال 1906 ( 1285 شمسی ) در کلمبیا یکی از کشورهای امریکای جنوبی ویرانی به بار آورد حدود 6/8 ریشتر بوده است. در سال 1964 میلادی( 1343 شمسی) زمین لرزه‌ای دیگری با بزرگی 5/8 ریشتر در آنکریج (Acchorage) بزرگترین شهرآلاسکا ثبت شده است. زمین لرزه‌ای که در شهریور 1357 شهر طبس را ویران کرد 7/7 ریشتر بود. بزرگی بعضی از زمین لرزه‌های شدید را تا 9/8 ریشتر نیز برآورد کرده‌اند.
نقل از کتاب زمین لرزه نوشته آیزاک آسیموف.

چگونه می توان در مقابله زلزله مصون ماند ؟
شواهد موجود بیانگر این است که هر سال در مناطق مختلف دنیا سوانح طیبعی باعث به بار آمدن ضایعات جانبی و مالی جبران ناپذیری می‌شود این سوانح که عمدتاَ شامل پدیده‌هایی مانند سیل، زلزله، طوفان، آتشفشان و خشک‌سالی است، از نظر وقوع و میزان خسارات در نقاط مختلف جهان یکسان نیست. به هر حال تلاشهای گسترده‌ای جهت دست‌یابی به راه کارهای علمی و عملی برای کاهش آثار بلایای طبیعی صورت گرفته است؛ به طوری که سازمان ملل متحد دهة 1990 میلادی را دهه‌ی کاهش اثرات بلایای طبیعی نام‌گذاری کرده و فعالیت‌های وسیعی در این زمینه صورت پذیرفته است.
بررسی همه جانبة آثار سوانح طبیعی در گذشته نشان می‌دهد که بیش از نیمی از این ضایعات و خسارت‌ها از پدیدة زلزله‌ ناشی می‌شود. بشر با توجه به کثرت خرابی‌ها و تلفات در زلزله‌های شدید و مخرب گذشته، همواره تصور دهشتناکی از این پدیده در ذهن داشته و حتی در بین تمدنهای کهن روایات و افسانه‌های متعددی در این مورد وجود دارد. در بسیاری از منابع تاریخی و حتی در برخی از کتب آسمانی نیز به این پدیده اشاره شده است. جوامع مختلف بشری همواره با حداقل تقلیل آثار مخرب آن بوده‌اند. پیشرفتهای سریع علمی و فنی در چند دهه اخیر در زمینه‌های مختلف به توفیق‌هایی دست یافته ولی هنوز دانش و فن‌آوری بشری آنقدر پیشرفت نکرده است که راههای پیشگیری از وقوع زلزله را بشناسد یا زمان دقیق وقوع آنرا پیش‌بینی کند. از اینرو اراته حل ممکن و منطقی اندیشیدن ایجاد چتر حفاظتی مناسب در مقابل این پدیده یعنی» مقاوم‌سازی سازه‌ها و جلوگیری از تخریب آنها در برابر زلزله« است. امروزه در جوامعی که فرهنگ ساخت و ساز مناسب و به عبارت دیگر» فرهنگ مقاوم سازی« نضج گرفته و عموم افراد جامعه به خصوص افراد غیر متخصص و مردم عادی، از آگاهی نسبی در این زمینه برخوردارند میزان ضایعات جانبی و مالی ناشی از زلزله‌های شدید به مراتب کمتر از سایر جوامع است.
از نظر موقعیت مکانی کشور ما ایران در یکی از مناطق فعال تکنونیکی کرة مین قرار گرفته و ما اغلب شاهد وقوع زلزله‌های خفیف و شدید در این منطقه هستیم. از دلایل خرابی‌های وسیع و خسارات تأسف‌بار در زلزله‌های مخرب گذشته علاوه بر ضعف‌ها و کاستی‌های سازه‌ای و عوامل مرتبط با آن می‌توان دو عامل زیر را نیز مد نظر قرار داد:
1- به علت ساز و کار وقوع زلزله در منطقه کانون زلزله( محل ازاد شدن انرژی ناشی از زلزله) درعمق کمی از سطح زمین( معمولاَ در عمق 10 تا 20 کیلومتری) قرار داشته است و در نتیجه انرژی قابل ملاحظه‌ای به سطح زمین رسیده است که خود باعث حرکات شدید زمین گردیده است.
2- در بسیاری از نواحی لرزه‌خیز کشور دوره بازگشت زلزله‌های بزرگ و بعبارت دیگر مدت زمان ذخیرة انرژی قبل از آزاد شدن آن طولانی است و در نتیجه در این نواحی شاهد زلزله‌های بسیار شدید با فاصلة زمانی زیاد هستیم. تجربه‌های گذشته بیانگر این مطلب است که معمولاَ چند سال بعد از وقوع زلزله‌های شدید برنامه‌ریزی‌های مختلف و تلاشهای بسیاری برای مقاوم‌سازی و رعایت اصول فنی در ساخت و سازها صورت میگیرد ولی متأسفانه پس از چندی تمام این موارد به دست فراموشی سپرد

دانلود مقاله ترجمه شده امنیت شبکه

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله ترجمه شده امنیت شبکه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

متن انگلیسی مقاله در هنگام خرید برای شما به نمایش در خواهد امد
مقدمه ای بر امنیت شبکه
چکیده :
امنیت شبکه یک موضوع پیچیده است که از نظر تاریخی فقط توسط افراد با تجربه و آنهایی که آموزش کافی دیده اند مورد توجه قرار می گیرد. با اینحال ، همچنان که افراد بیشتری به شبکه متصل میشوند ، تعداد افرادی که بایستی اصول امنیت را در دنیای شبکه شده بدانند ، نیز افزایش می یابد. این مقاله بر اساس ماربری کامپیوتر و مدیریت سیستمهای اطلاعاتی که در خاطرم بوده است نوشته شده است و مفاهیم مورد نیاز برای آشنا شدن با بازار و خطرات و نحوه مواجه شدن با آنها را توضیح می دهد.

مدیریت ریسک: بازی امنیتی
این بسیار مهم است که دانسته شود که در بحث امنیت ، یک فرد به آسانی نمی تواند بگوید که " بهترین فایروال کدام است؟"
در این رابطه دو مطلب وجود دارد : امنیت مطلق و دسترسی مطلق.
بهترین راه برای بدست آوردن یک امنیت مطلق برای ماشین این است که آنرا از شبکه و برق جدا کرده آنرا درون یک جای امن قرار داده و آنرا به کف اقیانوس بفرستیم. متاسفانه ،در اینحالت از ماشین نمی توان استفاده کرد. یک ماشین با دسترسی مطلق برای استفاده بسیار راحت است : این ماشین به آسانی در جایی قرار می گیرد ، و بدون هیچ پرسشی ، تاییدی ، کدرمزی یا هر مکانیسم دیگری ، می توانید هر چه را که می خواهید از او بخواهید. متاسفانه ،این حالت امکان پذیر نیست یا اینکه اینترنت یک همسایه بد است و در صورتی که یک آدم احمق و کله خراب به کامپیوتر فرمان کاری همانند خراب کردن خوش را بدهد ،مدت طولانی این سیستم پایدار نمی ماند.
این وضعیت با زندگی روزمره ما فرقی ندارد. ما مرتباً تصمیماتی را در مورد اینکه چه ریسکی را قبول کنیم ، اتخاذ میکنیم . وقتی که ما درون خودرو نشسته و به محل کار می رویم ، برخی مخاطرات وجود دارند که می توانند اتفاق بیفتند ،این احتمال وجود دارد برخی چیزها به طور کامل از کنترل خارج شده و باعث شود که ما در بخشی از تصادفی که در بزرگراه اتفاق افتاده قرار بگیریم. زمانیکه ما وارد یک هواپیما می شویم مقداری خطر را به قیمت آسایش و راحتی، پذیرفته ایم . با اینحال برخی از مردم یک تصویر خیالی از یک ریسک قابل قبول دارند و در بیشتر موارد آنرا نمی پذیرند. اگر من در طبقه بالا باشم و بخواهم سرکار بروم خودم را از پنجره پرت نمی کنم . بله ، اینکار بسیار راحت است اما خطر آسیب دیدگی بخاطر این راحتی وجود دارد.
هر سازمانی نیاز دارد تا برای خودش تصمیم بگیرد که بین امنیت کامل و دسترسی کامل برای خود موقعیتی را در نظر بگیرد. یک خط مشی برای بکارگیری مطالب لازم است و آنگاه مشخص شود که چگونه دستورات را اجرا کرد. هر چیزی که به نام امنیت انجام گیرد بایستی در چارچوب این قانون باشد.

انواع و منابع تهدیدهای شبکه:
در حال حاضر ما آنقدر اطلاعات در زمینه شبکه گذاری داریم که می توانیم وارد جنبه های امنیتی آن شویم. اول از همه ما وارد انواع تهدیدهایی که شبکه با آنها مواجه است می شویم و آنگاه برخی از کارهایی که می توان برای حفاظت از خود در مقابل آنها انجام دهیم ،توضیح می دهیم.
Denial-of-Service
احتمالاً حملات DoS خطرناکترین تهدیدها است که برای توضیح دادن هم مشکل هستند. آنها بدین دلیل خطرناکترین هستند که به آسانی می توانند اجرا شوند ، به سختی رهگیری می شوند (برخی مواقع غیرممکن است) ، و سرپیچی از درخواست حمله کننده آسان نیست حتی اگر این درخواست غیر قانونی باشد.
منطق یک حمله DoS ساده است . درخواستهای زیادی به ماشین ارسال می شود که از اداره ماشین خارج است. ابزارهای در دسترسی در محافل زیر زمینی وجود دارد که که این کار را به صورت یک برنامه در می آورند و به آن می گویند در چه میزبانی درخواستها را منتشر کنند. برنامه حمله کننده به راحتی با برخی از پورتهای خدماتی ارتباط برقرار می کند ،شاید اطلاعات عنوان پاکت را که می گوید بسته از کجا آمده را جعل می کند و آنگاه ارتباط را قطع می کند. اگر میزبان قادر باشد که در هر ثانیه به 20 درخواست پاسخ دهد ، و حمله کننده در هر ثانیه 50 درخواست را ارسال کند ،مشخص است که میزبان قادر به پاسخگویی به تمامی در خواستهای حمله کننده ، که کم و بیش غیر قانونی هستند ، نیست .
چنین حملاتی در اواخر 1996 و اوایل 1997 به شدت فراگیر شده بود ولی حالا چندان عمومیت ندارد.
برخی کارهایی که می توان برای کاهش خطر مواجه شدن با یک حمله DoS ( رد درخواست) انجام داد عبارتند از:
• عدم اجرای خدمات قابل مشاهده به صورت جهانی در نزدیکی ظرفیت اجرایی
• استفاده از فیلترینگ بسته برای جلوگیری از بسته های جعل شده در ورودی به فضای آدرس شبکه شما .
مشخصاً بسته های جعلی شامل آنهایی هستند که ادعا می کنند از طرف میطبان شما آمده اند ،بر اساس RFC1918 برای شبکه های خصوصی و شبکه loopback آدرس دهی شده اند.
• موارد مربوط به امنیت سیستمهای عامل میزبان خود را به روز کنید.

