تعداد صفحات :253
فهرست مطالب
عنوان ................................................................................................... صفحه
فصل اول: مقدمه ............................................................................................ 2
1ـ بیان مسأله ...................................................................................... 6
2ـ اهمیت و ضرورت مسأله .............................................................. 13
3ـ اهداف، سوالها و فرضیه های پژوهش.......................................... 15
4ـ متغیرها و تعریف نظری و عملیاتی آنها......................................... 18
خلاصه ............................................................................................... 20
فصل دوم: مروری بر پیشینه تحقیقات
بخش اول: مبانی نظری ................................................................... 22
1ـ تعریف اختلالهای یادگیری ............................................................ 22
2ـ سیر تحول تاریخی اختلالهای یادگیری ......................................... 30
1) دوره بنیانگذاری: تحقیقات نخستین درباره مغز ................................................ 30
2) دوره انتقالی: مطالعه بالینی کودکان .................................................................... 33
3) دوره یکپارچگی: رشد سریع برنامه های مدارس .............................................. 43
4) دوره معاصر (از سال 1980 تا کنون) ................................................................. 44
3ـ طبقه بندی اختلالهای ویژه یادگیری بر مبنای DSM-IV-IR........... 44
1) اختلال خواندن .......................................................................................................... 45
2) اختلال در ریاضیات ................................................................................................ 46
3) اختلال بیان نوشتاری ............................................................................................. 48
4) اختلال یادگیری که به گونه دیگر مشخص نشده است (NOS).......................... 49
4ـ تعریف خواندن .............................................................................. 50
5ـ تحول خواندن ................................................................................ 55
6ـ مدل های خواندن .......................................................................... 56
1) مدل پایین ـ بالا و مدل بالا ـ پایین ....................................................................... 56
2) مدل تعاملی جبرانی.................................................................................................. 57
3) مدل پیوندگرایی........................................................................................................ 59
4) مدل آوایی.................................................................................................................. 61
5) مدل ببین و بگو ....................................................................................................... 63
6) مدل تعادل خواندن بیکر ......................................................................................... 63
7ـ نارساخوانی.................................................................................... 70
1) تعریف نارساخوانی.................................................................................................. 70
2) نشانه های بالینی نارساخوانی .............................................................................. 75
3) اختلالهای همراه با نارساخوانی............................................................................. 81
الف ـ اختلالهای جانبی شدن ............................................................................. 81
ب ـ اختلالهای سازمان یافتگی فضایی ـ زمانی ............................................. 82
ج ـ نابهنجاری حرکات چشم ها ......................................................................... 83
د ـ تأخیر زبان گفتاری ....................................................................................... 85
هـ ـ اختلالهای ادراکی ......................................................................................... 86
و ـ اختلال حافظه کوتاه مدت ............................................................................ 87
ز ـ اختلال نارسایی توجه (ADD) و ADHD..................................................... 88
ح ـ اختلالهای رفتاری ......................................................................................... 91
4) شیوع نارساخوانی.................................................................................................... 94
5) تاریخچه نارساخوانی............................................................................................... 95
6) سبب شناسی نارساخوانی ..................................................................................... 99
الف ـ عوامل ژنتیکی ......................................................................................... 100
ب ـ عوامل عصب شناختی .............................................................................. 103
ج ـ تقارن نیمکره های مغزی .......................................................................... 107
د ـ غلبه طرفی مغز ........................................................................................... 111
هـ ـ عوامل حرکتی ........................................................................................... 114
و ـ عوامل شناختی ........................................................................................... 115
ز ـ عوامل رفتاری ............................................................................................. 118
ح ـ عوامل محیطی ............................................................................................ 121
ط ـ عوامل عاطفی ............................................................................................. 122
8ـ دیدگاه های مختلف در مورد نارساخوانی ................................. 124
