پایان نامه مصلحت و کاربرد آن در حقوق محجورین

اختصاصی از فی توو پایان نامه مصلحت و کاربرد آن در حقوق محجورین دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نوع فایل: word 2007 قابل ویرایش

تعدادصفحه:163

حجم فایل:188 کیلوبایت

دارای پانویس در هر صفحه

چکیده
مسأله غبطه و مصلحت و لزوم رعایت آن در حقوق محجورین از مسائل پرکاربرد و بسیار مهمی است که در نظام فقهی – حقوقی مربوط به اداره­ی امور محجورین و تصدی و نظارت بر حقوق آنان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در فقه اسلامی گاه مصلحت به عنوان قید متعلّق احکام شرعی اخذ شده است که یکی از مهم­ترین موارد آن افعال اولیای محجورین است.
در مورد قلمرو اختیارات اولیای محجورین، سه نظر در فقه امامیه ابراز شده است که دیدگاه وجیه­تر نظریه­ی رعایت غبطه و مصلحت است. بر طبق این نظریه ولیّ محجور ناچار از رعایت مصلحت مولّی‏علیه در اعمال حقوقی است، به گونه­ای که رعایت مصلحت قید مقوّم ولایت اولیای محجورین به شمار می­آید.
مصلحتی که قید افعال اولیای محجورین است، دارای اصول و ضوابطی کلی است که از جانب شرع مقدس تبیین و تعیین گردیده است و عرف ابزار تشخیص مصداق مصلحت در راستای ضوابط شرعی آنست.
عدم رعایت مصلحت توسط اولیای محجورین آثاری از جمله عدم صحت افعال اولیای محجورین، ضامن بودن آنان در صورت ایراد ضرر به محجور و انعزال ولی محجور از سمت ولایت دارد.
 
 واژه­های کلیدی:
مصلحت- غبطه- حجر- محجورین- ولایت- عرف
 
  مقدمه
اسلام دینی است جامع که بر تمام شؤون زندگی آدمی پرتو می افکند و طرحی کامل و جامع برای بهتر زیستن و چگونه زندگی کردن دارد.
«از ویژگی های شریعت اسلامی که از بنیان آن جداناپذیر است، کلیت و همسویی آن با تمام شؤون زندگی بشر است.» (سید محمد باقر صدر: اقتصادنا، 295) این همسویی و کلیت تنها از طریق استقراء و کنکاش احکام اسلام به دست نیامده؛ بلکه در مصادر و منابع اسلامی نیز به این کلیت تصریح شده است. بدین سان اسلام دینی است جامع و به فرموده امام صادق(ع) خداوند متعال کوچک­ترین مسأله ای را که بشر در زندگی خود با آن روبرو می شود، فرو نگذاشته و در قرآن کریم حکمشان را بیان کرده است.( کلینی: الکافی، 1، 59)
از سویی دیگر نیازهای انسان وی را واداشته تا در پی زندگی اجتماعی باشد. بدین سان آدمی در پی برآوردن نیازهای خویش است و این نیازها جز در بستر جامعه قابل دستیابی نیست، از این رو به زندگی دسته جمعی روی می آورد. آری؛ انسان به گونه ای آفریده شده که حب نفس و تلاش در جهت نیازمندی­های خود با ذات او آمیخته شده است. بنابراین بدیهی است که انسان در این راه خود را به شدت نیازمند به خدمت گرفتن دیگران می بیند، زیرا وی قادر نیست نیازهایش را جز از راه همکاری با دیگر انسان ها برآورد. از این رو روابط اجتماعی از دامن نیازها زاده شده و با گسترش نیازها توسعه می یابد و به همین خاطر است که زندگی اجتماعی انسان مولود نیازهای انسان است...

-1 سؤالات پژوهش
مسأله غبطه و مصلحت و لزوم رعایت آن در حقوق محجورین از مسائل پرکاربرد و بسیار مهمی است که در نظام فقهی – حقوقی مربوط به اداره امور محجورین و تصدی و نظارت بر حقوق آنان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. فقهای شیعه در لابه­لای آثار خود بارها از رعایت مصلحت محجورین سخن گفته­اند اما کمتر درباره تبیین واژه مصلحت، مبنای رعایت و ملاک آن به بحث پرداخته­اند. در این میان شناسایی دقیق مفهوم مصلحت و ملاک آن در خصوص محجورین مسأله اساسی پژوهش حاضر است. مسأله مهم دیگری که در این پژوهش در پی پاسخگویی به آن هستیم، شرایط و ویژگی­های مصلحت است و به دنبال این مباحث، سؤالات دیگری مطرح می­شوند که عبارتند از:
موارد فقهی و کاربردی لزوم رعایت مصلحت محجورین توسط ولی کدام است؟
آراء فقهای شیعه در باب رعایت مصلحت محجورین توسط متولیان آن ­ها چیست؟ و کدامیک صحیح­تر است؟
آیا به کارگیری عنصر مصلحت دارای ضابطه شرعی و قانونی است؟ و در صورت ضابطه­مند بودن، آن ضوابط چیست؟...