دسترسی غیر مجاز:
دسترسی غیر مجاز یک واژه سطح بالا است که می تواند به انواع مختلف حملات مرتبط باشد. هدف از این نوع حملات دسترسی به برخی منابع است که ماشین شما نبایستی آنرا در اختیار حمله کنندگان قرار دهد. برای مثال ، یک هاست می تواند یک وب سرور باشد و بایستی صفحهت وب را برای هر کسی که در خواست میکند در اختیار قرار دهد. با اینحال این هاست نباید دسترسی به لایه فرمان را بدون اینکه مطمئن شود که فرد درخواست کننده مجاز به این کار است ،مثل یک مدیر محلی ،فراهم آورد.

اجرای فرامین غیر قانونی
مشخص است که یک فرد ناشناس و غیر مطمئن نبایستی بتواند فرامین را روی ماشینهای سرور شما اجرا کند. دو طبقه بندی عمده امنیتی برای این مشکل وجود دارد:
دسترسی کاربر معمولی
و دسترسی مدیریت
یک کاربر معمولی می تواند تعدادی از موارد سیستم را اجرا نماید ( همانند خواندن فایلها ، ارسال ایمیل به سایر افراد و غیره) که افراد مهاجم قادر به اجرای آنها نیستند . این حالت ممکن است تمام آن چیزی باشد که یک مهاجم به آن نیاز دارد. بعبارت دیگر ، یک مهاجم ممکن است بخواهد تغییرات پیکربندی را برای یک هاست اجرا نماید ( شاید تغییر در آدرس IP ، قرار دادن یک فرمان راه اندازی در جاییکه باعث می شود هر زمان که ماشین استارت شد ، shut down شود یا موارد مشابه ). در چنین حالتی ، مهاجم نیاز دارد که امتیاز مدیریتی را بر روی هاست بدست آورد.

شکافهای محرمانه:
لازم است که ما مدل تهدید را توضیح دهیم: شما سعی کتید که در برابر چه چیزی از خودتان محافظت کنید؟ برخی اطلاعات خاص وجود دارند که اگر در دست رقیب ،یک دشمن یا عموم ، بیفتد باعث آسیب جدی می شوند. در چنین حالتهایی ،این امکان وجود داردکه توافق مربوط به حساب یک کاربر معمولی روی ماشین برای آسیب رساندن کافی باشد ( شاید به شکل PR ، یا بدست آوردن اطلاعاتی که می توانند بر علیه شرکت مورد استفاده قرار گیرند و غیره ).
هرچند بسیاری از مرتکبان چنین نفوذهایی بندرت افرادی هستند که از روی کنجکاوی و فقط برای مشاهده یک لایه اعلان در روی کامپیوتر شما وروی صفه نمایش خودشان این کار را انجام می دهند ،ولی افراد بد نیتی هم هستند که ما آنها در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم. (بعلاوه ،بخاطر داشته باشید که این احتمال وجود دارد که فردی فقط برای کنجکاوی نفوذ کرده است می تواند ترغیب شئد که کار بیشتری انجام دهد: شاید یک رقیب سرسخت مایل باشد که چنین شخصی را برای ضربه زدن به شما استخدام کند.)

رفتار مخرب:
در بین انواع مخرب نفوذ و حمله ، دو گروه عمده وجود دارد:
Data Diddling
data diddler احتمالاً بدترین نوع است ، زیرا واقعیت یک نفوذ امکان ندارد که بلافاصله مشاهده شود. شاید او با تعدادی از صفحات گسترده شما در حال بازی است یا اطلاعات را در پروژه ها و طرحهای شما دستکاری میکند . شاید او شماره حسابها را برای سپرده گذاری خودکار برخی پرداختهای چکی خاص را تغییر میدهد . در هر حالت ، بندرت پیش می آید که شما یک روز به سر کار بیایید و به آسانی ببینید که برخی چیزها تغییر کرده است. برای پیدا کردن اختلاف در دفاتر بوسیله روشهای حسایداری سه تا چهار ماه زمان نیاز است. سعی کنید که مشکل را در جاهایی که مشکل هستند تعقیب کنید ، و زمانی که مشکل پیدا شد ، چگونه می توان فهمید که کدامیک از شما در آن زمان همدست بوده است؟ قبل از اینکه بفهمید اطلاعات شما ایمن هستند تا کجا باید پیش بروید؟

تخریب اطلاعات:
برخی از مهاجمان به آسانی با افرادی همکاری می کنند که دوست دارند همه چیز را از بین ببرند. در چنین حالتی ،تاثیر روی توان محاسباتی شما و در نتیجه شرکت شما ، میتواند چیزی کمتر از یک حریق یا بلایای دیگری باشد که باعث می شود تجهیزات محاسباتی شما بطور کامل تخریب شوند.

آنها از کجا می آیند؟
چگونه یک مهاجم دسترسی به تجهیزات شما را بدست می آورد ؟ از طریق هر ارتباطی که شما با دنیای بیرون دارید. این شامل اتصالات اینترنتی ،مودمهای شماره گیر و حتی دسترسی فیزیکی می باشد. (چقدر اطلاع دارید که یکی از افراد موقتی که شما برای کمک به وارد کردن اطلاعات بکار گرفته اید یک نفوذگر سیستم که بدنبال کد رمزها ، شماره تلفنها ،موارد حساس و هر چیزی که از طریق آنها می توانند به تجهیزات شما دسترسی پیدا کنند ، نمی باشد؟)
به منظور حفظ توانایی در ایجاد امنیت مناسب ، تمامی احتمالات بایستی شناسایی و ارزیابی شوند. امنیت آن نقطه ورود بایستی بر اساس سیاست شما در مورد میزان ریسک قابل قبول بایستی تامین شود.

درسهای یاد گرفته شده:
با بررسی انواع حملاتی که متداول هستند ، می توانیم فهرستی کوتاه از روشهای سطح بالا را که می توانند در جلوگیری از بلاهای امنیتی و کنترل آسیب در مواقعی که معیارهای پیشگیرانه در جل.گیری از یک حمله ناموفق هستند، به ما کمک کنند را تهیه کنیم.
امیدواریم که شما بک آپ داشته باشید
از دیدگاه امنیتی این فقط یک ایده خوب نیست. مقررات عملیاتی ،سیاست بک آپ را توصیه می کنند و این بایستی همراه با برنامه کشف آسیب باشد،انگار که یک هواپیما نصف شب روی ساختمان شما سقوط کند ، شما بایستی بتوانید شرکتتان را به جای دیگری منتقل کنید. مشابهاً این موارد می تواند در بازیابی اطلاعات شما در صورت بروز مشکل الکترونیکی ، ایراد سخت افزاری یا یک نفوذ که اطلاعات شما را تغییر یا آسیب میرساند ،کمک می کند.
اطلاعات را در جاییکه لازم نیستند قرار ندهید
البته این نیازی به گفتن ندارد ،که این حالت برای هر قومی پیش می آید. بنابراین ،اطلاعاتی که نیازی به دسترسی از بیرون به آنها وجود ندارد،برخی اوقات در دسترس هستند و این امر می تواند وضعیت نفوذ را بنحو چشمگیری افزایش دهد.
دوری از سیستمهایی با نقاط ضعف مشترک
هر سیستم امنیتی که بتواند بوسیله هر قسمت آن شکسته شود ،در واقع خیلی قوی نیست. از نظر امنیتی ، مقداری تکثیر (redundancy) خوب است و می تواند به شما در محافظت شرکتتان از یک حمله امنیتی ضعیف قبل از اینکه به فاجعه تبدیل شود کمک کند.
سیستم عاملهای به روز و مرتبط را داشته باشید.
مطمئن باشید که فردی که می داند شما چه چیزی دارید بدنبال آن است که توصیه های امنیتی را به شما بفروشد. استفاده از میکروفونهای قدیمی متداولترین (و موثرترین!) راه برای نفوذ به سیستمها هستند.
بدنبال متخصصان امنیتی مرتبط باشید.
علاوه بر مراقب مطالبی که توصیه کنندگان می کنند هستید ، مراقب گروههایی همانند CERT و CIAC باشید. مطمئن شوید که حداقل یک نفر (ترجیحاً بیشتر) عضو این لیستهای پستی هستند.
تعدادی از کارمندان را با توصیه های امنیتی آشنا کنید.
داشتن حداقل یک نفر را که مسئول حفظ توسعه امنیت است ،ایده خوبی است. این فرد یک نابغه فنی نیست ،اما می تواند فردی باشد که به آسانی می تواند مقالات توصیه کنندگان را خوانده و مراقب انواع مشکلات ایجاد شده باشد. چنین شخصی باید بتواند بطور معقول با موارد مرتبط با امنیت برخورد داشته و مشکلات ناشناخته نرم افزار وب سرور و غیره را بشناسد.
این شخص همچنین باید و نبایدهای امنیتی را با خواندن هندبوک امنیتی سایت بداند.

فایر والها:
با توضیحاتی که ما در مورد اینترنت و شبکه های مشابه داده ایم ، اتصال شرکتی به اینترنت باعث ایجاد یک ترافیک دو طرفه می شود. برای بسیاری از شرکتها این مطلب قابل قبول نیست که اطلاعات خصوصی آنها درون یک انترانت شرکتی آزادانه به نمایش درآیند. (انترانت یک شبکه TCP/IP است که بعد از اینترنت شکل گرفت و فقط درون سازمانها کار می کند.)
بمنظور ایجاد سطوحی از جدایی بین انترانت سازمانی و اینترنت ،فایروالها بکار گرفته شده اند. یک فایروال گروهی از قطعات هستند که مجموعاً یک مانع را بین دو شبکه ایجاد می کنند.
تعدادی از واژه خاص مرتبط با فایروالها و شبکه بندی در این بخش مورد استفاده قرار می گیرند که اجازه بدهید آنها را معرفی کنیم.

