پروژه آمار و مدلسازی دوم دبیرستان با موضوع تاثیر موسیقی بر یادگیری
30 صفحه
دارای تمام نمودارها
یک پروژه کامل
فهرست:
مقدمه
ادیان و نژادها بی شمارند، اما زبان و روح یکی است، زبان عشق. موسیقی نوعی زبان عشق است.
کاربرد موسیقی برای درک زیبایی و سلامت زندگی اجتناب ناپذیر است.
از بدو خلقت انسان، نیازهای متنوعی (اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده که برای برآورده ساختن این نیازها سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است.
هنر به عنوان یکی از وسایل اولیه سازگاری بشر در خدمت نیازهای کمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر، آرامبخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است. موسیقی شکلی از هنر است که احساس، عاطفه، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل می کند.
استفاده بشر از موسیقی، امری آسان و قابل دسترس بوده است، چون ریتم و ملودی، به عنوان دو رکن اساسی موسیقی، در سرشت انسان وجود داشته و از طرفی آواگری ها و حرکات ریتمیک نیز نیازی به تکلم نداشته است. از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و آیین های مختلف موسیقایی که وسیله ای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترس ها و غم ها و ایجاد آرامش و شادی و اراده در بین افراد قبیله بوده برگزار می شده است.
موسیقی زبان آرزوها، انتظارها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود، موسیقی خاصی دارد. با درک موسیقی، عواطف زیبا، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد.
پژوهشگران توصیه می کنند که والدین روزانه یک ساعت برای فرزندان کوچک خود موسیقی پخش کنند. این عمل موجب بهتر شدن وضعیت تغذیه، خواب و افزایش وزن آنها می شود.
موسیقی و درمان
از ابتدای تاریخ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده می کرده است. برای مثال؛ ریتم طبل ها در مراسم شفابخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است.
ارسطو می گوید: از موسیقی می توان در بسیاری از شئون زندگی، تربیت، سرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تعدیل احساسات و عواطف استفاده کرد. (منتهی تصریح می کند که گرچه پر کردن اوقات فراغت، امری لازم است، لیکن باید با نوعی از موسیقی مفید و تعالی بخش پر شود).
فارابی موسیقی را با سه خاصیت مطرح می ساخت: احساس انگیز، نشاط انگیز، خیال انگیز و یا تحت شرایطی هر سه خصوصیت را دارا می باشد.
نغمه های موسیقی بر حسب ترکیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشات خاصی هستند که با تحریک ارتعاشات سلول های عصبی احساس و انگیزه ای را تقویت، تضعیف و یا منتقل می سازند. اگرچه فواید درمان با موسیقی از دوران های قبل مطرح بوده است، اما تا قبل از اینکه در قرن اخیر به عنوان یک رشته تخصصی شناخته شود خوب معرفی نشده است.
امروزه از تأثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره جنینی تا سالمندی) گیاهان و جانوران سخن به میان می آید، و از تغییرات آن بر روی سیستم های حسی حرکتی، هیجانی-عاطفی، ترشح غدد، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث می شود.
به گفته پژوهشگران مرکز پزشکی نیویورک، شنیدن موسیقی های کلاسیک و حتی موسیقی جاز موجب کاهش اضطراب و افزایش تحمل درد بیماران می شود. (تنسی ویلیامز)
مقدمه ای بر موسیقی درمانی
شاید تا کنون مطالبی در روزنامه ها، مجلات، محل کارتان یا در بین مردم درباره "موسیقی درمانی" خوانده یا شنیده باشید. موسیقی درمانی یک رشته جدیدی است و فقط به مدت پنجاه سال است که به عنوان یک تخصص کلاسیک و حرفه ای توسعه پیدا کرده است.
بر طبق تعریفی که انجمن ملی موسیقی درمانی (NAMT) ارائه داده است، موسیقی درمانی عبارتست از کاربرد موسیقی تأمین، حفظ و بهبود سلامت جسمانی و روانی در واقع موسیقی درمانی کاربرد منظم موسیقی است، بطوریکه موسیقی درمانگر مستقیما در یک محیط درمانی، تغییرات دلخواه را در عواطف و رفتار درمانجو ایجاد می کند....)
به طور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی، که یک رسانه هنری خلاق است، به افرادی دارای مشکلات گوناگون، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان کمک می شود.
موسیقی درمانی در درمان افرادی که ناتوانی های مختلفی از جمله عقب ماندگی ذهنی، تأخیر یافتگی رشدی، معلولیت جسمی، بیماری روانی و... داشته اند، به طور موفقیت آمیزی جواب داده است.
موسیقی درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهای خاص درمانجو دنبال می کند. فنون مختلفی برای پیشبرد این اهداف استفاده می شود. برای مثال، آواز خواندن می تواند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند تا حافظه دراز مدتشان را به کار اندازند، نواختن آلات موسیقی با همسالان یا درمانگر می تواند مهارت های میان فردی را افزایش دهد و کارکردهای اجتماعی را بهبود بخشد. از همه مهمتر اینکه افراد احساساتشان را در روشی مطمئن و لذت بخش بوسیله نواختن موسیقی، گوش کردن به موسیقی و رقصیدن به همراه موسیقی بیان می کنند.
البته موسیقی درمانی فقط در خدمت افرادی که دارای انواع مختلف ناتوانی ها هستند به کار برده نمی شود، بلکه در شرایط مختلف پزشکی نیز سودمند است. از جمله کاهش فشار روانی یا درد، زایمان، توانبخشی بیماران سکته ای و مبتلایان به بیماری پایانه (بیماری هایی که علاج ناپذیر و مرگبار هستند، مثل ایدز). مساله عمده که در اینجا برای درمانگر مطرح است کاهش درد و تحمل آن در شیوه درمان است و یا کمک به بیمار برای دستیابی به کارکردهای بهینه.
موسیقی درمانی رشد فزاینده ای در کشورهای مختلف جهان و در عرض سال های اخیر داشته است و کارهای درمانی متعددی توسط موسیقی درمانگران صورت پذیرفته است و این امر تأکید گردیده که اساسا موسیقی در درمان اشخاص مبتلا به وضعیت های مختلف پزشکی کارآیی بسیاری دارد.
این مقاله کوتاه به شما یک دید کلی درباره اینکه موسیقی درمانی چیست؟ ارائه داده است. این مقاله فقط بخش کوچکی از این رشته حرفه ای عظیم را معرفی کرده است و به عنوان یک کلیت در این باره نمی تواند نتیجه گیری شود.
موسیقی سنتی ما با اصالت و ریشه های عمیق فرهنگی قابلیت بسیاری برای گسترش و تدوین های تازه ای از جانب استادان موسیقی دارد.
دکتر داریوش صفوت موسیقیدان برجسته معاصر نقل می کرد که مرحوم عبدالحسین شهنازی بیست دقیقه در کنار بستر بیماری که پزشکان از او قطع امید کرده بودند سه تار نواخته و پس از بیست دقیقه حال بیمار بهبود یافته و خطر رفع شده است. (همشهری 10/8/1379)
موسیقی درمانی چیست؟
در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود داشت. این همبستگی به یکی از خدایان یونان «آپولو» شخصیت و شکل داده است. آپولو هم خدای موسیقی و هم خدای طب بود. یونانیان معتقد بودند که امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است و موسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود می تواند با برگرداندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد. پژوهش های انجام شده، نشان می دهد که غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان محرک های صوتی را به وسیله سیستم های عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می دهد. غده هیپوفیز نیز که از غده تالاموس فرمان دریافت می کند به محرک های صوتی موزون پاسخ می دهد، موجب بروز ترشحاتی می شود که نتیجه آن آزادسازی ماده آرام بخش به نام آندروفین خواهد بود. با توجه اینکه مهمترین اثر ماده مزبور، تسکین درد در انسان است به سادگی می توان به ارزش موسیقی درمانی که عملا موجبات آزادسازی ماده آندروفین که علاوه بر تسکین درد، موجبات انبساط و شادی را در انسان فراهم می سازد، پی برد. تحقیقاتی که توسط کولن در سال هزار و نهصد و نود و دو در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان «سنت جرج» لندن صورت گرفته، نشان می دهد که موسیقی به میزان قابل توجهی در تسکین و تقلیل وضعیت بحرانی بیماران که در بخش آی ـ سی ـ یو بستری بوده اند تاثیر داشته است. زیرا ثابت شده است که سیستم اعصاب انسان به محرک های موزیکال پاسخ مثبت می دهد. موسیقی درمانی یک فرآیند فعال است. در موسیقی درمانی، ما انتظار داریم که موسیقی ما را در برگرفته و در تمام وجودمان جریان پیدا کند. یادتان باشد که از قوه تخیل مغز استفاده کنید. به خاطر داشته باشید: «انرژی در پی اندیشه می آید» هر جا که فکر باشد انرژی هم وجود دارد. برای بهتر گوش کردن به موسیقی دو مطلب را به خاطر بسپارید:
یک. صدای موسیقی در حدی باشد که شما با آن راحت هستید.
دو. خودتان را تسلیم موسیقی کنید.
در اینجا به کاربرد مواردی چند از موسیقی درمانی اشاره می شود:
کاربرد موسیقی درمانی برای کمک به افراد عقب مانده با حرکات ریتمیک موزیکال می توان مهارت در هماهنگی های حرکتی را بهبود بخشید، اشعار آوازهای مخصوص را می توان نوشت که از طریق آن مراحل و روش های مهارت های خودیاری مثل لباس پوشیدن و مسواک زدن را یاد بگیرند و به خاطر بسپارند. موزیک تراپیست ها، برای اینکه برنامه های درمانی و روش های مؤثر برای در حال جریان ایجاد کنند، باید برنامه ریزی دقیقی را به کار گیرند.
جریان برنامه ریزی شامل چهار مرحله کلی است:
یک. تعریف مشکل درمانجو یا زمینه نیاز آن (سنجش)
دو. فراهم کردن هدفی برای درمانجو که به رفع مشکل یا نیاز او کمک کند.
سه. برنامه ریزی مناسب فعالیت های موزیکی
چهار. تکمیل روش ها و فعالیت ها و ارزشیابی واکنش های درمانجو
مشاهدات و تجربیات اخیر نشان داده است که کاربرد موسیقی در درمان ناتوانی های یادگیری اشخاصی که آسیب های شنوایی دارند، اشخاصی که آسیب های بینایی یا آسیب های گفتاری دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.
کاربرد موسیقی درمانی در نارسائی های گفتاری
افرادی که در ارتباط کلامی مشکل دارند با خواندن آوازها و سرودهای مخصوص می توانند در شمرده تلفظ کردن اصوات، گفتار مورد نیاز و مهارت در تشخیص لغات رشد و تمرین کنند. ریتم و صدای موسیقی همچنین می تواند تقویت جریان تکلم را در اختلالات گفتاری مانند لکنت زبان آسان سازد. از موسیقی برای اشخاص زبان پریش (آفازیک) به عنوان روش برای برقراری رابطه کلامی می توان استفاده کرد.
تکنیک شناخته شده، درمان آوازی ملودیک
این تکنیک، در اوایل دهه هفتاد میلادی به عنوان یک روش ترمیمی برای بخشی از مسائل گفتاری بزرگسالان زبان پریش به وجود آمده است. در این روش جملات کوتاه در نمونه های ساده آهنگین، با آواز خوانده می شود. به موازاتی که بیماران عبارات و جملات را یاد می گیرند، آهنگ ها کمرنگ تر و محو می شوند، این روش بر پایه این نظریه قرار گرفته که وقتی نیم کره سمت چپ، آسیب می بیند می توان به وسیله اغراق در آواز (ریتم، با تأکید بیان کردن و جملات ملودیک) با کمک نیم کره راست مغز، تکلم را کمک، تحریک و تسهیل کرد.