 1-2 فرضیات پژوهش

آن چه پژوهش حاضر در پی اثبات آن گام بر می­دارد؛ آنست که:

• مصلحت مفهومی است ضابطه­مند و دارای ضوابط مشخص شرعی و قانونی است.
• اما تشخیص مصادیق مصلحت کاملا عرفی است و شرع تنها ضوابط و ویژگی­های کلی آن را تبیین می­نماید.
• از آن جا که تشخیص مصادیق مصلحت بر عهده­ی عرف است، مصادیق مصلحت نسبـی بوده و بسته به شرایط زمانی و مکانی و موقعیت­های مختلف محجورین متفاوت می­باشد.
• مصلحت به عنوان قید مقوم افعال اولیای محجورین اخذ شده است و نه فقط به عنوان شرط اجرایی افعال آنان...

• -3 ضرورت و اهداف

  بی شک غنا بخشی به مقررات فقهی و حقوقی هدف کلی و عمومی هر بسته علمی- تحقیقی در این نوع مباحث است که طبیعتا هدف کلی این پژوهش نیز خواهد بود. اما در این موضوع خاص و با توجه به این که در مورد عنصر مصلحت در باب حقوق محجورین ابهامات فراوانی وجود دارد، شناسایی دقیق مفهوم مصلحت و تعیین ضوابط و ملاک تشخیص آن امری کاملا ضروری است.

  هم چنین آن چه بر اهمیت پژوهش در این موضوع می­افزاید، عدم انجام پژوهشی واحد و تفکیک شده در باب مصلحت محجورین می­باشد. چرا که تاکنون تنها در میان احکام جزیی کتب فقهی و آثار فقها بر رعایت مصلحت محجورین تأکید شده، موارد کاربردی آن در حقوق محجورین به صورت پراکنده و چه بسا همراه با خلط مباحث دیگر مطرح گردیده است و کمتر به بررسی نقاط مبهم این مسأله پرداخته شده است.

• 1-4 پیشینه­ی پژوهش

  آثار متعددی از سوی دانشمندان اهل سنت در زمینه مصلحت نگاشته شده است و تحت عناوین و موضوعاتی نظیر استصلاح، استحسان، مصالح مرسله، قیاس و... به بحث از موضوع مصلحت پرداخته­اند. آنان به طور خاص در موضوع مصلحت، حدود و ضوابط آن پژوهش­های فراوانی انجام داده­اند، که از این میان می­توان به پژوهش­های ذیل اشاره کرد:

  • رسالة فی رعایة المصلحة تألیف امام طوفی
  • ضوابط المصلحة فی الشریعة الاسلامیه تألیف محمد سعید رمضان بوطی
  • المصلحة فی التشریع الاسلامی تألیف محمد یسری
  • فقه المصلحة و تطبیقاته المعاصرة تألیف حسین حامد حسان

  پژوهشگران اهل سنت در ضمن کتاب­هایی نظیر المقاصد العامه للشریعه الاسلامیه و مقاصد الشریعه الاسلامیه نیز بحث و پژوهش تفصیلی در باب مصلحت انجام داده­اند...

• -5 روش پژو هش  

  پژوهش حاضر پژوهشی است فقهی- حقوقی، بنابراین روش خاص این نوع تحقیقات یعنی روش کتابخانه­ای اساسی­ترین شیوه در این مجموعه است که با جمع آوری منابع گوناگون در این زمینه و مراجعه بدان­ها به تحقیق پرداخته می­شود.

  البته در این مجموعه کوشیده شده تا با مراجعه به منابع اولیه فقهی و حقوقی بر اعتبار مطالب افزوده شود و در موارد مورد نیاز از سایر منابع و مقالات نیز به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است.

  در این مجموعه پژوهشی برآنیم تا با مطالعه دقیق لغوی، کلامی، فقهی و حقوقی ابتدا مفهوم مصلحت را روشن ساخته و در پی آن با کاوش در کتب فقهی و حقوقی هر آنچه درباره مصلحت محجورین و حقوق مربوط به آن­ها مورد اشاره قرار گرفته، جمع آوری گردد. آنگاه تأثیرات فقهی- حقوقی رعایت مصلحت و عدم مراعات آن توسط اولیای محجورین مورد بررسی قرار گیرد...