باستیون هاست (Bastion host):
یک کامپیوتر با هدف عمومی که برای کنترل دسترسی بین شبکه(خصوصی) داخلی (انترانت)و اینترنت (یا هر شبکه ناشناخته دیگر)مورد استفاده قرار می گیرد. عموماً اینها هاستهایی هستند که دارای سیستم عامل یونیکس بوده و برای کاهش عملیات آن به عملیاتی که فقط برای پشتیبانی از وظایف آن اصلاح شده است .بسیاری ار اهداف عمومی آن خاموش شده است و در بسیاری از موارد به طور کامل حذف شده اند تا امنیت ماشین ارتقا یابد.
روتور:
یک کامیوتر با هدف خاص برای اتصال شبکه ها به یکدیگر. روتورها همچنین برخی عملیات خاص همانند مسیریابی،یا مدیریت ترافیک شبکه هایی که به آنها متصل هستند را به عهده دارند.
لیست کنترل دسترسی (ACL) :
بسیاری از روتورها در حال حاضر این توانایی را دارند به طور انتخابی برخی از وظایفشان را بر اساس اطلاعاتی در مورد اینکه یک بسته به کجا می رود ، انجام دهند.این اطلاعات شامل مواردی همانند : آدرس مبدا ، آدرس مقصد ، پورت سرویس مقصد ، و غیره است. این موارد می توانند به نوع خاصی از بسته ها که از یک شبکه خازج یا به آن وارد می شوند ، محدود گردد.
منطقه بیطرف (DMZ):
DMZ بخش مهمی از یک فایروال است: این منطقه شبکه ایی است که نه بخشی از شبکه مشترک شده می باشد و نه بخشی از شبکه مشترک نشده است. ولی شبکه ایی است که بخش مشترک نشده را به بخش مشترک شده ارتباط می دهد.اهمیت DMZ فوق العاده بزرگ است: هرکسی که از طریق اینترنت بخواهد به شبکه شما نفوذ کند ، بایستی برای موفقیت در این کار از چند لایه بگذرد.این لایه ها توسط DMZ و در بخشهای مختلف ایجاد شده اند.
پراکسی (Proxy):
این پروسه ایی است که یک هاست در طرف مقابل انجام می دهد. هاستی که دارای این قابلیت است که اسناد را از اینترنت واکشی کند می تواند بعنوان یک پراکسی سرور و هاست روی اینترانت باید به صورت پراکس کلاینت پیکربندی گردد. در چنین حالتی،بعنوان مثال ، وقتی که یک هاست روی اینترانت می خواهد صفحه وب <http://www.interhack.net/> را واکشی کند ،جستجوگر ارتباطی را با پراکسی سرور برقرار کرده و درخواست یک URL خاص را میدهد. پراکسی سرور اسناد را واکشی کرده و نتایج را به کلاینت بر میگرداند. با این روش ، تمامی هاستهای روی اینترانت قادر هستند که به منابع اینترنت بدون داشتن قابلیت صحبت با اینترنت ، دسترسی پیدا کنند.

انواع فایروالها:
سه نوع عمده فایروال وجود دارد که ما آنها را مورد بررسی قرار میدهیم:
مسیر کاربردی:
اولین فایروال ، مسیر کاربردی هستند که بعنوان پراکسی مسیری شناخته می شوند.آنها از باستین هاستهایی ساخته شده اند که برای عمل کردن به صورت پراکسی سرور یک نرم افزار خاص را اجرا می کند. این نرم افزار در لایه کاربردی دوست قدیمی ما مدل مرجع ISO/OSI اجرا می شود. کلاینتهای پشت سر فایروال بایستی proxitized (به این معنا که بایستی دانست که چگونه از پراکسی استفاده کرد و آنها را پیکربندی نمود)شوند تا از خدمات اینترنتی استفاده کرد.معمولاً اینها دارای ویژگی امنیتی هستند ، زیرا آنها به همه چیز اجازه عبور بدون اشکال را نمی دهند و نیاز به برنامه هایی دارند که برای عبور از ترافیک نوشته و اجرا شده اند.
شکل 1 : یک نمونه از مدخل کاربردی

آنها عموماً کندترین هستند زیرا برای داشتن یک درخواست سرویس نیاز به اجرای پروسه های زیادی دارند. شکل 5 یک نوع مدخل کاربردی را نشان می دهد.
فیلتر کردن بسته
فیلتر کردن بسته تکنیکی است که بواسطه آن روتورها دارای ACL های (لیستهای کنترل دسترسی) فعال می شوند. به طور پیش فرض ،یک روتور تمامی ترافیک به سمت خود را عبور می دهد و همه نوع کار را بدون هیچ محدودیتی انجام می دهد .استفاده از ACLها روشی برای اعمال سیاست امنیتی شما با توجه به نوع دسترسی که می خواهید جهان خارج به شبکه داخلی شما داشته باشد و غیره ، می باشد.
استفاده از فیلتر کردن بسته بجای مدخل کاربردی دارای هزینه اضافی است زیرا ویژگی کنترل دسترسی در لایه پایینتر ISO/OSI اجرا می شود. (عموماً لایه انتقال یا لایه session). با توجه به سربار کمتر و این واقعیت که فیلترینگ بوسیله روتورهایی انجام میشوند که به صورت کامپیوترهای خاص برای اجرای موارد مرتبط با شبکه بندی ،بهینه شده اند ،یک مسیر فیلترینگ بسته اغلب بسیار سریعتر از لایه کاربردی آن است.
با توجه به آنکهما بر روی یک لایه پایینترکار میکنیم ،پشتیبانی از کاربردهای جدید یا به صورت خودکار انجام می شود یا یک موضوع ساده است که در آن بسته های خاص از مسیر عبور میکنند.
(البته احتمال اینکه برخی از چیزها به صورت خودکار آنرا ایجاد میکنند،یک نظر خوب است ، ولی مواردی که این مسیر را افشا میکنند می تواند پایینتر از سطح مورد نظر شما در رابطه با سیاست امنیتی باشد).
در این روش مشکلاتی وجود دارد،بنابراین بخاطر بسپارید که TCP/IP به صورت مطلق است یعنی اینکه هیچ تعهدی برای آدرسهایی که ادعا می کنند به آن مرتبط هستند وجود ندارد.بنابراین ،به منظور محلی کردن ترافیک ما از لایه های فیلترهای بسته استفاده می کنیم. ما نمی توانیم تمام مسیرهای منتهی به هاست واقعی را داشته باشیم اما از طریق دو لایه از فیلترهای بسته می توانیم بین بسته ایی که از اینترنت می آید با بسته ایی که از شبکه داخلی ما می آید ،تفاوت قائل شد.ما می توانیم مشخص کنیم که بسته از کدام شبکه می آید اما نمی توانیم مشخصات بیشتری در مورد آن داشته باشیم.

سیستمهای ترکیبی (Hybrid systems):
در یک تلاش برای هماهنگ کردن مسیرهای لایه کاربردی با انعطاف پذیری و سرعت فیلترینگ بسته
، برخی از فروشندگان سیستمهایی را ایجاد کردند که از هر دو اصل استفاده می کنند.
شکل 2 : یک مسیر فیلترینگ نمونه بسته

در چنین سیستمهایی ،اتصالات جدید باید در لایه کاربردی تایید وبه تصویب برسند. زمانی که این اتفاق افتاد ،بقیه اتصال به لایه session فرستاده می شود، که در آن برای فیلترهای بسته اتصال را کنترل می کنند تا مطمئن شوند که تنها بسته هایی که بخشی از یک محاوره در حال پیشرفت ( که همچنین مجاز و مورد تایید هستند) عبور میکنند.
سایر احتمالات شامل استفاده از هر دو پراکسی فیلترینگ بسته و لایه کاربردی است. مزیتهای این حالت شامل ،ارائه معیاری برای محافظت از ماشینهای شما در مقابل خدماتی که به اینترنت ارائه میکند (همانند یک سرور عمومی وب ) و همچنین ارائه امنیت یک مسیر لایه کاربردی به شبکه داخلی است.
بعلاوه ،با استفاده از این مدل ، یک مهاجم که قصد بدست آوردن خدمات روی شبکه داخلی را دارد ،از طریق روتور دسترسی ، هاست بوستین و روتور مسدود کننده با شکست مواجه می شود.

بنابراین برای من چه چیزی بهترین است؟
گزینه های مختلفی در دسترس است ، و انتخاب انها بستگی به صرف زمان و تجربه نیاز دارد، چه به صورت داخلی و چه به صورت یک مشاور با تجربه که می تواند زمانی را برای شناخت سیاست امنیتی موسسه شما صرف کند و می تواند فایروالی را طراحی و ساخته که بهترین استفاده را از سیاست شما کرده باشد. سایر موارد همانند ، خدمات مورد نیاز ، تسهیلات و مقیاس پذیری بایستی در طرح نهایی مورد توجه قرار گیرند.

Introduction to Network Security
Matt Curtin
Reprinted with the permission of Kent Information Services, Inc.
Abstract:
Network security is a complicated subject, historically only tackled by well-trained and experienced experts. However, as more and more people become ``wired'', an increasing number of people need to understand the basics of security in a networked world. This document was written with the basic computer user and information systems manager in mind, explaining the concepts needed to read through the hype in the marketplace and understand risks and how to deal with them.
Risk Management: The Game of Security
It's very important to understand that in security, one simply cannot say ``what's the best firewall?'' There are two extremes: absolute security and absolute access. The closest we can get to an absolutely secure machine is one unplugged from the network, power supply, locked in a safe, and thrown at the bottom of the ocean. Unfortunately, it isn't terribly useful in this state. A machine with absolute access is extremely convenient to use: it's simply there, and will do whatever you tell it, without questions, authorization, passwords, or any other mechanism. Unfortunately, this isn't terribly practical, either: the Internet is a bad neighborhood now, and it isn't long before some bonehead will tell the computer to do something like self-destruct, after which, it isn't terribly useful to you.
This is no different from our daily lives. We constantly make decisions about what risks we're willing to accept. When we get in a car and drive to work, there's a certain risk that we're taking. It's possible that something completely out of control will cause us to become part of an accident on the highway. When we get on an airplane, we're accepting the level of risk involved as the price of convenience. However, most people have a mental picture of what an acceptable risk is, and won't go beyond that in most circumstances. If I happen to be upstairs at home, and want to leave for work, I'm not going to jump out the window. Yes, it would be more convenient, but the risk of injury outweighs the advantage of convenience.
Every organization needs to decide for itself where between the two extremes of total security and total access they need to be. A policy needs to articulate this, and then define how that will be enforced with practices and such. Everything that is done in the name of security, then, must enforce that policy uniformly.
Types And Sources Of Network Threats
Now, we've covered enough background information on networking that we can actually get into the security aspects of all of this. First of all, we'll get into the types of threats there are against networked computers, and then some things that can be done to protect yourself against various threats.
Denial-of-Service
DoS (Denial-of-Service) attacks are probably the nastiest, and most difficult to address. These are the nastiest, because they're very easy to launch, difficult (sometimes impossible) to track, and it isn't easy to refuse the requests of the attacker, without also refusing legitimate requests for service.
The premise of a DoS attack is simple: send more requests to the machine than it can handle. There are toolkits available in the underground community that make this a simple matter of running a program and telling it which host to blast with requests. The attacker's program simply makes a connection on some service port, perhaps forging the packet's header information that says where the packet came from, and then dropping the connection. If the host is able to answer 20 requests per second, and the attacker is sending 50 per second, obviously the host will be unable to service all of the attacker's requests, much less any legitimate requests (hits on the web site running there, for example).
Such attacks were fairly common in late 1996 and early 1997, but are now becoming less popular.
Some things that can be done to reduce the risk of being stung by a denial of service attack include
• Not running your visible-to-the-world servers at a level too close to capacity
• Using packet filtering to prevent obviously forged packets from entering into your network address space.
Obviously forged packets would include those that claim to come from your own hosts, addresses reserved for private networks as defined in RFC 1918 [4], and the loopback network (127.0.0.0).
• Keeping up-to-date on security-related patches for your hosts' operating systems.
Unauthorized Access
``Unauthorized access'' is a very high-level term that can refer to a number of different sorts of attacks. The goal of these attacks is to access some resource that your machine should not provide the attacker. For example, a host might be a web server, and should provide anyone with requested web pages. However, that host should not provide command shell access without being sure that the person making such a request is someone who should get it, such as a local administrator.