9ـ نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی .................................... 124
10ـ طبقه بندی نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی ................ 131
الف ـ نارساخوانی اکتسابی ..................................................................................... 131
ب ـ نارساخوانی تحولی ........................................................................................... 140
11ـ فرآیند شکل گیری مدل تعادل خواندن از دیدگاه بیکر ............. 148
12ـ عملکرد نیمکره های مغزی از دیدگاه بیکر ............................... 154
13ـ طبقه بندی نارساخوانی تحولی از دیدگاه بیکر ......................... 156
1) نارساخوانی نوع L (زبان شناختی) .................................................................... 156
2) نارساخوانی نوع P (ادراکی) ................................................................................ 156
14ـ بررسی اعتبار طبقه بندی نارساخوانی نوع P/L......................... 158
15ـسبب شناسی نارساخوانی تحولی نوع P/L.................................. 162
16ـ شیوه های درمانی نوروسایکولوژی از دیدگاه بیکر ................ 164
بخش دوم: یافته های پژوهشی .................................................... 168
خلاصه ............................................................................................ 180
فصل سوم: روش تحقیق
1ـ طرح تحقیق .................................................................................. 184
2ـ روشهای آماری .......................................................................... 185
3ـ تعریف جامعه آماری و ویژگیهای آن ........................................ 186
4ـ روش نمونه گیری و حجم نمونه ................................................ 187
5ـ ابزارهای پژوهشی ...................................................................... 188
1) آزمون وکسلر کودکان ........................................................................................ 188
2) آزمون اختلال خواندن .......................................................................................... 188
3) آزمون ADHD و آزمون اختلال سلوک اقتباس شده از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) براساس DSM-IV................................................................................................................................... 199
4) جعبه آموزشی لامسه ای .................................................................................... 203
5) برنامه نرم افزاری HEMSTIM............................................................................. 206
6ـ فرآیند تشخیص و روش اجرا ..................................................... 209
7ـ فرآیند طبقه بندی دانش آموزان نارساخوان براساس مدل تعادل خواندن بیکر 211
8ـ فرآیند اجرای شیوه های درمانی نوروسایکولوژی بر مبنای مدل تعادل خواندن بیکر 212
1) تحریک خاص نیمکره ها از طریق کانال دیداری (HSS-VIS)............................ 212
2) تحریک خاص نیمکره ها از طریق کامال لامسه ای (HSS-tac)........................ 221
خلاصه ............................................................................................ 227
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل
1ـ ارائه نتایج کمی ........................................................................... 229
الف: توصیف داده ها ....................................................................... 229
ب ـ تحلیل داده ها ............................................................................ 234
ـ تحلیل واریانس آمیخته (32)........................................................ 234
فرضیه اول: نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی بر میزان دقت خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع L: ............................... 235
فرضیه دوم: الف) نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان درک خواندن دانش آموزان نارساخوان نوعL .................. 241
فرضیه دوم: ب) نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان درک خواندن دانش آموزان نارساخوان نوعP................................. 246
فرضیه سوم: نتایج آزمون آماری برای بررسی اثر شیوه های درمانی نوروسایکولوژی برمیزان سرعت خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع p............................. 252
خلاصه ............................................................................................ 258
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
1ـ بحث و تحلیل درباره یافته ها ..................................................... 260
2ـ محدودیتها ................................................................................... 270
3ـ پیشنهادات ................................................................................... 271
4ـ کاربردهای آموزشی و پرورشی ................................................ 272
منابع
1) منابع فارسی................................................................................ 274
2) منابع انگلیسی .............................................................................. 276
ضمائم:
1ـ آزمون وکسلر کودکان
2ـ فرم تاریخچه موردی
3ـ آزمون اختلال خواندن
4ـ آزمون اختلال سلوک و ADHD اقتباس شده از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4) براساس DSM-IV
فهرست جدول ها و نمودارها
جدول ها
عنوان.......................................................................................... صفحه
جدول 1: مشخصات گروههای آزمایشی و گواه نوع L................... 229
جدول 2: مشخصات گروههای آزمایشی و گواه نوع P................... 229
جدول 3: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه خطای خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع L............................................ 230
جدول 4: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه درک خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع L............................................ 231
جدول 5: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون اختلال خواندن (مولفه درک خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع P............................................ 232