• 2- فصل دوم: مصلحت و کاربردهای آن در فقه اسلامی

  با توجه به جایگاه ویژه مصلحت در فقه اسلامی و تبعیت مطلق احکام الهی از مصلحت پیشین قبل از حکم یا مصلحت در اصل جعل و تشریع و نظر به این که برخی از مناقشات فقها در احکامی که مشروط به مصلحت است، از عدم تبیین دقیق مفهوم مصلحت نشأت گرفته، پرداختن تفصیلی به معنا یا معانی واژه «مصلحت» و بیان کاربردهای مختلف مصلحت در فقه اسلامی، امری کاملاً ضروری به نظر می­رسد.

      2- 1 بررسی واژه مصلحت در لغت

  ارباب لغت "مصلحت" را از ریشه "صلح" می­دانند و برای شرح و توضیح آن عبارات گوناگونی دارند. خلیل در العین درباره این واژه می­گوید: «الصلاح: نقیض الطلاح» (خلیل بن احمد: العین، 3، 117)

  در صحاح جوهری چنین آمده است: « الصلاح ضد الفساد. تقول: صلُح الشیء یصلُح صلوحاً. و الإصلاح نقیض الإفساد. والمصلحه واحده المصالح. والاستصلاح نقیض الاستفساد.» (جوهری: الصحاح، 1، 337)

  معجم مقائیس اللغه نیز در تبیین این واژه می­گوید: « الصاد واللام والحاء أصل واحد یدل على خلاف الفساد. یقال صلح الشیء یصلح صلاحا.» (احمد بن فارس: معجم مقاییس اللغه، 2، 17)

  در لسان العرب مصلحت به معنای صلاح و حسن آمده است:..

• - فصل سوم: نقش مصلحت در ولایت بر محجورین

  در این فصل به بررسی عنصر مصلحت در ولایت بر محجورین و تأثیرات مصلحت در امور آنان پرداخته خواهد شد. بدین جهت ابتدا مفهوم، اسباب و آثار حجر در فقه اسلامی و حقوق مدنی بررسی شده و سپس درباره شرایط سرپرست محجورین و حدود اختیارات آنان سخن خواهیم گفت.

   3-1 حجر در فقه اسلامی و حقوق مدنی

  برای تبیین مفهوم واژه حجر در نگاه فقها و حقوقدانان، ابتدا بایستی به بررسی معنای لغوی این واژه پرداخته و سپس از این رهگذر نسبت میان معنای لغوی و اصطلاحی آن روشن گردد.

  3-1-1 معنای لغوی حجر

  واژه حجر در لغت به فتح، کسر و ضم «حاء» استعمال شده است اما استعمال آن به فتح حاء بیشتر است. جوهری در تبیین معنای این واژه می­گوید:

  و الحَجر ساکن: مصدر قولک حَجَرَ علیه القاضی یَحجُرُ حَجراً: إذا منعه من التصرف فی ماله. وحَجر الإنسان وحِجره، بالفتح والکسر» (الجوهری، الصحاح، 2، 541)

  در معجم مقائیس اللغه نیز آمده است:...

• فهرست

  چکیده

  مقدمه

  1-فصل اول

  1-1 سؤالات پژوهش

  1-2 فرضیات پژوهش

  1-3 ضرورت و اهداف

  1-4 پیشینه­ی پژوهش

  1-5 روش پژو هش  

  2- فصل دوم: مصلحت و کاربردهای آن در فقه اسلامی

     2- 1 بررسی واژه مصلحت در لغت

  2-1-1 نتیجه گیری

  2-2 بررسی واژه مصلحت در قرآن کریم

  2- 3 بررسی معانی اصطلاحی مصلحت

  2-3-1 معنای مصلحت از نظر متکلمین

  2-3-1-1 حسن و قبح ذاتی افعال

  2-3-1-2 تعلیل افعال الهی

  2-3-1-3 نتیجه

  2-3-2 معنای مصلحت در علم اصول فقه

  برخی از معاصرین نیز در تعریف مصلحت در علم اصول چنین می­گویند:

  2-3-3 معنای مصلحت در دیدگاه فقیهان

  2-3-3-1 تعریف مصلحت از دیدگاه فقیهان اهل سنت

  الف- تعریف مصلحت به فعل و انجام کاری که به حفظ مقصود شارع بینجامد.