کاربرد موسیقی درمانی در درمان معلولیت های ارتوپدی
بنابر نظر «رودنبرگ» (هزار و نهصد و هشتاد و دو) از موسیقی می توان در چند منظور درمانی برای معلولین ارتوپدی استفاده کرد:
یک. کاهش حواس پرتی
دو. رهایی از تنش ها و حساسیت های شدید
سه. تقویت تمرین های عضلانی
چهار. افزایش احساس ارزش شخصی
فعالیت های مختلف موسیقی درمانی می تواند جهت بهبود وضعیت مفاصل و ماهیچه ها و افزایش هماهنگی حرکات آنها کمک کرد. مثلا نواختن سازهای انتخاب شده با شیوه های مخصوص می تواند تحرک و استقامت مفاصل را افزایش دهد و با هماهنگی قسمت هایی از بدن را بهبود بخشد. مثلا نواختن پیانو برای حرکت و خم کردن و کشش انگشت ها و از ریتم سازها برای افزایش دامنه حرکات و منبعی برای الگوهای حرکتی. از نواختن ساز دهنی برای کنترل بهتر دست ها و هماهنگی آن با دهان و تقویت ظرفیت های حیاتی می توان استفاده کرد. یکی دیگر از منافع یادگیری نواختن ساز برای معلولین، احساس کامیابی و رضایت است. نواختن ساز، احساس ارزش شخصی را افزایش می دهد و اگر به صورت گروهی نواخته شود، رشد اجتماعی شان تقویت خواهد شد.
کاربرد موسیقی درمانی در درمان سالمندان
سالمندی معمولا با درجاتی از زوال کارکرد جسمی و ذهنی همراه است. که این درجات در افراد مختلف متفاوت است. بیشتر افراد مسن خصوصا آنهایی که در خانه های سالمندان زندگی می کنند، علائمی از اختلالات فکری و بدنی دارند. بسیاری از سالمندان مشکل پزشکی مانند بیماری های قلبی، دیابت، سرطان و یا فشارخون دارند. به علاوه عده ای نیز به دلایل عاطفی دچار افسردگی و تنهایی می شوند.
موسیقی درمانی می تواند در زمینه تقویت کارکرد جسمی و روحی این افراد مؤثر واقع شود. به عنوان مثال موسیقی همراه با تمرینات و ورزش های روزانه، می توان احساس دردی را که غالبا توأم با این ورزش هاست از ذهن دور ساخته و یا انگیزه و محرک لازم را برای شرکت در انجام این قبیل ورزش ها و فعالیت های حرکتی فراهم کرد. دست زدن نشاط انگیز و موسیقی ریتمیک می تواند ورم مفاصل انگشتان را صاف کند، اعتماد به نفس او را افزایش داده و انرژی مثبت را در اینگونه افراد تقویت کند. مهم است به خاطر بسپاریم که موسیقی مورد علاقه سالمندان مانند دیگر اقشار مردم دامنه وسیعی دارد. علاقه آنها متناسب با سنشان تغییر می کند. معمولا افراد مسن به آهنگ های معروفی که در دوران جوانی حوالی سنین هجده تا بیست و پنج سالگی گوش می دادند، علاقه نشان می دهند.
کاربرد سیستم های زیستی
موسیقی یک الگوی خوبی را برای بررسی تعاملات پیچیده ای که در سطح سیستم های مغز اتفاق می افتد فراهم می کند. امروزه فن آوری های پیچیده و پیشرفته تصویر برداری از مغز دانشمندان را قادر ساخته تا مطالعه کنند چطور موسیقی تاثیر بر فعالیت های مغز در بیماران آسیب دیده روانی دارد. بدیهی است موسیقی بر بیمارانی که بیماری آلزایمر رنج می برند اثر مثبتی داشته است با توجه به اینکه درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده است. با تحقیقات بیشتر و پیشرفت حیطه های چند رشته ای که متمرکز می کند موسیقی درمانی را (فن آوری تصویر برداری در پیشرفت سیستم های موسیقی اطلاعات کامپیوتری و نرم افزار پزشکی) ممکن است، درمان اختلالات روانی غیر قابل درمان مثل بیماری آلزایمر، اوتیسم (autism)و بیماری پارکینسون را با موسیقی درمانی امکان پذیر کند.
موسیقی درمانی آسایش لازم را فراهم می کند، از اضطراب و افسردگی می کاهد، و مشکل بی خوابی را بدون وابستگی به دارو با استفاده از موسیقی مغز (brain music) درمان می کند. اگر تحقیقات به طور گسترده و مداوم ادامه یابد این امکان را به وجود می آورد که در آینده، درمان این اختلال با موسیقی درمانی بر طرف شود، بجای اینکه از داروهای بسیار زیاد استفاده شود.
موسیقی درمانی چیست؟
موسیقی درمانی، استفاده ماهرانه از موسیقی و آلات موسیقی توسط یک موسیقی درمان گر ماهر و مجرب برای ترفیع حفظ و بازگرداندن بهداشت روحی روانی، جسمانی و هیجانی است.
تکنیک های موسیقی درمانی:
موسیقی درمانی شامل تکنیک های مختلف مانند: آواز خواندن، حرکات موزون، گوش دادن به موسیقی، و آهنگ سازی یا نواختن موسیقی است.
گوش دادن به موسیقی به پیشرفت مهارت های شناختی مانند تاثیر هیجانات و اظهار خود و برای درمان بیماران با زوال عقلی موثر می باشد.
آواز خواندن و گوش دادن به موسیقی به افراد مسن کمک می کند حوادث با ارزش زندگی اشان را به خاطر آورند.
حرکات ریتمیک و موزون به درمانی ناراحتی های ماهیچه ای و مفصلی کمک می کند.
ارگان های احساسی (دریافتی) همه اطلاعات گرد آوری شده را مستقیما به بخش های مشخص در لوب های گیجگاهی در قشر مرکزی می رسانند. اما پاسخ به موسیقی به امورات ، خیلی بیشتر از این ها نیاز دارد.
حافظه قرار گرفته در طرف پشت لوب های پیشانی، ذرات موسیقی را در خود ذخیره می کند، در صورتی که مغز همه آهنگ ها را احساس می کند.
تاثیر موسیقی بر سلامت و آسایش و رفاه بیماران:
تحقیقات موسیقی- پزشکی نشان می دهد که موسیقی به چندین طریق بر سلامت و آسایش و رفاه بیماران پزشکی اثر می گذارد:
یک. پیشگیری، آموزش و یادگیری
دو. کاهش دردهای گوناگون پزشکی و دندان پزشکی
سه: کاهش تنش ها و نگرانی های ناشی از جراحی, آسیب ها و بیماری ها
چهار: توانبخشی بعد از جراحی, آسیب ها و تصادف ها
پنج: کاهش خستگی حاصل از گرفتگی های عضلانی و کارکرد ماهیچه ها
شش: کاهش عوارض جانبی داروها
هفت: کاهش مدت استفاده از داروها
هشت: کاهش طول مدت درمان و بستری
پاسخ هیجانی به موسیقی:
پاسخ هیجانی به موسیقی در مجموعه ساختاری بسیار گسترده در سراسر مغز پردازش می شود. غشای محاسبه گر، ساختاری که در هر یک از لوب های گیجگاهی با چین خوردگی در بافت که شیار جانبی نامیده می شود، نشان داده می شود. به نظر می رسد که شامل مهار ت های ادراکی باشد.
بر اساس پیچیدگی کار پردازش این منطقه به سه لایه تقسیم می شود.
غشای اولیه: داده ها را از طریق گوش، از ساختاری که تالاموس نامیده می شود، دریافت می کند که عناصر اصلی موسیقی را مثل شدت یا بلندی را می تواند تشخیص دهد.
غشای ثانویه آهنگ و الگوهای ریتمی را تشخیص می دهد، و غشای سوم این الگو ها برای درک کامل از موسیقی تلفیق می کنند.
بیماری آلزایمر، از متداول ترین مشکل زوال عقلی می باشد که عملکردهای ادراکی و حافظه را تحت تاثیر قرار می دهد. این یک بیماری استحاله ای است که با آغاز آرام و در ادامه کاهش توانایی های شنوایی فرد می باشد.
بررسی متون:
شخصیت اجتماعی و شغلی فرد در طول دوره بیماری کاهش می یابد. شیوع زوال عقلی با سن افزایش می یابد بنابر این افراد مسن بیشترین جمعیتی هستند که از این بیماری رنج می برند.
بطور معمول حدود چهار میلیون آمریکایی هستند که این بیماری را تجربه کرده اند برآورد شده که دوازده تا چهارده میلیون افراد تا سال دوهزار و چهل تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند مگر اینکه درمان این بیماری پیدا شود.
تأثیر پذیری بیماران زوال عقلی مخصوصا بیماری آلزایمر به موسیقی به خوبی استفاده شده است.
موارد زیادی این حقیقت را ثابت کردند که مردم با زوال عقلی علی رغم حافظه کم، قادر به بخاطر آوردن و خواندن آوازهای قدیمی و حرکات موزون با آهنگ های قدیمی می باشند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 15 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
چکیده
موضوع پایان نامه در رابطه با تأثیر موسیقی و موسیقی درمانی بر روی انسانهاست در واقع یک پژوهشی کتابخانه ای می باشد و به برر سی توصیفی تأثیر موسیقی و موسیقی درمانی بر روی انسانها پرداخته است . و هدف از این پژوهش در واقع اینست که در آخر ما به این پاسخ برسیم که واقعاً موسیقی و موسیقی درمانی بر روی انسانها ، در درمان بیماریها تأثیر دارد . و اینکه آیا از این هنر می توان برای مهارتهای ارتباطی وگفتاری ، روانی ، ذهنی ... استفاده کرد . آیا می توان از موسیقی به عنوان روشی برای کار درمانی وکمک به سایر پروژه های توان بخشی استفاده کرد و اینکه موسیقی می تواند مضر هم باشد یا صرفاً مفید است و به طور کلی اطلاعاتی را در این زمینه ها می تواند به شما بدهد .
پژوهش حاضر توانسته به یکسری موضوعهای مربوط به موسیقی ، موسیقی ایرانی ، موسیقی مذهبی ، موسیقی و کارکردهای آن و .... بپردازد و به شکل تخصصی به حیطة خاصی هم نپرداخته است . بلکه اطلاعات به شکل اطلاعات کلی آمده است .
منابع مورد استفاده در انجام این پژوهش منابع دست اول کتابها ، منابع دست دوم پایان نامه ها و سایت ها می باشند و در واقع بیشتر از آثار مکتوب استفاده شده است نه از مشاهدات شخصی . براساس اطلاعات آمده در این پژوهش می توان گفت که :
امروزه موسیقی به صورت نظام مندی در بیمارستان ها و مراکز توانبخشی و حتی مراکز آموزشی و پزشکی کشور به کار می رود . آموزش کودکان دبستانی با موسیقی بهتر می شود ، موسیقی سبب افزایش سلولهای ایمن . و همچنین متعادل کرد آنها می شود . موسیقی بر بافتهای هیجانی فرد مانند شادی ، غم ، علاقه ، نفرت ... مؤثر است . کاربرد موسیقی درمانی برای کسانی است که دچار اختلال درمانی هستند اما باید بدانیم که گونه های از موسیقی مانند راک ، قال و ... مضر است و تأثیرات سوء دارند .
«فصل اول»
بیان مسئله
روانشناسی علم پژوهش در رفتار موجودات زنده و بویژه در تفکر ، احساسات ، و رفتار بشر است . به همین دلیل سالهاست روانشناسان علاقه شدیدی نسبت به مشکلات عملی که برای افراد بشر پیش می آید و راه حلهایی که می توان برای آنها پیشنهاد داد پیدا کرده اند . هدف روانشناسی ، علاوه بر پیشرفت علمی و صنعتی ، بهبود بخشیدن به زندگی مردم نیز می باشد . (شاملو ، 1378 ، ص 11) 1 .