Executing Commands Illicitly
It's obviously undesirable for an unknown and untrusted person to be able to execute commands on your server machines. There are two main classifications of the severity of this problem: normal user access, and administrator access. A normal user can do a number of things on a system (such as read files, mail them to other people, etc.) that an attacker should not be able to do. This might, then, be all the access that an attacker needs. On the other hand, an attacker might wish to make configuration changes to a host (perhaps changing its IP address, putting a start-up script in place to cause the machine to shut down every time it's started, or something similar). In this case, the attacker will need to gain administrator privileges on the host.
Confidentiality Breaches
We need to examine the threat model: what is it that you're trying to protect yourself against? There is certain information that could be quite damaging if it fell into the hands of a competitor, an enemy, or the public. In these cases, it's possible that compromise of a normal user's account on the machine can be enough to cause damage (perhaps in the form of PR, or obtaining information that can be used against the company, etc.)
While many of the perpetrators of these sorts of break-ins are merely thrill-seekers interested in nothing more than to see a shell prompt for your computer on their screen, there are those who are more malicious, as we'll consider next. (Additionally, keep in mind that it's possible that someone who is normally interested in nothing more than the thrill could be persuaded to do more: perhaps an unscrupulous competitor is willing to hire such a person to hurt you.)
Destructive Behavior
Among the destructive sorts of break-ins and attacks, there are two major categories.
Data Diddling.
The data diddler is likely the worst sort, since the fact of a break-in might not be immediately obvious. Perhaps he's toying with the numbers in your spreadsheets, or changing the dates in your projections and plans. Maybe he's changing the account numbers for the auto-deposit of certain paychecks. In any case, rare is the case when you'll come in to work one day, and simply know that something is wrong. An accounting procedure might turn up a discrepancy in the books three or four months after the fact. Trying to track the problem down will certainly be difficult, and once that problem is discovered, how can any of your numbers from that time period be trusted? How far back do you have to go before you think that your data is safe?
Data Destruction.
Some of those perpetrate attacks are simply twisted jerks who like to delete things. In these cases, the impact on your computing capability -- and consequently your business -- can be nothing less than if a fire or other disaster caused your computing equipment to be completely destroyed.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  30  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله پرورش قارچ های خوراکی

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله پرورش قارچ های خوراکی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
مصرف قارچ به عنوان غذای بشر به روزگار باستان باز می گردد.در فرهنگ های قدیمی چون هند ، یونان و روم ، قارچ به عنوان یک غذای لذیذ در رده های سلطنتی توصیه شده است.امروزه با پیشرفت تکنولوژی های برتر و درک بالاتر از ارزش غذایی ، قارچ در تعدادی از نقاط جهان جایگاه مهمی در عادات غذایی مردم اشغال کرده است.
دیدگاه های متفاوتی درباره منشأ لفظ قارچ وجود دارد.در زبان لاتین Fungo به معنی شکفتن است و این واژه ای بود که برای نسبت دادن به قارچ و رویش های ناهنجار از زمین یا درختان به کار برده شد.در یونان لفظ قارچ از کلمه Sphonggos و یا Sphooggos که به معنی اسفنج است گرفته شد و به ساختمان اسفنج مانند برخی گونه ها مربوط می شود.تصور می شود که قارچ از لغت فرانسوی Mousseron یا Moss گرفته شده است.ظاهراً اولین کلمه در زبان سانسکریت ، برای قارچ Ksumpa است.امروزه این واژه به Kumbi تبدیل شده است.
قارچ ها به اشکال مختلف و از سوی مردم متفاوت مورد تقاضا قرار می گیرند ، آنها منابعی برای هنرمندان و پزشکان جهت دسترسی به داروهای جدید هستند.معماران مناره ها ، معابد و ستون های گنبدها را به شکل قارچ ها ساخته اند.جواهر فروشان نیز قطعات گران قیمتی از طرح های قارچ ها ساخته اند.بزرگان روم در باشکوه ترین جشن ها ، با غذایی که در آن قارچ وجود داشت ، پذیرایی می شدند.امروزه نیز پرورش انواع قارچ های خوراکی اهمیّت به سزایی در دنیا دارد و پیشرفت قابل توجهی کرده است و با اینکه قارچ از بقایای مواد زاید گیاهی و صنعتی تغذیه می کند سرشار از پروتئین ، کلسیم ، فسفر ، ویتامین A,D,E,K و املاح معدنی است.نیاز بدن به ویژه در کودکان و خانم های باردار را می توان با تغذیه قارچ تازه تأمین کرد.
در هر کشوری قارچ های خودرو فروخته می شوند. Esculenta Gyromitra قارچ قهوه ای رنگ و خوشمزه ای بود و در فروشگاه های اروپا و آمریکا فروخته می شد.پس از مدتی ، فروش آن در کشورهای یاد شده تحریم شد ، زیرا ثابت شده که آن قارچ سمی است و زندگی بسیاری از مردم را گرفته است.
با توجه به تحولات به وجود آمده در کشورهای مختلف در رابطه با تولیدات متنوع قارچ خوراکی که به طریق سنتی یا صنعتی تولید و به بازار عرضه می گردد ، و نظر به اینکه در کشور ما ایران ، در سال های اخیر کیفیت و ارزش غذایی این محصول برای غالب جوامع شهرنشین و روستایی مکشوف گردیده ، به همین لحاظ سطح تولید با توجه به نیاز و افزایش تقاضا و مصرف از طریق افزایش سطح زیر کشت واحدهای تولیدی موجود و یا احداث واحدهای جدید تولید در حال گسترش و توسعه است.
تاریخچه
قارچ ها از چندین هزار سال پیش به عنوان غذای لذیذی مورد استفاده قرار گرفته اند.در نوشته های مصر باستان و روم قدیم مطالبی درباره پرورش قارچ گزارش شده است.اولین مشاهدات درباره پرورش قارچ مربوط به دوران سلطنت لوئی چهاردهم (1715 – 1638) است.پرورش قارچ در فرانسه در سال 1800 در معادن زیرزمینی اطراف پاریس ، روی کود دامی که به طور کپه ای انباشته شده و گرمای طبیعی دیده بود آغاز شد.قارچ به طور اتفاقی در بستر کمپوست تولید شد.Treschow اشاره کرد که تا اندکی قبل از سال 1700 میلادی ، به پرورش هندوانه و آناناس در بسترهای گرم اقدام می گردید.قارچ گونه A.bisporous به طور اتفاقی چندین بار در بسترهای گرم حاوی کمپوست مشاهده شد که نهایتاً این روش به عنوان روش پرورش A.bisporous پیشنهاد گردید.تکامل روش های پرورش قارچ و افزایش عملکرد آن با سرعت زیاد در فرانسه رخ داد و بالاخره معرفی روش های کارآمد پرورش قارچ به دنبال بررسی های قارچ شناسان فرانسوی صورت گرفت.پرورش دهندگان انگلیسی اسپان قارچ وحشی را تولید کردند و 80 سال پیش صادر کننده اسپان به آمریکا ، دانمارک و استرالیا بودند.
در اواخر قرن 19 میلادی (1984) Matrochot و Costantin دو قارچ شناس فرانسوی موفق به حل دو مشکل اصلی در پرورش قارچ شدند.اولین رهیافت ، کشف عامل بیماری Iamole Mycogone Perniciosa Mangus و مبارزه با آن با استفاده از گازدهی با سولفور بود و دومین رهیافت آنها ، موفق به جوانه زنی اسپورها برای تولید اسپان استریل بود.شاید این مهمترین کمک به علم مدیریت پرورش قارچ بود.
در سال 1918 در آمریکا ، بطری های حاوی اسپان که از کشت خالص اسپور حاصل شده بود به بازار مصرفی شدند.اسپورها از قارچ هایی که مشخصات بهتری در اندازه ، رنگ و شکل ظاهری داشتند ، انتخاب می شدند و جوانه زنی آنها در شرایط ضدعفونی شده صورت می پذیرفت و عمل تلقیح در کمپوست کود اسب که در بستری استریل قرار داشت ، صورت می گرفت.احتمالاً مبدأ پرورش قارچ روی پشته به کشور سوئد برمیگردد.(1754) Lundberg روش تولید قارچ در گلخانه را تشریح نمود.
در سال 1945 میلادی ، تعدادی از متخصصان پرورش قارچ برای رفع مشکل رایج تولید قارچ ، گروه پرورش دهندگان قارچ را تشکیل دادند و جلساتی را برگزار کردند و پس از آن همانند پرورش دهندگان قارچ انگلیس و ایرلند M.G.A به عنوان شاخه ای از اتحاد ملّی کشاورزی ، به فعالیت پرداختند.در 5 سال اوّل فعالیت M.G.A ، دولت تأمین کننده هزینه ها بود و در نتیجه قارچ به عنوان یک غذای با ارزش معرفی شد.هنگامی که مواد اصلی مانند سوخت ، گچ و مصالح ساختمانی با کمبود در کشور مواجه بود ، دولت این مواد را در اختیار پرورش دهندگان قارچ قرار داد که باعث افزایش انگیزه تولید در پرورش دهندگان می شد.
ایستگاه قارچ M.R.S اندک زمانی پس از تأسیس ، برنامه ای را عرضه کرد که می توانست برای تهیه کمپوست ، جایگزین کودهای تجاری شود.همچنین توصیه های ارزشمندی برای کنترل بیماری های دنبان (Truffle Mushroom) ارائه شده و آزمایش های مقدماتی روی خاک های پوششی همچون پیت ، که امروزه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد ، انجام شده است.
در سال 1941 ، Padwick اظهار داشت که پرورش Agaricus Bisporus در سراسر جهان در حال بررسی است و موفقیت هایی هم داشته امّا پرورش آن در هند اغلب با شکست روبه رو شده است.
در سال 1939 و 1945 میلادی اولین تلاش ها در مورد پرورش قارچ کاه در هند توسط بخش کشاورزی Madras انجام شد هر چند بعداً با مشکلاتی مواجه شد.
در سال 1961 میلادی تلاش های جدی توسط بخش کشاورزی H.P با همکاری انجمن تحقیقات کشاورزی هند (ICAR) صورت گرفت که به دنبال آن ، توسعه پرورش قارچ در بخش کشاورزی H.P آغاز شد.همچنین آزمایش هایی برای پرورش قارچ روی کود گاوی صورت گرفت که البته آزمایش های جامعی نبود.در سال 1964 میلادی این گروه موفق به پرورش قارچ خوراکی روی کمپوست کود اسبی شد و تحقیقات پایه ای در این زمینه صورت گرفت.
گونه قارچ صدفی در سال 1976 توسط جاندیک وسلپواز طبیعت جمع آوری شده که به خاطر طعم مطبوع و سهولت رشد ، خیلی زود به صورت گونه تجاری مصرفی و مورد استقبال قرار گرفت.قارچ صدفی ماده غذایی بسیار ارزشمند و خوش طعم و ارزان قیمتی است که به راحتی در سبد خانوارها می تواند جای بگیرد و با تولید و مصرف اهداف مختلفی را تأمین کرد که عمده آن ایجاد اشتغال و درآمد ، کاهش ضایعات ، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت تغذیه و سلامت جامعه است و اصول پرورش و نگه داری آن بسیار ساده و ارزان قیمت است.