  ب : تعریف مصلحت به وصف فعل

  ج : تعریف مصلحت به منفعت و لذت

  د : تعریف مصلحت به هماهنگی و ملایمت با فطرت

  نقد و بررسی

  2-3-3-2 تعریف مصلحت از دیدگاه فقیهان شیعه

  2-3-3-2-1 مصلحت از دیدگاه شیخ مفید

  2-3-3-2-2 مصلحت از دیدگاه شیخ طوسی

  2-3-3-2-3 مصلحت در فقه شیعه از شیخ طوسی تا شهید اول

  2-3-3-2-3 -1 نظریه محقق حلی و علامه حلی

  2-3-3-2-3 -2 مصلحت از دیدگاه شهید اول

  2-3-3-2-4 نظر صاحب جواهر

  2-3-3-2-5 تحلیل و بررسی

  2- 4 تقسیمات مصلحت

  2-4-1 تقسیم مصلحت به لحاظ دلیل اعتبار

  الف- مصلحت معتبره:

  ب‌- مصلحت ملغی (غیر معتبر):

  ج- مصلحت مرسله:

  2-4-2 تقسیم مصلحت به لحاظ اهمیت و قوت ذاتی

  2-4-2-1 دیدگاه شهید اول

  2-4-2-2 دیدگاه غزالی

  2-4-2-3 دیدگاه ابن عاشور و بوطی

  2-4-2-4 نمونه­هایی از مصالح ضروریه

  2-4-2-5 نمونه­هایی از مصالح مورد نیاز

  2-4-2-6 نمونه­هایی از مصالح تحسینی

  2-4-2-7 مصالح تکمیلی

  2-4-2-8 مثال­هایی برای مصالح تکمیلی

  2-4-3 تقسیم مصلحت به لحاظ گستره­ی موضوع

  2-4-4 تقسیم مصلحت به لحاظ انتظار تحقق

  2-4-5 تقسیم مصلحت به لحاظ ثبات و تغیر

  2-4-6 تقسیم مصلحت به لحاظ اصالت و تبعیت

  2-4-7 تقسیم مصلحت به لحاظ سرای تحقق

  2-4-8 تقسیم مصلحت به لحاظ تعیین و تخییر و اضطرار

  2-4-9 مصلحت از جهت مقام و قلمرو کاربرد در فقه

  الف) مصلحت به عنوان فلسفه تشریع احکام شرعی

  ب) مصلحت به عنوان دلیل استنباط احکام شرعی

  مصالح مرسله در اصطلاح فقه و اصول

  قلمرو مصالح مرسله

  ج- مصلحت به عنوان ضابطه و مبنای احکام حکومتی

  تفاوت این مصلحت با مصالح مرسله

  د- مصلحت در مقام امتثال

  ه- مصلحت به عنوان قید متعلق احکام شرعی

   موارد جزئی و متفرقه جایگاه مصلحت در فقه شیعه

  • مصالح پنج­گانه
  • قاعده اهم و مهم

  پذیرش ولایت ظالم

  غیبت

  امر به معروف و نهی از منکر

  • حفظ نظام

  ولایت

  3- فصل سوم: نقش مصلحت در ولایت بر محجورین

  3-1 حجر در فقه اسلامی و حقوق مدنی

  3-1-2 معنای اصطلاحی حجر

  الف- معنای حجر در فقه

  ب- معنای حجر درحقوق

  3-1-3 اسباب و احکام حجر در فقه

  الف- اسباب حجر در فقه

  ب- انواع حجر در فقه

  • حجر به سبب مصلحت شخص محجور یا به سبب مصلحت غیر
  • حجر عام و حجر خاص

  ج- ادله­ی حجر در فقه

  د- احکام حجر و محجورین

  • محجورین خاص

  الف- مُفلَّس

  شرایط حجر مفلّس

  احکام حجر مفلّس

  ب- بردگان

  ج- مریضی که بیماری او متصل به مرگ باشد

  د- مرتد ملی

  • محجورین عام

  3-1-4 اسباب و احکام حجر در حقوق موضوعه

  تعریف اهلیت

  انواع اهلیت

  مفاد قانون مدنی در ارتباط با این موضوع چنین است:

  الف- اسباب حجر در حقوق مدنی ایران

  ب- انواع حجر در حقوق

  • حجر عام و حجر خاص
  • حجر حمایتی و سوء ظنی
  • حجر قانونی و حجر قضایی
  • حجر مبتنی بر فقدان اراده و نقص اراده
  • حجر در امور مالی و غیرمالی