موسیقی صمیمی ترین ، مطبوع ترین ، زیباترین هنر ارتباط بشری است . باید به این زبان همدلی اندیشید و از اشتراک آن در ارتباط و صمیمیت ارتباط جست ، گوشها را به هم نزدیک کرد تا دلها آمادگی درک و هم حسی پیدا کنند و چون گوشها به هم نزدیک گردند قلبها به هم نزدیک و افکار مساعد دوستی و تفاهم خواهند شد .
با درک موسیقی عواطف زیبا ، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد موسیقی ارتباط با روح دارد و روح ارتباط با خدا ، افسوس که تبدیلش کرده اند به عشق مجازی ، اگر به همان حالت روحانیتش اجرا کنند سیم ارتباط به مبدا وصل می شود .
موسیقی دان اگر حالت روحی شنونده را درک کند می تواند هر حرفی را سخت هم باشد با موسیقی علاج کند بشرطی که آهنگ زن ، روانشناس باشد و بداند هر آنی چه تکه ای برای مریض لازم است و بعد برگرداند . هر آهنگی از نظر روحانی یک مغز و معنای خاصی دارد اگر معنا و مغز روحانی آن درک شود ، موسیقی اثر دیگری پیدا می کند . 2 (نخبه زعیم ، 1376) .
موضوع تحقیق :
بررسی توصیفی موسیقی و موسیقی درمانی بر روی انسانها .
ضرورت و اهمیت تحقیق
اهمیت این موضوع یعنی یعنی بررسی توصیفی موسیقی و موسیقی درمانی برای انسانها در این است که این هنر در جامعة امروزی ما ، و همینطور اکثر جوامع مورد استفاده قرا ر می گیرد حال اگر ما با تأثیرات این هنر آشنا شویم می توانیم راهبردهای ویژه ای را در مورد این مسئله اخذ کنیم و به کار ببندیم و چون این هنر با اکثریت مردم اجین و همراه است و مردم از آن در اکثر کشورها به میزان زیادی استفاده می کنند و بهره می برند و از آنجا که بویژه جوانان و نوجوانان در تمام کشورها علاقه مخرط به این گونه هنرها دارند بنابراین باید به جستجو و کنکاش در موسیقی بپردازیم و این مسئله که چگونه موسیقی بر رفتار و روان انسانها اثر می گذارد تأثیر دارد و یا اینکه آیا موسیقی می تواند خدشه ای بر روح و روان انسان وارد سازد یا خیر و استفاده از موسیقی به عنوان یک شیوة درمانی در زمینه های گستردة بیماریهای روانی و جسمانی سبب می شود ما به ضرورت و امنیت این مسئله پی برده و در مورد آن اطلاعاتی بدست آوریم .
هدف تحقیق :
در این تحقیق هدف براین است که اول ما متوجه شویم که موسیقی و موسیقی درمانی چیست ؟ و ریشه در کجا دارند ، آیا هر هنر موسیقی تأثیر بر روی روان و سلامت ما دارد و می تواند توسط هر کسی اجرا شود اصلاً هر موسیقی ، آیا موسیقی مفید است ؟ موسیقی و انواع آن چه جایگاهی دارد و آیا از موسیقی می توان در سایر زمینه ها به جزء درمان هم استفاده کرد ..... همة اینها سبب می شود ما برای رسیدن
تعریف متغیرهای تحقیق
موسیقی : هنر بیان احساسات بوسیلة صداهاست که مهم ترین عوامل تشخیص دهنده ی موسیقی صدا و وزن هستند که صداهایی که دارای ارتعاشات نامنظم باشند صداهای غیر موسیقی و آنهایی که ارتعاشات منظم دارند صداهای موسیقی نامیده می شوند (کمال پور تراب ، مصطفی 1375) . 1
موسقی درمانی : رشته ای است که بر درمان و توانبخشی اختلالات جسمی و روانی گوناگون از موسیقی بهره می گیرد . طول دوره و مدت زمان جلسات درمان بستگی به اهداف درمانی مورد نظر و مشکل فرد دارد . (زاده محمدی ، علی ، 1374 ، ص 85) . 2
«فصل2»
مقدمه ای کلی راجع به موسیقی و موسیقی درمانی
آنجا که سخن باز می ماند ، موسیقی آغاز می شود . هانریش هانیه
اریان و نژاد ها بی شمارند ، اما زبان و روح یکی است ، زبان عشق . موسیقی نوعی زبان عشق است . کاربرد موسیقی برای درک زیبایی و سلامت زندگی اجتناب ناپذیر است .
از بدو خلقت انسان ، نیازهای متنوعی (اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده که برای برآورده ساختن این نیازها سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است .
هنر به عنوان یکی از وسایل اولیه سازگاری بشر در خدمت نیازهای کمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر ، آرام بخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است . موسیقی شکلی از هنر است که احساس ، عاطفه ، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل می کند .
استفاده بشر از موسیقی ، امری آسان و قابل دسترس بوده است ، چون ریتم و ملودی ، به عنوان دو رکن اساسی موسیقی ، در سرشت انسان وجود داشته و آواگرایی ها و حرکات رتیک نیز نیازی به تکلم نداشته است . از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم وآیین های مختلف موسیقیهایی که وسیله ای برای ابراز همبستگی و از بین بردن ترسها و غم ها و ایجاد آرامش و شادی و اراده در بین افراد قبیله بوده برگزار می شده است .
موسیقی زبان آرزوها ، انتظارها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود ، موسیقی خاصی دارد . با درک موسیقی ، عواطف زیبا ، همدردی و تفاهم هم بیشتر قلبی میسر خواهد شد .
نغمه های موسیقی برحسب ترکیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشات خاصی هستند که با تحریک ارتعاشات سلول های عصبی احساس و انگیزه ای را تقویت ، تضعیف و یا منتقل می سازند ، اگر چه فواید درمان با موسیقی از دوران های قبل مطرح بوده است ، اما تا قبل از اینکه در قرن اخیر به عنوان یک رشته تخصصی شناخته شود خوب معرفی نشده است (سایت اینترنتی) .
موسیقی شفابخش است و هریک از ما می توانیم از آن برای تقویت جسم و روح و جان استفاده کنیم . تأثیر موسیقی و صوت بر هر یک از ما متفاوت است ، ولی بهر حال روی همه ما اثر می گذارد . تأثیر موسیقی و صوت بر هر یک از ما متفاوت است ، ولی بهر حال روی ما اثر می گذارد . برای درمان با موسیقی ، خودمان باید در این امر مشارکت کنیم ، که این امر مستلزم چیزی فراتر از گوش دادن حرف به موسیقی با پر کردن وقت اضافی زندگی است . (ند ، اندروز ، ص 18) .
موسیقی باید بتواند زبان و روح ملی را تقویت کند . موسیقی در حیات و زندگی فردی از همان آغاز کودکی و زندگی شیر خوارگی و گهواره ای با نوای لالایی مادر آغاز می شود و سیر خود را در مراحل مختلف عصر ادامه می دهد . موسیقی ایران ، تاریخی بس طولانی دارد زمان حضرت زرتشت موسیقی با سرود و آهنگ همراه بوده است که هدف از این موسیقی انتقال گفتار نیک ، پندار نیک و کردار نیک بوده است .
بطور کلی موسیقی قدیم ایران ریشه ای بسیار عمیق در فرهنگ تستی ایران داشته است . (نخبه زعیم ، پرینوش)
ـ ادبیات تحقیق
تاریخچه موسیقی :
نخستین نشانه های مشخصی توسعه و رونق موسیقی را در حدود بین النهرین و نزد اقوام سومری ، آشوری و بابلی یافته اند . و قدمت آن به بیش از سه هزار سال پیش از میلاد میرسد بعد از آن نوبت به چین و مصر رسید که در حدود هزار سال پیش از میلاد موسیقی داشتند ، کره نیز برخلاف ژاپن از مراکز قدیمی موسیقی و نخستین بار امپراطور قومی قریب پنج هزار سال پیش از میلاد موسیقی چین را تدوین کرد و در مغرب زمین یونان بیش از قوم بوده و از حدود 800 سال پیش از میلاد موسیقی در آنجا رواج داشت قدمت موسیقی در ایتالیا به 300 سال پیش از میلاد می رسد و اقوام سفید پوست که در آسیای غربی ، آفریقای شمالی ، اروپای شرقی هستند تمدن قدیم را بوجود آوردند و در جامعه های شکارچی و کشاورزی نمایش بدون موسیقی وجود ندارد .
در این جامعه ها بر خلاف موسیقی ما به ریتم بیشترین اهمیت می دهند و این ریتم یا وزن بطور محسوسی پیچیده تر و با معنی تر از سمفونیهای ولاست در جامعه هایی که اقتصاد غیر تولیدی دارند موسیقی بر پایه های ملودی و ریتم ساخته می شود این عقیده دموکریت دانشمند یونانی که انسان خواسته است آواز پرندگان را تقلید کند و به این دلیل به موسیقی پرداخته است فقط تا اندازه ای درست است گیسوی انسان قدیمی ترین ابزار موسیقی است در جامعه های ابتدایی آوازها همیشه تکصدا هستند کهنترین نوع ، اپرا است که سرپرست گروه میخواند و دیگران پس از کمی آنرا تکرار می کنند . (نخبه زعیم ، پرینوش ، 1376)
تاریخچة پیدایش موسیقی درمانی
تاریخچه استفاده از موسیقی به عنوان روشی برای درمان به زمان ارسطو و افلاطون باز می گردد ، از آن زمان به بعد رگه هایی از استفاده از استفاده از اصوات و آهنگها برای درمان بیماریهای مختلف بکار رفته است . اما در قرن بیستم فکر رسمی استفاده از موسیقی برای درمان مصدومین جنگ جهانی اول آغاز شد و هر چند استفاده از موسیقی برای درمان مصدومین جنگ جهانی اول آغاز شد و هر چند استفاده از این روش درمانی با مشکلاتی همراه بود که با قدمهایی که برداشته شد بتدریج این شاخه درمانی تکامل یافت و انجمنهای متعددی تشکیل گردید . بطوری که در سال 1944 اولین برنامه آموزش موسیقی درمانی در جهان در دانشگاه میشیگان آغاز شد .
در سال 1950 انجمن موسیقی درمانی آغاز به کار کرد . در سال 1971 انجمن موسیقی درمانی آمریکا یا AAMT آغاز به کار کرد . در سال 1985 فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین المللی به ثبت رسیده انجمن موسیقی درمانی ایرانی با اهداف بالا بردن سطح آگاهی افراد از فرآیند موسیقی درمانی و فواید آن و بالا بردن امکانات تخصصی برای استفاده از این شیوه درمانی فعالیت خود را آغاز کرده است :
انسان و موسیقی
ادیان و نژادها بی شمارند ، اما زبان و روح یکی است ، زبان عشق . موسیقی نوعی زبان عشق است .
از بدو خلقت انسان ، نیازهای متنوعی (اعم از جسمی و روانی) با او همراه بوده که برای برآورده ساختن این نیازها سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیاز داشته است .
هنر بعنوان یکی از وسایل اولیه سازگاری بشردرخدمت نیازهای کمال جویی و زیبا طلبی و از طرف دیگر آرامبخش ناراحتی ها و سختی های زندگی او بوده است . موسیقی شکلی از هنر است که احساس ، عاطفه ، ادراک ، و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم و زبان منتقل می کند .
استفاده بشر از موسیقی ، در سرشت انسان وجود داشته و از طرفی آواگری ها و حرکات رتیمیک نیز نیازی به تکلم نداشته است . از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و آیین های مختلف موسیقیایی که وسیله ای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترسها و غمها و ایجاد آرامش و شادی و اراده در بین افراد قبیله بوده برگزار می شده است .