« فصل اوّل»

الف) ارزش غذایی قارچ ها:
تأمین نیاز غذایی ، یک نیاز ضروری و مهم هر کشوری است.با افزایش روز افزون جمعیت ، برآورده کردن نیازهای غذایی با کشاورزی سنتی میسر نیست.داشتن مقدار زیاد کالری به تنهایی نمی تواند نشان دهنده تغذیه مناسب و استاندارد باشد چرا که ماده غذایی باید مواد معدنی ، ویتامین ها و انواع پروتئین ها را داشته باشد تا انرژی کافی را تأمین نماید.قارچ ها ترکیبی غنی از پروتئین ، کربوهیدرات ، املاح با ارزش و ویتامین ها هستند.
پروتئین :
پروتئین معمولاً از طریق تعیین مقدار نیتروژن و ضرب نمودن در عدد 25/6 حاصل می گردد ، در این حالت فرض بر این است که نیتروژن صرفاً به شکل پروتئین موجود باشد.هرچند مقداری از نیتروژن در دیواره های سلولی (کیتین) موجود می باشد.به نظر می رسد فاکتور 38/4 = 25/6 × 70% نشان دهنده واقعی تر مقدار پروتئین می باشد.مقدار پروتئین قارچ ها به طور نرمال 3 الی 4 درصد وزن تازه آنها می باشد.مقدار آب قارچ ها معمولاً در حدود 90 درصد است.قارچ ها حاوی پروتئین کمتری تا سویا هستند ، لیکن پروتئین آنها به مراتب بیشتر از پروتئین برنج ، پرتقال و سیب می باشد.مقدار پروتئین ها وسیله انواع آمینواسیدهای ضروری و همچنین آمینواسیدهای غیر ضروری و آمیدها می باشند.اگریک آمینو اسد ضروری یا مقدار بیشتر از آنها به مقدار کافی و مورد نیاز فراهم نباشد ، بهره برداری از سایر آمینو اسیدها نیز به همان نسبت کاهش می یابد.
چربی :
مقدار چربی در وزن خشک گونه های مختلف قارچ در رنج یک تا 3/8 درصد و میانگین 4 درصد می باشد.به طور کلی ، چربی خام قارچ ها نماینده کلیه ترکیبات لیپید از جمله اسیدهای چرب آزاد ، مونوگلیسیریدها ، دی گلیسریدها ، تری گلیسریدها ، استرول ها ، استرول استرها و فسفولیپیدها می باشد.حضور اسیدهای چرب غیر اشباع در جیره غذایی روزانه ضروری می باشد ، در حالی که اسیدهای چرب اشباع ، که به میزان بسیار زیادی در چربی های حیوانی وجود دارند ، محتملاً برای سلامتی انسان زیان آور می باشند.وجود مقادیر زیاد چربی های غیر اشباع و درصد بالای لینولئیک اسید در این قارچ ها فاکتور مهمی در استفاده بیشتر از آنها در جیره غذایی روزانه جهت تأمین سلامتی می باشد.

ویتامین ها :
قارچ ها منبع خوبی از ویتامین ها از جمله تیامین (ویتامین B1) ، ایبوفلاوین (ویتامین B2) ، نیاسین و بیوتین و آسکوربیک (ویتامین C) می باشند.قارچ ها نیز حاوی مقادیر قابل ملاحظه ای فسفر ، سدیم ، پتاسیم و مقدار کمتری کلسیم هستند.
فیبرها و کربوهیدرات ها :
فیبرها نیز در تأمین سلامتی نقش عمده ای دارند و قارچ های تازه حاوی مقدار زیادی از این مواد هستند.
ترکیبات اسیدهای آمینه قارچ خوراکی Agaricus Bisporous بر حسب میلی گرم در 100 گرم وزن خشک:
آلانین 4/2 متیونین 39/0
اسید کسپاراتیک 14/3 آرژنین 39/0
سیستیکین 18/0 قتیلآلاتین 55/1
اسیدگلوتامیک 06/7 پرولین 5/2
گلیسین 2/1 سرین 89/1
هیستیدین 64/0 ترئونین 48/1
ایزولوسین 28/1 تریپتوفان 94/3
لوسین 16/2 تیروزین 78/0
لیزین 62/1 والین 63/1
ویتامین های موجود در بعضی از قارچ های خوراکی (میلی گرم در 100 گرم وزن خشک) :
قارچ های خوراکی تیامین ایبوفلاوین نیاسین اسیدآسکوربیک
Agaricus bisporus 1/1 5 7/55 9/81
Lentinus edodes 8/7 9/4 9/54 0
Pleurotus ostreatus 8/4 7/4 7/108 0
Volvariella volvacea 2/1 3/3 9/91 2/20

مواد معدنی موجود در بعضی از قارچ های خوراکی (میلی گرم در 100 گرم وزن خشک) :
قارچ های خوراکی ca p fe Na k
Agaricus bisporus 23 1429 2/0 - 4762
Lentinus edodes 33 1348 2/15 837 3793
Pleurotus ostreatus 98 476 5/8 61 -
Volvariella volvacea 71 677 1/17 374 3455

ب) اثرات طبی قارچ ها :
تأثیرات دارویی قارچ ها در آزمایشات طبی چین باستان به ثبوت رسیده است.به نظر می رسد قارچ ها قادر به جلوگیری از بروز بیماری های عفونی ، سرطان و امراض قلبی می باشد ، به همین علت است که غالب گانودرما (Ganoderma Lveidum) می باشد.گانودرما در گذشته داروی انواع مختلف بیماری های کبد و نیز ایجاد مصونیت در برابر بیماری های عفونی و سرطان شناخته شده است.عصاره گانودرما موجب از بین رفتن نسوج زنده سلول های تومور (TNF) در موش و انسان می گردد.
Cordyceps sinensis یکی از گرانبهاترین قارچ های طبی به شمار می رود و مورد فروش وسیع قرار می گیرد.
- بیماری های قلب و کرونری:
بیماری های قلب و کرونری غالباً در اثر سطوح بالای کلسترول حادث می گردد.قارچ ها حاوی فیبر زیاد و چربی کم می باشند.آزمایشات به عمل آمده بر روی قارچ شی تا که نشان داده است که به ویژه قارچ های ضخیم تر donko در پایین آوردن سطح کلسترول مؤثر می باشند.حتی تلفیق شی تا که با گوشت خوک سطح کلسترول را کاهش می دهد.قارچ های صدفی حاوی موادی هستند که سطح کلسترول را در سرم (خونابه) و کبد خرگوش پایین آورده است.
سرطان :
بسیاری از قارچ ها حاوی موادی هستند که از رشد تومور جلوگیری می نمایند.غالباً این مواد متعلق به گروه پلی ساکارید ها می باشند ، مانند لنتینان (Lentinan) از شی تا که ، شی زوفیلان ، از شی زوفیلوم و گری فولان از گری فولا هم اینک عصاره کله میمون جهت افزایش تأثیرات شیمی درمانی یا رادیوترابی و تسکین و بهبودی بیماران مورد استفاده قرار می گیرد.
دیابت :
تحقیقات به عمل آمده بر روی حیوانات نشان می دهد که قارچ هایی از قبیل Cordyceps sinensis ، Lentinus edodes همگی دارای تأثیر مثبتی بر روی دیابت می باشند.در تاریخ کهن از قارچ های Shaggy mane ، Ink cap برای تأمین این منظور استفاده به عمل می آمده است.
ج) فیزیولوژی قارچ ها :
Pink oyster یکی از سریع الرشدترین قارچ ها به شمار می رود ، ده روز پس از اسپانینگ شروع به پریموردیا می نماید.این قارچ قادر است ظرف 15 روز پس از اسپانینگ ، قارچ های قابل برداشت تولید نماید.به محض ظهور پریموردیا ، سلول های موجود در پریموردیا شروع به تغییر نسوج می نمایند ، یعنی هر کدام با هایقای جداگانه اقدام به تشکیل ساقه ، کلاهک ، تیغه ها و بازیدیوم ها می نمایند.
مواد غذایی مورد نیاز قارچ ها از طریق آب موجود در میسلیوم انتقال می یابد.برای تأمین رشد مطلوب حدوث تبخیر ضروریست.به همین علت چنانچه رطوبت نسبی سالن کشت برای مدت طولانی در حد 100 درصد نگهداری شود ، قارچ ها شروع به پوسیدن خواهد نمود.براساس این برآورد نظری به ازاء هر کیلوگرم قارچ 3 لیتر آب بایستی تبخیر شود.فونکسیون قارچ ها حتی الامکان تولید و پراکنده سازی اسپورها می باشد.بعضی از نژادها حتی در هنگامی که قارچ هایشان کوچک است و به حد نهایی رشد نرسیده ، اسپورهای رسیده تولید می نمایند.سایر قارچ ها از قبیل قارچ تکمه ای سفید (Agaricus bistorquis ، Agaricus bisporus) تا زمانی که پشت باز نشده اند اسپور خود را رها نمی سازند.
د) مدفولوژی قارچ ها :
1) کلاهک (Cap or Pileus) :
کلاهک بخش گسترش یافته کار پوفور است که ممکن است سخت ، گوشتی ، غشایی یا کرکی باشد.البته اندازه ها ، رنگ ها و شکل های متنوعی از آن وجود دارد.سطح کلاهک ممکن است صاف ، پرزدار یا خشن باشد.
2) تیغه ها (Lamellae) :
تیغه ها در زیر کلاهک قرار دارند که به طور شعاعی از نوک ساقه تالیه کلاهک کشیده شده اند.تیغه در سطح خود حامل اسپورهاست.با تغییر رنگ اسپورها ، تیغه ها نیز تغییر رنگ می دهند.برای مثال در Agaricus bisporus رنگ تیغه کارپوفور جوان ، صورتی است که در نتیجه تغییر رنگ اسپورها ، به تدریج به بنفش تیره ، قهوه ای و سیاه تبدیل می شود.نحوه اتصال تیغه ها به پایه کمک زیادی به شناسایی قارچ ها می کند.هنگامی که تیغه ها به پایه متصل نیستند یا اتصال اندکی دارند به آنها آزاد و هنگامی که تیغه ها به طور مستقیم به پایه چسبیده اند و زاویه قائم ایجاد می کنند به آنها متصل و هنگامی که تیغه ها به صورت مخروطی سراسر پایه را پوشانده باشند در اصطلاح ، غیر معمولی نامیده می شوند.اگر در نزدیکی محل اتصال تیغه ها به پایه شکافی به وجود می آید ، به این حالت موج دار می گویند.
در میوه های جوان ، تیغه ها با بافتی که از لبه کلاهک تا پایه امتداد دارد پوشیده می شوند که به این بافت پرده بیرونی می گویند.هنگامی که کلاهک رشد می کند ، پرده بیرونی پاره می شود و قسمت هایی از پرده که روی پایه باقی می ماند ، حلقه (Annulus) نام دارد.این حلقه ها به اندازه ای ظریف اند که می توانند به راحتی ، حتی توسط باران از کلاهک جدا شوند.
3) پایه یا ساقه (The stipe or Stalk) :
پایه نگهدارنده کلاهک است که به آن ساقه کاذب نیز می گویند.بودن یا نبودن پایه و نحوه اتصال آن به کلاهک از مهمترین شاخص هایی است که در شناسایی جنس قارچ ها نقش تعیین کننده دارد.
در اغلب موارد پایه به مرکز کلاهک چسبیده است اما گاهی اوقات پایه به لبه کلاهک متصل می شود که به این حالت ، خارج از مرکز (Eccentric) می گویند.
پایه ممکن است گوشتی یا سخت باشد.از نظر شکل ، پایه می تواند سیلندری باشد که در سراسر طول خود قطر یکسانی دارد یا می تواند دوکی شکل باشد که در وسط متورّم و در دو طرف مخروطی شکل است و نیز می تواند گرزی شکل باشد که اندازه آن از بالا به پایین کاهش می یابد و مخروطی شکل می شود.در دو طرف پایه جنس Bulbous تورم شدیدی مشاهده می شود اگرچه که در جنس Marginate قسمت پایینی پایه عریض شده و نعلبکی شکل می شود که لبه های کاملاً مشخصی دارد.
4) پرده عمومی (Volval universal veil) :
قبل از تمایز نهایی ، تمام اندام بارور قارچ قبل از ظاهر شدن با بافت ظریفی که پرده عمومی به (Veil) معروف است ، پوشیده شده است.همزمان با رشد کارپوفور ، پرده پاره می شود و همانند یک فنجان ، قسمت پایینی پایه را احاطه می کند.گاهی اوقات ممکن است پرده بر روی لبه کلاهک باقی بماند.
بر اساس بودن یا نبودن پرده و حلقه ، قارچ ها به چهار گروه تقسیم می شوند:
1) قارچ هایی که هر دو مجموعه را دارند مثل جنس Ananita
2) قارچ هایی که فقط حلقه دارند مثل جنس Ananita
3) قارچ هایی که فقط پرده دارند مثل جنس Volvariella
4) قارچ هایی که هیچکدام را ندارند مثل جنس Marasmius or eades .

