چکیده :
نقش و اهمیت موضوع مزیت نسبی در طراحی سیاست های تجاری کشورها و گزینش روندهای مناسب تولید و صادرات کالا ، امری انکارناپذیر است ؛ بطوریکه در حال حاضر بخش عمده ای از مباحثات و مذاکرات بین المللی در زمینه تجارت ، به ارائه راهکارهایی جهت رفع نواقص بازارها و هدایت بازارها به سمت وسوی بهره‌مندی از مزیت نسبی اختصاص یافته است . در این میان عوامل مختلفی در هر یک از مراحل تولید ، صادرات و تقاضای کالا ، مزیت نسبی یک کشور را متأثر می‌سازند و این امر موجب ایجاد تغییر در جایگاه کشورها به لحاظ برخورداری از مزیت نسبی در عرصه بین المللی شده است . این امر ما را بر آن می دارد که نسبت به بررسی مزیت نسبی کالاهای تولیدی – صادراتی در کشور اقدام نمائیم .
هنر-صنعت فرش دستباف از جمله صنایعی است که طی سالهای اخیر شاهد نوسانات شدید در روند تولید و صادرات آن بوده ایم . بر همین اساس تحقیق حاضر سعی دارد ضمن معرفی شاخص های مختلف تعیین مزیت نسبی ، به اندازه گیری مزیت نسبی کشور در زمینه تولید و صدور فرش دستباف و ارزیابی نقش عوامل مؤثر بر آن بپردازیم . به این منظور ، شاخص مزیت نسبی آشکار شده (RCA) جهت محاسبه مزیت نسبی کشور در صادرات فرش دستباف ، شاخص هزینه منابع داخلی (DRC) جهت محاسبه مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف و کشش قیمتی تابع تقاضای جهانی فرش دستباف ایران به منظور محاسبه مزیت نسبی رقابتی کشور مطمح نظر قرار گرفته اند .
نتایج حاصل از محاسبه شاخص RCA حاکی از آن است که ایران طی سالهای مورد بررسی دارای مزیت نسبی در زمینه صادرات فرش دستباف بوده است (RCA>1) . البته تخمین تابع روند تغییرات شاخص RCA نشان دهنده نوسانات شدید وضعیت مزیت نسبی کشور در زمینه صادرات این کالا می باشد . تخمین کشش قیمتی تابع تقاضای جهانی فرش دستباف ایران ، نمایانگر چسبندگی شدید مقدار تقاضای فرش ایران با قیمت فروش آن در سطح بین المللی است (E>1) . محاسبات انجام شده در خصوص شاخص DRC نیز حکایت از آن دارد که کشور در زمینه تولید فرشهای اعلاباف 60 رج تمام ابریشم در استانهای آذربایجان شرقی و قم و فرشهای معمولی باف 50-45 رج در استانهای اصفهان و خراسان دارای مزیت نسبی و در تولید فرشهای درشت باف 30 رج در استان همدان از عدم مزیت نسبی برخوردار است .
به منظور تحلیل نتایج بدست آمده ، ضمن محاسبه نرخ ارز غایی ، قیمت غایی فروش، ارزش غایی مواد اولیه داخلی و نهاده های قابل تجارت به کار رفته در تولید هر مترمربع فرش دستباف ، اقدام به محاسبه و تحلیل کشش ارزی و قیمتی DRC و همچنین کشش DRC نسبت به تغییرات ارزش مواد اولیه داخلی و ارزش نهاده های قابل تجارت نموده ایم . مهمترین عوامل مؤثر در مزیت نسبی کشور در تولید و صادرات فرش دستباف نیز در قالب سؤالات پرسشنامه های تحقیق و در سطح میدان تحقیق (استانهای آذربایجان شرقی ، قم ، اصفهان ، خراسان و همدان) مورد پرسش قرار گرفته و نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با بکارگیری روشهای تحلیل آماری (توصیفی و استنباطی) نسبت به ارزیابی نقش عوامل مذکور بر مزیت نسبی کشور اقدام شده است .