جدول 6: میانگین و انحراف معیار حاصله از اجرای آزمون و اختلال خواندن (مولفه سرعت خواندن) برای گروههای آزمایشی و گواه نوع P............................. 233
جدول 7: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات خطای خواندن نوع L................................................................................................ 235
جدول 8: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون در نمرات خطای خواندن گروه آزمایشی و گواه نوع L.............................................. 238
جدول 9: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه خطای خواندن)................................................................................. 240
جدول 10: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات درک مطلب گروههای آزمایشی و گواه نوع L........................................... 241
جدول 11: خلاصه نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر درک مطلب گروههای آزمایشی و گواه نوع L........................................... 244
جدول 12: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه درک خواندن ـ نوع L)...................................................................... 245
جدول 13: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات درک خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع P....................................... 247
جدول 14: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر درک خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع P..................................................... 249
جدول 15: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه درک خواندن ـ نوع P) ..................................................................... 251
جدول 16: نتایج تحلیل واریانس آمیخته (32) برای بررسی اثرات گروه و آزمون در نمرات سرعت خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع P....................................... 252
جدول 17: نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای بررسی اثرات آزمون بر سرعت خواندن گروههای آزمایشی و گواه نوع P..................................................... 255
جدول 18: نتایج آزمون آماری t وابسته برای مقایسه چندگانه میانگین های عامل آزمون (مولفه سرعت خواندن ـ نوع P). ................................................................. 257
نمودارها
1ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه خطای خواندن ـ نوع L)....... 237
2ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه درک خواندن ـ نوع L)......... 242
3ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه درک خواندن ـ نوع P)......... 248
4ـ نمودار اثر متقابل آزمون و گروه: (مولفه سرعت خواندن ـ نوع P)...... 253
چکیده
در پژوهش حاضر، اثرات درمان نوروسایکولوژی در کارآمدی خواندن دانش آموزان مبتلا به نارساخوانی تحولی مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انجام این پژوهش، ابتدا تعداد 165 نفر از دانش آموزان مشکوک به نارساخوانی در مقطع ابتدایی از پایه های سوم، چهارم و پنجم به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به صورت تصادفی انتخاب و سپس از میان آنها تعداد 60 دانش آموز پس از اجرای آزمونهای تشخیصی ( از جمله آزمون هوشی وکسلر کودکان، آزمون اختلال خواندن، آزمون ADHD و آزمون اختلال سلوک ) به صورت هدفمند برگزیده شدند. سپس، آزمودنیهای نارساخوان بر مبنای مقیاس طبقه بندی بیکر، درچهارگروه آزمایشی وگواه نوع L/p ( تعداد هر گروه 15 نفر ) به صورت تصادفی جایگزین شدند. پس از اجرای پیش آزمون در هر دو گروه، گروههای آزمایشی نوع L/p به مدت 20 جلسه، تحت درمان شیوه های نوروسایکولوژی (HSS ) قرار گرفتند. اما گروههای گواه نوع L/p، هیچگونه روش درمانی را دریافت نکردند. پس از آن، در هر دو گروه آزمایشی و گواه، پس آزمون ( بلافاصله پس از اتمام درمان ) و آزمون پی گیری ( پس از گذشت 4 ماه ) به اجرا درآمد. در پایان داده های بدست آمده با روش آماری تحلیل واریانس آمیخته، تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر و آزمونt وابسته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهشی حاکی از آن بود که اولاً مداخله های نوروسایکولوژی بر مبنای مدل تعادل خواندن بیکر سبب افزایش میزان دقت و درک خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع L گردید. همچنین این شیوه ها موجب افزایش میزان درک وسرعت خواندن دانش آموزان نارساخوان نوع p گردید. ثانیاً، کاربرد این شیوه های درمانی موجب پایداری اثرات درمان ( پس از گذشت 4 ماه ) در این گروه از کودکان شد.
Abstract
The research at hand investigates the effects of neuropsychological treatment on reading efficiency of students suffering from developmental dyslexia.165 students suspected of dyslexia were selected through cluster sampling. Diagnostic tests (including wechslers intelligence scale for children –Reading disorder - ADHD and conduct disorder tests) were administered based on which sixty students were purposefully selected .The evaluated sample was then randomly divided into four categories based on Bakker's classification, each consisting of fifteen students (the L type experimental and control groups as well as P type control and experimental groups). Pretests were then administered after which the L type and the P type experimental groups received neuropsychological treatments (HSS) through 20 sessions. Control groups, however, did not receive any treatments. Subsequent to the mentioned procedures, post-tests were administered (immediately) while follow up tests were administered (after a period of four months). Data was analyzed through Mixed ANOVA and Dependant T Tests. Research findings indicate that neuropsychological interventions based on Bakker's balance model of reading, increases reading accuracy and comprehension of students suffering from developmental dyslexia of the L type. Neuropsychological interventions increase the speed and comprehension of students suffering from P type dyslexia. Follow up tests indicated the permanence of the effects of neuropsychological interventions after a duration of four months.