موسیقی زبان آرزوها ، انتظارها و عواطف بشری است و هر قوم و ملتی بر حسب ویژگی های عاطفی و فرهنگی خود موسیقی خاصی دارد . بادرک موسیقی ، عواطف زیبا ، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد . (سایت اینترنتی)
موسیقی و درمان
از ابتدای تاریخ ، بشر از موسیقی برای شفای بیماران استفاده می کرده است ، برای مثال ؛ ریتم طبل ها در مراسم شفابخش جادوگران و درمان گران نقش مهمی داشته است .
ارسطو می گوید : از موسیقی می توان در بسیاری از شئون زندگی ، تربیت ، سرگرمی ، درمان ، اوقات فراقت و تعدیل احساسات و عواطف استفاده کرد . فارابی موسیقی رابا سه خاصیت مطرح می ساخت :
احساس انگیز ، نشاط انگیز ، خیال انگیز و یا تحت شرایطی هر سه خصوصیت را دارا می باشد .
امروزه از تأثیر و فواید موسیقی در مراحل مختلف رشد و زندگی انسان (از دوره جنینی تا سالمندی) گیاهان و جانوران سخن به میان می آید ، و از تغییرات آن بر روی سیستمهای حسی ، حرکتی ، هیجانی ـ عاطفی ـ ترشح غدد ، هوشیاری و آگاهی و شناخت فرد بحث می شود . (سایت اینترنتی)
مقدمه ای بر موسیقی درمانی
شاید تاکنون مطالبی در روزنامه ها ، مجلات ، محل کارتان یا در بین مردم درباره «موسیقی درمانی» خوانده یا شنیده باشید . موسیقی درمانی یک رشته جدیدی است و فقط بمدت پنجاه سال است که بعنوان یک تخصص کلاسیک و حرفه ای توسعه پیدا کرده است .
بطور خلاصه در موسیقی درمانی با استفاده از موسیقی ، که یک رسانه هنری خلاق است ، به افرادی دارای مشکلات گوناگون ، به منظور دستیابی به بهداشت روانی و جسمی آنان کمک می شود .
موسیقی درمانی در درمان افرادی که ناتوانی های مختلف از جمله عقب ماندگی ذهنی ، تأخیر یافتگی رشدی ، معلولیت جسمی ، بیماری روانی و ...... داشته اند ، بطور موفقیت آمیزی جواب داده است .
موسیقی درمانگر ، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهای خاص درمانجو دنبال می کند . فنون مختلفی برای پیشبرد اهداف استفاده می شود . برای مثال ، آواز خواندن می تواند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند تا حافظه دراز مدتشان را به کار اندازد ، نواختن آلات موسیقی با همسالان یا درمانگر می تواند مهارتهای میان فردی را افزایش دهد و کارکردهای اجتماعی را بهبود بخشد .
از همه مهمتر اینکه افراد احساساتشان را در روشی مطمئن و لذت بخش بوسیله نواختن موسیقی ، گوش کردن به موسیقی و رقصیدن به همراه موسیقی بیان می کنند .
البته موسیقی درمانی فقط در خدمت افرادی که دارای انواع مختلف ناتوانی ها هستند به کار برده نمی شود بلکه در شرایط مختلف پزشکی نیز سودمند است . از جمله کاهش فشار روانی یا درد زایمان ، توانبخشی بیماران سکته ای و مبتلایان به بیماری پایانه 1 . مسأله عمده که در اینجا برای درمانگر مطرح است کاهش درد و تحمل آن در شیوه درمان است و یا کمک به بیمار برای دستیابی به کارکردهای بهینه .
موسیقی درمانی رشد فزاینده ای در کشورهای مختلف جهان و در عرض سالهای اخیر داشته است و کارهای درمانی متعددی توسط موسیقی درمانگران صورت پذیرفته است و این امر تأکید گردیده که اساساً موسیقی در درمان اشخاص مبتلا به وضعیت های مختلف پزشکی کارآیی بسیاری دارد . (سایت اینترنتی)
چهار رکن موسیقی
موسیقی دارای چهار رکن است .
ریتم یا ضرب یا ملودی یا هماهنگی و لحن ، تیر یا رنگ آمیزی اینها ابزار یا مواد و مصالح کار هر مضف می شود . اغلب مورخان در این نکته هم عقیده هستندکه در هر جا هنر موسیقی به منشاء
ظهور رسیدابتدا با ریتم یا ضرب شروع شده تأثیر زدن یک ضرب مهیج و شهوت انگیز به قدری سریع و آنی است که به حکم غریزه به ما ثابت می شود که ضرب اولین چیزی بوده است که بشر در موسیقی ابتکار کرده است و اگر ما به قوای غریزی خود آگاه باشیم می توانیم موسیقی قبایل وحشی را برای اثبات همین موضوع مورد توجه قرار دهیم .
موسیقی قبایل وحش تا همین امروز چیزی جزء ضرب نیست . ارتباط زیادی که بین آثار خبری و حرکات بدنی موجود است خود دلیلی قانع کننده ای است برای اینکه ریتم و ضرب نخستین ابتکار بشر در موسیقی بوده است . 1 (نخبه زعیم ، پرینوش ، 1376)
تعریف موسیقی
موسیقی عبارت است از اثبات و آهنگهایی که در روان آدمی تحرکی ایجاد کرده که به واسطه آن احساس شادی ، یا اندوه می کند و به عبارتی دیگر موسیقی فن ایجاد آهنگهایی است که به صورت موقت و مصنوعی می تواند شادی و اندوه را تولید کند این آهنگها به دو بخش تقسیم می شوند : آهنگهای طبیعی همانند نغمه و جویبار و آبشار ، صدای وزش ملایم باد در میان شاخ و برگ درختان ، نوای پرندگان .
آهنگهای غیر طبیعی : همانند آنچه که توسط بشر ساخته می شود و دارای زیر وبم و ارتعاشات گوناگون است . 2 (زاده محمدی ، علی ، 1371)
موسیقی درمانی
بر طبق تعریفی که انجمن ملی موسیقی درمانی (NAMT ) ارائه داده است ، موسیقی درمانی عبارت است از کاربرد موسیقی تأمین ، حفظ و بهبود سلامت جسمانی و روانی درواقع موسیقی درمانی کاربرد منظم موسیقی است ، به طوری که موسیقی درمانگر مستقیماً در یک محیط درمانی ، تغییرات دلخواه را در عواطف و رفتار درمان نجو ایجاد می کند .....) . (سایت اینترنتی)
روشهای موسیقی درمانی
در موسیقی درمانی دو روش اساسی وجود دارد : روش فعال و روش غیر فعال ، روش غیر فعال شامل شنیدن موسیقی ای است که بیماری با گوش دادن و شنیدن موسیقی که در حال نوخته شدن است ، مورد درمان قرار می گیرد . در این روش بیشترین تأثیر عملکرد در برانگیختن و تأثیر واکنش های عاطفی و ذهنی است . درحالی که در روش موسیقی درمانی فعال که نواختن ، خواندن و حرکات موزون اساس کار است . واکنش های مختلف عاطفی ، ذهنی ، جسمی و حرکتی تحریک و برانگیخته می شود . برنامه ها و روش های موسیقی درمانی متنوع ومناسب با نیاز افراد تنظیم و تدارک دیده می شود . محور های اصلی برنامه های موسیقی درمانی شامل شنیدن موسیقی متناسب و آرام بخش ونواختن موسیقی درگروههای منظم و یا انفرادی خواندن آوازها ، ترانه های فردی و یاگروهی می باشد . (سایت اینترنتی )
موسیقی درمانگ را کیست ؟
انجام و روش درمانی توسط هر فردی جایز نیست . موسیقی درمانگراها افراد ی متخصص هستند که در زمینه های مختلف موسیقی و شاخه های درمانی آموزش دیده اند . بلکه آنهایی صلاحیت دارند که با اساس بیماری ها ، درمان های مختلف آنها ، روان شناسی موسیقی و .... آشنا هستند و شایستگی فردی وتخصصی لازم را در این زمینه دارا هستند . در موسیقی درمانی از چه نوع موسیقی استفاده می شود ؟
موسیقی انواع مختلف دارد ، برخی آرام و برخی تند هستند . در هر حال تأثیر موسیقی های مختلف بر ذهن و سلامت انسان متفاوت است . برخی از انواع موسیقی نه تنها نقش بهبود دهنده ندارند ، بلکه معمولاً برای کارکردهای مختلف مغزو روح انسان نیز مضر به شمار می روند و در صورت تداوم به گوش دادن یا نواختن آنها مشکلاتی را برای فرد به وجود خواهد آورد . در فرآیند درمان با موسیقی از نواحی از موسیقی استفاده می شود که القاء آرامش ونشاط ذهنی را به همراه دارند و باعث تجدید قوا و بهبود کارکردهای مغز می شود .
(سایت اینترنتی)
شروع به کار انجمن موسیقی درمانی درایران
از سال 1377 گروهی متشکل از اساتید و دانشجویان گروه پژوهشی موسیقی درمانی تحت نظارت مرکز پژوهش های علمی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت های نظام بندی را در این زمینه آغاز نمودند که ما حاصل آن ، برگزاری اولین و دومین سمینار موسیقی درمانی که ماحصل آن ، برگزاری اولین و دومین سمینار موسیقی درمانی در سطح ملی و تشکیل جلسات کنفرانسی هفتگی ، بانک اطلاعاتی ، دوره های آموزشی نظری و عملی (work shop) و انجام تحقیقات بالینی بوده است . در جریان برگزاری دومین سمینار سراسری موسیقی درمانی در خرداد ماه سال 1379 ، قطعنامه ای قرائت شد که در آن ، لزوم تشکیل انجمنی رسمی که ماهیت حقوقی داشته باشد ، اعلام گردید . این ماه از قطعنامه براساس برنامه ای از پیش تعیین شده و بنا به درخواستهای متعدد از جانب مراکز دانشگاهی و دانشجویان گروههای مختلف ، و احساس نیاز اعضای گروه شکل گرفت و پیگیری آن پس از یک سال با برقراری جلسات متعدد مقدماتی منجر به ثبت انجمن حاضر گردید . (سایت اینترنتی)
استانداردهای موسیقی درمانی
برای انجام هر کاری داشتن استانداردها و رعایت آن ، بهترین مدرک برای قضاوت و ارزشیابی خواهد بود . موسیقی درمانی برای هر سن و سال و هر مرحله از مشکلات روانی در هر جامعه و مراکز درمانی خاص می تواند مورد استفاده قرار گیرد .
استانداردهایی وجود دارند که در ده مورد مختلف مطرح شده اند و به کار گیری آن در مورد افرادی که تحت درمان موسیقی درمانی هستند ، توصیه شده اند که این موارد عبارتند از : موارد اعتبار ، توان بخشی معلولیت ، مراکز آموزشی ، مراکز درمانی ، مراکز روانپزشکی و روان درمانی ، ناتوانی های جسمانی و حرکتی ، مراکز مشاوره ، در درمان خصوصی در مراکز نگهداری سالمندان و در کارهای مربوط به ارتقاء کیفیت سلامت شخص به پیوست شماره مربوط به رعایت اصول اخلاقی استانداردهای موسیقی درمانی .
موسیقی درمانی دستور تجویز شده ای است :
موزیک تراتراپلیستها غالباً با دیگر متخصصان چون فیزیوتراپیستها ، پزشکان ، روانپزشکان ، مدد کاران اجتماعی و مربیان دریک تیم درمانی یا آموزش فعالیت می کنند آنها به صورت تیمی کار می کنند و با مشورت یکدیگر تصمیم می گیرند تا بهترین خدمات را برای رسیدن به اهداف درمانی هماهنگ کنند .