  ج- بررسی مصادیق حجر در قانون مدنی و احکام محجورین

  1- صغیر

  صغار، خود بر دو دسته هستند:

  اعمال حقوقی صغیر در فقه امامیه

  اعمال حقوقی صغیر در حقوق موضوعه

  حدود حجر صغیر

  الف- صغیر غیر ممیز

  ب- صغیر ممیز

  2- غیر رشید

  اعمال حقوقی سفیه در فقه امامیه

  اعمال حقوقی سفیه در حقوق موضوعه و حدود حجر او

  3- مجنون

  3-2 مبانی فقهی – حقوقی نصب اولیای محجورین

  3-2-1 معنای ولایت

  جوهری نیز در این­باره می­گوید:

  3-2-2 اولیای محجورین

  ب- اولیای محجورین در حقوق موضوعه

  3-2-3 ادله­ی ولایت بر محجورین

  بررسی ادله­ی مذکور

  3-2-4 دامنه­ی ولایت اولیای محجورین

  3-2-4-1 بررسی نظریات سه گانه

  • نظریه­ی اطلاق
  • نظریه­ی کفایت عدم مفسده
  • نظریه­ی رعایت غبطه و مصلحت

  نقد و بررسی

  3-2-4-1 رعایت مصلحت قید مقوم ولایت اولیای محجورین

  3-3 بررسی نظریه­ی رعایت غبطه و ویژگی­های آن

  3-3-1 معناشناسی واژه­های همسو با مصلحت

  3-3-2 اصول و ضوابط مصلحت محجورین و روش کشف آن

  3-3-2-1 ویژگی­های مصلحت شرعی

  3-3-2-2 ضوابط مصلحت و غبطه

  3-3-2-3 اقسام مصلحت و تأثیر آن در امور محجورین

  3-3-2-4 معیار و ابزار کشف مصلحت

  3-3-2-4-1 ماهیت عرف

  3-3-2-4-2 کارکردهای عرف در فقه امامیه

  الف- کشف جواز شرعی در احکام تکلیفی یا وضعی

  ب- تبیین مفاهیم و موضوعات

  ج- تشخیص مصادیق

  3-3-2-4-3 عرف؛ ابزار تشخیص مصادیق مصلحت

  3-4 میزان تأثیر مصلحت و غبطه در امور کاربردی ولایت محجورین

  3-4-1 موارد فقهی لزوم رعایت مصلحت محجورین توسط ولی

  3-4-2 موارد حقوقی لزوم رعایت مصلحت محجورین توسط ولی

  الف- اداره امور غیرمالی محجور

  1- نگهداری

  2- آموزش و پرورش

  3- ازدواج

  4- طلاق

  ب- ادره امور مالی محجور

  اصل کلی

  1- اقدامات حفاظتی و حسابداری

  1-1 تنظیم صورت دارایی در ابتدای قیومت

  1-2 تنظیم و ارائه صورت‌حساب سالانه

  1-3 تنظیم و ارائه صورت‌حساب نهایی

  1-4 ایده تنظیم صورت دارایی و صورت‌حساب

  1-5 درخواست مهر و موم ترکه مورث محجور

  1-6 حفظ و نگهداری اموال محجور

  2- اعمال حقوقی

  • اعمال حقوقی یک طرفه یا ایقاعات
    • اذن اشتغال به کار

  2-1-2 اذن اداره برخی از اموال

  2- 1-3 تنفیذ و رد اعمال حقوقی محجور ممیز

  2-1-4 تأدیه نفقه محجور و اقارب او

  2-1-5 درخواست ها و اقدامات دیگر

  2-2 اعمال حقوقی دوطرفه یا عقود

  قاعده کلی

  الف- معاملات ممنوع

  1- معامله با خود

  2- هبه اموال صغیر

  ب- معاملاتی که به اجازه مقام قضایی نیاز دارد

  1- پاره‌ای معاملات مهم و خطرناک

  1-1 فروش اموال غیرمنقول

  1-2 رهن اموال غیرمنقول

  1-3 معامله‌ای که به موجب آن قیم مدیون مولی‌علیه شود

  1-4 قرض

  1-5 صلح دعوی

  3-4-3 عدم رعایت مصلحت و غبطه توسط ولی و احکام آن در فقه و حقوق

  3-4-3-1 عدم صحت افعال اولیای محجورین

  3-4-3-2 ضامن بودن اولیای محجورین

  3-4-3-3 انعزال ولی محجور از سمت ولایت

  3-4-3-4 حکم به نفع محجور در موارد اختلاف

  نتیجه­ گیری

  فهرست منابع