فهرست مطالب :
چکیده
فصل اول : کلیات
1-1- مقدمه
2-1- اهمیت تحقیق
3-1- فرضیات تحقیق
4-1- اهداف تحقیق
5-1- روش شناسی تحقیق
6-1- سابقه تحقیق
7-1- فصل بندی و رئوس مطالعات تحقیق
فصل دوم : مبانی نظری اصل مزیت نسبی
1-2- راهبرد های توسعه اقتصادی و جایگاه تجارت بین الملل
1-1-2- راهبردهای درونگرای توسعه اقتصادی
2-1-2- راهبردهای برونگرای توسعه اقتصادی
2-2- تأثیر تجارت بین الملل بر رشد اقتصادی
1-2-2- تفسیر سنتی نقش تجارت بین الملل
2-2-2- تفسیر نوین نقش تجارت بین الملل
3-2- مبانی تئوریک تجارت بین الملل و مزیت نسبی
1-3-2- دیدگاه مزیت مطلق آدام اسمیت
2-3-2- دیدگاه مزیت نسبی دیوید ریکاردو
3-3-2- مزیت نسبی و هزینه فرصت های از دست رفته
4-3-2- دیدگاه مزیت نسبی هکشر – اوهلین (نظریه جدید تجارت بین الملل)
4-2- مزیت نسبی و سودآوری تجارت بین الملل
5-2- شکاف فن آوری و پویایی در مزیت نسبی
6-2- مزیت نسبی بالفعل و بالقوه
1-6-2- مزیت نسبی بالفعل اسمی
2-6-2- مزیت نسبی بالفعل حقیقی
3-6-2- مزیت نسبی بالقوه اسمی
4-6-2- مزیت نسبی بالقوه حقیقی
فصل سوم : روش شناسی تعیین مزیت نسبی
1-3- شاخص های مزیت نسبی آشکارشده (RCA)
1-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار تولید و صادرات
1-1-1-3- معیار سهم صادرات
2-1-1-3- معیار سهم خالص صادرات
3-1-1-3- شاخص یونیدو
2-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار صادرات
1-2-1-3- شاخص بالاسا (BAL)
2-2-1-3- شاخص دانگز – ریدل (DR)
3-2-1-3- شاخص های خالص یونیدو
3-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار صادرات و ابزار آماری
1-3-1-3- نگرش درآمدی
2-3-1-3- نگرش رتبه ای
3-3-1-3- نگرش ثبات
4-3-1-3- نگرش درآمدی – ثبات
2-3- محدودیت های شاخص های RCA
3-3- شاخص های مبتنی بر روش های اقتصادسنجی
1-3-3- تخمین توابع عرضه و تقاضای محصول
2-3-3- روش دیک
4-3- شاخص مبتنی بر روش برنامه ریزی
5-3- شاخص های طرف عرضه
1-5-3- معیار هزینه منابع داخلی (DRC)
1-1-5-3- پیشینه کاربرد و فرمول محاسباتی DRC
2-1-5-3- تعریف قیمت های سایه ای و نقش آن در محاسبه DRC
3-1-5-3- تبدیل عوامل تولید خارجی به داخلی و وضعیت DRC
2-5-3- معیار نرخ حمایت مؤثر (EPR)
3-5-3- معیار تجزیه و تحلیل منافع اقتصادی (SBA) یا سودآوری خالص اجتماعی (NSP)
4-5-3- معیار الگوی داده – ستانده، برنامه ریزی و هزینه منابع داخلی
6-3- شاخص‌های طرف تقاضا
1-6-3- اهمیت شناخت بازارهای هدف صادراتی در ایجاد مزیت نسبی رقابتی
1-1-6-3- نقش مشخصه های تقاضا در بازارهای هدف بر ایجاد مزیت نسبی رقابتی
2-1-6-3- نقش تجزیة بازارهای هدف در ایجاد مزیت نسبی رقابتی
3-1-6-3- اهمیت روابط سیاسی در ایجاد مزیت نسبی رقابتی
2-6-3- کاربرد شاخص های طرف تقاضا در تعیین مزیت نسبی رقابتی
7-3-بررسی مبانی نظری نمونه گیری و انجام فعالیت میدانی تحقیق
1-7-3- علل نمونه گیری
2-7-3- روش های مختلف نمونه گیری در تحقیقات میدانی
3-7-3- انواع نمونه گیری احتمالی (تصادفی)
1-3-7-3- نمونه گیری تصادفی ساده
2-3-7-3- نمونه گیری تصادفی سیستماتیک
3-3-7-3- نمونه گیری تصادفی خوشه ای
4-3-7-3- نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده
4-7-3- روش تعیین حجم نمونه
5-7-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله از فعالیت میدانی تحقیق
6-7-3- روش های تحلیل آماری
1-6-7-3- آمار توصیفی
2-6-7-3- آمار استنباطی
1-2-6-7-3- تحلیل آزمون ناپارامتریک چی دو
2-2-6-7-3- تحلیل عامل (Factor Analysis)
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل نتایج حاصله از اندازه گیری مزیت نسبی
1-4- بررسی مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف ایران
1-1-4- بررسی روند صادرات فرش دستباف ایران
2-1-4- محاسبه مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف ایران
3-1-4- بررسی روند تغییرات شاخص RCA در صادرات فرش دستباف کشور
4-1-4- بررسی نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف کشور
2-4-بررسی مزیت نسبی رقابتی کشور در صنعت فرش دستباف
1-2-4- محاسبه مزیت نسبی رقابتی کشور با استفاده از تخمین مدل تقاضای صادراتی فرش دستباف
3-4- بررسی مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف
1-3-4- نحوه کاربرد معیار DRC در محاسبه مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف
2-3-4- نحوه برآورد قیمت های سایه ای به منظور محاسبه مزیت نسبی حقیقی کشور در تولید فرش دستباف
1-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای عوامل داخلی تولید فرش دستباف
2-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای نهاده های قابل تجارت درتولید فرش دستباف
3-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای نرخ ارز
3-3-4- محاسبه مزیت نسبی در تولید فرش دستباف
4-3-4- بررسی مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی
1-4-3-4- پیشینه قالی بافی در آذربایجان
2-4-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های آذربایجان
3-4-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های آذربایجان
4-4-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی
5-4-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی
6-4-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی
5-3-4- بررسی مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان قم
1-5-3-4- پیشینة قالی بافی در قم
2-5-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های قم
3-5-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های قم
4-5-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان قم
5-5-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان قم
6-5-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان قم
6-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان اصفهان
1-6-3-4- پیشینة قالی بافی در اصفهان
2-6-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های معاصر اصفهان
3-6-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های اصفهان
4-6-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان اصفهان
5-6-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان اصفهان
6-6-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان اصفهان
7-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان خراسان
1-7-3-4- پیشینة قالی بافی در خراسان
2-7-3-4- ویژگیهای ظاهری و فنی بافت قالی در مهمترین مراکز قالی بافی در استان خراسان
3-7-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان خراسان
4-7-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان خراسان
5-7-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان خراسان
8-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان همدان
1-8-3-4- پیشینة قالی بافی در همدان
2-8-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های همدان
3-8-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های همدان
4-8-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان همدان
5-8-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان همدان
6-8-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان همدان
9-3-4- تجزیه و تحلیل نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف کشور
1-9-3-4- تجزیه و تحلیل نرخ ارز غایی
2-9-3-4- تجزیه و تحلیل قیمت غایی فروش هر متر مربع فرش دستباف
3-9-3-4- تجزیه و تحلیل ارزش غایی مواد اولیه داخلی هر متر مربع فرش دستباف
4-9-3-4- تجزیه و تحلیل ارزش غایی نهاده های قابل تجارت هر متر مربع فرش دستباف
5-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش ارزی DRC
6-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش قیمتی DRC
7-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش DRC نسبت به ارزش مواد اولیه داخلی
8-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش DRC نسبت به ارزش نهاده های قابل تجارت
9-9-3-4- ارزیابی عوامل مؤثر بر مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف براساس مطالعات میدانی تحقیق
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5- خلاصه نتایج تحقیق
2-5- ارائه سیاست های کاربردی
فهرست منابع
پیوست
بررسی مزیت نسبی در تولید و صادرات فرش دستبافت ایران