خدمات موسیقی درمانی مانند دیگر خدمات تخصصی حرفة پزشکی به عنوان قسمتی از برنامة درمانی بیمار تجویز می شود .
دستورالعملهای موسیقی درمانی مانند دستورات دارویی یا درمان پزشکی به وسیلة پزشک تجویز می شود موسیقی درمانی ممکن است با توافق کلی تیم تخصصی در برنامة درمانی درمانجو قرار گیرد .
در زمینه های غیر پزشکی نیز خدمات موسیقی درمانی ممکن است از طرف مدد کار ، روانشناس ، معلم ویا والدین و یا موافقت کلیه افراد متخصص تجویز شود
نکتة مهمی که باید در نظر داشت این است که وسیلة سرگرمی و بازی نیست ، بلکه عامل اصلاح کنندة تجویز شده ای است که به بهبود ناسازگاری رفتار و حالات کمک می کند .
موسیقی درمانی بیش از هر تکنیک درمانی دیگری با زندگی روزمرة مردم آمیخته و با نیاز و احساس آنها عجین شده است . بطوری که همانند خواب و خوراک خواندن نیز در هر مکان و هر محظی دیده و شنیده می شود . اما علت گرایش و علاقة مردم به موسیقی به خاطر طبیعت و فطرت آدمی است که مجذوب موسیقی است .
ذات محرک و موزون موسیقی با فطرت وحدت طلب آدمی پیوند ناگسستنی دارد پیوندی که در همة دوره ها و مراحل تمدن بشری در میان همة اقوام دیده می شود وگسستگی از آن غیر ممکن است . در مقاطع محدودی از زمان برخی از فرهنگها به لحاظ انحطاط و یا آشفتگی استنباط کوشیده اند از آن برحذر باشند ،
اما در عمل موفق نبوده اند و در عوض بنابر نیاز فعال روانی طبع بشری تسلیم و به استفادة مطلوب از آن متعرف گشته اند .
طبیعت آدمی چه در اساس بیولوژیک (زیست شناختی) و چه در ساختار روانی ، تحول و مسیری آهنگین را می پیماید و ریتم و هارمونی در ساختمان آن ریشه دارد . به همین لحاظ مجذوب نظم و هماهنگی و کنشهای رتمیک بیرونی می شود
در ساختمان عصبی آدمی بطور فطری به دریچه و تمایل مهم برای گرایش به دنیای موزون اصوات و موسیقی وجود دارد : «شنیدن» «خواندن» و «حرکت کردن» .
این سه دریچه نیاز به ریتم و هماهنگی را بیش از حواس دیگر ارضاء می کنند . و همچنین ابزار طبیعی موسیقی درمانی بدن به حساب می آیند که مورد استفادة روزمرة ما هستند .
شنیدن و خواندن رایج ترین شیوة موسیقی درمانی است که همه در شرایط گوناگون زندگی به سادگی ازآن سود می جوییم و حال و احوال خود را دستخوش آرامش وَ سبکی یا نشاط و سر زندگی کرده به انرژی وَ هیجان درونی توازن می بخشیم .
هر کس که در شرایط سالمی باشد ، هر از گاهی با شنیدن وَ خواندن احساسات خود را جاری می سازد و برون می افکند وَ انرژی کسل وَ یا نگران و سرگردان درونی را به سمت و حالت احساس مطلوب هدایت می کند وَ از فشار بی رغبتی دل می کاهد .
این شیوه درمانگری ساده همیشه وَ همه وقت مورد استفاده مردم بوده است . چنانچه آمده است که داود پیامبر هر از گاهی در کوه و دشت به الحان خوش نوایی سر می داد تا فشار تألمات مکافات قوم را از دل بکاهد وَ مجدداَ بر مردم وَ اجتماع فرود آید وَ با قدرت وَ روحیة مسلط تری به اصلاح امور بپردازد .
شنیدن وَ خواندن دو ابزار ارزشمند «خود درمانگری» هستند . وقتی از روی میل نغماتی را می شنویم وَ یا زمزمه ، می کنیم در واقع به موسیقی درمانی خود مشغولیم . در واقع طبیعت خود را برای تسکین خود بکار می اندازیم خواندن همیشه با ما است زمزمه زبان دل است . کافی است که دل نیازی برای بیان همدردی پیدا کند ، آنگاه حتی با ترنمی درونی وَ زمزمه ای ذهنی و نه تنها سردادن آوازی ـ احساس را آرام آرام به جریان اندازیم وَ از تراکم آن می کاهیم وَ بی قراری آن را از پوست وَ گوشت وَ بدن به صورت موج ، دما وَ سیاله خارج سازیم ، نا حدی که دل آرام گیرد و حس کنیم که : کافی است .
اما این که چگونه و تا چه حدی ـ به دور از افراط وَ تفریط ـ به احساسات خود بپردازیم ، تا حدودی احساس وَ ذائقة روانی حد نیاز و مقدار متعادل آن را حدس می زند . بدیهی است هر چه اطلاعات ما در انتخاب شنیدنیها و حال و هوای خود بیشتر باشد ، در درک احساس دورن نگری و تعادل جویی موفق تریم . اگر چه خواندن وَ نواختن دو شیوة مهم و اساسی موسیقی درمانی اند اما همة روشهای آن نیستند .
موسیقی درمانی علمی منسجم وَ گسترده است که حاصل تجربیات مدون تارخی بشر وَ تحقیقات تجربی اخیر است ، قرنها ریشه دوانیده تا سرانجام در قرن معاصر شاخ و برگ وَ میوه های رنگین آن به ثمر رسیده است . برای چیدن و چشیدن طعم میوه های شیرین آن باید سالها تحصیل وَ کوشش کرد وَ تکنیکهای گوناگون آن را آموخت وَ به درمان بیماران وَ ناراحتی های مختلف پرداخت .
در واقع با دانشی گسترده وَ کهن روبرو هستیم که در یک توجیه وتوصیف ذهنی (وَ یا کلی گویی) نمی گنجد بلکه مملو از تجربیات ، مهارتها وَ آموزش و برنامه های مدون است . در این بخش برنامه های دیگری موسیقی درمانی را به اختصار تشریح می کنیم وَ به معرفی این دانش می پردازیم . خوشبختانه ما ایرانیان به موسیقی درمانی علاقه وافر و وتجه دیرینه ای داشته ایم . از دوره های گوناگون موسیقی وَ شعر آرام بخش تألمات و بستر تخلیه و برون فکنی ـ احساسات رنجور مردم در مقابل تهاجمها وَ شرارتهای اقوام غیر متمدن بوده است .
موسیقی جزء لاینفک تاریخ ادبیات و دین و آیین کهن ایرانی است . اساساً ایران جزء چهار تمدن بزرگ تاریخ مصر ، روم ، یونان و ایران بوده است که در پی نهادن آن سهم عمده و اساسی داشته است . بناها ، کتیبه ها ، نقوش ، سروده ها وَ اشعار حاکی از علاقة ایرانیان به آرامش موسیقی بوده است . چه زیباست که در فرهنگ ما پارسیان موسیقیدان و نوازنده را ، «رامشگر» نامیده اند . یعنی کسی که آرامش وَ روحیه می بخشد وَ این آرامشگران مقام و ارزش درمانی ویژه ای در میان مردم و روشنفکران داشتند .
نوازندگان ایرانی موسیقی را به لحاظ تأثیر عاطفی و روانی آن می نواختند ، به مزاج وخلق شنوندگان و زمان و مکان نواختن توجه ویژه ای نشان می دادند . وَ با احساس وَ تفکر پیرامون ترکیب وحدت گونه سه عنصر اساسی زمان ، مکان و حال و احوال شنونده ، موسیقی را تنظیم و ارائه می کردند . این برداشت نخستین قدمهای اساسی در شکل گیری موسیقی درمانی ایران زمین بوده است .
مسیر تحول و پیشرفت موسیقی درمانی در ایران به سبب دشواریها و آشفتگیهای خارجی که هر از گاهی گریبانگیر موسیقی می گردید به صورتی پیوسته طی نگردیده وَ در مقطعی در حد ذهنی و نوشتاری ایستاد وَ جریان تجربی خود را دنبال ننمود . به طوری که امروز از دانش موسیقی درمانی نسبت به ملل همسال خود بطور قابل ملاحضه ای دور مانده ایم .
اما نگران هم نیستیم زیرا عناصر اصلی توسعة این دانش یعنی استعداد و ذوقهای برجستة هنری از یک سو وَ از سوی دیگر گنجینه های ارزشمند ملود یک موسیقی ایرانی و فواصل وتمهای متنوع آن بعنوان ذخایر اصلی می توانند تحولی شگرف در تبیین موسیقی درمانی متناسب با ساختار احساسی وَ طبیعت موسیقی ایرانی به وجود آورند . لازمة این کار ارتباط و استفاده از اطلاعات معاصر وَ پیمودن راههای تجربی برای کشف وَ ایجاد زیر ساختهای درمانی موسیقی ایرانی است .
به نظر نگارنده مهم ترین عامل برای پیشرفت موسیقی درمانی در کشور ما تقویت روحیة علمی وَ تمایل به آزمایشگری است وَ این امر در نخستین قدم به دانشگاهها ، انجمنها و مراکز علمی مربوط می شود . بدیهی است بدون وجود رشتة موسیقی درمانی در دانشگاههای ایران امکان تحرک برای محققان وفرصت مطالعه وَ آزمایش برای دانش پژوهان میسر نخواهد بود ، و باید به این مهم اندیشید . (نخبه زعیم ، پرینوش . 1376) .
ابزار درمان :
همانگونه که هر درمانگری ابزار و وسایلی برای درمان دارد (برای مثال پزشک از دارو و وسایل جراحی وَ فیزیوتراپیست از دستگاههای فیزیوتراپی استفاده می کند ) موسیقی درمانگر هم برای درمان وَ تقویت از موسیقی وَ فعالیتهای گوناگون همراه با موسیقی استفاده می کند . ابزار او سازها و وسایل صوتی هستند که غالباً به سهولت وسادگی بکار گرفته می شوند و صدای جذاب وَ گیرایی دارند . صدای این سازها استاندارد وَ در اندازة کوچک وَ بزرگ هستند .
مهم ترنی این سازها از سازهای خانوادة ارف ، یعنی زیلوفونها ، متالوفونها ، بلزها وَ سازهای کوبی مختلف هستند که هم صدای مطلوب وَ استانداردهایی دارند وَ هم به سادگی نواخته می شوند . از آنجایی که منظور از موسیقی درمانی توانبخشی و درمان است وَ نه آموزش موسیقی هرچه کار با سازها راحت تر وَ ساده تر باشد مناسب تر است . (زاده محمدی ، علی ، 1374 ، ص 85)
نوع برنامه ها :
نوع برنامه ها وَ فعالیت های موسیقی درمانی به نوع ناراحتی ، نقیصه وَ مشکل بیمار وَ یا کودک بستگی دارد . به تعریف دیگر درمانگر با توجه به ناراحتی مراجعه کننده ، برنامه ریزی می کند . برای کودکانی که دارای مشکل حرکتی هستند ، برنامه های ریتمیکی که به کنترل حرکتی آنها کمک کند بیشتر مد نظر قرار می گیرد . حال اگر مشکلات حرکتی با انقباض و گرفتگی عضلانی همراه باشد ریتمهای پرتحرک ، و اگر مشکل حرکتی به صورت حرکات غیر ارادی باشد ، ریتمها و موسیقی ملایم انتخاب می شود وَ بدین ترتیب کنترل حرکتی تقویت می گردد .