ه) تولید مثل قارچ ها :
دو نوع تولید مثل دارند:
1) غیر جنسی Asexual : قارچ هایی که فقط تولید مثل غیرجنسی دارند Axumorphe گویند.
2) جنسی Sexual : قارچ هایی که فقط دارای تولید مثل جنسی هستند Telemorphe گویند.
قارچ هایی که تولید مثل جنسی و غیرجنسی دارند Holomorphe گویند.
در تولید مثل غیرجنسی اندام های جنسی دخالت ندارند بلکه تکثیر به وسیله اسپورSpore یا سلول اسپور مانند انجام می گیرد.
در تولید مثل غیرجنسی اندام های جنسی دخالت دارند و توسط گامت ها تکثیر صورت می گیرد.
انواع تولید مثل غیرجنسی :
1) قطعه قطعه شدن ریسه : ریسه قطعه قطعه می شود که هر یک از این قطعات را اوئیدیوم Oidium و مجموع آن را Oidia گویند.اگر قطعات مانند دانه تسبیح به دنبال هم قرار گیرند آرتروسپور می گویند.اما اگر شرایط نامساعد باشد قبل از جدا شدن ریسه هر یک به وسیله جو اکلفت محصور می شود که کلامیدوسپور می گویند.
2) اسپورزایی : متداول ترین روش تولید مثل غیر جنسی در قارچ ها است.رنگ ، شکل و اندازه اسپور مختلف است : اسپوریا در انتها یا در جوانب ریسه به وجود می آید یا در کیسه ها در اندام های خاصی مثل اسپورانژیوم ، ژئوسپورانژیوم پدید می آید.
3) جوانه زدن : این نوع تولید مثل در برخی از قارچ ها مانند مخمرها مشاهده می شود.قارچ ها در شرایط مساعد زندگی به روش جوانه زدن زیاد می شوند. برای تولید جوانه دیواره در ناحیه کوچکی به طرف خارج برآمدگی تولید می کند.از سلول مادر مقداری سیتوپلاسم گرفته و اندازه آن افزایش می یابد ، هسته تقسیم می شود یکی از هسته های حاصل به درون جوانه منتقل می شود ضمن رشد جوانه محل اتصال آن با سلول مادر فشرده شده جوانه جدا می شود یا همراه سلول مادر به جوانه زدن ادامه می دهد.
4) تقسیم دوتایی : بر خلاف جوانه زدن قارچ هایی که برآمدگی پیدا می کنند در تقسیم دوتایی فرورفتگی پیدا می کنند و غشایی بین دو هسته و سیتوپلاسم ایجاد می شود و سلول اصلی به دو سلول که از دو جهت با یکدیگر مشابه اند تبدیل می شوند.
5) تشکیل کنیدی : اگر اسپورانژیوم به وجود نیاید و اسپورها برهنه در اطراف یا انتهای هیف به طور مجتمع یا منفرد قرار گیرند آنها را کنیدی گویند هیف حاصل کنیدی یا کنیدیورفور گویند.
تولید مثل جنسی :
تولید مثل جنسی قارچ ها مانند سایر موجودات زنده از آمیزش دو هسته به وجود می آید و طی سه مرحله انجام می گیرد.
در تولید مثل جنسی سه مرحله به شرح زیر وجود دارد :
1) پلاتوگامی : دو سلول (نر و ماده) در کنار هم قرار می گیرند که با حل شدن غشاء فی مابین دو سلول و اختلاط دو سیتوپلاسم خاتمه می یابد.
2) مرحله کاریوگامی : هسته ها با هم ترکیب می شوند به طوری که سلول با هسته ایپلوئید به وجود می آید که این حالت بیشتر در قارچ های پست مشاهده می شود.ولی در قارچ های عالی مرحله کاریوگامی بلافاصله بعد از مرحله پلاتوگامی صورت نمی گیرد.
3) مرحله پلوئید و تقسیم هسته به روش میوز : در این مرحله از تولید مثل جنسی هسته ایپولوژدی با روش تقسیم میوز دو هسته n کروموزومی به وجود می آید.

گامتانژیوم :
به اندام تولید مثلی در قارچ ها که تولید گامت ها یا هسته های گامتی می کند که ممکن است محتوی یک یا چند هسته جنسی باشد.
ایزوگامتانژیوم :
گامت های هم شکل که از نظر ظاهر ، غیرقابل تشخیص از یکدیگر باشند.
هتروگامتانژیوم :
گامت هایی که مشابه نیستند.
منوکاریون :
چنانچه اندام های تولید مثلی در قارچ ها گامت های نر و ماده در روی یک ریسه باشد به این قارچ ها تک پایه منوکاریون می گویند.
دی کاریون :
اگر اندام های تولید مثلی دوتا ریسه مجزا باشد دی کاریون می گویند ، باید شرایط مساعد باشد تا گامت ها با هم برخورد کنند.
روش های مختلف تولید مثل جنسی در قارچ ها :
1) لقاح پلاتوگامی : دو گامت نر و ماده که یکی یا هر دوی آنها دارای تاژک متحرک باشند به یکدیگر نزدیک می شوند و درمحل اتصال دو گامت غشاء سلولی از بین می رود.ابتدا سیتوپلاسم و سپس هسته های آن دو با یکدیگر مخلوط شده سلول واحدی به نام تخم یا زیگوت را به وجود می آورد.
2) تماس دو گامتانژیوم :
گامتانژیوم ها با هم تماس پیدا می کند هسته گامت نر از طریق شکافی که در غشاء گامت ماده در محل اتصال ایجاد می شود وارد می شود.
3) لقاح گامتانژیوم :
کل محتویات گامت نر مثل هسته و سیتوپلاسم وارد گامت ماده می شود مثل کیتریدیومیستها.
4) اسپرم زایی :
در عده ای از قارچ ها ، اندام های نر ، کوچک تک هسته ای اسپور مانند دیده می شود.این اندام ها را سپرماسی و هیف حامل را اسپرماسیفور گویند.اسپرماسی به وسیله حشرات ، باد ، آب و یا به طریق دیگر حرکت می کند و به گامت ماده می چسبد و از راه سوراخی که ایجاد می کند محتویات اسپرماسی به داخل هیف گیرنده که در حکم اندام ماده است انتقال می یابد.مثل زنگ ها.
5) سوماتوگامی :
اندام تولید مثل (جنسی) وجود ندارد.بلکه هیف های سازگار می تواند خود را برای آمیزش به هم برساند.مثل کیتیریدا.

«فصل دوّم»