مقدمه
در قرن حاضر، نارساخوانی یکی از مباحث چالش برانگیز آموزش و پرورش ویژه به شمار می رود. به اعتقاد پاره ای از متخصصان اختلالهای یادگیری حدود 80 درصد دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری، در خواندن مشکل دارند ( به نقل از لرنر، 1997 ). ضعف در خواندن معمولاً منجر به مشکلات دیگری می شود. این گونه کودکان فرصت های استخدامی را از دست می دهند. بسیاری از کودکان به خاطر عملکرد تحصیلی ضعیف و شکست های مکرر از مدرسه اخراج می شوند.
فن آوری پیشرفته و اتوماتیک شدن کارها در جهان امروز ایجاب می کند که افراد تحصیلات بالایی داشته باشند. مشاغل قدیمی به سرعت منسوخ می شود و فرایند بازآموزی به صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر درمی آید. و پیش بینی می شود کارمندان در هر شغلی به دفعات مجبور شوند به بازآموزی در حرفه خود بپردازند تا آمادگی های لازم را برای مشاغل جدید کسب کنند. توانایی خواندن به صورتی کارآمد، ابزاری مهم در بازآموزی و حفظ شغل است. به هر حال، خواندن مشکل تحصیلی عمده ای برای دانش آموزان ناتوان در یادگیری است. ناتوانی خواندن پیامدهای بسیار جدی در مورد پیشرفت تحصیلی، استخدام و موفقیت در زندگی دارد ( لرنر، 1997 ).[1] کودکان مبتلا به نارساخوانی در هنگام خواندن مرتکب اشتباهات متعددی می شوند. این اشتباهات با حذف، افزودن یا وارونه نمودن کلمات مشخص می شود. این کودکان در تفکیک بین حروف از نظر شکل و اندازه دچار مشکل هستند، به خصوص حروفی که فقط از نظر جهت یابی و طول خطوط با هم تفاوت دارند. سرعت خواندن آنها پایین و غالباً با حداقل درک همراه است. اکثر کودکان نارساخوان توانایی رونویسی از متن چاپی را دارند، اما تقریباً آنها درهجی کردن ضعیف هستند. این کودکان ممکن است از وسط یا آخر کلمه شروع به خواندن نمایند. نارسایی در به خاطر آوردن و عدم استمرار فراخوانی موجب
می شود که فرد اسم و صدای حروف را بخوبی به خاطر نیاورد و از آن پرهیز می کنند. اضطراب آنها در مقابل تقاضاهایی که زبان نوشتاری را ایجاب می کند، افزایش می یابد، اکثر کودکان مبتلا به نارساخوانی که آموزشهای کمکی دریافت نمی کنند ممکن از شکست مستمر و یاس ناشی از آن دچار احساس شرم و تحقیر شوند. با گذشت زمان این احساسها عمیق تر می گردند. کودکان بزرگتر ممکن است احساس خشم یا افسردگی پیدا کنند و احترام به نفس پایین نشان دهند. ( کاپلان ـ سادوک، 2003 ، ترجمه رفیعی ورضاعی ).
لذا، متخصصان با توجه به مشکلات عمده دانش آموزان نارساخوان در سطح خواندن، نوشتن و هجی کردن، از دیدگاههای مختلف به تبیین نارساخوانی پرداخته اند. در پژوهش حاضر، نارساخوانی از دیدگاه نوروسایکولوژی تبیین شده است. نوروسایکولوژی به عنوان شاخه ای از تحقیقات مغز در بیست سال اخیر به مثابه یک گرایش تخصصی در روان شناسی به شمار می آید. نوروسایکولوژی به تبیین رابطه بین مغز و رفتار می پردازد. و می خوا
پایان نامه اثرات درمان نوروسایکولوژی در کارآمدی خواندن دانش‌آموزان مبتلا به نارسا خوانی تحولی