کودکان دچار تشنج با نواختن سازهای کوبی بر حرکات خود تسلط بیشتری می یابند کودک نژند به برنامه های موزیکالی احتیاج دارد که خاصیت برون افکنی داشته باشند وَ هیجانهای او را بیشتر تخلیه کنند ، و عقب مانده های ذهنی به برنامه هایی که به یادگیری مفاهیم بیشتر وَ خود یاری بهتر آنها کمک کند . بنابراین ملاحضه می فرمایید که برحسب نوع ناراحتی ذهنی ، عاطفی وَ حسی ـ حرکتی کودکان برنامه ها نیز قابل انعطاف اند و تنوع پذیر .
موسیقی درمانگر می تواند برای دستیابی به اهداف درمانی مورد نظر با استفاده از تجربیات موجود وَ روحیه ای خلاق برنامه های متنوعی را طراحی نماید
طول درمان :
معمولاً جلسات موسیقی درمانی از گروههای کوچک هماهنگ تشکیل می شود . شرایط شرکت کنندگان هر چه همسان تر باشد اهداف و برنامه ها مشترک خواهند بود که این مسئله به هماهنگی و تقویت بیشتر گروه کمک می کند . البته می توان کودکان با ناتوانیهای مختلف را در حلقة موسیقی درمانی قرار داد . اما مهم است که از نظر هوشی فاصلة زیادی با یکدیگر نداشته باشند تا در انجام تمرینها و برنامه ها هماهنگی بیشتری باشد .
طول دوره وَ مدت زمان جلسات بستگی به اهداف درمانی مورد نظر وَ مشکل فرد دارد تعداد جلسات درمانی گاهی هر روز و گاهی هفته ای چند جلسه است وَ مدت هر جلسه به مقتضای حال و هوای هردرمانجو متفاوت است . برای یک کودک اتستیک که حوصله وَ تمرکز کافی ندارد ، ممکن است زمان هر جلسه پنج تا ده دقیقه طول بکشد وَ حدود یکی دو سال نیز در جلسة موسیقی درمانی شرکت کند وَ برای یک کودک روان نژند که دچار نگرانی وَ یا افسردگی است وَ علاقه وَ همکاری نشان می دهد ، هر جلسه یک ساعت برنامه ریزی شود .
برنامه ها وَ محورهای موسیقی درمانی :
بطور کلی فعالیت های موسیقی درمانی بر پایة چند محور کلی برقرار است که عبارتند از ـ «شنیدن» ، «نواختن» ، «ساختن آهنگ » ، «خواندن» ، «بحث و گفتگو پیرامون موسیقی» ، «حرکات موزیکال» ، «نمایش موزیکال وَ سبک سازی با موسیقی » . همان طور که اشاره شد ابزار موسیقی درمانی ، موسیقی وَ فعالیت های مرتبط با آن است . بنابراین موسیقی می تواند بطور مستقل وَ یا در ترکیب با روشهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد . برای مثال نواختن آهنگ وَ قطعات وَ یا ساختن و شنیدن موسیقی از جمله فعالیت هایی اند که به طور مستقیم وَ مستقل از موسیقی بهره می گیرند وَ موسیقی به همراه آواز حرکت وَ یا نمایش به گونه ای ترکیبی ارائه می شود . اینک برای آشنایی خوانندگان زمینه های مذکور به طور مختصر توضیح داده می شوند .
خواندن :
وقتی کودکان با هم می خوانند مملو از شور وَ توانایی یکپارچه اراده وَ اطمینان می شوند از نزدیک باید دید که چگونه وقتی ترانه ای خیال انگیز همچون «عروسک جون» را سر می دهند همراه با پرواز کلمات «کبوتر» می شوند وَ در کنار «چشمه ساران» و دامن صحرا گشت و گذار می کنند . ترانه ها تصور آنها را به گونه ای فعال وَ سرزنده می سازد که احساس پیوسته ای بین ادراک آنها با مفاهیم اشعار وَ محیط می سازد . احساس سرزنده ای که اثر هر گونه نگرانی ، کم رویی و ناتوانی را از میان می برد .
ریتم وَ آهنگ ترانه ها به کودکانی که تا اندکی پیش نگران ناتوانی وَ ارتباط خود با محیط بودند ، موفقیت وَ توانایی می دهد وَ آنها را به آسانی بدون کم ترین فشار به جلو سوق می دهد . کودکان چنان مجذوب آهنگ وَ شعر می شوند که انرژی آن جراحتهای حاصل از تجربه های کوچک وَ ریز روان را ترمیم می کند ، وَ کودک منزوی را مسلط بر محیط می سازد .
خواندن برای بزرگسالان به لحاظ توجه و تجربه بیشتر ، تأثیر شناختی و آگاهانة عمیق تری دارد . بزرگسالان وقتی در حلقة موسیقی درمانی گرداگرد هم اشعاری را می خوانند ، در مفاهیم و آهنگ آن تجربه های گوناگون خود را مرور می کنند از یک سو با تداعی گذشته وَ توجه به خاطرات دلگرمی را التیام می بخشد وَ از سوی دیگر انگیزه ، توجه وَ از سوی دیگر انگیزه ، توجه وَ خود آگاهی تازه ای به تصور می بخشند . برای مثال وقتی همه با هم در دستگاه ماهور می خوانند :
سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند
تادل هرزه گرد من رفت به چین زلف او زان سفر دراز خود عزم وطن نمی کند
پیش کمان ابرویش لابه همی کنم ولی گوش کشیده است از آن گوش به من نمی کند
با همه عطف دامنت آیدم از صبا عجب کز گذر تو خاک رامشک ختن نمی کند
دل به امید روی او همدم جان نمی شود جان به هوای کوی او خدمت تن نمی کند
احساس گروه چنان برانگیخته وَ در خود جاری می شود که همه ناکامیها ، ناامیدها ، آرزوهای برآورده نشده ، اشتیاقها وَ اهداف متوجه سروچمان می شود وَ در یک برون افکنی عارفانه وَ احساس همدلی فکر آرام می گیرد وَ تحمل ناکامیها را در جهشی مثبت ممکن می سازد .
وقتی زمزمه می کنیم وَ زیر لب می خوانیم باید بدانیم که هیجانی را آرام وَ سبک می کنیم وَ این درمانی طبیعی وَ ارزشمند است . خواندن ، در بسیاری از مواقع مزمن شدن عوارض تجربیات وَ خاطرات می کاهد وَ انگیزه وَ نیروی تازه ای می بخشد . وقتی با تصنیفهای دیرین خاطه ها را زنده می کنیم ، دوباره احساس جوان می شود وَ دردها ، فراقها ، اشتیاقها مرور می گردد وَ از تأثیر و فشار ناخودآگاه آن تا حدودی کاسته می گردد .
ترنم اشعار عارفانه مطلوب وَ معشوق معنوی را سرلوح ذهن قرار می دهد وَ در لوای آن اشتیاق خواسته ها و تمایلات ناکام را تسکین می بخشد . خواندن وسیلة همدلی با خود است ابزار وَ نیایش درونی . برای سازش وَ تفاهم وَ دوستی با خود وَ محیط باید از این وسیله در حد نیاز بهره مند شویم .
در جلسات موسیقی درمانی از خواندن استفاده های فراوانی می شود و برنامه های متنوعی در شکل تک خوانی و گروه خوانی طراحی می شود . کودکان و بزرگسالان معمولاً در همان جلسات اول به آسانی در فعالیت خواندن شرکت می کنند . وقتی شعری را به طور گروهی می خوانند انرژی و وجه و شادمانی فوق العاده ای در خود حس می کنند .
اگر موزیک تراپلیست وَ یا یکی از افراد شرکت کننده با ساز وَ یا پخش آهنگی ، آنها را همراهی کند ، هماهنگی و گیرایی آن افراد را به فعالیت ها و تمرین های گوناگون تشویق می کند .
در موسیقی درمانی کودکان اشعاری که بر خواندن انتخاب می شوند باید کوتاه ، قابل فهم وَ با آهنگی ساده باشند تا کودکان بتوانند آنها را حفظ کنند وَ با هم بخوانند . همچنین می توان در قابل اشعار مفاهیم مورد نیاز درمانی ، اجتماعی وَ روانی را نیز بگنجاند .
گروههای کر :
تشکیل گروهای کر در مراکز کودکان استثنایی ، مراکز توانبخشی وَ بیمارستانها یکی از مؤثرترین وَ ساده ترین روشهای تقویت ارتباط عاطفی و ارزش اجتماعی است . گروه می تواند ترانه ها و آوازهایی در اشکال مختلف بخواند وَ حالتهای زیبا وَ با شکوهی از هم خوانی را ایجاد کند . کودکان بیمارانی که مدت زیادی در مراکز وَ بیمارستانها می مانند با شرکت در گروه کر احساس آرامش وَ اعتماد به نفس بیشتری می یابند
گروه خوانی بیمار را در برابر فشار روانی که در تک خوانی وجود دارد مصون می سازد وَ کمک می کند تا در هماهنگی با گروه کم تر احساس ناراحتی وَ نگرانی کنند . در گروههای کر معمولاً برای کوکان از ترانه های زیبا و محرک وَ برای بزرگسالان آوازهای محلی و ملی استفاده می شود . در مواردی می توان رهبری گروه کر را به یکی از افراد واگذار کرد و اعتماد افراد را نسبت به کار خود تقویت نمود .
موسیقی تأثیر تلقینی شعر را چند برابر می سازد وَ به همین دلیل وقتی در جلسات موسیقی درمانی بزرگسالان اشعار عرفانی وَ معنوی با نغمه های موسیقی همراه می شوند . عمیقاً تأثیر می گذارند و یا وقتی آوازهای کودکان را با ریتمی ساده هماهنگ می کنیم ، انرژی وَ انگیزة فوق العاده در احساس وَ هیجان آنان بوجود می آید ، بهتر می خوانند و بهتر تأثیر می پذیرند . آوازهای گروهی ارتباط صمیمی وَ احساس مثبتی را بین افراد گروه ایجاد می کنند وَ به ایشان تفاهم وَ دوستی را می آموزند .
آواز خواندن این امکان را به افراد می دهد که خود را راحت تر در جمع بپذیرند . اعتماد فردی که «خود» را با گروه هم صدا می بیند به خود و به گروه افزایش می یابد . اثر خواندن در موسیقی درمانی کودکان بسیار ملموس است کودکان جدا از تخلیة هیجانی وَ تقویت ارتباط اجتماعی ، به فراگیری اشعار وَ آوازهای مناسب علاقمند می شوند .
انتخاب آوازهایی که تأثیر تربیتی وَ اطلاعاتی مناسبی دارند به اهداف تربیتی وَ درمانی کمک می کنند : نکتة مهم در انتخاب اشعار عدم استفاده از لغاتی است که کودکان را آشفته می سازد . برای مثال اگر کودکی که مادر یا پدر ندارد ، شعری را بخواند که او را متوجه محبتهای مادر یا پدر نماید ، ناراحت می شود .
نواختن :
درجلسات موسیقی درمانی معمولاً سازهایی بکار گرفته می شوند که به سادگی نواخته شوند مانند سازهای ارف که با تیغه های کوچک وَ بزرگ ، باریک وپهن ، فلزی و چوبی ، کوتاه و بلند وَ باصدای مقطع ، کشیده وَ زنگ دار در انواع مختلف قابل استفاده اند . صدای زیبا و گیرای این سازها واکنش های گوناگونی را به وجود می آورد ، شرکت کنندگان را برای نواختن تحریک می کند به طوری که طی چند جلسه موفق به نواختن آنها وَ در نتیجه راضی می شوند . شکل وَصدای جذاب سازها به گونه ای است که حتی کودکان گوشه گیر وَ بی تفاوت را که برای همکاری مقاومت نشان می دهند به فعالیت ترغیب می کند وَ با اولین تجربه های نواختن از مقاومت آنها می کاهد . تیغه های این سازها ـ مانند زیلوفونها ، متالوفونها وَ بلزها ـ را می توان برداشت ، به راحتی جا به جا کردن وَ با همان چند تیغه آهنگ نواخت .
از گروه دیگری از سازهای غیر ملودیک نیز مانند خاشخاشک ، دقک ، قاشقک ، سه گوش ، دایره زنگی ، طبل و ... استفاده می شود وَ به وسیلة آنها ریتمهای مختلف را می نوازند . نواختن این سازها بسیار ساده است (درحد یک یا دو جلسة آموزشی) از آنجایی که موسیقی درمانی ، آموزش موسیقی نیست ، بنابراین موسیقی درمانگران می کوشند حتی المقدور از اسزهایی استفاده کنند که ساده نواخته شوند و صدای زیبا و گیرایی داشته باشند .
همچنین درموسیقی درمانی از سازهای کلاسیک و غیر کلاسیک مانند پیانو ، فلوت ، ارگ ، گیتار ، تنبک وَ سنتور استفاده می شود که با محدود کردن تعداد کلیدها وَ سیمها وَ استفاده از روشهایی برای ساده نواختن آنها را ساده تر وَ عملی تر می کنند .
از پیانو در جلسات موسیقی درمانی استفاده فراوانی می شود . اما استفادة فردی آن بیشتر است . این ساز به دلیل بزرگی و طرز نشستن برای نواختن آن عدم ارتباط مستقیم وَ چهره به چهرة نوازنده با دیگر افراد گروه مطلوب نیست وَ علاوه برآن پیانو غیر قابل حمل ونقل است . به همین دلایل درجلسات موسیقی درمانی می توان به جای آن از ارگهای قابل حمل استفاده کرد سازهای بادی ـ به ویژه فلوت ـ از نظر روانی و آموزشی برای فعالیتهای فردی و گروهی مناسب اند . صدای ملایم وَ آرامبخش آن جنبة برانگزاننده وَ تکانش ندارد .
ازاین روتحریکهای فیزیکی قوی را که کنترل آنها مشکل باشد به وجود نمی آورد وَ در جایی که به صدای ملایم وَ آرام بخش نیاز باشد به کار می آید . نواختن سازهای سیمی مانندگیتار به دلیل ارتعاشات سیمها بسیار جاذب است . گیتار قابل تغییر به کوکهای مختلف است و از آن در جلسات موسیقی درمانی برای همراهی و حتی تکنوازی استفادة فراوانی می شود . برخی از سازهای ایرانی نیز به اشکال مختلف در جلسات موسیقی درمانی بویژه برای بزرگسالان قابل استفاده هستند . تار ، سنتور و تنبک به علت صدا دهی نسبتاً قوی تر موفق تر اند اما در زمینه کودکان (سازهای ایرانی) موفقیت کم تری دارند . نگارنده در تجربة مقایسه سازهای ایرانی و سازهای ارف در موسیق
نوع فایل: word
قابل ویرایش 170 صفحه
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشدM.A
گرایش تاریخ هنر ایران باستان
چکیده:
رقص از کهنترین انواع هنر به شمار می‌آید. به اتکای اکتشافات علوم اجتماعی می‌توان رقص را بخشی از هنر و از نخستین جلوه‌های حیات بشری دانست. تصاویر و نقوش پیش از تاریخ نشان می‌دهند که قدمت رقص به هزاران سال پیش باز می‌گردد و روح جوامع بشری با شکل‌هاو ویژگیهای خاص اجتماعی، محلی، روانی، نژادی سبب به‌وجود آمدن انواع مختلفی از این هنر یعنی رقص شده است. در این پژوهش سعی شده تا با تکیه بر نقوش بازمانده از دوره‌های پیش از تاریخ و تاریخی جنبههای مختلف این هنر بررسی شود.
کلید واژه‌ها: موسیقی، رقص، دوران پیش از تاریخ، دوران تاریخی.
مقدمه
رقص آنگونه که در لغت‌نامه دهخدا آمده است: در لغت واژه‌ایست عربی به معنی بازی کردن و پای کوفتن. و براساس فرهنگ معین حرکاتی موزون است همراه با آهنگ موسیقی و یا هنر ایجاد زیبایی با بیان احساسات به وسیله‌ی حرکات توأم با موسیقی.
بدوی‌ترین و کاملترین هنر اقوام رقصی است که به همراهی آوازهای یکنواخت و بی‌معنی اجرا می گردد. حتی واگنر عقیده داشت موسیقی از رقص منشا گرفته است.
بطور خلاصه هنرآفرینی اعم از نقاشی، مجسمه‌سازی، رقص و .... ناشی از زندگی عملی ابتدایی و بخشی از فعالیتهای حیاتی است و ارزش حیاتی دارد. در عموم جوامع قدیم رقص و موسیقی و شعر وابسته به نیروهای جادویی بودند. رقص اقوام ابتدایی منعکس کننده زندگی واقعی آنهاست. رقص‌ها و آوازهای مربوط به امور و موقعیتهای مختلف از قبیل شکار، جنگ، کاشتن، درویدن و تدفین و.... با عواطف خاصی که در افراد یک گروه برمی‌انگیزد آنها را پیوسته آماده مبارزه و غلبه بر مشکلات می‌سازد.
انسان فطرتا، بنابر غرایز طبیعی خود هنگام شادی و مسرت شدید، جنبش و حرکتی در اعضا و جوارح خود حس کرده و بی‌اختیار به جست‌وخیز می‌پردازد و فریادها و قهقهه‌های سرور و نشاط از ته دل برمی کشد. بشر در همه‌حال و در هر سن‌وسال به هنگام احساس خوشی و لذت شدید، جنبش‌ها و جست‌وخیزهای انفرادی ناشی از غرایز فطری را تبدیل به پایکوبی و دست‌افشانی‌های موزون و دسته‌جمعی کرده است. رقص و اجرای حرکات موزون درمیان اجتماعات بدوی و نیمه متمدن محرک اعمال و حرکات دسته‌جمعی و در نتیجه مولد هماهنگی و وحدت عمل درمیان افراد قبایل می‌گردید.(گزوسکی62:1348) کارهای موزون انسان ابتدایی دو جنبه متفاوت داشت: جنبه حرکتی و جنبه صوتی. جنبه حرکتی موجد رقص شد و تکرار موزون اصواتٰ موسیقی را ایجاد کرد. موسیقی‌های ابتدایی در آغاز تنها تقلیدی از صداهای طبیعی از جمله صدای حیوانات یا ریزش آب و... و تکرار مداوم آنها بود. از هر آهنگ و ترانه و رقص در جریان دهه‌ها و سده‌ها اشکال گوناگونی بدست آمد و جزو سرمایه فرهنگی گروه ابتدایی شد. (آریان پور1354ص52)
آنچه امروزه به نظر ما بازی و تفریح به شمار می‌رود برای انسان ابتدایی یک امر جدی بوده. آنهاهنگامیکه به رقص برمیخواستند تنها قصدشان خوشگذرانی نبوده بلکه میخواستند به طبیعت و خدایان چیزهای مفید بیاموزند یا آنها را با خود همسو کنند. اما از آنجایی که رقص موجد سرور و لذت است پس در هرجا انسانی بوده لذت و سروری وجود داشته است، رقص نیز موجود بوده و از این روست که در ریشه و اساس تمدن هر قوم و ملتی حتی وحشی‌ترین و ابتدایی‌ترین آنها رقص را به انواع مختلف می‌بینیم و می‌توان گفت هیچ چیزی نیست که بهتر و بیشتر از رقص خصایص قومی و اخلاقی مردم ابتدایی را جلوه‌گر سازد. (گزوسکی1348ص62)
بالطبع اقوامی که از هزاران سال پیش در سرزمین ایران نشیمن گرفته و مراحل مختلف تمدن و فرهنگ را پشت سرگذاشتند هیچگاه از این هنر غریزی عاری نبوده‌اند و خوشبختانه در آثاری که از آنروزگاران برای ما بازمانده جسته و گریخته نمونههایی از انواع رقصهای دسته‌جمعی و انفرادی پیدا میشود. (ذکاء1342ص45)
مقدمه:
فهرست مطالب:
چکیده
فصل اول (کلیات پژوهش)
مقدمه
طرح مسئله
اهمیت پژوهش
اهداف پژوهش
سؤالات پژوهش
فرضیات پژوهش
پیشینه پژوهش
روش پژوهش
حدود و نقطه‌ی تمرکز
مفاهیم پژوهش
سازماندهی پژوهش
بررسی و نقد منابع
فصل دوم (کلیاتی درباره رقص و موسیقی)
بخش اول (تعریف رقص و موسیقی و شاخصه های آن)
2-1-1-بررسی نظریه های گوناگون درباره ی هنر
2-1-2-تبیین هنرهای ابتدائی
2-1-3-هنرهای بدوی
بخش دوم (آغاز شعر و موسیقی)
2-2-1-سیر هنرها
2-2-2-گسیختن تجانس ابتدائی
2-2-3-آفرینش هنری
بخش سوم (کوششی برای تنظیم روش های هنرشناسی)
2-3-1-نمونه ی انواع هنری
2-3-2-استفاده از واژه رقص در ادبیات
فصل سوم (رقص و موسیقی در فرهنگهای باستان)
بخش اول (بررسی رقص و موسیقی در بین النهرین)
3-1-1-رقص و موسیقی در کلده
3-1-2-رقص و موسیقی در سومر
3-1-3-رقص و موسیقی در آشور
3-1-4-رقص و موسیقی در بابل
3-1-5-رقص و موسیقی در عیلام
بخش دوم (بررسی رقص و موسیقی در مصر، عبرانیان، یونان و روم)
3-2-1-رقص و موسیقی در مصر باستان و کرت
3-2-2-رقص و موسیقی در میان عبرانیان باستان
3-2-3-رقص و موسیقی در یونان باستان
3-2-4-رقص و موسیقی در روم باستان
بخش سوم (بررسی رقص و موسیقی در ژاپن و چین و هند
3-3-1-رقص و موسیقی در ژاپن
3-3-2-رقص و موسیقی در چین
3-3-3-رقص و موسیقی در هند
فصل چهارم (رقص و موسیقی در ایران از دوره ی آغازین عهد باستان)
بخش اول (رقص در هزاره پنجم پیش از میلاد)
4-1-1-تپه خزینه
4-1-2-تل جری
بخش دوم (رقص در هزاره چهارم پیش از میلاد)
4-2-1-تپه سیلک
4-2-2-سگزآباد قزوین
4-2-3-تپه سبز
4-2-4-تپه حصار دامغان
4-2-5-نهاوند
4-2-6-رقص نیایش خورشید از سیلک
4-2-7-چشمه علی
4-2-8-رقصی دیگر از چشمه علی
4-2-9-تپه موسیان
4-2-10-رقص تکی از هزاره سوم
4-2-11-رقص تکی بر روی لوحه سنگی از شوش
4-2-12-رقص دسته بند «کاسوها» از هزاره سوم
بخش سوم (رقص و موسیقی در هزاره ی دوم و سوم)
4-3-1-رقص با «سماچه» به معنی ماسک از تپه یحیی
4-3-2-نمونه دیگر از رقص با سماچه از تخت جمشید
4-3-3-رقص سه نفری از تل تیموران
4-3-4-رقص خدایان در آسمان
4-3-5-رقص و موسیقی مربوط به اسطوره ها)
فصل پنجم (رقص و موسیقی در ایران از دوران مادها تا پایان دوران ساسانی)
بخش اول (رقص و موسیقی در دوران مادها)
5-1-1-افول و کم رنگ شدن هنر موسیقی و رقص
5-1-2-رقص در دربار پادشاهان ماد
بخش دوم (رقص و موسیقی در دوران هخامنشیان)
5-2-1-موسیقی هخامنشی تداومی از موسیقی عیلام
5-2-2-موسیقی در روزگار هخامنشیان
5-2-3-رقص هخامنشیان
بخش سوم (موسیقی و رقص در دوران سلوکی)
بخش چهارم (رقص و موسیقی در دوران اشکانی)
5-4-1-نگاره هایی از رقص که از دوره ی اشکانی بازمانده
5-4-2-رقصهای مذهبی در روزگار اشکانیان
5-4-3-موسیقی اشکانی
بخش پنجم (رقص و موسیقی در دوران ساسانی)
5-5-1-عصر طلائی موسیقی
5-5-2-رقص در دوران ساسانیان
5-5-3-آلات موسیقی زمان ساسانیان
5-5-4-خسرو و ریدک یا دانشنامهای از فرهنگ و هنر ساسانی
بخش ششم (رقص و موسیقی مانوی)
فصل ششم (ادامهی هنرهای موسیقی و رقص در دوران اسلامی)
بخش اول (دوران پس از آمدن اسلام به ایران)
6-1-1-انواع ذکرهای صوفیانه
6-1-2-سماع
بخش دوم (نمونههایی از اشعار شاعران بزرگ ایران درباره رقص)
بخش سوم (فایدههای رقص از نظر فیزیولوژیکی و روانی)
بخش چهارم (ویژگیها و مضمونهای گوناگون رقص های قومی و محلی ایران)
6-4-1-رقصهای آئینی در ناحیههای مختلف ایران
6-4-2- جنبههای مشترک رقصهای ایرانی
6-4-3-انواع رقص در میان ایلها، عشایر و شهرهای بزرگ ایران
بخش پنجم (رقص مدرن ایرانی)
6-5-1-کارایی
6-5-2-خط و دایره باز رقص
بخش ششم (موسیقی در دوران اسلامی)
نتیجه گیری
پیشنهادات
فهرست منابع فارسی
فهرست منابع غیرفارسی
چکیده انگلیسی
فهرست شکلها:
شکل2-1)رقص بومیان آفریقا دور درخت کهنسالی که مقدس شمرده میشود(ذکاء،a3:1375)22
شکل2-2)از انسان تا توتم(شیبانی،3:1342)
شکل2-3)رقص توتمی(شیبانی،5:1342)
شکل2-4)ماسک قبائل مکزیکو(شیبانی،7:1342)
شکل2-5)ماسک اقوام ملانزی(شیبانی،9:1342)
شکل2-6)طبلنواز مکزیکی شمالی(شیبانی،8:1342)
شکل3-1)اثر سومری بدست آمده در اور-بین النهرین
شکل3-2)آشوریان
شکل3-3)زن چنگزن،(مجسمه بین النهرین)موزه لوور، مسوپوتامیا(hamshahrionlineir) 49
شکل3-4)نوازنده برهنه با عود(iranicaonlineorg)
شکل3-5)قدیمی‌ترین چنگ جهان که به چنگ اور مشهور است(hamshahrionlineir)
شکل3-6)چنگ های اولیه عیلام(iranicaonlineorg)
شکل3-7)نقش برجسته آشوری (ماداکتو)(iranicaonlineorg)
شکل3-8)موسیقی دنیوی روی جام ارجان، عیلام،620-580قم(iranicaonlineorg)
شکل3-9)نیایشگر سفالی که یک گردنبند هلالی به گردن آویخته(مجیدزاده،1386: 129)
شکل3-10)نوازنده چنگ نیایشگر، از دوره ی سوکل مخ ها(iranicaonlineorg)
شکل3-11)اندازه ی اثر:ارتفاع: 98 سانتی متر،عرض: 41سانتی متر(iranicaonlineorg)
شکل3-12)نوازنده برهنه با عود از دوره ی سوکل مخ ها(مجیدزاده،72:1386)
شکل3-13)مجسمه ساز زن (iranicaonlineorg)
شکل3-14)نقش برجسته زن و مرد نوازنده، موزه ی لوور(iranicaonlineorg)
شکل3-15)موسیقی در مصر((wwwegyptblogfacom
شکل3-16)رقص و موسیقی در مصرwwwegyptblogfacom))
شکل4-1)سفال از تپه خزینه(ذکاء،a5:1375)
شکل4-2)ظرف سفالین از «تل جری»(ذکاء،a5:1375)
شکل4-3)(ذکاء،a5:1375)
شکل4-4)قطعه سفالی از تپه سیلک کاشان(ذکاء،a5:1375)
شکل4-5)مجسمه رقص دسته بند بدور درخت مکشوف در فلسطین(ذکاء،46:1342)
شکل4-6)(ذکاء،a6:1375)
شکل4-7)سفال از سگزآباد قزوین(ذکاء،a6:1375)
شکل4-8)سفال از تپه سبز(ذکاء،a6:1375)
شکل4-9)سفال از تپه حصار دامغان(ذکاء،a7:1375)
شکل4-10)سفال از نهاوند(ذکاء،a7:1375)
شکل4-11)قطعه یی سفال از تپه سیلک کاشان(ذکاء،a1375:7)
شکل4-12)(ذکاء،a8:1375)
شکل4-13)سفال منقوش از تپه سیلک کاشان(ذکاء،a1375:8)
شکل4-14)سفالی از چشمه علی(ذکاء،a1375:8)
شکل4-15)نحوه گرفتن دستها(ذکاء،a1375:9)
شکل4-16)سفال منقوش از تپه سیلک کاشان(ذکاء،a1375:9)
شکل4-17)سفالی از چشمه علی(ذکاء،a1375:9)
شکل4-18)نقاشی تکه سفالینه شکستهChalcolithic-تپه موسیان خوزستان(ذکاء،a1375:9) 114
شکل4-19)نحوه گرفتن دستها(ذکاء،a1375:10)
شکل4-20)سفالینه از تپه موسیان(ذکاء،a1375:10)
شکل4-21)نحوه گرفتن دستها(ذکاء،a1375:10)
شکل4-22)سفالینه از تپه خزینه موسیان(ذکاء،a1375:11)
شکل4-23و24و25و26)(ذکاء،a1375:11)
شکل 4-27)مهر استوانه ای شکل(ذکاء،a1375:12)
شکل4-28) مجسمه مفرغ از نهاوند (ذکاء،a1375:12)
شکل4-29)لوح سنگی از شوش(ذکاء،b3:1375)
شکل4-30)لوح سنگی از شوش( (Aryanpour’1968:132
شکل4-31)قطعه سفالی از«کاسو»ها (ذکاء،b4:1375)
شکل4-32)نحوه ایستادن(ذکاء،b4:1375)
شکل4-33)رقص با «سماچه» به معنی ماسک از تپه یحیی(ذکاء،b4:1375)
شکل4-34)نمونه ای از رقص با سماچه (ماسک)(ذکاء،b4:1375)
شکل4-35)تکه سفال نقش دار از تخت جمشید(ذکاء،b5:1357)
شکل4-36)درخت زندگی و بزهای کوهی(ذکاء،a55:1343)
شکل 4-37)رقص سه نفری از تل تیموران(Aryanpour’1968:130)
شکل4-38)نگاره سفالین دیگری از همان محل(Aryanpour’1968:130)
شکل4-39)صحنه رقص برروی صفحه برنجی از لرستان( (Aryanpour’1968:130
شکل4-40)یک گردنبند برنجی از لرستان(
(Aryanpour’1968:130
شکل4-41)سر پرچم مفرغی مشبک در لرستان (Aryanpour’1968:130)
شکل4-42)سرپرچم مفرغی از لرستان(Aryanpour’1968:128)
شکل4-43)پایه سرپرچم مفرغی لرستان (Aryanpour’1968:128)
شکل4-44)سرپرچم برنزی که در لرستان بدست آمده است (Aryanpour’1968:128)
شکل5-1)شیپور بلند فلزی در موزه تخت جمشید (wwwkourosh-shahrakiblogt)
شکل5-2)رقص شاهنشاه هخامنشی در جشن مهرگان(ذکاء،a6:1343)
شکل5-3)جزئیات گچ ستون از قلعه یزدگرد،کردستان((wwwIranicacom
شکل5-4)نقش برجسته از هروان کشمیر، از دوره اشکانی(ذکاء،d1375:23)
شکل پیکره5-5)میترا(مهر)درحال قربانی گاو با نقشهای نمادی دیگر(ذکاء،d24:1375)
شکل5-6)نقش میترا (مهر)در مهراب معبد مهرپرستان(ذکاء،d24:1375)
شکل5-7)سنگ نگاره بگماز مهرپرستان، در یوگسلاوی(ذکاء،d25:1375)
شکل5-8)یکی از مهرپرستان با سماچه کلاغ (ذکاء،d26:1375)
شکل5-9)یکی از مهرپرستان با سماچه شیر (ذکاء،d26:1375)
شکل5-10)سماچه مردی بر ایوان جنوبی کاخ اشکانی در الحضر (ذکاء،d27:1375)
شکل5-11)سماچه مردی جوان بر ایوان جنوبی کاخ اشکانی در الحضر (ذکاء،d27:1375)
شکل5-12)سماچه مردی جوان بر ایوان جنوبی کاخ اشکانی در الحضرا (ذکاء،d28:1375)
شکل5-13)تندیس بانویی در حال نواختن موسیقی در میانرودان(raeeka1blog facom)
شکل5-14)نیم تنه ی سفالین یک چنگ نواز در موزه ی لوور(raeeka1blog facom)
شکل5-15)بیشاپور- موزائیک کف ایوان-بانوی چنگ نواز(گیرشمن،1350:143)
شکل5-16)مجسمه سفالی یک طبال ساسانی که در شوش پیدا شده
شکل5-17و18)اولبیا-لوحه های کوچک استخوانی موزه ارمیتاژ(گیرشمن،1350:268)
شکل5-19)ایرتم-نوازندگان در میان تزئینات برگ کنگری(گیرشمن،1350:268)
شکل5-20و21و22)مازندران-جام ساسانی با نقش چهار رامشگر(گیرشمن،1350:216) 178-177
شکل5-23)ظرف نقره ای سده هشتم بم در موزه ی بریتانیا (raeekawordpresscom)
شکل5-24)بیشاپور-موزائیک کف ایوان-زن تاج باف(گیرشمن،1350:141)
شکل5-25)بیشاپور-بانویی که دسته گلی در دست دارد(گیرشمن،1350:142)
شکل5-26)کلاردشت- تنگی نقره ای،موزه ایران باستان(گیرشمن،1350:215)
شکل5-27و28و29و30و31و32و33و34) نقش تنگ نقره(1968Aryanpour,:126)
شکل5-35و36و37)پارچ نقره و طلاکاری شده،دوره ساسانی (raeekawordpresscom)
شکل5-38)کوزه نقره با نقش زنی رقاصموزه لوورraeekawordpresscom))
شکل5-39و40)ظرف ساسانیraeekawordpresscom))
شکل5-41)زنی رقاص روی کوزه طلا- دوره ساسانی(parsianforumcom)
شکل5-42)بشقاب نقره ای از سده ی ششم میلادی (موزه ارمیتاژ)
شکل5-43)بشقاب نقره ای با نقش فلوت نوازی سوار بر اژدها
شکل5-44)ظرف نقره ای با نقش بهرام چهارم (گور)
شکل5-45)بشقاب ساسانی با نقش دیونیسوس (raeekawordpresscom)
شکل5-46)ظرف نقره ای با نقش شکار بهرام گور و آزاده(raeekawordpresscom)
شکل5-47)کاسه، موزه ی متروپولیتن (raeekawordpresscom)
شکل5-48)بشقاب نقره، دوره ی ساسانی، موزه متروپولیتن(raeekawordpresscom)
مجموعه ای بی نظیر و کامل از نت های ساده پیانو کلاسیک ویژه هنرجویان و مربیان با آثاری از کلیه موسیقیدان های دوره کلاسیک
این مجموعه به تمامی علاثه مندان و نوازندگان سطح مبتدی و متوسط پیشنهاد می گردد.