پلوروتوس (Pleurotus)
الف) قارچ صدفی :
قارچ پلوروتوس به قارچ صدفی معروف می باشد ، زیرا کلاهک آن شبیه صدف حلزون ، قاشقی و زبانی شکل است.
این قارچ متعلق به خانواده تریکولوماتاسه ( Tricholomataceae) ، ردیف آگاریکاله (Agaricales) و کلاس بازیدیومایست (Basidiomycetes) می باشد.قارچ مزبور در نواحی معتدل یا نیمه گرمسیری (در فصول سردتر سال) به صورت طبیعی بر روی چوب های پوسیده درختانی از قبیل بلوط ، نارون ، افرا ، راج و صنوبر می روید.
نظر به اینکه گونه های مختلف قارچ صدفی دارای خصوصیت سازگاری و رشد آسان و سریع می باشد ، تولید آن به طور فزآینده ای در کشورهای مختلف جهان گسترش یافته است و روش های کشت و تکنیک های پرورش آن نسبتاً ساده و کم هزینه است.
گستره بی شماری از ضایعات گیاهی از قبیل خاک اره ، شلتوک برنج ، تفاله گیاهانی مثل نیشکر یا چغندر قند ، ساقه ذرت ، ساقه ها و برگ های موز و نیز ضایعات پنبه که هزینه چندانی ندارند ، بدون اینکه نیازی به استفاده از روش های پیشرفته پرهزینه وسو پلیمان تقویتی باشد ، می توان آن ها را به عنوان کمپوست جهت تولید قارچ صدفی مورد بهره برداری قرار داد.از خصوصیات مثبت و منفی قابل توجه دیگر این قارچ به غیر از مراتب ذکر شده می توان به چند مورد ذیل اشاره نمود : برخی ازگونه های قارچ صدفی ، محصول خیلی زیاد تولید می نمایند.به عنوان مثال این قارچ ها ظرف مدت چند هفته می توانند 100 گرم از مواد ضایعاتی گیاهان را به 50 تا 70 گرم قارچ صدفی تازه تبدیل نمایند.دو خصوصیت نامناسب در این قارچ که نیاز به اصلاح کیفی دارد ، عبارتند از: یکی اینکه بعضی از گونه های قارچ صدفی نسبتاً ترد و شکننده بوده و به همین دلیل بسته بندی و حمل و نقل آن خالی از اشکال نخواهد بود ، دیگر اینکه این قارچ به طور گسترده ای اسپورهای خود را درطول پروسه تولید پخش می نماید که این وضعیت باعث ایجاد آلرژی و حساسیت برای پرسنل محل تولید می گردد.
ب) صفات مشخصه بیولوژی قارچ صدفی :
1) مورفولوژی اسپوروفورها :
قارچ های صدفی نرم بوده ، به رنگ های متنوعی از جمله آبی تیره ، سفید ، کرم تا قهوه ای ، زرد مخملی دیده می شوند.کلاهک معمولاً صدفی شکل و شبیه زبان و یا در مراحل بلوغ به حالت گودشدگی در می آید.رنگ قارچ در اثر تغییرات عواملی محیطی از قبیل نور و درجه حرارت ، به مقدار زیادی تغییر می نماید.به طور کلی ، رنگ قارچ صدفی ، در شرایط آب و هوای سرد و روشنایی بیشتر تیره تر ، و در آب و هوای گرم و روشنایی ضعیف روشن تر خواهد بود.
اندازه قارچ از 5 تا 30 سانتیمتر متغیر است.قارچ معمولاً بر روی چوب در اندازه کوچکتر ، و بر روی مدیوم های ضایعات پنبه و کلش در اندازه بزرگتری ظاهر می گردد.تیغه ها سفید یا خاکستری رنگ هستند.اتصال ساقه به کلاهک به صورت مجموعه ای از شعاع های گریز از مرکز مشاهده می گردد ، لیکن ساقه قارچ های فاقد اسپور حول مرکزیت کلاهک قرار دارد.
2) جنسیت :
در روی هر بازیدیوم معمولاً 4 بازیدیوسپور وجود دارد ، و به ندرت 5 بازیدیوسپور یا بیشتر مشاهده می گردد.حسب گزارش های اعلام گردیده P.ostreatus ، P.Sajor_caju و گونه های مرتبط یا نزدیک P.ostreatus کاملاً هتروتالیک و تتراپولار هستند.اختلافات بین میزان رشد و نیرومندی نژادهای هاپلوئید مختلف آشکار بوده ، امکان توسعه نژادهای پرمحصول و با کیفیت مطلوب جهت تولید کافی اسپوروفور از طریق برنامه صحیح تکثیر امکان پذیر می باشد.
3) عناصر مورد نیاز برای رشد میسلیوم :
منابع کربن مناسب جهت رشد میسلیوم عبارتنداز : نشاسته ، گلوکز ، فروکتوز ، مالتوز ، ساکروز ، پکتین ، سلولز ، لیگنین.اتانول یکی از منابع کربن جهت رشد میسلیوم به شمار می رود.سیترات ، اگسالات و سایر اسیدارگانیک ها برای رشد میسلیوم تأثیر چندانی ندارند.
منابع نیتروژن مفید و تأثیرگذار در رشد قارچ صدفی عبارتنداز : پپتون ، لیکور ذرت ، پودر سویا ، پودر مخمر ، سولفات آمونیوم ، آسپاراژین ، سرین ، آلانین ، و گلیسین.اوره به نسبت بسیار ضعیفی قابل بهره برداری است.
اپتیمم درجه حرارت برای رشد میسلیوم در حدود 25 الی 28 درجه سانتیگراد و رنج PH در حدود 5/5 الی 5/6 می باشد.
قابلیت تحمل Co2 برای میسلیوم نسبتاً زیاد است.میسلیوم گونه های قارچ صدفی می تواند به راحتی در تمرکز 15 الی 20 درصد Co2 به رشد خود ادامه دهد.زمانی که میزان Co2 به 30 درصد افزایش یابد ، رشد میسلیوم به سرعت کاهش می یابد.
ج) مورفولوژی گونه های صدفی و تاریخچه کشت آنها :
1)‌ Pleurotus ostreatus :
یک قارچ ساپروفیت و تخریب کننده چوب می باشد ، معذالک گاهی اوقات به صورت پارازیت ظاهر می گردد و گستره زندگی طبیعی و پخش آن در نواحی با آب و هوای معتدل می باشد.قارچ دهی در ماههای پائیز و زمستان در درجات حرارت بالاتر از 15 درجه سانتیگراد به وقوع می پیوندد.کلاهک متصل به ساقه ، صدفی ، ماله ای یا زبانی شکل است.رشد آن حداکثر بین 5 الی 15 سانتیگراد می رسد و به رنگ خاکستری ، خاکستری مایل به قهوه ای یا ارغوانی است.
2) Pleuotus spfloridal :
این گونه ها به لحاظ شکل مشابه P.ostreatus می باشند ، لیکن به نظر می رسد از نظر ساختمان تا اندازه ای کوچکتر و ظریف هستند.رنگ این گونه ها متفاوت و بسته به برخورداری از درجات حرارت مختلف متغیر می باشد.
در درجات حرارت پائین (در حدود c˚5) کلاهک به رنگ قهوه ای روشن است ، در درجات حرارت بالا که رشد قارچ ادامه می یابد (26 الی 27 درجه سانتیگراد) کلاهک به رنگ زرد کمرنگ تا سفید تغییر رنگ می دهد.این گونه ها محصول بیشتری تا گونه P.ostreatus متمایز می باشد ، وسیله Eger (1965) به P.sp.flrida نامگذاری گردید.
3) Pleurotus eryngii :
موطن اصلی این قارچ نواحی نیمه گرمسیری است.گستره آن ، اراضی مرکزی آسیا و اروپای جنوبی و شمال آفریقاست.
در اقصی نقاط شمال ، محدود به اروپا گردیده و تا فرانسه و دشت های چکسلواکی ، مجارستان و نواحی جنوبی اتحاد جماهیر شوروی جریان دارد.
f.eryngii پارازیت ریشه های گونه های Ammiaceae و ferula و Eryngium campestre و Lascrpitium lafifolium و غیره می باشد.
کلاهک به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز ، قهوه ای متمایل به خاکستری تا زرد تیره ، رنگ پریده ، تا اندازه ای فلس مانند و به عرض 4 الی 5 سانتیمتر است.وزن قارچ بدست آمده در کشت بر روی مدیوم کلش چند برابر وزن قارچ روئیده در طبیعت است.وزن یک قارچ به تنهایی در حدود 300 الی 400 گرم است.تیغک ها سفید یا خاکستری ، ساقه متمایل به سفید و به طول 3 الی 10 سانتیمتر است.اسپورها نازک و شفاف (سفید تا بنفش کمکرنگ – خاکستری) می باشند.استحکام ساقه و کلاهک ، بوی مطبوع و کیفیت طبخ آن ، این گونه را نسبت به سایر گونه های قارچ صدفی متمایز نموده است.
4) Pleurotus cornucopiae :
این گونه یکی دیگر از گونه های صدفی مناسب برای کشت است.این قارچ بر روی چوب درختان بلوط ، نارون و راش می روید.
5) سایر گونه های قارچ صدفی :
در هندوستان Pleurotus sajor – Caju بر روی کلش ، برگ های موز و غیره کشت می گردد.این قارچ ساپروفیت کننده های Euphorbia royleana می باشد.
Pleurotus djamor که به قارچ صدفی صورتی معروف است.پتانسیل بالایی در کشورهای گرمسیری داشته و در درجات حرارت بالا قارچ می دهد.
P.sanmoneo stramineus (Vasiljeva 1973) در 18 الی 30 درجه سانتیگراد قارچ دهی می نماید و دارای رشد بسیار سریع است ، و نیز قدرت کلنیزاسیون ساپروفیتیکی بالایی دارد.این قارچ می تواند کلش به عمل نیامده را سریعاً کلنیزه نماید.
P.abalonus که به قارچ Abalone معروف است ، تولید قارچ های بزرگ به رنگ تیره می نماید.این قارچ دارای بافت گوشتی لذیذ بوده ، می توان آن را به صورت تازه یا کنسرو مصرف نمود.این قارچ را می توان در درجه حرارت بالا پرورش داد و قابلیت نگهداری آن مطلوب است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  68  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله بروسلوزیز

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله بروسلوزیز دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 بروسلا شامل باکتریهای گرم منفی، داخل سلولی اختیاری هستند که باعث بروز بروسلوزیز در حویانات بخصوص گاو، گوسفند و بز می گردد. انسان با مصرف گوشت و فرآورده های لبنی دامهای آلوده، به بروسلوزیز مبتلا می گردند. برویلوزیز در دامها باعث ناباروری و سقط جنین و در انسان باعث بروز تب مواج، مننژیت، آرتریت و آندوکلوویت میگردد. بروسلوزیز هنوز از جمله عفونتهای شایع در کشورهای در حال توسعه و حتی برخی کشورهای پیشرفته بشمار می آید.
امروزه با کنترل این بیماری بر سه پایه کشتن دامهای آلوده، پاستوریزاسیون و واکسناسیون می باشد. واکسیناسیون دامها کبر اساس تلقیح سویه های زنده ضعیف شده بروسلا آبورتوس (45/20 و 19S) و بروسلاملی تنسیس (Rev1) است. استفاده از این واکسنها در دامها با محدودیتهایی روبرو است. تحریک تولدی آنتی بادی در دامهای واکسینه که مانع از تفکیک آنها از دامهای مبتلا می گردد، همچنین بروز سقط جنین و ابتلا به بروسلوزیز در این حیوانات باعث شده است تا تلقیح این واکسنها در انسان ممنوع و در دامها با احتیاط انجام شود.
با توجه به مشکلاتی که در اثر واکسیناسیون دامها بوجود آمده است، تحقیقات گسترده ای در زمینه طراحی واکسنهای جدید در دست می باشد. این تحقیقات در سه راستای کلی زیر جهت یافته اند.
1- استفاده از سویه های زنده ضعیف شده خشن نظیر RB51
2- تلقیح زیر واحدهای پروتئینی ایمنی زا و یا باکتریهای کشته شده
3- استفاده از روشهای نوین واکسیناسیون نظیر DNA واکسنها
با اینکه نتایج تحقیقات مربوط به سویه های زنده ضعیف شده خشن (RB51) حاکی از موفقیت این سویه ها در کنترل بیماری است ولی هنوز بررسی این واکسنها بمراحل نهایی هود نرسیده است. ایمنی زایی آنتی ژنهای مختلفی از بروسلا بشکل طبیعی و یا نو ترکیب بررسی شده اند. از جمله این آنتی ژنها می توان HtrA، GroEL، GroES، CuZnSoD، yajc، uvrA، L7/L12 و P39 را نام برد. این بررسی نشان می دهند که تنها سه آنتی ژن P39، L7/L12 و Cu,ZnSoD توانایی تحریک پاسخهای ایمنی سلولی و هومورال را دارند. با توجه به شکل حیات بروسلا در داخل بدن که بصورت سلولی است، تنها پاسخهای ایمنی سلولی بخصوص پاسخهای سیتوتوکسیک قادر به حذف این باکتری از بدن می باشند. بنابراین واکسنهایی که بتوانند این پاسخها را تحریک کنند توانایی بروسلوزیز را دارند. در این پاسخها لمفوسیتهای T از نوع Th1 القا می شوند که در منیجه ترشح سیتوکانیهایی از جمله انترفرون گاما را می توان از این سلولها مشاهده نمود. در بروسلوزیز تحریک پاسخهای Th2 که باعث تولید آنتی بادیها می گردد علاوه بر اینکه در بهبودی اثر چندانی ندارند بلکه حتی ممکن است روند بیماری را به سوی مزمن شدن سوق دهند.
تحقیقاتی که برروی واکسنهای آنتی ژنتیک و یا حتی فرم کشته شده بروسلا انجام شده است ثابت می کند که این عوامل قادر به تحریک پاسخهای ایمنی سلولی نیستند. بطور کلی اینگونه واکسنها قادر به تولید پروتئینها در داخل سلولهای عرضه کننده آنتی ژن (APC) نیستند، درنتیجه توانایی تحریک پاسخهای سیتوتوکسیک را ندارند.
امروزه برای حل این مشکلات از روشهای جدید عرضه آنتی ژن به بدن استفاده شده است تا تحریک پاسخهای ایمنی سلولی مناسب را برای حذف عوامل داخلی سلولی بهمراه داشته باشد. از جمله این روشها DNA واکسیناسیون است که بسیاری داز مشکلات و مسایل مربوط به آزادسازی آنتی ژن در بدن را حل نموده است. درذ این واکسنهای بیان آنتی ژن تحت کنترل یک پروموتور قوی است که توانایی ابراز آن را در سلولهای یوکاریوتیک دارند.
DNA واکسنها طیف وسیعی از پاسخهای ایمنی ازجمله سلولهای سیتوتوکسیک، سلولهای T کمکی و آنتی بادیها را تحریک می کند. با اینکه مکانیزم دقیق عملکرد این واکسنها مشخص نشده است ولی فرضیاتی مبنی بر تحریک پاسخهای ایمنی ما این روش مطرح است. بیان آن مورد نظر و تولید پروتئین و در نهایت جذب این پروتئینها توسط سلولهای عذضه کنندة آنتی ژن (APC) باعث میشود تا شاخصهای آنتی ژنتیک در کنار سلولهای mHCII عرضه و درنتیجه با فعال شدن سلولهای کمکی T با تولید آنتی بادی را بهمراه داشته باشد. تحریک پاسخهای ایمنی سلولی و بخصوص پاسخهای سیتوتوکسیک با واسطه پدیده Cross-Priming انجام می گیرد.
در این پایان نامه، هدف مطالعه قدرت ایمنی زایی پروتئینهای حاصل از ژنهای P39، L7/L12 و بروسلا آبورتوس در موش Balb/c است. روش ارائه این آنتی ژنها به بدن با استفاده از DNA واکسیناسیوم استن. ایمنی زایی هر یک از ژنهای فوق مبتلا بصورت مجزا مورد بررسی قرار گرفته است. ولی تا کنون ایمنی زایی تجویز همزمان ایندوژن مطالعه نشده است. در گروههای واکسینه (سه گروه) بترتیب پلاسمیدهای PcDNA3-L7/L12، PcDNA-P39 و PcDNA3-P39+PcDNA3L7/L12 بصورت عضلاتی تزریق شده است. اندازه گیری آنتی بادیهای اختصاصی تولید شده و نوع پاسخهای سلولی نشان از حرکت ایمنی به سمت Th1 دارد.
تیتر آنتی بادیهای IgG20 و IgG1 اختصاصی ضد آنتی نوترکیب L7/L12 و در بدن موشهای واکسینه، تولید نسبتاً بالای یاین آنتی بادی IgG20 را نشان می دهد. تیتر بالای IgG2a نتیجه تحریم پاسخهای Th1 است. بعلت اینکه آنتی ژنهای مورد مطالعه داخل سلولی هستند تیتر بالای IgG2a تأثیری را در ایمنی حذف کننده باکتری بوجود نمی آورد. ولی مقیاس بالای تولید این‌آنتی بادی در هر سه گروه واکسینه حاکی از بیان ژنها در سلولهای عضلانی و سلولهای عرضه کننده آنتی ژن (APC) دارد. در عین حال بالا بودن نسبت تیتر IgG2a به IgG1 نیز دال بر تحریک پاسخهای Th1 است.
القاء پاسخهای ایمنی سلولی پس از واکسیناسیون با اندازه گیری تکثیر لنفوسیتهای T (LTT) و پاسخهای سیتوکاسینی پس از تحریک سلولهای طحال با پروتئینهای نوترکیب P39 و L7/L12 ارزیابی گردید. همانطور که نتایج تحقیقات گذشته نیز نشان می دهد، پروتئینهای فوق توانایی بالای القاء تکثیر لنفوسیتهای T و تولید انترفرون گاما را داشته اند. در عین حال تولید انترلوکین 5 اندک بود. در این تحقیق میزان تولید انترلو.کین 4 سنجیده نشده است ولی با توجه بهع تیتر آنتی بادی IgG1 (تیتر پائین) این نتیجه را نیز می توان استنباط کرد که سطح تولید این سایتوکاین هم باید پائین باشد.
بالا بودن مقدار انترفرون کاما و پائین بودن مقدار انترکولین 5 تولید شده، نشاندهنده تحریک ایمنی سلولی در جهت است. نتیجه اخیر تأئید کننده نتایج مربوط به اندازه گیری آنتی بادیها است. با القاء ایمنی سلولی Th1 و درنتیجه ترشح سیتوکانیهای انترفرون گاما، توانایی ماکروفاژها در کشتن باکتریهای داخل سلولی افزایش می یابد. بررسی نتایج مربوط به چالش بروسلاآبورتوس بیماریزا (سویه 544) در موشهای واکسینه شده نیز تایید این موضوع را می رساند. تعداد باکتریهای جدا شده از گروههای واکسینه در مقایسه با گروههای کنترل منفی نشان می دهد که علاوه بر اینکه تعداد باکتریها افزایش تیافته بلکه کاهش نیز یافته است.
بررسی نتایج ایمنی هومرال و سلولی نیز تاثیر همکاری ژنهای تولید کننده ایندو آنتی ژن را در افزایش پاسخ ایمنی نشان می دهد. یکی از دلایل مربوط به این اثر همکاری را باید در قطع رقابت بین ایندو آنتی ژن دید. تزریق پلاسمیدهای متعدد که هرکدام کد کننده آنتی ژن مجزایی هستند مانع از بروز رقابت بین آنتی ژنها در بیان سلولی آنها می شود. بعبارت دیگر بعلت اینکه پلاسمیدها به سلولهای مجزایی وارد می شود، عملاً هر سلول تنها یک آنتی ژن را بیان می کند، بنابراین رقابتی بین این آنتی ژنها واقع نمی شود. در نهایت اگر ماهیت آنتی ژنها سرکوب کننده ایمنی نباشد همکاری بین آنها باعث افزاتیش پاسخ ایمنی میگردد. آنچه از این تحقیق نتیجه می شود، همکاری بین آنتی ژنهای P39 و L7/L12 در حذف بروسلاآبورتوس واکسینه شده و تأثیر ارائه آنتی ژن با روش DNA واکسیناسیون است.
پیشنهادات:

حساسیت به فاژ: اعضاء جنس بروسلا نسبت به برخی از باکتریوفاژها حساسیت دارند. این فاژها توانایی لیز سایر جنسهای دیگر باکتریها را ندارند بنابراین برای تعیین جنس و گونه بروسلا ارزش تاکزونومیک دارند. بر اساس محدوده میزبانی آنها، این فاژها را به 5 گروه مجزا تقسیم می کنند.
گروه I: که سویه (Tbilisi) Tb نیز خوانده می شود تنها توانایی در سلولهای بروسلا آبورتوس صاف S که در فاز I هستند را دارد. البته تکثیر ناچیزی از این باکتریوفاژها را نیز در کشت بروسلانئو توجه نیز دیده اند. برذوسلا ملی تنسیس، بروسلاکانسیس و بروسلا اوسیس نسبت به این فاژ مقاوم هستند.
گروه II یا سویه فیرنز 13/75 (Firenze (Fi)75/13: این فاژها توانایی تهاجم به کشتهای صاف بروسلا آبورتوس، بروسلانئوتومه و بروسلاسوئیس را دارند. بقیه گروههای بروسلا نسبت به این فاژ مقاوم هستند. این فاژها انرژی را برروی باکتریهای موکوئیدی یا خشن ندارند.
گروه III شامل فاژهایی هستند که تحت عنوان سویه و بریج Wb (Weybridge Strain) خوانده می شوند. این فاژها قابلیت تهاجم و تکثیر در بروسلا آبورتوس، بروسلانئوتومه و بروسلاسوئیس را دارند. اثر این فازها تنها برروی شکل صاف بروسلا است و اثری را برروی اشکال خشن و موکوئیدی ندارند. فاژهای گروه III قابلیت تهاجم به سایر بروسلا را ندارند ولی برخی گزارشات تکثیر محدود آنها را در بروسلا ملی تنسیس نشان می دهند.
گروه IV شامل فازهای برکلی (Berkeley) هستند. این گروه فاژی خود به Bk0 Bk1 و Bk2 تقسیم می شوند. از بین این گروههای رکر شده از Bk2 بالاترین استفاده را در رده بندی دارد. این فاژها (Bk2) توانایی تکثیر و لیز سلولهای صلف بروسلا آبورتوس، بروسلامی تنسیس، بروسلا نئوتومه و بروسلاسوئیس را دارند. این فاژها توانایی تخریب سلولی بروسلاکانیس، بروسلااوسیس و سایر سویه های غیر صاف را ندارند.
گروه V یا گروه فاژهای سویه های غیرصاف بروسلا: این فاژها تنها بر سویه های خشن بروسلا آبورتوس اثر دارند. این فاژها از نظر ژنتیکی ثابت نیستند. بطوریکه بروز موتاسیون در این فاژها در هر تکثیر باعث می شود تا موتانهای موثر بر سویه های صاف بروسلا بوجود آیند. از این نطر فاژها را به زیرگروههای R/O، R/M، R/C تقسیم چکرده اند. فاژهای R/O تنها برروی بروسلا اویس و بروسلاآبورتوس اثر دارند. فاژهای R/M فقط برروی بروسلاملی تنسیس خشن تکثیر دارند. گروه R/C که به احتمال زیاد از کشت فاژهای R/O بدست می آیند قادر بع لیز سلولهای کشت بروسلا کائیس است. همه این گروهها به استثناء R/C از نظر ژنتیکی پایداری ندارند.
تقریباً همه قاژهای بروسلا پایداری نسبی در برابر حلالهای آلی، دترجنتهای یونی و غیر یونی را دارند. این فاژها با اثر حرارت، عوامل اکسیدکدترجنتهای کاتیونیک غیرفعال میشوند. ماده وراثتی این فاژها DNA و میزان G+C% آنها در حدود 4503 تا 4607 است.
تمایز جنس بروسلا از سایر جنسها:
اغلب گونه های باکتریایی شناخته شده که از نظر سرولوژیکی با بروسلا واکنش متقاطع نشان می دهند از نظر دیگر خواص آزمایشگاهی نظیر شکل کلنی، مشخصات بیوشیمیایی و کشت از گونه های بروسلا به اسانی قابل تشخیص هستند. نزدیکترین جنس باکتری به بروسلا از نظر واکنشهای سرولوژیک فرانسیسلا تولارنسیس (Francisella Tularewnsis) است. تمایز این باکتریها از بروسلا بر اساس کشت باکتریها (ناتوانی رشد فرانسیلا در محیطهای معمولی)، عدم حساسیت به فاژهای بروسلا، توانایی تخمیر گلوکز، کاتالاز منفی، دارا بودن مقادیر ناچیز سیتوکروم C، ایجاد عفونت کشنده در موش و عدم واکنش با آنتی ژنهای داخلی سلولی انجام می گیرد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  17  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید