دانلود مقاله سیمای نماز

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله سیمای نماز دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

پیشگفتار
نماز اساسى ترین رشته ى الفت و عالى ترین عامل محبّت بین بندگان و حضرت حقّ است .
نماز نور دل و صفاى قلب و روح جان و سلامت روان و فروغ ذات عباد صالح خداست .
نماز واسطه ى محکمى است که تمام هستى انسان را به ملکوت هستى پیوند مى دهد و به مانند آن ، برنامه اى را براى ربط دادن آدمى به حقّ و حقیقت نمى توان یافت .
نماز پناه بى پناهان ، سنگر جهادگران ، گلستان روح افزاى عاشقان ، چراغ سحر مشتاقان ، نور وجود عارفان ، آرامش دل بینایان ، و سیر کمالى آگاهان است .
نماز زنده کننده ى جان ، ظهور دهنده ى حیات جاودان ، راز و نیاز دردمندان ، روشنى راه رهروان ، نور دیده ى بیداران ، سرمایه ى مستمندان ، دواى درد بى دردان ، نواى دل بى دلان ، دلیل گمراهان ، امید امیدواران ، سرّ حقیقى سحرخیزان ، سوز دل سوختگان ، حرارت روح افسردگان ، مایه ى بقاى جان ، و دستگیره ى نجات انسان از تمام مهالک است .
نماز برتر از همه ى عبادات ، جامع تمام کمالات ، منعکس کننده ى کلّ واقعیّات ، منبع برکات ، و کلید قفل تمام مشکلات است .
نماز خمیر مایه ى حیات ، تزکیه کننده ى صفات ، علاج زشت ترین عادات ، آورنده ى حسنات ، تبدیل کننده ى سیّئات ، باعث کرامات ، منبع فیض و افادات ، نگهدارنده ى انسان از حادثات ، مانع سانحات ، و حقیقت کائنات است .
نماز عشق سالکین ، عبادتى آتشین ، کارى بى قرین ، بهترین معین ، خورشید اهل زمین ، مونس اصحاب دین ، امنیّت جان غمین ، و رحمت واسعه ى حضرت ارحم الرّاحمین است .
نماز واقعیّتى روحانى ، امر واجب حضرت سبحانى ، نفخه ى رحمانى ، جان انسانى ، و نور یزدانى است .
نماز هویّت ایمان ، حقیقت جهان ، طریقت جان ، قدرت انسان ، و مایه ى بهشت و رضوان است .
نماز چشمه ى زمزم روح ، ساغر معنوى صبوح ، فتح الفتوح ، توبه ى نصوح ،حضرت حق را ممدوح ، اجمال قرآن را مشروح ، و در طوفان حوادث کشتى نوح است .
بدون نماز خود را اهل حقّ و حقیقت مدان و رسیدن فیض خاص الهى را به سوى خود توقّع مدار .
اکسیر وجود منهاى نماز بى سود است ، بى خبران از نماز بى خردانند و فراریان از این مقام گرفتار دام شیطانند .
ثروتمندانِ بى نماز فقیرند و تهیدستانِ با نماز از همه مستغنى تر . حقیقت و واقعیت همان است که عارف شوریده ى الوند ، حضرت باباطاهر ، فرموده :

خوشا آنان که اللّه یارشان بى ******************* که حمد و قل هو اللّه کارشان بى
خوشا آنان که دائم در نمازند ******************* بهشت جاودان بازارشان بى

ارزش و عظمت نماز
بى تردید ، در میان عبادات و مسائل معنوى و ملکوتى ، نماز از ارزش و اهمیّت خاصّى برخوردار است .
به اندازه اى که به نماز سفارش شده به چیزى سفارش نشده است .
نماز وصیّت حضرت حق ، و انبیا و امامان ، و عارفان و عاشقان ، و ناصحان و حکیمان است .
کتابى از کتاب هاى آسمانى حق خالى از آیات مربوط به نماز نیست .
از برنامه هاى بسیار مهمّ کتاب هاى عرفانى و اخلاقى و مخصوصاً کتب حدیث ، نماز است .
معارف الهى ، انسان بى نماز را انسان نمى دانند ، و هر بى نمازى را مستحقّ عذاب ابد و محروم از بهشت دانسته و بلکه جداى از نماز را حیوانى پست و موجودى تهیدست و تیره بختى بیچاره به حساب مى آورند .
نماز در زندگى و حیات انسان به اندازه اى ارزش دارد که اولیاى الهى براى یک لحظه از آن غافل نبودند و از هر راهى که ممکن بود دیگران را هم به این عبادت ملکوتى تشویق مى کردند .
نماز با این که به غیر مکلّف واجب نیست ولى به خاطر ارزش و اهمیّتى که دارد امامان معصوم دستور مى دادند که فرزندتان را از شش ـ هفت سالگى به جهان نماز ببرید و آنان را به سفر در این عرصه گاه معنوى تشویق کنید :
* عَنْ مَعاوِیَةَ بْنِ وَهَب قالَ : سَأَلْتُ اَباعَبْدِاللّهِ(علیه السلام) فى کَمْ یُؤْخَذُ الصَّبِىُّ بَالصَّلوةِ ؟ فَقالَ : فیما بَیْنَ سَبْعَ سِنینَ وَ سِتَّ سِنینَ(1) .
معاویة بن وهب که از بزرگان اصحاب امام ششم است از حضرت باقر (علیه السلام)مى پرسد : در چه زمانى کودکان خود را متوجّه نماز کنیم ؟ حضرت مى فرماید : در هفت و شش سالگى .
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِم عَنْ اَحَدِهِما (علیهم السلام) فِى الْصَبِىِّ مَتى یُصَلّى ؟ قالَ : اذا عقل الصَّلوةَ . قُلْتُ : مَتى یَعْقِلُ الصَّلوةَّ وَ تَجِبُ عَلَیْهِ ؟ قالَ لِسِتَّ سنین(2) .
محمّد بن مسلم که از یاران بى نظیر امامان است ، از حضرت باقر یا حضرت صادق (علیهما السلام) مى پرسد : کودک در چه زمانى نماز بخواند ؟ حضرت مى فرماید : وقتى که نماز را بفهمد . عرضه مى دارد : چه زمانى مى فهمد تا خواندن نماز بر او لازم باشد ؟ امام مى فرماید : در شش سالگى .
عَنِ الْحَلَبى ، عَنْ اَبى عَبْدِلله(علیه السلام) عَنْ اَبیهِ قالَ : اِنّا تَأْمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنى خَمْسِ سِنینَ ، فَمُرُوا صِبْیانَکُمْ بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنى سَبْعِ سِنینَ .
حلبى از راویان بزرگوار شیعه است از امام صادق (علیه السلام) نقل مى کند که حضرت از پدر بزرگوارشان امام باقر (علیه السلام) روایت مى کنند که ما فرزندانمان را در سن پنج سالگى به نماز امر مى کنیم ، پس شما آنان را به وقت هفت سالگى به دنیاى نماز حرکت دهید .
روایات بسیار مهمّ کتاب هاى پرارزش حدیث از سبک شمردن نماز شدیداً نهى مى کنند :
عَنْ اَبى جَعْفَر (علیه السلام) قالَ : لا تَتَهاوَنْ بِصلوتَکَ فَاِنَّ النَّبِىَّ (صلى الله علیه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ : لَیْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلوتِهِ ، لَیْسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً ، لایَرِدُ عَلَىَّ
ــــــــــــــــــــــــــــ
امام باقر (علیه السلام) مى فرماید : نمازت را سبک مشمار ، به حقیقت که رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) به وقت مرگش فرمود : هرکس نماز را سبک انگارد از من نیست ، هر کس شراب بنوشد از من نیست ، و الله قسم کنار کوثر بر من وارد نمى شود .
قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) :اَنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلواة(2) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود : آن که نماز را سبک بشمارد ( و در نتیجه از خواندن آن محروم گردد یا همراه با شرایط بجا نیاورد ) به شفاعت ما نمى رسد .
* عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ (علیه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) :لَیْسَ مِنْى مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلواةِ ، لایَرِدُ عَلَىَّ الْحَوْضَ لا وَالله(3) .
امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت مى فرماید : از من نیست آن که نماز را سبک بشمارد ، و اللّه سبک شمارنده ى نماز کنار کوثر بر من وارد نمى شود .
قالَ الصادِقُ (علیه السلام) فى حَدیث : اِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یَدْفَعُ الشَّیْطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَى الصَلوةِ وَ یُلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَ اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَداً رَسُولُ اللهِ فى تِلْکَ الْحالَةِ الْعَظیمَةِ(4) .
امام صادق (علیه السلام) در روایتى فرمودند : ملک الموت به هنگام قبض روح ، شیطان را از آن که بر نمازش محافظت داشته دفع مى کند تا نتواند به مسافر باایمان جهان آخرت ضرر برساند و در آن حالت هولناک ، شهادت به توحید و رسالت را به او تلقین مى کند .
* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) : لاتُضَیِّعُوا صَلواتِکُمْ فَاِنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلواتَهُ حُشِرَ مَعَ قارُونَ وَ هامانَ ، وَ کاَن حَقاً عَلَى اللّهِ اَنْ یُدْخِلَهُ النّارَ مَعَ الْمُنافِقینَ(1) .
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود : نماز خود را ضایع مکنید که ضایع کننده ى نماز با قارون و هامان محشور مى شود ، و بر خداوند لازم است او را همراه منافقان به آتش وارد کند .
عَنْ اَبى جَعْفَر (علیه السلام) قالَ : بَیْنا رَسوُلِ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) جالِسٌ فِى الْمَسْجِدِ اِذ دَخَلَ رَجُلٌ فَقامَ یُصَلّى فَلَمْ یَتِمَّ رُکُوعَهُ وَ لاسُجُودَهُ فَقالَ (صلى الله علیه وآله وسلم) : نَقَرَ کَنَقْرِ الْغُرابِ ! لَئِنْ ماتَ هذا وَ هکذا صَلوتُهُ لَیَمُوتَنَّ عَلى غَیْرِ دِینى(2) .
امام باقر (علیه السلام) مى فرماید : رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) با گروهى در مسجد نشسته بودند ، مردى وارد مسجد شد و رکوع و سجود نمازش را ناتمام بجاى آورد ، به نحوى که وضع رکوع و سجودش نماز را از حیثیّت نماز مى انداخت . رسول خدا فرمود : نوک زد مانند نوک زدن کلاغ ( کنایه از اینکه نمازش را عجیب با عجله خواند آن چنان که گویى نماز بنود ) ، چنان که مرد با چنین نمازى بمیرد با دین من نمرده است .
* قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) : اَوَّلُ ما یُحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلوةُ ، فَاِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ ، وَ اِذا رُدَّتْ رُدَّ عَلَیْهِ سائِرُ عَمَلِهِ(3) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود : اوّل برنامه اى که انسان به آن محاسبه مى شود نماز است ، اگر پذیرفته شود بقیّه ى اعمال او نیز پذیرفته مى شود ، و اگر مردود گردد سایر اعمال او نیز مردود مى گردد .
قالَ اَبوُعَبْدِاللهِ (علیه السلام) : صَلوة فَریضَة خَیْرٌ مِنْ عِشْرینَ حِجَّةً ، وَ حِجَّةٌ خَیْرٌ مِنْ بَیْت مَمْلُوًّ ذَهَباً یُتَصَدَّقُ مِنْهُ حَتّى یَفْنى(1) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود : یک نماز واحب از بیست حج بهتر است ، و یک حج بهتر است از خانه اى که پر از طلا باشد و تمام آن در راه خدا به صدقه برود .
عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قالَ : سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللهِ (علیه السلام) یَقُولُ : حِجَّةٌ اَفْضَلُ مِنَ الدُّّنْیا وَ ما فیها ، وَ صَلوةُ فَریضَة اَفْضَلُ مِنْ اَلْفِ حِجَّة(2) .
یونس بن یعقوب مى گوید : از حضرت صاد (علیه السلام) شنیدم که مى فرمود : یک حج برتر است از دنیا و هر چه در آن است ، و یک نماز واجب از هزار حج برتر است .
عَنْ اَبى عَبْدِاللهِ (علیه السلام) قالَ : اِنَّ تارِکَ الصَّلوةِ کافِرٌ .
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود : به حقیقت که ترک کننده ى نماز کافر است .
عَنْ اَبى عَبْدِاللهِ (علیه السلام) عَنْ اَبیهِ عَنْ جابِر قالَ : قالَ رَسوُلُ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) : مابَیْنَ الْکُفْرِ وَ الاْیمانِ اِلاّ تَرْکُ الصَّلوةِ .
امام صادق از حضرت باقر (علیهما السلام) از جابر از رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت مى کند که : بین کفر و ایمان جز ترک نماز چیزى نیست .
محمّد بن سنان از علل و فلسفه ى مسائل الهى از حضرت رضا (علیه السلام) در ضمن یک نامه سؤال مى کند ، امام هشتم در پاسخ به مسئله ى نماز مى نویسند :
* نماز اقرار به ربوبیّت حضرت حقّ عزّوجلّ ، و نفى شریک از وجود مقدّس او ، و ایستادن در پیشگاه عظمت آن جناب با ذلّت و مسکنت و خضوع
و اعتراف ، و طلب آمرزش نسبت به گناهان گذشته ، و صورت به خاک نهادن در هر روز برا تعظیم در برابر عظمت آن وجود مبارک ، و اینکه عبد به یاد حق و جداى از تجاوز به حقوق الهى و خاضع و خاکسار و راغب به رحمت واسعه و خواهان زیاد شدن ایمان و وسعت رزق و مداومت بر ذکر در شب و روز است ، ونیز عبد سیّد و مولا و مدبّر و خالقش را فراموش نکند تا دچار شرّ و طغیان نگردد ، و نیز به وسیله ى نماز از انواع معاصى حفظ گردد و ازافتادن در دریاى فساد مصون بماند(1) .
در روایت صحیح بسیار مهمّى از رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت شده که فرمود :
* روزى امین وحى براى اداى وحى به نزد من آمد . هنوز آنچه را که باید بر من بخواند تمامش را نخوانده بود که ناگهان آوازى سخت و صدایى هولناک برآمد . وضع فرشته ى وحى تغییر کرد ، پرسیدم : این چه آوازى بود ؟ گفت : اى محمد ! خداى تعالى در دوزخ چاهى قرار داده ، سنگ سیاهى در آن انداختند ، اکنون پس از سیزده هزار سال آن سنگ به زمین آن چاه رسید . پرسیدم : آن چاه جایگاه چه کسانى است ؟ گفت : از آنِ بى نمازان و شرابخواران(2) !!
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود :
* هر که نماز را ترک کند خداى تعالى او را به پانزده عقوبت مبتلا کند : شش عقوبت در دنیا و سه عقوبت نزدیک مرگ و سه در قبر و سه در قیامت ،
اما شش عقوبت در زمان حیات :
1. بى آبرو شود .
2. برکت از مالش برود .
3. عمر و ثروتش زیان نگردد .
4. خیراتش قبول حق نشود .
5. دعایش مستجاب نگردد .
6. دعاى شایستگان نصیب وى نشود .
اما سه بلایى که نزدیک وفات به او مى رسد :
1. سکرات مرگ بر او شدید شود .
2. گرسنه از دنیا برود .
3. تشنگى از او رفع نشود .
اما سه عقوبتى که در قبر به وى رسد :
1. با درد و غم قرین باشد .
2. در تاریکى محض بسر برد .
3. تا قیامت در عذاب باشد .
اما سه عقوبتى که در قیامت به او رسد :
1. حساب بر وى دشوار شود .
2. خداوند دشمن وى گردد و به او نظر رحمت نیندازد و او را عذاب دردناک رسد .
3. از قبر همچون حیوان به قیامت وارد گردد و سپس با ذلّت و خوارى رهسپار دوزخ شود(1) .
* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) : لاایمانَ لِمَنْ لاصَلوةَ لَهُ(2) .
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود : آن که نماز ندارد ایمان ندارد .
وَ قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) مَنْ اَحْرَقَ سَبْعینَ مُصْحَفاً وَ قَتَلَ سَبْعینَ نَبِیّاً وَ زِنا مَعَ اُمِّهِ سَبْعینَ مَرّات وَ افْتَضَ سَبْعینَ بِکْراً بِطَریقِ الزِّنا اَقْرَبُ اِلى رَحْمَةِ اللهِ مِمَّنْ تَرَکَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً(1) .
و نیز رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود : کسى که هفتاد قرآن را بسوزاند و هفتاد پیامبر به قتل رساند و هفتاد مرتبه با مادر خود درآمیزد و هفتاد دختر را از طریق زنا تجاوز نماید به رحمت خداوند از کسى که عمداً نمازش را ترک کند نزدیکتر است .
* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله وسلم) اِنَّ تارِک الصَّلوة لایَجِدُ ریحَ الْجَنَّةِ .
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود : به حقیقت که تارک نماز بوى بهشت را استشمام نکند .
روایاتى که در باب ارزش و عظمت نماز رسیده به اندازه اى است که اگر کسى بخواهد همه ى آنها را از معتبرترین کتاب هاى حدیث در یک جا جمع کند کتاب قطورى خواهد شد ، و من فکر مى کنم به همین اندازه براى دریافت ارزش این عبادت ملکوتى براى خوانندگان این رساله بس باشد .
در این قسمت لازم است این نکته ى مهم را تذکر دهم که عده اى تصور مى کنند نماز حقیقتى است که در آیین محمّدى و فرهنگ اسلامى بر مردم واجب شده ، در حالى که این تصور از هر جهت بدون پایه و ریشه است . نماز واقعیتى است که از هنگام شروع زندگى به وسیله ى حضرت آدم در کره زمین از جانب حضرت حق بر هر مکلفى واجب شد و این امر واجب به هر یک از صد و بیست و چهار هزار پیغمبر ابلاغ گشت تا آن را به امت هاى خود برسانند و آنان را به نماز دعوت کنند و از ترک آن بترسانند .
در قسمت بعد در به مسئله ى نماز در آیین انبیا از طریق قرآن و روایات مى پردازیم تا معلوم شود این حکم با عظمت در پیشگاه حضرت حق از چه حیثیّت و ارزشى برخوردار است .
نماز در آئینه ى حیات انبیا و امت ها
تفسیر على بن ابراهیم قمى در حدود قرن سوم هجرى ، یعنى نزدیک به عصر امام حسن عسکرى (علیه السلام) ، به رشته ى تحریر درآمده است .
بزرگان از علماى امت اسلامى و دانشمندان وارسته ، امثال علامه ى طباطبایى صاحب تفسیر المیزان ، به این تفسیر اطمینان نموده و بسیارى از مطالب آن را در کتب فقهى و تفسیرى و اخلاقى خود نقل کرده اند .
نویسنده ى تفسیر جناب على بن ابراهیم(1) در توضیح آیه ى شریفه ى ( فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَات )(2) روایتى را از قول پدرش ، از ابن ابى عمیر ، از ابان بن عثمان ، از امام ششم (علیه السلام) نقل مى کند که با توجّه به اینکه کتب رجالى شیعه از قبیل رجال کشى ، جامع الرواة اردبیلى ، قاموس الرجال شوشترى ، معجم الرجال خویى ، سندش را صددرصد معتبر دانسته اند ، نشان دهنده ى مسئله ى نماز در زمان حضرت آدم (علیه السلام) است ، برگردان فارسى روایت تا آنجا که لازم و نقطه ى شاهد است از نظر عاشقان نماز مى گذرد :
* آدم پس از بیرون آمدن از بهشت و هبوط به زمین ، چهل روز در کوه صفا واقع در نزدیک بیت حق اقامت داشت . آن روزها به خاطر دورى از مقام قرب و هبوط از مقام علّم الاسمایى و از دست دادن جوار ملکوت و هجران بهشت وصال محبوب ، در حالى که صورت به خاک داشت همچون ابر بهاران سرشک از دیده مى ریخت .
امین وحى از جانب حضرت معبود ـ که جز لطف و محبّت و احسان و مرحمت به بندگان ندارد ـ بر او نازل شد و سبب ناله ى جگرسوز و دلخراش او را پرسید . در پاسخ آن فرشته گفت : چرا ناله نکنم و اشک از دیده نبارم ؟ مگر نه این است که خداى عزیز مرا به خاطر بى توجّهى به خواسته ى خود از مقام قرب رانده و از جوار رحمت خویش محرومم نموده و مسکنم را در خاک دلّت و بر غبار مسکنت قرار داده ؟
فرشته ى وحى بدو گفت : به پیشگاه لطف دوست برگرد و وجود خود را به زینت توبه بیاراى .
آدم گفت : چگونه توبه کنم و چه سان به سوى حق باز گردم ؟
خداوند مهربان چون اراده ى آدم را بر جبران گذشته راسخ دید ، قبه اى از نور که جایگاه بیت را مشخص مى کرد و تابش نورش حدود جغرافیایى حرم را معلوم مى نمود فرو فرستاد و به امین وحى فرمان داد محلّ بیت را نشانه گذارى کند . چون به وسیله ى آن روشنایى ، محلّ بیت و حدود حرم معلوم شد و این برنامه سامان گرفت ، فرشته ى وحى از آدم خواست آماده شود تا مراسمى را بجا آورده و دست نیاز به سوى بى نیاز براى بازگشت و توبه بردارد .
روز ترویه شروع برنامه اى بود که از فرشته ى حق تعلیم مى گرفت . پدر آدمیان به دستور فرشته ى حق غسل کرد و مُحرم شد و پس از انجام آن مراسم ، روز هشتم ذوالحجه به سرزمین منى رفت و دستور گرفت که شب را در آنجا بماند .
صبح روز نهم در حالى که تلبیه مى گفت به عرفات آمد . آفتاب عرفات از ظهر مى گذشت . فرشته ى الهى به او گفت : از ادامه ى تلبیه خوددارى کن و دوباره خود را به غسل بیاراى .پس از اینکه نماز عصر را بجاى آورد امین وحى به او
گفت : در این سرزمین به پاى خیز . چون به پا خاست کلماتى را که از خداوند براى توبه نازل شده بود به آدم تعلیم داد .
از این روایت که علاوه بر تفسیر على بن ابراهیم ، کتابهاى دیگر اسلامى هم آن را نقل کرده اند استفاده مى شود که حضرت آدم که اولین انسان از نوع ما بوده از جانب حضرت ربّ مأمور به نماز بوده است ، ولى اینکه چگونگى و کیفیّت و شرایط و عدد رکعات و اوقات آن به چه صورت بوده بر ما پوشیده است و دانستن آن هم چندان سودى ندارد . آنچه اهمیّت دارد این است که آدم براى بجا آوردن نماز مکلّف و مسؤول بوده و آیین وى همراه با حکم نماز بود .
کتاب باارزش بحارالانوار(1) از کتاب پراعتبار تهذیب شیخ طوسى ـ آن فقیه والا و مفسّر بزرگ و محدّث خبیرى که علامه ى حلّى درباره ى او فرموده است : « من مردى در علم و عمل نظیر او نمى شناسم » ـ روایت مى کند که حضرت صادق (علیه السلام) فرمود :
* به هنگامى که آدم از دنیا رفت و زمان نمازگزاردن بر او فرا رسید ، فرزندش هبة اللّه به امین وحى گفت : اى فرستاده ى حق ! پیشقدم شو تا بر جنازه ى آدم نماز گزارده شود . فرشته ى الهى پاسخ داد : خداوند جهان ما را بر به سجده بر پدرت امر کرد ، و هم اکنون در شأن ما نیست که بر نیکوترین فرزند وى مقدم شویم ، شما بر ما پیشى گیر و با پنج تکبیر ـ به مان صورت که بر امت محمّد (صلى الله علیه وآله وسلم) واجب خواهد شد ـ بر جنازه نماز بخوان . از آن پس آن نماز ، واجب شد بر جنازه ى فرزندان وى قبل از دفن ، نماز میت خوانده شود .
با کمال تأسّف بسیارى از جوامع و امتها از فرهنگ الهى دور شدند و به پرستش بتهاى زنده و مرده دچار آمدند و به سبب نحسىِ شرک و کفر از حقایق
الهیّه محروم گشتند و بدتر از هر چیز ، از نماز ، این فیض عظیم الهى ، بى بهره ماندند . زندگان آن جوامع بى نماز هستند و مرده هایشان بدون بدرقه ى نماز یا دفن مى شوند و یا به آتش مى سوزند .
ادریس و نماز
علامه ى مجلسى از حضرت صادق (علیه السلام) روایت مى کند :
* به هنگام ورود در شهر کوفه از مسجد سهله دیدن کن و در آن جایگاه مقدّس نماز بگزار و حلّ مشکلات دینى و دنیایى ات را در آن مقام از حضرت بطلب ، زیرا مسجد سهله خانه ى حضرت ادریس است . انسان بزرگوارى که در آنجا به پیشه ى خیاطى مشغول بود و نمازش را در آن جایگاه اقامه مى کرد .
آرى !آن کس که در آنجا دست نیاز به سوى بى نیاز بردارد بى جواب نمى ماند و در قیامت در کنار ادریس از مقام بلندى برخوردار خواهد بود و به خاطر عبادت و اظهار نیازمندى در آن مسجد ، از ناراحتى هاى دنیایى و شرّ دشمنان در پناه حق قرار خواهد گرفت(1) .
طبرسى بزرگوار در مجمع البیان(2) حضرت ادریس را از قدیمى ترین پیامبران خدا و جدّ پدرى نوح مى داند .
عنایت کنید که حضرت ادریس که قبل از نوح مى زیسته فرهنگش همراه نماز بوده و مکان اقامه ى نمازش چندان مقدّس و مبارک است که حضرت صادق (علیه السلام)دعاى دعا کننده را در آن مقام مستجاب مى داند .
نوح و نماز
بحار الأنوار ، این اولین کتاب بى نظیر و ارزشمند ، از حضرت باقر (علیه السلام) روایت مى کند :
* پرستش خداى یگانه و اخلاص به پیشگاه او و بى همتا دانستن حق ، که خداوند فطرت مردم را بر آن قرار داده است اصول آیین نوح بود .
پروردگار بزرگ از نوح و همه ى انبیا پیمان گرفت که او را فرمان ببرند و از شرک دورى جویند ، و نیز خداى مهربان حضرت نوح را به نماز و امر به معروف و نهى از منکر و رعایت حلال و حرام دعوت کرد(1) .
ابراهیم و نماز
ابراهیم بزرگ ـ که از او تحت عنوان بت شکن ، قهرمان توحید ، پدر انبیا ، اوّاه ، حلیم ، صالح ، مخلِص ، مخلّص ، موحّد و بیناى ملک و ملکوت یاد مى شود ـ به فرمان حضرت حق ، هاجر و فرزند شیرخواره اش اسماعیل را از شام حرکت داد و به دلالت پروردگار راه پیمود تا به جایگاه کعبه رسید . پس آن طفل شیرخوار و مادرش را بنا به خواست خداوند در آن سرزمین بى آب و علف با مختصرى طعام و پیمانه اى از آب پیاده کرد !! سپس از همسر مهربان خداحافظى کرد و اراده ى بازگشت نمود . در این وقت هاجر دامن ابراهیم را گرفت و عرضه داشت : چرا مى روى و به کجا خواهى رفت ؟ ما را در این دشت هولناک و زمین بى آب و علف به که وامى گذارى ؟
ابراهیم التماس هاجر را نادیده گرفت و با آرامشى که خاصّ عاشقان و اولیاى خداست به هاجر فرمود : اینکه تو و این طفل گرسنه را در این بیابان مى گذارم فرمان اوست .
هاجر چون این آهنگ گرم و دلپذیر را شنید به جاى خود بازگشت و در برابر حکم حکیمانه ى حق تسلیم شد و پیش خود گفت : اگر ماندن من با این کودک در این بیابان وحشتزا فرمان خداست باک ندارم ، زیرا همو حافظ و نگهبان من و کودک من است .
ابراهیم عزیز بازگشت . گو اینکه فراق فرزند که تنها چراغ زندگى او بود قلبش را سخت مى فشرد ، اما ایمان او به خداوند نیز او را از آن منطق با کمال آرامش و اطمینان دور مى ساخت و در حالى که مرکب به جلو مى راند دست به سوى حق برداشت و چنانکه قرآن مجید مى فرماید ، عرضه داشت :
* ( رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتی بِوَاد غَیْرِ ذِی زَرْع عِندَ بَیْتِکَ الُْمحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلاَةَ )(1) .
پروردگارا ! من زن و فرزند خود را در بیابانى خشک و سوزان در کنار خانه ى تو قرار دادم پروردگارا ! براى این که نماز به پاى دارند .
ابراهیم بزرگوار به نقل از قرآن مجید درخواستهاى بسیار مهمى از حضرت حق داشت . خداوند مهربان تمام دعاهاى ابراهیم را اجابت فرمود ، که از جمله ى درخواستهاى آن مرد بزرگ یکى این بود :
* ( رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلاَةِ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ )(2) .
پروردگارا ! من و فرزندانم را به پادارنده ى نماز قرار ده و درخواست مرا به پیشگاه لطف و عنایتت بپذیر .
اسماعیل و نماز
کتاب الهى درباره ى حضرت اسماعیل مى فرماید :
* ( وَاذْکُرْ فِی الْکِتَابِ إِسْماعِیلَ إِنَّهُ کَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَکَانَ رَسُولاً نَّبِیّاً * وَکَانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاَةِ وَالزَّکَاةِ وَکَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِیّاً )(1) .
اسماعیل را به یاد آر که داراى اوصاف پسندیده بود : وفادار به پیمان ، فرستاده ى حق ، حبر دهنده ى از حقایق ، و امر کننده ى زن و فرزند به نماز و زکات ، و بنده اى بود که خداوند در تمام برنامه ها از او خشنود بود .
اسحاق و یعقوب و انبیاى از ذرّیه ى ابراهیم و نماز
در زمینه ى امر حضرت حق به نماز ، به عباد شایسته اش حضرات اسحاق و یعقوب و سایر انبیاى از ذرّیه ى ابراهیم در قرآن کریم مى خوانیم :
* ( وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ نَافِلَةً وَکُلاًّ جَعَلْنَا صَالِحِینَ * وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلاَةِ وَإِیتَاءَ الزَّکَاةِ وَکَانُوا لَنَا عَابِدِینَ )(2) .
ما به ابراهیم ، اسحاق و فرزندزاده اش یعقوب را عطا کردیم و همه را صالح و شایسته و لایق مقام نبوت قرار دادیم ، و آنان را به پیشوایى خلق برگزیدیم تا مردم را به امر ما هدایت کنند ، و هر کار نیکو از انواع عبادات و خیرات مخصوصاً اقامه ى نماز و اداى زکات را به آنان وحى کردیم ، و اینان براى ما بندگان سربه فرمان بودند .
شعیب و نماز
مردم مَدیَن مردمى فاسد و طاغى و یاغى و متجاوز به حقوق حق و خلق بودند . خداوند بزرگ حضرت شعیب را در میان آنان مبعوث به رسالت فرمود ، تا آنان را از گمراهى و ضلالت نجات دهد . تعالیم ملکوتى و آسمانى شعیب را حضرت حق بدین صورت بیان مى فرماید :
* ( وَإِلَى مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْباً قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکُم مِنْ إِله غَیْرُهُ وَلاَ تَنْقُصُوا الْمِکْیَالَ وَالْمِیزَانَ إِنِّی أَرَاکُم بِخَیْر وَإِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْم مُحِیط * وَیَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِکْیَالَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَلاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَلاَ تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ * بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِن کُنتُم مُؤْمِنِینَ وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظ )(1) .
براى هدایت و راهنمایى مردم مدین برادرشان شعیب را فرستادیم . او به مردم مدین از جانب حضرت حق چنین گفت : اى جامعه ! خداى جهان آفرین را بپرستید ، زیرا جز او خدایى نیست ، و آنچه را به وسیله ى پیمانه و ترازو به مردم مى فروشید از آن کم مگذارید . من خیر شما را به شما نشان مى دهم . چرا مى خواهید از راه تقلب و خیانت به ثروت خود بیفزایید ؟ من شما را از عذاب روز فراگیر مى ترسانم ، هاى اى ملت ! پیمانه را پر بدهید ، جنس ترازویى را بدون کم گذاشتن به مشترى ارائه کنید ، و از گناه و تجاوز به حق مردم دست بردارید .
مردم مدین ! بى تردید آنچه خداوند در سایه ى مقرراتش بر شما حلال دانسته به بفع شماست اگر اهل ایمان هستید . من قدرت بازداشتن شما را از تجاوز ندارم ، وظیفه ى من تبلیغ برنامه هاى خداست و بس .
تعالیم شعیب ضامن خیر دنیا و آخرت مردم بود ، ولى جامعه ى مدین در برابر شعیب و دلسوزیهاى او موضع سختى گرفتند و نخواستند هدایت حق را بپذیرند و دست از هوا و هوس و شهوت و دنیاپرستى بردارند . و عجیب اینجاست که تمام برنامه ها و تعالیم آن بزرگمرد الهى را نتیجه ى نماز شعیب مى دانستند وبه این معنا علم داشتند که نماز ، باز دارنده ى نمازگزار از هر فحشا و منکرى است . آنان به شعیب گفتند :
* ( قَالُوا یَا شُعَیْبُ أَصَلاتُکَ تَأْمُرُکَ أَن نَتْرُکَ مَا یَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَو أَن نَفْعَلَ فِی أَمْوَالِنَا مَا نَشَاءُ إِنَّکَ لأنتَ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ )(1) .
( اى شعیب ! ما در پرستش معبودهاى پدران خود ثابت قدمیم و در برنامه هاى مالى خود آزاد ، و از هر راهى که بخواهیم ثروت به چنگ مى آوریم و به هر صورت که اراده کنیم مى فروشیم ) .
اى شعیب ! به نظر ما آنچه تو را تحریک کرده که ما را از آیین نیاکانمان برگردانى و مسیر خرید و فروش ما را عوض کنى نماز توست . به راستى تعجب آور است که با ما سر ستیزدارى در حالى که ما تو را مرد بردبار و درستى مى دانیم .
آرى ! نماز رشد دهنده و هدایتگر و بازدارنده ى از فحشا و منکرات و فساد بود ، اما مردم شهوت پرست مدین نمى خواستند در چنین حصن حصینى داخل شوند و دایره ى حیات را با این دژ محکم و حصار مستحکم از شرّ شیاطین و خطرات مصون و محفوظ بدارند .
موسى و نماز
حضرت کلیم الله که از انبیاى اولوالعزم است ، مورد عنایت خاص حضرت محبوب بود .
یاد آن حضرت و اوصاف حمیده ى او در قرآن مجید زیاد آمده است .
او زمانى که که به هدایت حضرت حق ، در مسیر مدین و مصر به وادى سینا و منطقه ى طور رسید ، براى اولین بار طنین دلرباى صداى معشوق را بدین گونه شنید :
* ( یَامُوسَى * إِنِّی أَنَا رَبُّکَ فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً«12»
وَأَنَا اخْتَرْتُکَ فَاسْتَمِعْ لِمَا یُوحَى * إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لاَ إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِکْرِی )(1) .
* اى موسى ! من پروردگار تو هستم ، کفش از پاى بیرون کن ( : از همه چیز جز من قطع علاقه نما ) ، چون هم اکنون در وادى مقدسى .
من تو را به مقام شامخ رسالت برگزیده ام ، بنابراین به آنچه به تو وحى مى شود گوش فرا ده :
منم خداى یکتا ، خدایى که جز من نیست ، پس مرا اطاعت کن و در مسیر عبادت من قرار گیر و نماز را به خاطر یاد من به پاى دار .
آرى ! نماز که همراه با شرایط ظاهرى و باطنى اقامه شود یاد حضرت محبوب را در دل زنده مى سازد و حاکمیت آن یاد را در اعمال و اخلاق مى گستراند و امنیتى همه جانبه در قلب ایجاد مى کند به طورى که انسان از شرّ شیاطین در مصونیّت الهى مى رود و از برکت آن امنیّت ، سعادت دنیا و آخرت آدمى تضمین مى شود .
آگاه باشید ! با یاد خدا دلها آرامش و امنیّت یابد .
چون امنیّت به وسیله ى نماز با شرایط و عبادتِ با حال ، حکومتش را در عرش قلب برقرار کرد ، به هنگام مرگ و سفر به آخرت ، دارنده ى قلب مطمئن مخاطب به خطاب حضرت حق مى شود و آن وقت ، مردن براى انسان از عسل شیرین تر مى گردد :
* ( یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَةً مَرْضِیَّةً * فَادْخُلِی فِی عِبَادِى * وَادْخُلِی جَنَّتِى )(2) .
اى صاحب نفس با آرامش ! به پروردگارت برگرد در حالى که راضى هستى و از تو خشنودند ، پس در عباد من وارد شو و به بهشتم درآى .
لقمان و نماز
آن بزرگمرد الهى که بر اثر تزکیه ى نفس و جهاد فى الله ، از جانب حق وجود با برکتش چشمه ى جوشان حکمت الهى شد ، در سفارشاتش به فرزند خود مى فرماید :
* ( یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاَةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزِمِ الْأُمُورِ )(3) .
اى پسرم ! نماز را به پاى دار و در جامعه اقدام به امر به معروف و نهى از منکر
کن و در برابر حوادث بردبار و صبور باش ، که تحمل و صبر در راه ارشاد مردم نشانه اى از عزم ثابت مردم بلند همّت است .
داود و نماز
علّامه ى مجلسى دانشمند کم نظیر شیعه در توضیح آیاتى که در رابطه ى با حیات با برکت داود است ، روایاتى درباره ى فضایل و محاسن و کثرت عبادات و مناجات داود ، به خصوص عشقى که از پیامبر بزرگ به نماز داشت ، نقل مى کند :
* آن حضرت در خانه ى خود محرابهاى متعددى قرار داده بود تا در جاى جاى منزلش نماز اقامه کند .
او اوقاتش را به چهار مرحله تقسیم کرده بود : روزى را براى حلّ مشکلات مردم ، روزى را براى زن و فرزندش ، روزى را براى دعا و مناجات د ر دل کوهها و کنار دریا ، و روزى را براى انس با محبوب در خلوت منزل و در کنار محراب عبادت .
امام صادق (علیه السلام) مى فرماید : در حالى که در محراب عبادتش مشغول نماز بود ، خداوند مهربان با وى سخن مى گفت(1) .
سلیمان و نماز
کتاب ارزشمند ارشاد دیلمى روایت مى کند :
* لباس سلیمان لباسى بس عادى بود ، در حالى که سلطنت و حکومت و مالى که در اختیارش بود براى احدى از گذشتگان و آیندگان مقرّر نشد .
او شبهاى خو را به نماز تمام مى کرد ، در حالى که همچون چشمه ى جوشان بهارى از دیده اشک مى ریخت . آن حضرت اداره ى امور معاشش از طریق زحمت بازوى خودش بود(1) .
علماى اهل سنّت در تفسیر آیات 30 تا 33 سوره ى ص متمایل به این معنا شده اند که سلیمان در بازدید از اسبهاى آماده براى جنگ از نماز عصرش غافل شد و به وقت غروب آفتاب متوجّه از دست رفتن نماز گشت و به این خاطر به غم و غصّه ى شدیدى دچار آمد .
آن گاه خداوند قادر آفتاب را براى او برگرداند تا نماز عصرش را در ظرف معیّن وقتش بجاى آورد !
امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حضرت باقر (علیه السلام) نظر کعب الاحبار و علماى اهل سنّت را مردود دانسته و دامن حیات باعظمت سلیمان را در تمام عمر از قضا شدن یک نماز پاک مى دانند .
در روایات شیعه آمده است که نماز سلیمان از اوّل وقت به تأخیر افتاد ، و به این جهت سخت ملول شد . حضرت حق آفتاب را به وقت عصر برگرداند تا آن مرد بزرگ الهى و آن پیامبر معصوم نمازش را به وقت فضیلتش ادا نماید(2) .
آرى ! بر اساس معرف اسلامى ـ البته معارف ملکوتى و باارزشى که شیعه نقل کرده است ـ حیات انبیاى حق از هر عیب و نقصى حتى قبل از مبعوث شدن مبرّا بوده است و پیامبرى نبوده که در عین آن همه زحمت و رنج روزانه ، نمازى از نمازهایش قضا شده باشد .

یونس و نماز
آن عبد شایسته ى حق سالها مردم نینوا را به عبادت حق و دست شستن از شرک و کفر و گناه دعوت کرد ، ولى مردم در برابر تعالیم الهى او تکبر ورزیدند و با وى به مخالفت برخاستند تا جایى که آن حضرت را از هدایت خود ناامید ساختند ، و آن جناب از حضرت ربّ جهت نابودى قوم نینوا نفرین نمود و سپس آنان را رها کرده و به جایى رفت که مردم به او دسترسى نداشته باشند .
چون به منطقه بازگشت زندگى مردم را عادى یافت ، معلوم شد جامعه ى نینوا به پیشگاه حق برگشته و عذاب را با قدرت و قوّت توبه از خود دور کرده اند .
پس ، با خشم و غضب منطقه را ترک کرد و چنانکه مى دانید از میان امواج دریا در شکم ماهى جاى گرفت . خداوند علت نجاتش را از آن زندان مهلک چنین بیان مى فرماید :
* ( فَلَوْلاَ أَنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ * لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ )(1) .
پس اگر او اهل تسبیح نبود ، هر آینه تا قیامت در شکم ماهى مانده بود .
در مجمع البیان از قول مفسّر بزرگ قتاده آمده است که منظور از تسبیح و ستایش یونس نماز بود(2) .
زکریّا و نماز
قرآن مجید در باب نماز زکریّا مى فرماید :
* ( هُنالِکَ دَعا زَکَرِیّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لى مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّة طَیِّبَةً اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ * فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلُى فِى الِْمحرابِ اَنَّ اللهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیى مُصَدِّقاً بِکَلِمَة مِنَ اللّهِ وَ سَیِّداً وَ حَصوُراً وَ نَبِیّاً مِنَ
در آن هنگام که زکریّا عنایات حق را نسبت به مریم مشاهده کرد ، عرضه داشت : پروردگارا ! مرا از لطف خویش فرزندانى پاک سرشت عطا فرما ، همانا تو اجابت کننده ى خواسته ى بندگانى .
زکریّا در حالى که در محراب عبادت به نماز ایستاده بود فرشتگان به او بشارت دادند که همانا خداوند ترا به ولادت یحیى مژده مى دهد ، فرزندى که به پیامبرى عیسى گواهى خواهد داد و خود نیز در راه هدایت مردم پیشوا و پارساست و نزد پیامبرى از شایشتگان است .
عیسى و نماز
داستان عیسى و مادرش مریم که داراى مقام عصمت و طهارت بود ، از عجایب مسائل روزگار است .
خداوند مهربان براى نشان دادن قدرت خود ، و براى عبرت دیگران و در جهت هدایت امتها به طور مکرر به واقعه ى عظیمه ى این پسر و مادرش در قرآن مجید اشاره فرموده است .
از عجایب حیات عیسى سخن گفتن او در گهواره پس از ساعاتى چند از ولادت است که در آن گفتار ، حقایق الهیّه را براى مردم بازگو کرد و به خصوص به این معنا اشاره فرمود که من مأمور به نمازم :
* ( قالَ اِنّى عَبْدُاللّهِ اتانِىَ الْکِتابَ وَ جَعَلْنى نَبِیّاً * وَ جَعَلَنى مُبارَکاً اَیْنَما کُنْتُ وَ اَوْصانى بِالصَّلوةِ وَ الزَکوةِ ما دُمْتُ حَیَّاً * وَ بَرّاً بِوالِدَتى وَ لَمْ یَجْعَلَنى جَبّاراً شَقِیّاً * وَ السَّلامُ عَلى یَوْمَ وُلِدْتُ وَ یَوْمَ اَمُوتُ وَ یَوْمَ اُبْعَثُ حَیّاً )(2)
.
عیسى در گهواره گفت : همانا من بنده ى خدایم ، به من کتاب آسمانى عنایت شده و به شرف نبوّت آراسته ام و هر کجا باشم براى جهانیان مایه ى برکت و رحمتم . من تا زنده ام دستو دارم نماز را به پاى دارم و زکات مال بپردازم . من مأمورم به مادر نیکى کنم و از شقاوت دورم . سلام حق بر من روزى که به دنیا آمدم و روزى که مى میرم و روزى که در قیامت مبعوث مى شوم . .
محمّد (صلى الله علیه وآله وسلم) و نماز
مسائلى که در باب نماز در آیین رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) مطرح است در هیچ فرهنگى مطرح نبوده است .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 23   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله ایـمـان

اختصاصی از فی توو دانلودمقاله ایـمـان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقدمه
طرح برنامه های اسلام به صورت مسلکی اجتماع و با اصولی منسجم و هماهنگ و ناظر به زندگی فردی و اجتماعی انسان ها از ضرورت های امروز است. دراین راه ، قرآن کامل ترین و موثق ترین سندی است که می توان به آن اتکا کرد. با تدبر در آیات قرآن ،که خود هدف عالی قرائت و تلاوت آن است ، همگان به عیان می بینند که قرآن کتاب زندگی و آیه های آن تماماً آیه های زندگی و حرکت است :کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الضلمات الی النور و آموزه های نظری و علمی آن پیوسته و جملگی اجزای نظامی است که در آن، انسان دارای فطرت سلیم خدایی به انسانی کامل تبدیل می شود- انسانی که هم دنیای متعادل و موفقی دارد و هم از عاقبت نیکی برخوردار است ؛ انسانی که می داند باخود و خدایش چگونه باشد و با خلق به چه سان رفتار و عمر را چگونه سپری سازد و چگونه زندگی کند:انما المومنون الذین امنوا باالله و رسوله ثم لم یرتابوا و جاهدوا باموالهم و انفسهم فی سبیل الله اولئک هم الصادقون.

اثر فرهنگ و سنت های جامعه در اخلاق
و اذا قیل لهم اتبعوامآ انزل الله قالوابل نتبع مآ الفینا علیهء ابآء نآ
بقره : 170
و چون به آنان ] ، مشرکان و کفار ،[ گفته شود: از آنچه خدا فروفرستاده پیروی کنید ؛ گویند : ] نه[ ، بلکه از آنچه پدرانمان را بر آن یا فتیم پیروی می کنیم...
به مجموعه عقاید و تاریخ و آداب و رسوم و سنت های جامعه فرهنگ می گویند که به روح و فکر افراد آن جامعه شکل می دهد و زمینه ساز نیکی ها و زشتی ها می شود . اگر آداب و عادات جامعه در جهت خوبی ها وصلاح باشد، صفات عالی انسانی رشد می کند و اخلاق افراد آن جامعه همسو با آن خواهد بود ؛ همان طور که فرهنگ های آلوده و سنت های غلط و منحرف موجب پرورش اخلاق رذیله و پست می شود.
قرآن می فرماید: وقتی از کارفران و گنه کاران می پرسیدند که چرا اعمال زشت انجام می دهید و چرا مجسمه های بی روح را می پرستید و چرا دخترانتان را زنده به گور می کنید و چرا از راه خدا پیروی نمی کنید ؛ در پاسخ می گفتند : اقوام وپدرانمان را این گونه یافته ایم.
البته آیات21سوره لقمان، 104 مائده، 78 یونس، 52 تا 54 انبیاء،74 تا76 شعراء،22تا23 زخرف نیز از جمله آیاتی است که در آنها ، تأثیر فرهنگ و سنن جامعه در اعتقادات واخلاقیات انسان‌ها بیان شده است .

در محیط پاک ، انسان های پاک پیدا می شوند
و البلد الطیب یخرج نیاته‚ باذن ربه و الذی خبث لایخرج
الانکدا کذالک نصرف الایت لقوم یشکرون
اعراف : 58
و گیاه سرزمین پاک به اذن پروردگارش بیرون می آید ؛ و از زمین
بد ، جز اندک گیاهی پدید نمی آید . این چنین ما آیات
] توحید خود [ را گوناگون می آوریم برای گروهی که سپاس می گزارند.
محیط زندگی اثر فوق العاده ای در روحیات و رفتار انسان دارد ؛ زیرا انسان طبیعتاً بسیاری از صفات و روحیات خود را از محیط کسب می کند .از این رواسلام برای سالم سازی اجتماع وحفظ سلامت آن فرایضی همچون اقامه نماز وامر به معروف ونهی از منکر و توصیه به حق وصبر راواجب کرده است تا دایماً جامعه پالایش شود. خداوند دراین آیه شریفه انسان را به گیاه و محیط زندگی او را به زمین تشبیه کرده است که اگر شوره زار باشد ، گرچه باران هم بر آن ببارد ، چیزی نمی روید ؛ اما اگر حاصل خیز باشد ، قطرات حیات بخش باران مؤثر می‌افتد وگل و سنبل می روید.

اما باید دانست که انسان محکوم محیط نیست
یعبادی الذین ءامنو ان ارضی واسعه فایای فاعبدون
عنکبوت : 56
ای بندگان من ، که ایمان آورده اید ، بی تردید
زمین من پهناور است. پس تنها مرا پرستش کنید.
قبلاً گفتیم که محیط در پرورش روحی و فکری انسان مؤثر است ، اکنون می گوییم محیط علت تامه برای خوب و یا بد بودن افراد نیست و هیچ کس نمی تواند بدی محیط زندگی خود راعلت بدی خود بداند. قرآن به مؤمنان هشدار داده است که محیط بد هجرت کنند و خود و خانواده خود را از ورطه تباهی وگناه خارج سازند ؛ زیرا محیط آلوده دشمن فضایل اخلاقی مؤثر است.
پیامبر اکرم (ص)می فرمایند: «هر کس برای حفظ دین خود از جایی به جای دیگر (اگر چه فاصله آن کم باشد) هجرت کند ، مستحق بهشت است و هم نشین محمد و ابراهیم خواهد بود .»

راز کسب محبوبیت اجتماعی ایمان و عمل صالح است
ان الذین ءامنوا و عملوا الصالحت سیجیعل لهم الرحمن ودا
مریم: 96
خدای رحمان به زودی کسانی راکه ایمان آورده و
عمل های شایسته کرده اند محبوب همه گرداند.
ایمان به خدا و عمل به آیین او جاذبه وکشش ایجاد می کند ، به طوری که حتی افراد ناپاک هم انسان مؤمن و نیکوکار را دوست دارند . در روایتی از پیامبر اکرم(ص)چنین آمده است : «هرگاه خدا بنده ای را دوست بدارد، به جبرئیل می گوید: “من فلان بنده ام را دوست دارم. تونیز او را دوست بدار”.آن گاه جبرئیل در آسمانها ندا می دهد :“ای اهل آسمان ها ، خداوند این بنده را دوست دارد . شما نیز او را بدارید.”سپس این محبت در زمین منعکس می شود »
بندگی کن تا که سلطانت کنند
تن رها کن تا همه جانت کنند

خوی حیوانی سزاوار تو نیست
ترک این خو کن که انسانت کنند

چون نداری درد درمان هم مخواه
درد پیدا کن که درمانت کنند

بنده شیطانی و دارای امید
کی ستایش همچو یزدانت کنند

سوی حق نا رفته چون داری طمع؟
همسر موسی بن سلیمانت کنند

شکر و تسلیم سلیمانت کو؟
ای که می خواهی سلیمانت کنند

از چه شهوت قدم بیرون گذار
تا عزیز مصر و کنعانت کنند

همچو سلمان در مسلمانی بکوش
ای مسلمان تا که سلمانت کنند

جوهری

در آینده ، فقط دوستی با مؤمنان سودمند است
الاخلآء یومئذ بعضهم لبعض عدو الاالمتقین
زخرف: 67
درآن روز ، دوستان – مگر پرهیزکاران – دشمن یکدیگرند.
امام علی(ع)فرمودند : «معاشره ذوی الفضائل حیوه القلوب. » زندگی و بقای دل ها در هم نشینی با فاضلان است.
گلی خوش بوی در حمام روزی
رسیداز دست محبوبی به دستم

بدو گفتم که مشکی یا عبیری
که از بوی دل آویز تو مستم

بگفتا من گلی ناچیز بودم
ولیکن مدتی با گل نشستم

کمال هم نشین بر من اثر کرد
و گرنه من همان خاکم که هستم

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 13   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله کارآموزی در شرکت زامیاد

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله کارآموزی در شرکت زامیاد دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تاریخچه شرکت زامیاد :
این شرکت در سال 1342 تاسیس شده است و فعالیتهای آن شامل : ساخت و مونتاژ خوردهای بنزینی و گازوئیلی مطابق با استانداردهای بین المللی است این کارخانه در ابتدا شامل شرکتهای زر، که تولید کننده فنرهای صفحه ای و همچنین شرکت ایران رادیاتور بوده است که در حال حاضر هر کدام از این شرکتها به صورت مستقل فعالیت می کنند. شرکت زر در سال 1349 و شرکت ایران رادیاتور در سال 1350 به بهره برداری رسیده است. از سال 1362 وانت نیسان جونیوز 2000 در کنار تولیدات رنو 5 درب جزء تولیدات سایپا شد و در سال 1364 امتیاز ساخت وانت مزبور را از شرکت زامیاد خریداری گردید که به منظور افزایش قدرت موتور نیسان جونیوز شرکت سایپا قراردادی با شرکت نیسان موتور ژاپن منعقد نمود و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته وانت نیسان با حجم موتور 2400 سانتیمتر مکعب از سال 1369 تولید می نماید تولید اصلی شرکت زامیاد همانطور که گفته شد وانت نیسان می باشد و هم اکنون در کنار این تولیدات مینی بوس ایویکو و کامیون و کامیونت ایویکو هم در این کارخانه ساخته و مونتاژ می گردد.

تاریخ بهره برداری : 1350
نوع مدیریت : دولتی
تعداد کل پرسنل پیمانکار : 780 نفر
تعداد کل پرسنل قراردادی : 219 نفر
تعداد پرسنل رسمی : 605 نفر – 1700 نفر کارگر به صورت پیمانکار و قراردادی – رسمی
قسمتهای مختلف ساختمانی شرکت زامیاد :
همانگونه که از نقشه و کروکی مشاهده می شود شرکت زامیاد از بخشهای مختلف تشکیل شده است :
1. ساختمان اداری
2. دایره فروش و تحویل
3. سوله در دست احداث ایویکو
4. فروشگاه ایویکو
5. ساختمان اداری
6. خدمات بعد از فروش
7. ترانسپورت
8. نیروگاه پست پاساژ برق
9. تعاونی مصرف
10. تولید و کمپرسور هوای فشرده
11. ضبط اوقات
12. رستوران
13. ساختمان اداری در دست احداث
14. باسکول
15. مخابرات
16. نگهبانی و بانک
17. مسجد
18. سوله دوهزار و پانصد
19. سالن تولید
20. لیفتراک
21. پمپ بنزین
22. پست برق
23. ساختمان اداری و مدیریت
24. فایبرگلاس
25. تاسیسات مرکزی
26. پست منبع آب
27. آتش نشانی
28. حسابداری
29. انبار مواد.
30. گلخانه
31. نانوایی
32. مرکز آموزش
33. پمپ آب
مواد اولیه مصرفی در شرکت :
مواد اولیه که به طور کلی در خط تولید مصرف دارد ، شامل :
1. قطعاتی که به صورت بسته بندی شده و آماده وارد شرکت می شود. CKD
2. قطعات آهنی و ورقهای فلزی
3. رنگ – لاستیک ، چوب ، مواد دتر جنتی و روغنهای روان کننده – واکس
4. مواد چربی گیر و مواد فسفاته ( از نمکهای اسید فسفریک )
5. تینر به عنوان حلال رنگها ، بتونه ( نیتروسلولز ) استون ، پودرهای P.V.C که به صورت ژل مصرف می شود.
6. فایبرگلاس ( استیرن ، کربنات کلسیم به صورت پودر ، رزینهای پلی استر – الیاف پشم شیشه و استون)
کارگاههای تولیدی داخل شرکت :
1. ساخت قطعات الف : برشکاری و قیچی ها ب : پرسکاری
2. ابزار سازی
3. مجموعه سازی
4. اتاق سازی
5. اتاق رنگ
6. تولید فایبر گلاس
7. مونتاژ شاسی ، اکسل ، موتور ودیگر قسمتهای سالم
8. تزئینات
9. باطری سازی
10. بخاری ( کارگاه جنبی )

کارگاه برشکاری :
در این کارگاه 2 قیچی هیدرولیکی 3 دستگاه از نوع پلماکس فرم بری ، یک دستگاه اره آتشی ، یک دستگاه قیچی کامپیوتری ، 3 دستگاه قیچی بادی وجود دارد ، قطعاتی که با گیوتین بریده نمی شوند. به علت شکل و حالت خاص که باید به ورقها داده شود با این دستگاه پلماکس بریده و فرم دهی می شود و برشها بعد از علامت زنی و شکل گرفتن قطعه صورت می گیرد.
از جمله مشکلات بهداشت حرفه ای در این قسمت صدای زیاد – نور کم – روغنی و لیز بودن زمین ، نداشتن حفاظ در بعضی از دستگاههای پرس و مشکلات ارگونومیکی را نام برد که در قسمت مربوطه به تفصیل توضیح داده خواهد شد.
کارگاه پرسکاری :
در این کارگاه 2 نوع پرس ، ضربه ای و هیدرولیک وجود دارد که این پرسها جهت ساختن و تغییر شکل دادن قطعات استفاده می شوند . جهت سوراخکاری از پرسهای هیدرولیک استفاده می شود . تعداد دستگاههای هیدرولیکی 12 دستگاه بوده و وزن آنها از 160 تن تا 800 تن می باشد. تعداد دستگاههای ضربه ای ( پرس سبک ) 16 دستگاه می باشد و به علاوه در این کارگاه عملیات کاردستی ( قطعاتی که توسط پرسها نمی شود بر روی آنها کار کرد. ) انجام می شود. در قسمت بالایی این کارگاه ، انواع دستگاههای خم کن هیدرولیکی دستی و ماشینی به تعداد 3 دستگاه وجود دارد . که جهت فرم دادن و خم دادن قطعات موجود می باشد. از جمله مسائل و مشکلات بهداشت حرفه ای در این کارگاه ، صدای زیاد ، نور کم ، تماس با مواد روغنی ، مشکلات ارگونومیکی ، لغزنده بودن زمین در بعضی نقاط کارگاه و دود و دمه ، مشاهده می شود.
اتاق سازی :
در این بخش قطعات ساخته شده اتاق مینی بوس و همچنین اتاق کامیون که به صورت C.K.D وارد شرکت می شود بعد از اینکه بوسیله 6 فیکسچر بزرگ ، اسکلت طرفین ، اتاق ، کف ، سقف قسمت جلو و عقب ساخته شد این قطعات روی هم مونتاژ می شوند و آهن کوبی صورت می گیرد. در قسمت اتاق سازی جلوی نیسان و بار نیسان اگر قطعات به صورت C.K.D آماده باشند آنها را در کنار یکدیگر گذاشته و در اثر جوشکاری آنها را مونتاژ می کنند ولی در حال حاضر کلیه قسمتهای اتاق و بار وانت نیسان توسط بخش پرسها و برشکاری قطعات ساخته می شود. بعد از عملیات جوش و متصل کردن بخشهای مختلف اتاق نیسان به قسمت صافکاری برده می شود و بر روی اتاق عملیات آهن کوبی و قلع کاری صورت می گیرد. و بعد از این مرحله وارد کارگاه رنگ می شود. در این قسمت انواع جوشکاری - نقطه جوش و قلع کاری وجود دارد. که از مشکلات عدیده بهداشتی این قسمت پرتوهای زیان آور مادون قرمز و ماوراء بنفش را می توان نام برد.
سالن رنگ:
در قسمت رنگ کاری ، اتاق ماشین پس از عملیات صافکاری وارد اتاق های چربی گیر و فسفاته کاری می شود. پس وارد کوره خشک کن می شود. بعد از این اتاق ، وارد کابین رنگ آستر می شود. بعد از کابین رنگ آستر وارد کابین انتظار می شود. بعد از این کابین وارد کوره خشک کن رنگ می شود . سپس وارد ایستگاه سیلر کاری ودرز گیری میشود. بعد از این مرحله وارد کابین قیر پاشی میشود که در این ایستگاه حالت براقیت که بر روی رنگ آستر ایجاد شده از بین برده میشود چون در صورت براق بودن رنگ آستر مانع چسبیدن رنگ رویه می شود. سپس توسط آب تمام اتاق را شسته پس بوسیله باد تمام ذرات گرد و غبار احتمالی و آبهای جمع شده را از روی بدنه می شویند و خشک می کنند. سپس اتاق وارد کابین رنگ اصلی میشود. رنگ کاری بوسیله پمپ و پیستوله انجام میشود . بعد از این مرحله وارد کوره رنگ می شود سپس وارد چک نهایی و تزئینات می شود.
قطعات اتاق ماشین که به هم جوش خورده اند
شستشو با مواد فسفاته
خشک کن ( کوره )
اتاق رنگ آستر
کوره خشک کن
درز گیری و بتونه کاری
قیر پاشی ( P.V.C )
کوره
سمباده زدن اتاق
شستشو با آب
خشک کردن با آب و حرارت زیاد
رنگ اصلی
چک نهایی
خروج از اتاق و سالن رنگ
« روند رنگ کاری اتاق ماشین»
کارگرانی که در بخش اتاق سازی کار می کنند با مشکلات بهداشتی نظیر صدای زیاد ، دود و دمه جوشکاری ، نکات ارگونومیکی ، تماس با اشعه های جوشکاری و نور کم مواجهه دارند.
کارگرانی که در بخش رنگ کاری و شستشو کار می کنند در معرض تماس با مواد شیمیایی نظیر فسفاتها ، مواد رنگی آنیلین دار ( الکلید ملامین ) P.V.C به صورت اسپری ، حلالهایی نظیر استون ، استیون و تینر به صورت ریوی و پوستی می باشند. از جمله مشکلات و مسائل بهداشت حرفه ای دیگر می توان به گرمای بالا به خصوص در فصل تابستان ، رطوبت و صدای زیاد در این سالن اشاره کرد .
کارگاه فایبرگلاس :
در این کارگاه از ترکیب حلالها ورزینها و استفاده از پشم شیشه قطعاتی را می سازند که فایبر گلاس گفته میشود. این قطعات شامل کاپوت ، گلگیر و بعضی قسمتهای دیگر اتاق می باشند.
مواد مصرفی در این کارگاه به شرح ذیل می باشند .
الف- مواد خام اصلی : رزینهای پلی استر ، الیاف شیشه ( پشم شیشه ) ژیلکوت که ترکیبی از رزینهای ایزوفتالیک و ارتوفتالئیک ، خمیر رنگ و پودر اورازیل تالک
ب : مواد کمکی :
1. کاتالیزور مک ( متیل اتیل کتون پراکسید )
2. تفتنات کبالت به عنوان شتاب دهنده و کاتالیزور
3. واکس ( پلی وینیل الکل )
4. مایع جدا کننده
5. استیرن ( فنیل اتیلن یا وینیل بنزن )
6. پودر اورازیل ( تالک )
7. استون ( یا دی متیل کتون یا 2- پروپانون )
8. کربنات کلسیم به صورت پودر
9. ماده رنگین ( پیگمانتهای رنگی + حلال تینر  خمیر رنگ که در تهیه فایبر گلاس از بی اکسید تیناتنیوم به جای خمیر رنگ جهت ایجاد رنگ سفید استفاده می شود.
در این کارگاه ابتدا ژیلکوت را با استون به صورت محلول قابل استفاده در می آورند .و روی سطح قالب می پاشند ، در مرحله بعد رزین را با استون مخلوط می کنند. و بعد از اضافه کردن مک و ماده شتاب دهنده کبالت ظرف مدت نیم ساعت در قالب مورد نظر می پاشند و بعد از پوشش کل سطح توسط این محلول با یک لایه پشم شیشه روی آن قرار داده و با غلطک مخصوص آنرا در قالب جای می دهند و به همین ترتیب لایه اول ، دوم و سوم و الی آخر که بسته به نوع قطر قطعه و قدرت عمل مورد نظر فرق می کند. بعد از این مرحله و گذشت زمان 72-24 ساعت قطعه را از قالب جدا می کنند . و برش کاری لازم را روی آن انجام می دهند. و سپس قطعه را وارد کوره با دمای 90-80 درجه سانتیگراد می کنند. ( به مدت زمان یک ساعت ) بعد از خروج از کوره سوراخ کاری سمباده کاری ، برروی آن انجام می شود . و در نهایت به اتاق رنگ و مونتاژ برده می شود. از جمله مسائل و مشکلات بهداشت حرفه ای در این کارگاه تماس با حلالها ، گرد و غبارات ، پشم شیشه ، چسب و رنگ می باشد.

مونتاژ شاسی ، اکسل و موتور :
اکسل و موتور به صورت آماده C.K.D وارد شرکت می شود. ولی شاسی و یالهای آن جدا بود . و در شرکت عمل جمع آوری بر روی آن صورت می گیرد. در قسمت مونتاژ شاسی ، ابتدا یالهای شاسی روی فیکسچرهای مخصوص سوار شده و بخشهای اتصال دهنده یالها در محل مخصوص بوسیله پیچ و پرچ نصب می شود. بعد از این مرحله ، دیفرانسیل و موتور در محلهای خود قرار می گیرند. در حین عبور ماشین از قسمتهای دیگر کارگاهها ، عملیات دیگری از جمله نصب کابلها ، نصب پمپ باد و غیره انجام میگیرد. بعد از نصب موتور روی شاسی ، جهت ایجاد هماهنگی در وضع ظاهری ماشین قسمتهای مونتاژ را وارد اتاق رنگ کرده و رنگ یکسانی به شاسی موتور و کلیه قسمتها به غیر از اتاق می زنند. بعد از خروج اتاق از واحد تزئینات آنرا روی شاسی سوار کرده و پس از انجام عملیات و چک نهایی ، ماشین از انتهای خط خارج می شود.
ابزار سازی :
در این کارگاه قطعات مورد نیاز قسمتهای دیگر شرکت و همینطور قطعات مورد نیاز دستگاههای خط تولید ساخته شده و عملیات لازم روی آنها صورت می گیرد.که دارای دستگاههای تراش سبک و سنگین صفحه تراش و فرز سبک و انواع دریل و اره نواری ، دستگاههای تراش کامپیوتری و پیشرفته NC و C.N.C می باشد که دستگاههایی که طبق برنامه عمل تراش را انجام می دهند این دستگاهها دارای سرعت و وقت بالایی هستند.از جمله مشکلات بهداشتی در این کارگاه می توان به نور کم ، تماس با میستهای آب و صابون و روغنهای روان کننده ، صدا ، دود و دمه اشاره کرد.
بررسی سروصدا در محیط کار Noise Accessment in the workplace
مقدمه :
صدا از دسته عوامل فیزیکی زیان آور است که در داخل و خارج از کارگاهها مسئله بهداشتی مهمی را بوجود می آورد لذا باید آنرا بدقت مد نظر قرار داد تا بتوان به موقع از خطرات احتمالی که ممکن است ایجاد کند ، جلوگیری کرد. اگر چه در روستاها با صدایی که بدست بشر ایجاد شده و یا ایجاد می شوند. متفاوت می باشد. از طرفی این صداها به مراتب ضعیف تر از صداهای ایجاد شده در مراکز شهری ، صنعتی هستند. در حال حاضر بزرگترین منبع ایجاد سروصدا در جوامع شهری عبارتند از : وسایل حمل و نقل زمینی ، هوایی ، دریایی و کارخانه های صنعتی .
کلمه سروصدا برای بیان صداهای ناخواسته ای بکار می رود که ناراحتی و اعتراض شنونده آن را به دنبال داشته باشد اگر چه عکس العمل افراد نسبت به سروصدا یکسان نیست ولی اگر سروصدا بلند و به مدت زیادی ادامه یابد. بدون شک به تعداد افرادی که از آن ناراحت می شوند ، افزوده می شود . در مورد سروصدای صنایع مشکل اصلی ناراحتی کارگران نیست بلکه اثرات سوء آن بر کارگران مانند سنگیی گوش یا کری شغلی غیر قابل جبران ، تاثیر سوء بر اعصاب و روان ، دستگاه قلب و روان و غیره می باشد. اگر چه ضایعات گوش زیاد و ناشی از عوامل مختلف می باشد اما سروصدا نیز به عنوان یک عامل مشخص می تواند با توجه به مدت زمان تماس و فاکتورهای مستعد کننده دیگر بر سیستم شنوایی انسان تاثیر سوء بگذارد. بطوریکه کری شغلی ناشی از صدا که غیر قابل برگشت می باشد از جمله بیماریهای ناشی از کار محسوب می شود.

اثرات و مداخلات سروصدای زیاد بر انسان :
1. اثر بر روی دستگاه شنوایی
2. تداخل با مکالمه
3. اثر بر روی اندام بینایی
4. اثر بر روی سیستم تعادلی
5. ناراحتی اجتماعی
6. اثرات عصبی
7. اثر روی الکترولیت های بدن
8. اثرات جانبی شامل کاهش راندمان کار و افزایش ریسک حوادث
9. اثرات روانی ( هیجان و تحریک پذیری )
10. اثرات فیزیولوژیک عمومی به طوریکه صدا ، باعث تحریک عصبی شده و ضربان قلب ، فشار خون- و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این موارد برای کسانی که دارای بیماریهای قلب و عروق هستند و همچنین زنان باردار بسیار خطرناک است.

تعریف صوت ( Sound ) :
صوت از ارتعاش اجسام در یک محیط مادی کشسان ( لاستیک ) بوجود می آید . و ایجاد صوت در هوا ناشی از کم و زیاد شدن متناوب فشار جوی است. پس صوت در خلاء منتشر نمی شود. و برای انتشار آن نیاز به یک محیط عادی است . صوت مانند سایر پدیده های فیزیکی دارای فاکتورهایی است که به شرح آنها می پردازیم .
الف : فرکانس : به تعداد نوسانات انجام شده در یک واحد زمانی ( در اینجا ثانیه ) فرکانس اطلاق می شود. و واحد آن هرتز ( HZ ) یا سیکل در ثانیه است و فرکانس های صوتی قابل درک برای انسان در محدوده HZ 20000-20 قرار دارند.
ب : شدت صوت مقدار انرژی است که در واحد زمان از سطح عمود بر مسیر انتقال صوت می گذرد و واحد آن وات بر متر مربع می باشد.
ج : سرعت صوت : مقدار انرژی است که در واحد زمان از واحد سطح عمود بر مسیر انتقال صوت می گذرد. و واحد آن زمان می باشد. سرعت صوت در هوای صفر درجه سانتیگراد 331 متر بر ثانیه بوده و به ازاء افزایش هر یک درجه سانتیگراد به دمای هوا سرعت صوت 6/0 متر بر ثانیه افزایش خواهد یافت. از عوامل موثر در سرعت صوت می توان چگالی محیط و الایسته محیط اشاره کرد.
فشار صوت و تراز فشار صوت Sound Presseure and Sound Pressure Level
فشار صوت عبارت است از تغییرات فشار در یک سیال که تعادل فشار سیال به علت ورود صوت به آن به هم خورده است . یا به عبارت دیگر فشار صوت در هر نقطه عبارت است از نیرویی است که به وسیله موج صوتی بر واحد سطح وارد می شود. چون عکس العمل گوش نسبت به صوت لگاریتمی است به جای فشار صوت ، از لگاریتم آن نسبت به یک مبنای انتخابی استفاده می شود. که به تراز فشار موسوم است و تراز فشار صوت لگاریتمی نسبی مقدار فشار صوت می باشد و آنرا به SPL نشان می دهند . که فشار مبنا برابر است با 0002/0 نیوتن بر متر مربع واحد تراز فشار صوت بدین ترتیب دسی بل (dB ) خواهد بود. تراز فشار تصحیح شده ای که منطبق بر سیستم شنوایی انسان است را با dbA نشان می دهند که منظور از A نوع شبکه نمونه برداری است که منطبق بر سیستم شنوایی و قدرت شنوایی طبیعی انسان است.

انواع صوت از نظر زمان تناوب :
اصوات در مرحله تولید و انتشار خود ممکن است به اشکال مختلف وجود داشته باشند که این اشکال را می توان بر اساس تغییرات دامنه صوت به صورت زیر تقسیم بندی کرد :
الف : اصوات پیوسته
ب : اصوات ضربه ای یا کوبه ای
اصوات پیوسته : Continuous Noise
به اصواتی اطلاق می شود که در طول مدت زمان انتشار خود وقفه نداشته باشند. اصوات مکالمه و صدای صنعتی اغلب از این گروه هستند. این گروه خود به سه دسته زیر تقسیم میشوند.
الف – اصوات یکنواخت :
در این گروه تراز فشار صوت تغییرات قابل ملاحظه نداشته و اغلب کمتر از 5 دسی بل است.
ب _ اصوات متغیر زمان :
در این دسته تغییرات تراز فشار صوت در طول زمان بین 15- 5 دسی بل است.
ج – اصوات منقطع یا نوبتی : در این دسته تغییرات تراز فشار صوت بیش از 15 دسی بل در طول زمان است.
2- صدای ضربه ای یا کوبه ای impactor impuisire Noise :
تقسیم بندی آلاینده های شیمیایی بر اساس اثرات فیزیولوژیکی :
1. تحریک کننده ها : این مواد دارای اثرات سوزاننده و تاول زا و موجب التهاب مخاط سطحی می گردند، فاکتور غلظت در این مواد اهمیت بیشتری نسبت به فاکتورهای دیگر دارد. بعضی از مواد التهاب آور در قسمت فوقانی دستگاه تنفس اثر می گذارند . مثل فرمالدئید ، آمونیاک و هیدروژن کلراید بعضی از مواد محرک در قسمت تحتانی دستگاه تنفس اثر می گذارند مثل نیتروژن در اکساید و فشون ، قسمتی از مواد محرک هم روی قسمت فوقانی و تحتانی اثر می گذارند مثل برم ، کلر و ازن .
2. خفگی آورها : که موجب اختلا در عمل اکسیداسیون نسوج می شوند و دو دسته هستند:
الف : خفگی آورهای ساده مثل نیتروژن – دی اکسی کربن – متان .
ب: خفگی آورهای شیمیایی: مثل سیانوژن – نیتریتها – مونوکسید کربن و هیدروژن سیانید ، هیدروژن سولفور ، و غیره .
3 0 بیهوش کننده ها و مخدرها : این مواد عوارض شدید سیستمیک ایجاد نمی کند و دارای اثرات رخوت آور روی سلسله اعصاب مرکزی می باشند. مثل هیدروکربورهای استیلنی ، هیدروکربنهای اولیتنی – اتیل اتر – پروپان – استن و غیره .
4 0 سموم سیستمیک : این سموم موادی هستند که باعث صدمات ارگانیک به یک یا چند عضو می شوند مثل هیدروکربنهای هالوژنه همچنین باعث تخریب سیستم خونساز ( هماپوئتیک ) بدن می شود مثل بنزین و فنول . ضمنا سموم عصبی ( کربن دی سولفاید و ... ) فلزات سمی ( سرب و جیوه ) و مواد سمی غیر معدنی ( آرسنیک و فسفر ) نیز جزء این گروه هستند .
5. سایر مواد معلق غیر از سموم سیستمیک : شامل گرد و غبارهایی که تولید فیبروز می کند سیلیس و آزبست ) گرد وغبارهای بی اثر ( کربن و گرد وغبارهای آلرژیک ( چوب ، زرین و غبارات آلی ) هستند. و قطعات مورد برش ، وضعیت جوشکاری و پوشش قطعه مورد جوشکاری دارد. همچنین فیوم ها هنگام ورود به ناحیه تنفسی میل ترکیبی زیاد با اکسیژن موجب تجمع این گاز در هوای اطراف خود می شود که با عملکرد طبیعی ریه تداخل پیدا کرده موجب عفونت مجاری تنفسی می شود . دمه های فلزی به علت تجمع آب در اطراف آنها موجب ورم کبدی می شود (پتی ) به طور کلی مقدار آسیب ناشی از دمه های فلزی ، بستگی به طول مدت تماس ، اندازه ذرات و خصوصیات شیمیایی دمه دارد.
گازهای ناشی از جوشکاری :
1. انیدریک ازت ، اکسید نیتریک ، دی اکسید ازت
2. منوکسید کربن
3. ازن
4. فسژن
5. فسفین
دمه های ناشی از جوشکاری :
1. اکسید آهن
2. اکسید منیزیم
3. مولبیدن
4. کرومیوم
5. اکسید کارمیوم
6. اکسید مس
ب: تولوئن : وزن مولکولی : 13/92 وزن مخصوص : 86 /0 نقطه جوش : 6/110
فشار بخار در : mmHg 8

بررسی ایمنی عمومی
1- ایمنی در صنعت
مقدمه : توسعه روز افزون صنایع و ایجاد واحدهای عظیم تولیدی ، صنعتی و کشاورزی و بهره برداری سریع از معادن جدید از یک طرف و استفاده از مواد شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی گوناگون و کاربرد وسیع مواد رادیو اکتیو در صنایع مختلف از طرف دیگر موجب شده است که مسائل جدیدی از نظر مخاطرات بالقوه صنعتی و حوادث ناشی از کار و بیماریهای حرفه ای مطرح شده و کارشناسان و متخصصین بهداشت حرفه ای و حفاظت صنعتی را در کنار مدیران صنایع به فکر چاره اندیشی در این خصوص بیندازد . همه ساله بسیاری از هموطنان ما در گوشه و کنار کشور اسلامیمان به علت حوادث ناشی از کار و یا بیماریهای ناشی از عوارض محیط کار جان خود را خود را از دست داده و یا دچار مسمومیت ها و معلولیت های گوناگون می شوند. بنابر آماری که از سوی سازمان تامین اجتماعی گزارش شده است مجموعا 14074 سانحه در محیط کارخانه ها و کارگاههای تحت پوشش بیمه اتفاق افتاده است . تعداد روزهای از دست رفته در اثر حوادث ناشی از کار در سال مزبور بالغ بر 300 هزار روز بوده است. طبق نظر کارشناسان سازمان مزبور بیشترین نوع حادثه و آسیب دیدگی کارگران بیمه شده در اثر ضرب خوردگی بوده است. در سال مورد بررسی بیش از 53 میلیون تومان بابت غرامت دستمزد ایام بیماری ناشی از کار و بیش از 8 میلیون تومان بابت غرامت نقص عضو ، که بر اثر حوادث ناشی از کار بوجود آمده پرداخت شده است. پس به این ترتیب میزان زیانی که از این طریق متوجه نسل جوان و سازنده می شود، حائز اهمیت است. پس با توجه به موارد فوق الذکر ضروری است در کلیه کارگاهها با اتخاذ سیاست های مدیریت ایمنی و بهداشت کار و سازماندهی و تکمیل تشکیلات لازم و فراهم نمودن امکانات و تسهیلات در پیشبرد امر ایمنی و بهداشت کار کوشید تا از سویی حوادث و آسیب های ناشی از کار را تقلیل یابد و از طرف دیگر با ارتقاء و بهبود شرایط محیط کار وضعیت مناسب برای افزایش راندمان کمی و کیفی تولید و کم کردن هزینه ها را فراهم آورد.
تشریح وضعیت ایمنی صنعت ، کمیته ایمنی و شرایط اجرای آن :
به منظور تامین مشارکت کارگران و کارفرمایان و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار، صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور ، در کارگاههای مشمول و همچنین پیشگیری از حوادث و بیماریهای ناشی از کار ، حفظ و ارتقاء سلامتی کارگران و سالم سازی محیطهای کار ، تشکیل کمیته های حفاظت فنی ، بهداشت کار ، با رعایت ضوابط و مقررات مندرج در آئین نامه کمیته ایمنی الزامی است. در کارگاههایی که دارای 25 نفر کارگر به بالا باشند کارفرما مکلف است کمیته ای به نام کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار در کارگاه با اعضاء ذیل تشکیل دهد.
1. کارفرما یا نماینده تام الاختیار او
2. نماینده شورای اسلامی کار یا نماینده کارگران کارگاه
3. مدیر فنی و در صورت نبودن او یکی از سر استادکاران شرکت
4. مسئول حفاظت فنی
5. مسئول بهداشت حرفه ای
وظایف کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار به شرح ذیل می باشد .
1. طرح مسائل و مشکلات حفاظتی و ایمنی و بهداشتی در جلسات کمیته و ارائه پیشنهادات لازم به کارفرما جهت رفع نواقص و سالم سازی محیط کار
2. انعکاس کلیه ایرادات و نواقص حفاظتی و بهداشتی و پیشنهادات لازم جهت رفع آنها به کارفرمای کارگاه
3. همکاری و تشریک مساعی کارشناسان بهداشت حرفه ای و بازرسان کار جهت اجرای مقررات حفاظتی و بهداشت کار
4. توجیه و آشنا سازی کارگران نسبت به رعایت مقررات و موازین بهداشتی و حفاظتی در محیط کار
5. همکاری با کارفرما در تهیه دستورالعملهای لازم برای انجام کار مطمئن ، سالم و بدون خطر و همچنین استفاده صحیح از لوازم و تجهیزات بهداشتی و حفاظتی در محیط کار
6. پیگیری لازم به منظور تهیه و ارسال صورت جلسات کمیته و همچنین فرمهای مربوطه به حوادث ناشی از کار و بیماریهای ناشی از کار به ارگانهای مربوطه
7. پیشنهادات به کارفرما جهت تشویق و تنبیه کارگرانی که در امر حفاظت فنی و بهداشت کار علاقه و جدیت دارند.
8. پیگیری لازم در انجام معاینات دوره ای و قبل از استخدام به منظور پیشگیری از ابتلاء کارگران به بیماریهای ناشی از کار و ارائه نتایج حاصله به مراکز بهداشت مربوطه و غیره .
9. اعلام موارد مشکوک به بیماریهای حرفه ای از طریق کارفرما به مراکز مربوطه و همکاری در تعیین شغل مناسب برای کارگرانی که به تشخیص شورای پزشکی به بیماریهای حرفه ای مبتلا شده و یا در معرض ابتلاء به آنها قرار دارند.
10. جمع آوری آمار و اطلاعات مربوطه از نقطه نظر مسائل حفاظتی و بهداشتی و تنظیم و تکمیل فرم صورت نواقص موجود در کارگاه
11. بازدید و معاینه ابزار کار ، وسائل حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و نظارت بر حسن استفاده از آنها
12. ثبت آمار حوادث و بیماریهای ناشی از کار کارگران و تعیین ضریب تکرار ، و ضریب شدت سالانه حوادث
13. نظارت بر ترسیم نمودار میزان حوادث و بیماریهای حرفه ای و همچنین نصب پوسترهای آموزشی و بهداشتی و حفاظتی در محیط کار
14. اعلام کانونهای ایجاد خطرات حفاظتی و بهداشتی در کارگاه
15. نظارت بر نظم و ترتیب وآرایش مواد اولیه و محصولات و استقرار ماشین آلات و بازرس کار به نحو مطلوب و ایمن و همچنین تطابق صحیح کار و کارگر در محیط کار
16. تعیین خط مشی روشن و منطبق با موازین حفاظتی بر حسب شرایط اختصاصی شرکت جهت حفظ و ارتقاء سطح بهداشت و ایمنی محیط کار و پیشگیری از ایجاد حوادث احتمالی و بیماریهای شغلی
17. تهیه و تصویب و صدور دستورالعملهای اجرائی حفاظتی و بهداشتی جهت اعمال در داخل شرکت در پیشگیری از ایجاد عوارض و بیماریهای ناشی از عوامل فیزیکی و شیمایی و بیولوژیکی و روانی محیط کار
در واحد ایمنی و بهداشت کارخانه زامیاد دو نفر کارشناس بهداشت حرفه ای و یک بهداشت کار جهت کنترل و مشاوره در کلیه مسائل مربوط به ایمنی و بهداشت فعالیت می کنند. این واحد فعالیت خود را به صورت مرتب و موثر از چند سال پیش شروع کرده و خدمات زیادی در ارتباط با ایمنی و بهداشت برای پرسنل شرکت ارائه کرده است در شرکت زامیاد کمیته حفاظت و بهداشت هر ماه با شرکت اعضاء مربوطه تشکیل و پیرامون مسائل مربوطه نظرخواهی و تصمیم گیری می شود.
نظم و نظافت کارگاهی ( House Keeping ) : نظم و نظافت کارگاهی شاید به نظر ساده آید ولی یکی از فاکتورهایی است که در پیشگیری از حوادث و کاهش مهم و موثر می باشد. عدم نظم و نظافت کارگاهی شرایط غیر ایمن زیادی را که پتانسیل خطر زایی را دارند ، بوجود خواهد آورد . که این موضوع در اکثر کارگاههای کارخانه و محوطه شرکت رعایت نمی گردد. در اکثر کارگاههای مونتاژ قطعات تولیدی و مواد و وسایل مثل تخته ها و جعبه های خالی آنها در کف سالن رها می گردد در محوطه شرکت محصولات و مواد اولیه به صورت فله ای و بدون نظم قرار می گیرند – پالت های مختلف قطعات تولیدی مشکلات فراوانی در محوطه درست کرده است که توصیه می شود کمیته ویژگی را جهت سازمان دهی تهیه و با نظارت واحد بهداشتی و ایمنی ساماندهی داده شوند.
رنگها و کاربرد ایمن آنها در صنعت : یکی از موارد مهم اصول ایمنی آموزش ایمنی رنگها و علایم ایمنی در محل کار می باشد که با دانستن آن می توان از بسیاری از حوادث و خطراتی که در اثر اشتباه کاری پیش می آید جلوگیری به عمل آورد. کمیسیون بین المللی کار تعیین استانداردها با همکاری دفتر بین المللی کار مقررات بین المللی رنگهای حفاظتی را تدوین نموده در این مقررات :
رنگ زرد لیموئی : برای نشان دادن خطر بکار می رود.مثلا در صورتیکه حفاظ قسمتی از ماشین موقتا برداشته شده باشد با این رنگ به آسانی مشخص می شود.
رنگ قرمز : علامت توقف و موارد مربوط به مبارزه با آتش سوزی را نشان می دهد.
رنگ سبز : نشان دهنده راههای تخلیه و راههای فرار اضطراری ، پستهای کمکهای اولیه ، اجازه عبور وسایل نقلیه و بطور کلی معرف تاسیسات حفاظتی است. همچنین به عنوان نشانه ایمنی و سلامتی به کار می رود .
زرد – سیاه : هرگونه انسداد یا موانع مثلا ستون و یا سایر اشیاء ثابت تا ارتفاع یک متری از رنگ آمیزی زرد – سیاه استفاده می کنند و راههای عبور معمولا با رنگ سفید نشان داده می شود.
- محل عبور و مرور عادی در کف کارگاه با خطوط سفید و موازی نشان داده می شوند .
از رنگها همچنین برای وجه تمایز محتوی کپسولهای آتش نشانی به عنوان ظروف تحت فشار استفاده می شود.
( کپسول آبی رنگ محتوی آب – کپسول زردرنگ محتوی کف – کپسول قرمز رنگ محتوی پودر خشک – کپسول سیاه محتوی Co2 و کپسول سبز حاوی BCF و ضمنا پتوی خاموش کننده آتش بیشتر جلد قرمز رنگ دارد در ارتباط با انتقال اطلاعات ساده، اخطاری – دستوری و اورژانس از رنگهای موجود بر طبق نور استفاده می شود ( استاندارد ISO )
1. متن رنگی قرمز برای اعلام پرهیز از انجام فعل و تصویر مندرج در آن زمینه رنگی
2. زمینه آبی به مفهوم اجبار و دستور به انجام فعل دیکته شده
3. مثلث زرد : به مفهوم هشدار و اعلام امکان وقوع خطر و حادثه Danger
4. مربع سبز رنگ : نمایانگر Safty Action ( انجام دادن آن ایمن است )
علامت جهانی ایمنی صلیب سبز رنگ است ولی در کشور ما حلال سبز رنگ است.

ایمنی برق
مقدمه :
ایمنی برق : در تاسیسات الکتریکی مسئله ایمنی به علت خطرات آنی و غیر قابل جبرانی که دارد بسیار مهم بوده و یک از موضوعات مهمی است که اخیرا به علت گسترش صنایع اتوماتیک مورد توجه کلیه کسانی که به طریقی در تاسیسات الکتریکی، شبکه ها و دستگاههای الکتریکی کار می کنند و لذا به علت ضرورت و اهمیت این مسئله در سلسله مراتبی موضوع ایمنی در مقابل برق گرفتگی و در رابطه با آن اقدامات حفاظتی در شبکه های الکتریکی و دستگاههای برقی در مقام پیشگیری و همچنین اقدامات لازم جهت علاج برق گرفتگی مورد بحث قرار خواهد گرفت.
علل برق گرفتگی : خطرات مختلف ناشی از برق وجود دارد که دستگاههای برقی ، مولدهای موتور ، سیمهای برق و بالاخره اشخاص را تهدید می کند. علل خطرات را می توان به شرح زیر تقسیم نمود.
1. اتصال زمین نامطلوب :
هنگامی ایجاد می شود که یک هادی حاصل جریان برق دار در اثر بروز عیب در سیستم به زمین متصل گردد.
2. اتصال کوتاه : تماس ناخواسته دو سیم بدون عایق به یکدیگر باعث می شود که جریان شدیدی از مدار عبور کند و باعث گرم شدن زیاد سیمها و در برخی موارد موجب آتش سوزی می گردد. و باعث ایجاد یک اختلاف پتانسیل بین بدنه و زمین می شود.
عوامل موثر در برق گرفتگی :
1- نوع جریان : جریان الکتریکی به دو دسته مستقیم ( D.C ) و متناوب ( AC ) تقسیم می شود. مقاومت بدن در مقابل جریان متناوب کمتر است پس در شرایط یکسان در جریان متناوب شدت جریان بیشتری از بدن عبور می کند و در نتیجه خطرناک تر است.
2- فرکانس جریان : در فرکانسهای خیلی بالا انرژی برق هدف گرمایش بدن می شود و احتمال ایجاد شوک الکتریکی بسیار کم است. البته نتایج تجربی نشان می دهد که نقطه اوج خطر در فرکانسهای 60-50 هرتز می باشد و در خارج از این محدوده خطر کمتر است.
3- مسیر جریان : برق ممکن است از مسیرهای گوناگون عبور کند و در هر مسیر مقداری از جریان در قلب عبور کند. هر چه درصد عبور جریان از قلب بیشتر باشد میزان خطر نیز بیشتر است.
حفاظت دهی در مقابل برق گرفتگی :
همانطور که گفتیم در صورت اتصال یک سیم به بدنه دستگاه اختلاف پتانسیل بین بدنه و زمین بوجود می آید. حال اگر شخصی بدنه دستگاه را لمس نماید. بین محل تماس این شخص و زمین اختلاف ولتاژی به وجود می آید که چناچه اختلاف آن از 65 ولت بیشتر شود برای او خطرناک خواهد بود. زیرا معمولا مقاومت بدن یک شخص حدود 3000-1300 اهم می باشد. و عبور جریان بیش از 50 میلی آمپر از بدن انسان خطر مرگ را در بر دارد . با توجه به مطالب گفته شده به شرح روشهایی جهت محافظت در برابر برق گرفتگی می پردازیم .
1- حفاظت سیمها و کابل ها :
این بخش از حفاظت با انتخاب صحیح فیوز قابل بررسی است. فیوز یک وسیله ارزان قیمت در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار است که در مسیر سیم فاز قرار گرفته و به عنوان محافظ موضعی در مسیر الکتروموتورها مورد استفاده قرار می گیرند.
2- حفاظت موتورها :
از آنجا که بیشتر مصرف کننده ها خصوصا مصرف کننده های 3 فاز در مراکز صنعتی ، موتورهای 3 فاز در راه اندازی یک موتور الکتریکی به کنتاکتور ، رله فیوز احتیاج داریم . حفاظت موتورها با انتخاب صحیح هر یک از اجزای فوق با توجه به قدرت و سایز مشخصات موتور تامین می شود.
3- حفاظت از طریق سیم اتصال به زمین :
در این نوع حفاظت آن قسمت هادی دستگاه که با شبکه تغذیه ارتباط الکتریکی ندارند. توسط سیم به زمین وصل می شوند . تا موقعی که اتصال بدنه در دستگاه الکتریکی دستگاه به بدنه آن اتصال پیدا کند. جریانی از بدنه دستگاه به نقطه صفر ترانسفورماتور شبکه ، از طریق سیم وصل شده به زمین جاری می شود. مقدار این جریان باید به اندازه ای باشد تا جریان خط ، باعث قطع سریع وسیله حفاظتی ( مثلا فیوز شده ) و ولتاژ تماس قطع گردد. مقدار مقاومت زمین باید حداکثر 37/0 اهم باشد تا جریان خطا باعث قطع سریع فیوز شود. البته بهتر است که این مقدار کمتر باشد ، زیرا تجربه نشان داده که در طول زمان احتمال افزایش آن وجود دارد.
4- حفاظت موتورها از طریق کلید : کلید وسیله حفاظتی مطمئنی است که برای قطع اضطراری مدار بکار میرود .
5- حفاظت از طریق ولتاژ کم : همانطور که گفتیم تماس با ولتاژ بالای 65 ولت بسیار خطرناک است اما زیر آن و حدود 50 ولت کاملا بی خطر می باشد. به همین جهت در بعضی موارد می توانیم از مصرف کننده هایی با مشخصات تغذیه ای 50 ولت استفاده نمائیم .
6- حفاظت توسط عایق مضاعف : یعنی عایق نمودن اضافی قسمتهای الکتریکی مدار مانند ترمینالها ، کلیدها و موتور دستگاهها
7- حفاظت به وسیله ترانسفورماتورهای مجزا کننده :
این ترانسفورماتور سیم نول را از زمین جدا می کند به طوریکه سیمهای نول بعد از ترانسفورماتور دارای اختلاف فشار الکتریکی با زمین نمی باشد.و زمین در برابر آنها عایق است. و زمین دیگر حالت نول ندارد و اگر شخصی به تنهایی سیم فاز و نول را در دست گیرد برق از بدن او عبور نمی کند. باید توجه داشت که ترانسفورماتور حفاظتی ، حتما دارای دو سیم پیچ جدا از یکدیگر باشند تا در صورت پیدا شدن اتصال بدنه در مصرف کننده ولتاژ تماسی بین محل تماس و زمین وجود نداشته باشد.
8- حفاظت از طریق رله دیفرانسیل : رله دیفرانسیل روی موتورها و مصرف کننده ها نصب شده و روی اختلاف جریان ورودی و جریان خروجی دستگاه عمل کرده و در صورت ایجاد اتصال بدنه در دستگاه و مدار جریان ، خطا به زمین ، میزان جریان خروجی از دستگاه کمتر از جریان ورودی می شود. جریان ورودی و خروجی که در دو سیم پیچ که در جهت مخالف یکدیگر پیچیده شده می رود. در حالت عادی که اتصال بدنه بوجود نیامده جریان در هر دو سیم پیچ مساوی بوده و حوزه مغناطیسی ایجاد نمی شود . ولی در اثر ایجاد اختلاف بین دو جریانی که در این دو سیم پیچ می رود. حوزه مغناطیسی ایجاد شده و هسته مغناطیسی باعث قطع مدار می گردد. زمان قطع مدار حدود 3 0/0 ثانیه بوده و بدین طریق اتصال به بدنه را در این مدت کوتاه قطع می کند.
9- حفاظت از طریق هم بندی یا اطاقهای هم پتانسیل :
در برخی موارد می توان برای حفاظت افرادی که در اطاقهای کاملا فلزی کار می کنند. بدنه اطاق را به سیم فاز وصل کرد و یا اینکه بوسیله یک سیم همه بدنه های فلزی دستگاهها و سیستمهای لوله کشی آب و شوفاز و مانند آن را به یکدیگر وصل نمود که در یک چنین محیطهایی افراد تحت اختلاف سطح الکتریکی قرار نمی گیرند.
10- بازرسی مداوم به منظور اطمینان از سالم بودن عایق بندی کابلها و همچنین کوتاه کردن سیمهای رابط
11- حفاظت از طریق ایزوله کردن شخصی : در این روش کارکنان را بوسیله دستکش ، کفش و لباس حفاظتی که از مواد عایق ساخته شده اند در مقابل ورود جریان از بدن کف محل کار را با مواد عایق مانند فرش لاستیکی یا زیر پاییهای عایق می پوشانند.
بررسیهای سیستم برق شرکت :
در طی بررسیهای انجام یافته مشخص شد که در چندین کارگاه مثل ابزارسازی و مونتاژ نیسان چاره ارت دارد و دستگاههای موجود در هر سالن به توسط یک سیم ارت به هم وصل شده به چاره ارت آمده اند. گفتنی است اسکلت فلزی و ستونهای شرکت همه به چاه ارت وصل شده و دریای ارت درست شده است بطوریکه در صورت عمل نکردن یک چاه، چاه بعدی برق را هدایت می کند. در این مورد که آیا چاهها مقاومت استاندارد هدایت جریان الکتریکی را دارد. آزمایش انجام نشده است ولی طبق گفته کارشناس برق شرکت چاه با توجه به قدیمی بودن کارایی لازم را دارند که پیشنهاد می گردد . ماهانه و یا هر چند مدت یکبار مقاومت سیمهای ارت و چاهها اندازه گیری و کنترل گردد. در بازرسی از سالنها مشاهده گردید که جلوی تابلوی برق فرش لاستیکی عایق وجود ندارد. سیم کشی های داخل سالن در بعضی از مناطق مثل مونتاژ نیسان کاملا ایمن نبوده و احتمال خطر وجود دارد. دستگاههای واحد پرس از برق 3 فاز استفاده نموده و هر کدام از دستگاهها دارای فیوز جداگانه ای می باشند. مسئله مهم در این مورد قرار دادن یک زیر پایی عایق برای اپراتورهای این دستگاهها می باشد که در بسیاری از موارد رعایت نشده و بعضا مشاهده گردیده که یک زیر پایی آهنی مورد استفاده قرار گرفته است. در بسیاری از نقاط مثلا در کنار ستونها موجود در کارگاهها سیم ها و کابل های برق رها شده و هیچگونه حفاظتی روی آنها صورت نگرفته است. که توصیه می شود کلیه سیمهای برق باید دارای روپوش عایق بوده و از پیچیده شدن آنها به دور اشیاء تیز و برنده اکیدا خودداری شود. تابلوهای برق درون محفظه قفل دار قرار نگرفته و در دسترس همه می باشد که احتمال خطر وجود دارد. در بعضی نقاط برای اتصال سیم های برق به پریز از دو شاخه استفاده نشده و دو سر سیم در درون پریز قرار داده شده است . فیوزها و کلیدهای برق به علت قرار گرفتن قطعات و لوازم در ارتفاع های زیاد و کنار دیوارها در قسمت پشت قرار گرفته و دسترسی به آنها در مواقع ضروری و مشکل است. سیم کشی هایی که در ارتفاع کمتر از 5/2 متر از سطح زمین یا کف کارگاه واقع شده اند باید حصارکشی شده و یا در داخل لوله هایی از جنس فولاد یا هر ماده دیگر که در برابر ضربه و صدمات ناشی از آن استحکام کافی داشته باشند قرار داشته باشند قرار داده شوند. سیم های نول ، حفاظت کننده و جبران کننده باید به وضوح از سایر سیمها متمایز شود.

ایمنی ماشین آلات
ایمنی وسایل پرتا :
دستور العملهای ایمنی هنگام کار با ابزار آلات دستی :
الف ) کار با پیستوله نقاشی
1- هنگام کار با پیستوله نقاشی باید از ماسک تنفسی مناسب استفاده گردد.
2- هنگام کار پیستوله را طوری باید تنظیم نمود که غبار زیادی تولید ننماید.
3- به منظور پاک کردن کابین های رنگ کاری و محلهای مشابه از استعمال هوای فشرده و مایعات قابل اشتعال باید جلوگیری شود.
4- استعمال دخانیات ، استفاده از آتش روب ، فرهای برقی و ...... در کابینهای رنگ کاری و محلهای مشابه ممنوع است.
ب) چکش کاری :
1. قبل از به کار بردن چکشها ، باید مطمئن شد که دسته چکش چرب و شکسته نبوده و در جای محکمی قرار گرفته باشد.
2. محل استقرار دست باید در قسمت نزدیک به انتهای دسته چکش باشد و ضربات درست و مستقیم به قطعه کار وارد گردد.
3. هنگام کار با چکش ، همیشه باید سر پهن چکش مورد استفاده قرار گیرد.
4. هنگام کار با چکش دو شاخ پس از خارج کردن قسمتی از میخ استفاده از تکیه گاه که زیر چکش برای به حداقل رساندن فشار وارده الزامی است.
5. برای جلوگیری از بروز حادثه هیچگاه نباید چکش را در جاهای مرتفع قرار داد.
ج) کار با آچار پیچ گوشتی :
1. از آچار پیچ گوشتی که دسته آن هرز است هرگز نباید استفاده نمود.
2. هنگام کار ، نوک آچار پیچ گوشتی مورد استفاده باید قالب شکاف پیچ باشد.
3. هرگاه نوک آچار در اثر استفاده ، شکسته و یا پهن شده باشد باید فورا نسبت به تعمیر یا تعویض آن اقدام شود.
4. قطعه کار را هنگام پیچ کردن باید روی سطح صاف قرار داد. هیچگاه نباید عمل پیچ کردن بر روی دست انجام گیرد.
5. هنگام انجام کارهای الکتریکی باید از آچار پیچ گوشتی با دسته و روکش بدنه عایق استفاده شود.
مقررات ایمنی هنگام کار با آچارهای پنوماتیک ( بادی ) :
1. آچار را متناسب با نوع کار انتخاب نمائید.
2. قبل از شروع کار بررسی نمائید که اتصالات آچار با بستهای مناسب وصل شده باشند.
3. شیلنگ هوا باید یک تکه باشد.
4. برای پیشگیری از زدگی و خم شدگی بی مورد شیلنگ های هوا ، فنرهای محافظ ، آنها باید در جای خود قرار داشته باشند.
5. هنگام کار با آچار آن را به طور صحیح در دست بگیرید.
6. هنگام کار با آچار در زیر بدنه خودرو، استفاده از عینک ایمنی ضروری است.
7. از هر شیلنگ فقط در محدوده آن استفاده نمائید و آن را بیش از اندازه نکشید.
8. شیلنگ هوا را از منابع داغ و گرم دور نگهدارید.
9. بعد از استفاده از آچار ، شیلنگ آن را به طور ناگهانی رها نکنید.
10. شیلنگ مربوط به آچار را زیر دست و پا نیندازید و از برخورد آن به لبه های تیز و برنده جلوگیری نمائید.
11. هنگام تعویض آچار و متعلقات مربوط به آن را در ناحیه صورت قرار ندهید.
12. شیر اصلی تغذیه کننده هوای شیلنگ را بعد از پایان کار ببندید.
13. به محض مشاهده زدگی و یا فرسودگی در شیلنگ آن را از رده خارج نمائید.
14. در صورت بروز هر گونه نقص فنی به مسئول مربوطه اطلاع دهید.
توصیه های ایمنی لازم هنگام کار با قلاب جرثقیلها و بازدید دوره ای از آنها
در صورت مشاهده نقایص زیر ضروری است قلاب جرثقیل تعویض گردد:
1. وجود ترک و شکاف روی قلاب
2. فرسایش بیش از 10 درصد قطر استاندارد نواحی خطر ( نواحی تماس مستقیم با بار )
3. انحنای غیر طبیعی شاخه قلاب
4. تغییر شکل وضع اولیه و زده ها
5. عدم چرخش روان قلاب در بلبرینگ
6. نبودن علائم و مشخصات فنی بر روی قلاب
ایمنی لیفتراک : نکات ایمنی کار با لیفتراک
1. از حمل بار با وزن بیش از ظرفیت لیفتراک خودداری شود. ظرفیت لیفتراک تعادلی بر حسب فاصله مرکز ثقلی که روی شاخکها واقع شده تا دیوار پشت شاخک بیان می شود.
2. از چرخشهای ناگهانی سرپیچها باید خودداری شود زیرا سبب افتادن بار یا چپ کردن لیفتراک می شود.
3. محلهای عبور لیفتراک باید با خط کشی در کارخانه مشخص شود. بطوریکه لیفتراکها در مسیر دیگری تردد نکنند.
4. از سوار کردن افراد متفرقه روی لیفتراک باید خودداری شود.
5. هرگز با سرعت زیاد در کارخانه (بیش از 4 کیلومتر در ساعت ) حرکت نکنند.
6. هنگام حمل بار با پالتهای باز باید پالتها بطور محکم و استوار توسط شاخکها بلند شود تا از افتادن بار جلوگیری شود.
7. هنگامیکه لیفتراک بدون بار حرکت می کند شاخکهای آن باید در پایین ترین حالت قرار گیرد تا از تصادف پیشگیری شود.
8. لیفتراک باید مجهز به چراغ باشد.
9. رانندگان لیفتراکها باید دارای گواهینامه بوده و از نظر شنوایی و بینایی کاملا سالم باشند.
10. لیفتراک باید درای برق هشدار دهنده باشد تا در موقع حرکت افراد را مطلع کند.
11. هرگز نباید بار را تا اندازه ای بلند کرد که جلوی دید راننده را بگیرد.
12. راننده لیفتراک باید تا حد امکان در حمل بار شاخکهای لیفتراک را پایین نگهدارد.
13. برای بلند کردن پالت حاوی بار دکل لیفتراک باید عمودی بوده و یا با زاویه اندکی به عقب متمایل باشد
14. در حمل کردن پالتها باید دکل کمی به عقب متمایل باشد تا از پایداری لیفتراک کاسته نشود.
15. در هنگام پیچیدن در سر تقاطع تند این عمل می بایست قبل از رسیدن به محل تقاطع انجام شود زیرا شعاع چرخشی لیفتراک تعادلی زیاد است و هرگز نباید دور زدن از وسط تقاطع شروع شود.
16. لیفتراک هیچگاه نباید روشن ترک شود.

ایمنی حریق
ایمنی حریق : آتش سوزی یکی از خطرناک ترین حوادثی است که خسارات جانی و مالی فراوانی به بار می آورد. آمارهای به دست آمده معرف این ادعاست . در آتش سوزی که در سال 1341 در انبار فرش بانک کارگشایی اتفاق افتاد 12 میلیون خسارت به بار آورد. همچنین در آتش سوزی که در سال 1375 در کارخانه ایران تایر اتفاق افتاد به نقل از جراید 200 میلیون تومان خسارت در بر داشته است . لذا مبارزه با آتش و آتش سوزی جهت حفظ سرمایه ملی و جان افراد مهم و ضروری است به منظور پیشگیری از بروز حریق باید علت رخ دادن مورد تفحص و تحقیق قرار گیرد. که متاسفانه در بسیاری موارد به دلایل متعدد حفاظتی و حراستی دلایل آنها اعلام نمی گردد. با آگاهی از اینکه عوامل ایجادحریق
1- اکسیژن 2- سوخت 3- حرارت 4- بعلاوه عامل چهارم زنجیره واکنش می باشد. که با حذف یکی از این عوامل می توان از ایجاد حریق جلوگیری کرد. همچنین باید گفت که عوامل موثر در شدت

دانلود مقاله نقش اضافه ولتاژهای موقت در

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله نقش اضافه ولتاژهای موقت در دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نقش اضافه ولتاژهای موقت در طرح ایستگاههای فشار قوی و
رعایت پیش بینی های استاندارد

مقدمه
بخش عمده از مشخصات کلیه تجهیزات فشار قوی به ایزولاسیون هادیهاو سیم پیچی ها مربوط میشود.هادیها و سیم پیچی هاتحت ولتاژهای اسمی لازم است از یکدیگرواز زمین یا بدنه تجهیزات به طور مناسب وبا برخورداری از ولتاژ استقامت کافی ایزوله شوند.ماده ایزوله با ارائه ولتاژ دی الکتریک کافی مانع ازبروز قوس یا اختلال در فاصله فازها ویافاز وزمین تحت شدتمیدان الکتریکی ناشی از ولتاژ فرکانس 50 هادی می شود .طبق تعریف استاندارد عایق یا ماده ایزوله عبارت از ماده ای استکه تحت تاًثیرشدت میدان الکتر یکی واقع بر آن ،هیچگونه جریان تخلیه را بر قرار نسازد .اندازه فاصله ایزولاسیون و حداکثر ولتاژ فابل تحمل به عنوان سطح ایزولاسیون دستگاه فشار قوی موسوم بوده،لازم است در قبال انواع مختلف ولتاژهای ظاهر شده در شبکه مقدار استاندارد را دارا باشد.مقدار مناسب سطح ولتاژهای قابل تحمل در طی این فصل مورد مطالعه قرار می گیرد.

ایزولاسیون داخلی وخارجی شبکه و تجهیزات فشار قوی
ایزلاسیون پیش بینی شده هادیهای تحت ولتاژ در ایستگاهها ،تجهیزات فشار قوی وخطوط انتقال انرژی با توجه به عوارض ناشی از اختلال فشار قوی در ایزولاسیون به دو نوع داخلی و خارجی تفسیم میشود .ایزولاسیون خارجی در فضای باز توسط هوا تامین شده،شامل فواصل هوایی میباشد .
ایزولاسیون داخلی در داخل محفظه بسته وآب بندی شده تجهیزات فشار قوی توسط روغن ،روغن،کاغذ ،هوای فشرده ،گاز SF6 تامین می شود . هر گونه قوس واختلال در ایزولاسیون داخلی در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی با انفجار وانجام دستگاه همراه بوده،دستگاه فشار قوی قابل استفاده مجددنبوده ، بهره برداری مجدد شبکه و تامین انرژی مصرف کنندها تا هنگام رفع عیب وتعمییر یا تعویض دستگاه غیر ممکن خواهد بود .در حالیکه بروز قوس در ایزولاسیون ،با صدمه و انهدام تجهیزات فشار قوی همراه نبوده ،با قطع کلید و خفه شدن قوس در محل عیب ،امکان بهره برداری مجدد به فاصله زمانی چند دهم ثانیه فراهم می شود .حتی در قبال بروز قوس و اختلال در فواصل هوایی در ایزولاسیون خارجی به دفعات متعدد ،دستگاه مقابل بهره برداری بوده ،به فاصله زمانی کوتاه تحت ولتاژ قرار گرفته بهره برادری ادامه مییابد به عبارت دیگر بروز قوس در هوا و در را فواصل هوایی ،کیفیت ایزولاسیون هوا و شدت میدان قابل تحمل آن را به میزان E=600KV /m برای ولتاژهای موجی E=500KV/m برای ولتاژ فرکانس 50 تحت تاثیر قرار نمی دهد .
خسارات و صدمات ناشی از قوس در ایزولاسیون داخلی ،قابل ملاحظه بوده ،گذشته از صدمه به دستگاه و لزوم تعمییر یا تعویض آن پاره ای موارد تا ماهها به طول می انجامد ،قطع انرژی مصرف کننده هادر دراز مدت را موجب شده ،با توقف خط تولید در واحدهای صنعتی و عدم فروش انرژی همراه می باشد ،به همین علت هیچگونه بروز قوس در ایزولاسیون داخلی قابل قبول نمی باشد .در حالیکه در صورت بروز اختلال در ایزولاسیون خارجی برق دار نمودن دستگاه در فاصله چند دهم ثانیه نظیر خط انتقال انجام شده ،قطع انرژ ی دردراز مدت فوق از نظر مصرف کنندها محسوس نبوده ،هیچگونه تاثیر در خط تولید و توقف موتورها در مراکز صنعتی نخواهد داشت .
با توجه به تعریف ایزولاسیون داخلی وخارجی و عوارض بروز قوس ،خصوصیات دو نوع به شرح زیر نتیجه می شود .
1-بروز هر گونه قوس واختلال در ایزولاسیون داخلی با محفظه آب بندی شده تجهیزات به انهدام یا صدمه دستگاه فشار قوی منجر می شود.
2-انتخاب و طراحی سطح ولتاژ قابل تحمل ایزولاسیون داخلی به طور مناسب صورت می پذیرد . انچنانکه احتمال هبچگونه بروز قوس در قبال ولتاژ اعمال شده موجود نبوده ،احتمال بروز قوس حداقل ومعادل صفر باشد،در حالیکه ایزولاسیون خارجی با احتمال بروز قوس 10./. طراحی شده به عبارت دیگر ایزولاسیون خارجی با احتمال بروز قوس 10./. طراحی شده به عبارت دیگر ایزولاسیون خارحی از نظر تحمل ولتاژ اسمی واضافه ولتاژهای احتمالی ،به میزان 10./.ضعیف تر از ایزولاسیون داخلی بوده ،قوس با احتمال 10./.در آن روی می دهد.
3- ایزولاسیون داخلی در معرض آلودگی محیط ( فضا) تغییرات جوی ،آب و هوا ،باران و برف و تخلیه جوی مستقیم واقع نبوده ،احتمال بروز قوس و اختلال در ایزولاسیون تحت تاثیر عوامل طبیعی محدود می باشد .
در حالیکه ایزولاسیون خارجی در فضای باز واقع بوده به طور مداوم تحت تاثیر تغییرات جوی ،آب و هوا،درجه حرارت ،تخلیه جوی (رعد و برق)و آلودگی محیط واقع می باشد .
4-در ایزولاسیون داخلی امکان انجام آزمایشات و اطمینان از تامین ولتاژ دی الکتریک کافی از طریق بروز قوس موجود نمی باشد(اطمینان از تامین ولتاژ مقاوم مورد نظر توسط ایزولاسیون داخلی به طریق دیگر حاصل میشود.) د رحالیکه تامین ولتاژ دی الکتریک توسط فواصل هوایی واطمینان از ارایه ولتاژ دی الکتریک مورد نظر با انجام آزمایشات مستقیم و اعمال ولتاژ و بروز قوس های متوالی و تنظیم مناسب اندازه فاصله هوایی برآورد می شود .
غیر قابل قبول بودن قوس در ایزولاسیون داخلی ایجاب می نماید تا به هر ترتیب ممکن از فراهم شدن شرایط بروز قوس در ایزولاسیون داخلی تحت تاثیر تغییرات جوی ،اضافه ولتاژها و افزایش درجه حرارت جلوگیری شود.
به عنوان مثال پیش بینی های کافی به منظور ثابت نگاهداشتن درجه حرارت ماده ایزوله ،نظیر روغن ترانسفور -ماتور صورت پذیرد ،تاتقلیل ماده ایزوله تحت تاثیر افزایش درجه حرارت،اختلال در ماده ایزوله را موجب نشود.به همین عتت درجه حرارت هادیهای حامل جریان واقع در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی مجهز به ایزولاسیون داخلی به دقت کنترل می شود ،آنچنانکه انرژی حرارتی حال از برقراری جریان اسمی ،افزایش درجه حرارت هادی و ماده ایزوله راتا بیش ازمقدار مجاز موجب نشود نظیر سیم پیچی های تجهیزات فشار قوی در داخل محفظه بسته و هادیهای حامل جریان در کابلهای ،بو شینگها سر کابلها و غیره.
عامل اصلی بروز قوس و اختلال در ایزولاسیون داخلی اضافه ولتاژ ها می باشند ،افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار اسمی یا قابل قبول ایزولاسیون داخلی به عنوان اضافه ولتاژمحسوب شده ، قوس و اختلال را در ایزولاسیون موجب می شود .آگاهی از نوع اضافه ولتاژ وعتت بروز آن ،همچنین عکس العمل ماده ایزوله از نظر ارائه ولتاژ دی الکتریک کافی در قبال آن ،انجام پیش بینی ها به منظور جلو گیری از بروز قوس در ایزولاسیون داخلی تحت تاثیر اضافه ولتاژها و تقویت مناسب ایزولاسیونداخلی حائز اهمیت بوده،لازم است مورد مطالعه قرار گیرد.
بخشی از مشخصات ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی با توجه به تامین ولتاژ استقامت کافی در قابل انواع مختلف اضافه ولتاژها مورد مطالعه قرار می گیرند .
ایزولاسیون خارجی شامل فواصل هوایی ایزولاسیون به دو دسته به شرح زیر تقسیم می شود
-فواصل هوایی که در آن در فاصله ایزولاسیون،تنها هوا موجود بوده، به عبارت دیگر ولتاژ استقامت این نوع فواصل هوایی منحصراًتوسط هوا تامین می شود .
-فواصل هوایی که در آنان علاوه بر هوا به عنوان ماده ایزوله ،زنجیر یا ستون مقره به عنوان ماده ایزوله جامد موجود بوده،
ولتاژ استقامت یا ولتاژ قابل تحمل فاصله ،با توجه به ولتاژ فابل تحمل ستون مقره و مشخصات ایزوله آن ارائه می شود .
کلیه تجهیزات فشار قوی مجهز به ایزولاسیون داخلی به ایزولاسیون خارجی از نوع فاصله هوایی با ستون مقره مجهز بوده،ایزولاسیون خارجی یا فاصله هوایی آنان وستون مقره مربوطه با توجه به مقررات و دستور العملهای مناسب انتخاب و برآورد می شود .
خصوصیات ایزولاسیون عرضه شده توسط فواصل هوایی بدون زنجیر یا ستون مقره بوده ،ایزولاسیون عرضه شده توسط فواصل هوایی بدون زنجیر یا ستون مقره ،تنها با توجه به شدت میدان تحمل هوا به شرح زیر و ضریب اطمینان 3 برآورد می شود. شدت میدان بروز قوس در هوا در قبال ولتاژ فرکانس 500KV/m 500 یا KV/m 5 ،شدت میدان انتخاب شده برای فواصل هوایی ایزولاسیون ،در حدود KV /cm5/1، شدت میدان بروز قوس در هوا در قبال ولتاژهای موجی منفی ، KV/cm600 و یاKV /cm 6،شدت میدان انتخاب سده برای فواصل هوایی ایزولاسیون در حدود KV /cm2
شدت میدان قابل قبول هوا به شرح فوق تحت تاثیر کیفیت هوا و آلودگی محیط واقع نبوده ،در رطوبت زیاد تنها به میزان 3-2./.کاهش می یابد .در حالیکه شدت میدان قابل هوا در فواصل هوایی با زنجیر یا ستون مقره واقع به شدت تحت تاثیر آلودگی ولایه آلوده بر سطح خارجی مقره واقع بین هادی تحت ولتاژ وزمین قرار داشته ، در شرایط آلودگی سنگین همراه با رطوبت بالا KV/cm1تقلیل می یابد .(کتاب آلودگی محیط ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی –انتشارات بازتاب ، سال 78-تهران).
اضافه ولتاژها در ایستگاههای فشار قوی
ولتاژ مقاوم یا ولتاژ قابل تحمل ایزولاسیون هادیها واقع در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی لازم است بطور مناسب پیش بینی شود ،آنچنانکه احتمال بروز هیچگونه قوس واختلال موجود نباشد . تهدید عمده ایزولاسیون داخلی از جانب اضافه ولتاژهای ظاهر شده ، در شبکه می باشد .به منظور جلو گیری از اختلال در ایزولاسیون داخلی در فبال کلیه انواع اضافه ولتاژها ،ولتاژ مقاوم ایزولاسیون داخلی تا حد امکان افزایش داده می شود . پیش بینی ولتاژ مقاوم به شرح فوق آنچنانکه کلیه انواع اضافه ولتاژها را تحمل نماید مستلزم آگاهی از نوع و میزان اضافه ولتاژ ها و عوامل موثر در کاهش دامنه آنان و روش مناسب در تقویت ایزولاسیون داخلی خواهد بود ،انچنانکه احتمکال قوس و اختلال در قبال اضافه ولتاژها در ایزولاسیون داخلی تجهیزاتفشار قوی تا حدود صفر کاهش یابد. در غیر این صورت تامین ایزولاسیون داخلی مطمئن در قبال کلیه انواع اضافه ولتاژها غیر ممکن بوده،اقتصادی نیز نخواهد بود .

اضافه ولتاژ های ظاهر شده در شبکه به طور کلی به دو دسته اضافه ولتاژ های موقت و اضافه ولتاژهای موجی تقسیم می شوند .

1- اضافه ولتاژهای موقت :افزایش ولتاژ فرکانس 50 شبکه به عنوان اضافه ولتاژهای موقت یاTemporary
نامیده می شود . افزایش ولتاژ فرکانس 50یا اضافه ولتاژ موقت به دو صورت در شبکه مشاهده می شود .
a- اضافه ولتاژ موقت دراز مدت ، (بیش از یک دقیقه) با افزایش محدود دامنه 5 تا 10./. (ضریب افزایش
05/1 تا 1/1 برابر ) ،این نوع اضافه ولتاژ به علت تغییرات اکتیو و رآکتیو بار شبکه در 24 ساعت مشاهده می شود .
b- اضافه ولتاژ موقت کوتاه مدت ،( کمتر از یک دقیقه) :این نوع اضافه ولتاژ موقت با افزایش دامنه 20 تا 80./. (ضریب اضافه ولتاژ 2/1-8/1 )در کمتر از یک دقیقه مشاهده می شود . اضافه ولتاژ از اتصالی یک فاز به زمین و افزایش ولتاژ فازهای سالم نتیجه می شود .

2-اضافه ولتاژهای موجی : اضافه ولتاژهای موجی با فاصله زمانی کمتر از ms 3 -2 بر روی نیم پریود ولتاژ سینوسی ظاهر شده ، همراه با ینم پریود فوق در طول شبکه منتشر می شوند. لذا به موج امپدانس یا ضربه موسوم است .اضافه ولتاژهای موجی یا ضربه تحت تاثیر دو پدیده زیر در شبکه ظاهر می شوند .
a- پدیده تخلیه جوی :با تخلیه بارهای الکتریکی از ابر بر هادیهای فاز شبکه در فاصله چند ده میکرو ثانیه ،اضافه ولتاژهای موجی ناشی از تخلیه جوی ظاهر شده به Lighting Overvoltage موسوم می باشد.

b- پدیده بروز Restrik در قوسهای طولی روی داده در شبکه :هنگامی که در مسیر جریان بار شبکه ،
پارگی یا قطع هادیهای فاز روی داده فاصله هادیها نیز در محل قطع نا چیز باشد ،جریان بار از طریق قوس ظاهر شده بین دو هادی موسئم به قوس طولی بر قرار بوده ،قوس در لحظات صفر سینوسی بطور طبیعی خاموش شده ،جریان بار مصرف برای فاصله زمانی 100-50 قطع شده ،تحت تاثیر ولتاژ ظاهر شده از طرف شبکه به عنوان ولتاژ اسقرار گذار یا TRV قوس مجدد روی داده ، جریان برقرار می شود .
زده شدن قوس در هر لحظه صفر در قوس طولی به عنوان Restrikeموسوم می باشد .زده شدن قوس در هر لحظه صفر سینوسی یا Restrike ،اضافه ولتاژ با دامنه بالا را با دامنه p.u.4-3 به صورت ولتاژ موجی یا ضربه در ولتاژ سینوسی هادی که به اضافه ولتاژ موجی ناشیRestrike موسوم می باشد.
از آنجا که قطع و وصل کلیدها بطور معمول در روز بطور دتی انجام می شود و در هنگام وصل نیز Restrike روی می دهد لذا این نوع اضافه ولتاژها به عنوان ولتاژهای قطع و وصل یا Switching Overvoltage موسوم می باشند.
در ردیف ولتاژهای دامنه اضافه ولتاژها ناشی از Restrike در کلیدها، محدود بوده پیش بینی اضافی را در ایزولاسیون مگر در موارد خاص ضروری نمی سازد. در حالیکه در کلیه ردیف ولتاژها، هادیها در فضای باز نصب بوده، در معرض تخلیه جوی مداوم واقع بوده، اضافه ولتاژهای موجی تخلیه بطور مداوم در شبکه ظاهر می شوند. به همین علت طبق کلیه استانداردها پیش بینی ایزولاسیون شبکه در ردیف ولتاژهای در قبال ولتاژهای موجی تخلیه جوی و در ردیف ولتاژهای در قبال ولتاژهای موجی و قطع و وصل صورت می پذیرد. در کتاب حاضر خصوصیات طراحی ایستگاهها در ردیف ولتاژهای KN 230-20 مورد نظر بوده، لذا اضافه ولتاژهای قطع و وصل در نظر گرفته نمی شوند.
بطور خلاصه طبق دستورالعمل استاندارد، طرح ایزولاسیون هادیها مشخصات ایزولاسیون فشار قوی در قبال ولتاژها به شرح زیر تعیین می شود.
1- تا ردیف ، با توجه به اضافه ولتاژهای موقت طبق دو بند a و b و اضافه ولتاژهای تخلیه جوی
2- تا ردیف با توجه به اضافه ولتاژهای موقت دو بند a و b و اضافه ولتاژهای موجی تخلیه جوی و قطع و وصل
اضافه ولتاژهای دراز مدت با دامنه محدود
در این نوع اضافه ولتاژهای موقت، ولتاژ اسمی شبکه به تدریج همزمان با کاهش باراکتیو و تبدیل قدرت اکتیو القایی مصرفی خطوط به قدرت اکتیو خازنی، فزونی یافته، با افزایش هر چه بیشتر قدرت اکتیو خازنی حاصل از خطوط، ولتاژ اسمی بیش از پیش فزونی می یابد. تبدیل خطوط انتقال انرژی، در پی کاهش بار اکتیو روی می دهد. کلیه خطوط انتقال انرژی با توجه به خاصیت القایی و خازنی هادیها در سرتاسر طول خط، قدرت راکتیو طبق رابطه زیر مصرف و یا تولید می نمایند.
1-6
- طول موج خط طبق رابطه طول خط سرعت انتشار موج معادل
P – قدرت اکتیو برقرار شده در خط
P0 – قدرت طبیعی خطوط طبق رابطه
Z0 – امپدانس طبیعی خط بر حسب اهم
امپدانس طبیعی خط طبق رابطه حدود مشخص و معین را با توجه به خاصیت القایی و خازنی واحد طول خط دارا بوده، لذا به موقعیت هادیها بر روی برج، تعداد هادیها در هر فاز، نوع و ضخامت ایزولاسیون کابلها بستگی داشته مستقل از طول خط می باشد. حدود امپدانس طبیعی به شرح می باشد:
- برای خطوط با ولتاژ (خطوط با یک هادی در هر فاز):

- برای خطوط با ولتاژ (خطوط با بیش از یک هادی در هر فاز)

- برای کابلها
- برای تاسیسات GIS ، (هادیهای سه فاز در داخل محفظه با ایزولاسیون گاز):
با توجه به دو کمیت مشخص و ثابت U و Z0 در هر خط، قدرت طبیعی خط مقدار ثابت و معین را در هر خط دارا می باشد، در حالیکه قدرت اکتیو خط P یا نسبت در 24 ساعت در فاصله وسیع تغییر نموده، تغییرات قدرت QR را بر حسب نسبت طبق رابطه 1-6 موجب می شود. در صورتی که تغییرات قدرت QR بر حسب نسبت در صفحه مختصات رسم شود، در رابطه فوق شبکه مصرف واقع در انتهای خط اهمی فرض شده، خط فاقد راکتوررشنت یا خازن سری بوده است. به عبارت دیگر منحنی فوق و قدرت QR تنها از خاصیت القایی و خازنی خط نتیجه می شود. طبق رابطه 1-6 و منحنی رسم شده به ازاء نسبت به یا قدرت اکتیو خط صفر بوده، مگاوارمتر خط صفر را نشان می دهد. از آنجا قدرت طبیعی خط به شرح زیر تعریف می شود. قدرت طبیعی در هر خط انتقال انرژی قدرتی است که به ازاء آن قدرت راکتیو حاصل از خط صفر بوده، هیچگونه قدرت راکتیو توسط خط تولید یا مصرف نشود، در این حالت خط خصوصیات خطوط انتقال انرژی جریان مستقیم را دارا بوده به عنوان خط در تحت شرایط : Self-Compensation نامیده می شود.
یا به ازاء P=0 ، خط بی بار قدرت راکتیو ناشی از خاصیت خازنی خط منفی بوده به عنوان قدرت راکتیو شارژر خط بیان می شود:
2-6
به ازاء یا قدرت راکتیو خاصل از خط القایی بوده توسط خط مصرف شده، به ازاء یا قدرت راکتیو حاصل از خط خازنی بوده توسط خط تولید می شود.
قدرت اسمی خط Pn با توجه به جریان بار اسمی هادیهای خط In بیان می شود. نسبت قدرت اسمی Pn به قدرت طبیعی خط P0 در ردیف ولتاژهای اسمی مختلف حدود زیر را در خطوط معمول موسوم به خطوط نوع کلاسیک دارا می باشد.
به عنوان مثال برای خط با نسبت ناحیه کار در قبال بار اسمی با A و برای خط با نسبت ناحیه کار در قبال بار اسمی باB است.
با توجه به ساعات شب و روز و تغییر میزان مصرف در ساعات فوق باراکتیو خط در طول 24 ساعت در فاصله 0-Pn تغییر نموده ، به عنوان مثال در خط تغییرات قدرت راکتیو خط در 24 ساعت از تغییرات قدرت اکتیو در فاصله 0-Pn نتیجه شده، هنگامی که نسبت باشد قدرت راکتیو حاصل از خط خازنی هنگامی که باشد قدرت راکتیو القایی می باشد بر طبق نواحی کار B , A برای خطوط 400 و قدرت راکتیو حاصل از خطوط در ساعات پیک بار تا 3-2 برابر قدرت راکتیو حاصل از خطوط بالغ می شود.
قدرت راکتیو خط در طی 24 ساعت به تعداد دوبار در فاصله دو نقطه y , x جابجا می شود. در ساعات پیک بار در نقطه y سپس همزمان با کاهش بار در ساعات 12-11 شب به تدریج در نقطه x واقع شده، تا ساعت 6-5 صبح به مدت 6 ساعت در این نقطه واقع بوده، در فاصله زمانی فوق خط قدرت راکتیو تولید نموده از ساعت 6 صبح به تدریج بار اکتیو افزایش یافته، در ساعات پیک به نقطه y جابجا می شود. در طی تغییرات باراکتیو، در نقطه y قدرت راکتیو القایی قابل ملاحظه توسط خاصیت القایی خط مصرف شده خط با افت ولتاژ روبرو می شود. در ساعات شب هنگامی که بار خط و نسبت در حدود نقطه x واقع می شود، قدرت راکتیو خازنی به میزان (به ازاء در رابطه 1-6) توسط خط تولید شده ، خط و شبکه با افزایش ولتاژ روبرو می شوند.
تغییرات قدرت اکتیو در 24 ساعت در کلیه خطوط واقع در یک منطقه طور همزمان روی می دهند به عنوان مثال برای 4 خط تغذیه شده از ایستگاه تغذیه شده از ایستگاه پیک بار در حدود ساعت مشخص روی داده، کلیه خطوط بطور همزمان قدرت راکتیو مصرف نموده، مجموع قدرت راکتیو مصرف شده توسط کلیه خطوط افت ولتاژ قابل ملاحظه و در ساعات شب ، مجموع قدرت راکتیو خازنی تولید شده توسط خطوط افزایش ولتاژ را در شینه موجب می شود.
مثال 1-6 :
ایستگاه نشان داده شده در شکل 6-6 به منظور تغذیه استان T احداث شده از طریق 4 خط با طول های نشان داده شده مجهز به هادی مشابه Lynx در کلیه آنان، (قدرت اسمی یکسان) شهرستان و ایستگاههای استان را تغذیه می نماید. قدرت راکتیو خازنی حاصل از کلیه خطوط در ساعت 12 شب در شینه مورد نظر می باشد. در سه خط 1، 2 و 4 بار اکتیو در ساعت 12 شب تا حدود 5% بار اسمی کاهش یافته، خط 3 به منظور تغذیه کارخانه سیمان با مصرف به صورت سه شیفت بکار می رود.
برای سه خط 1، 2 و 4 بار راکتیو تولید شده توسط هر یک از خطوط در ساعت 12 شب به ازاء محاسبه می شود. (رابطه 2-6).

برای کلیه خطوط قدرت طبیعی عبارتست از :

طول موج برای دو خط 2 و 4 عبارتست از :

افزایش و کاهش ولتاژ خطوط در 24 ساعت
با توجه به تبدیل همزمان قدرت راکتیو کلیه خطوط به قدرت راکتیو خازنی ولتاژ در شینه تغذیه به میزان قابل ملاحظه افزایش می یابد. به همین ترتیب افت ولتاژ در ساعات پیک بطور همزمان روی می دهد. افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار اسمی و کاهش ولتاژ به صورت افت همزمان با تغییرات بار اکتیو و تغییر ماهیت قدرت راکنیو خطوط در کلیه شبکه ها در طول 24 ساعت بطور مداوم مشاهده می شود افزایش و کاهش ولتاژ اسمی به ترتیب فوق از نظر مصرف کننده ها و تجهیزات شبکه با عوارض و مشکلات متعدد در بهره برداری همراه می باشد. افزایش ولتاژ در ساعات نیمه شب ایزولاسیون شبکه را تهدید نموده، در نقاط با ایزولاسیون ضعیف اختلال و بروز عیب را موجب می شود. بسیاری از حوادث و عیوب روی داده در خطوط انتقال انرژی و تجهیزات فشار قوی در ساعات شب روی می دهند. به عنوان مثال فواصل هوایی ایزولاسیون با زنجیر یا ستون مقره در خطوط در تجهیزات و در سطح ایستگاه، نظیر ستون مقره برق گیرها ، کلیدها، CT ها، بوشینگ ها، پوشیده از لایه آلوده، در ساعات شب مختل شده، قوس سطحی و قطع شبکه را در اوقات رطوبی هوا موجب می شوند.
چنانکه در قسمت بعد شرح داده خواهد شد ایزولاسیون خارجی تجهیزات فشار قوی مجهز به ستون های مقره به اضافه ولتاژهای موقت دراز مدت، ظاهر شده در ساعات شب و بی باری شبکه، فوق العاده حساس بوده بروز قوس و عیب را سبب می شود. از نظر مصرف کننده های انرژی نیز افزایش ولتاژ در ساعات نیمه شب عیب در کابلها، موتورها، ترانسفورماتورها، در شبکه های توزیع و کارخانجات صنعتی و تولیدی موجب می شود. به همین علت کاهش ولتاژ در ساعات شب مورد نظر بوده بخشی از پیش بینی ها در هنگام طرح ایستگاه به همین منظور صورت می پذیرد. افت ولتاژ در ساعات پیک از نظر ایزولاسیون مشکل عمده را همراه نداشته ولی جریان مصرفی بارهای غیر خطی نظیر موتورها را فزونی می بخشد. مقابله با پدیده فوق و تغییرات ولتاژ شبکه در طول 24 ساعت از طرفی مستلزم تنظیم ولتاژ و از طرف دیگر تقویت مناسب ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی خواهد بود.
طبق کلیه استانداردها سطح ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی تا حدود مناسب 10-5% بیش از ولتاژ اسمی در نظر گرفته شده، کلیه کارخانجات سازنده تجهیزات فشار قوی را به منظور تحمل دائم اضافه ولتاژ موقت فرکانس 50 کوتاه مدت ناشی از ساعات بی باری شبکه طرح و پیش بینی می نمایند. درصد افزایش اضافه ولتاژ متناسب با افزایش ردیف ولتاژ اسمی کاهش می یابد. به عنوان مثال در ردیف افزایش قابل قبول ولتاژ در ساعات شب تا و مقدار اضافه ولتاژ یا 20% مقدار اسمی تعیین شده است در حالیکه در ردیف افزایش ولتاژ تا مقدار و مقدار اضافه ولتاژ به میزان یا 5% ولتاژ اسمی بوده قادر به تحمل ولتاژ فرکانس 50 بطور دائم به میزان می باشند.
کلیه تجهیزات فشار قوی با توجه به سطح افزایش ولتاژ درازمدت طبق مقادیر استاندارد طراحی شده، سطح فوق به عنوان حداکثر ولتاژ کار دستگاه یا Maxomum Contionous Operatling Voltage موسوم بوده، بر روی پلاک تجهیزات با همین عنوان قید می شود. بدین ترتیب افزایش ولتاژ اسمی در هر ردیف تا سطح مورد اشاره قید شده بر روی تجهیزات فشار قوی قابل می باشد. افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار فوق ، قابل قبول نبوده، لازم است از طریق پیش بینی های مناسب به شرح زیر از افزایش ولتاژ تا پیش از سطح فوق جلوگیری شود.
1- تنظیم ولتاژ در طرف تغذیه ترانسفورماتورها به میزان ولتاژ اسمی با استفاده از تغییر تعداد دور سیم پیچی ها به میزان محدود توسط دستگاه Tap Changer : امکان تنظیم ولتاژ به میزان محدود در کلیه ترانسفورماتورها بطور دستی یا اتوماتیک ، در زیر بار و یا بدون بار (off-load) موجود می باشد. ترانسفورماتورهای توزیع به طور معمول از نوع off-load بوده ترانسفورماتورهای معمول 63 و یا KV 230 به دستگاه تنظیم ولتاژ One-load از نوع اتوماتیک و یا دستی مجهز می باشند. در ایستگاهها با اپراتور سه شیفت به صورت دائم از دستگاه تنظیم دستی در زیر بار استفاده می شود. در ایستگاهها فاقد اپراتور از دستگاه تنظیم اتوماتیک ولتاژ استفاده می شود.
2- استفاده از راکتورهای شنت: راکتور با خاصیت القایی بالا، بین فاز و زمین وصل شده قدرت راکتیو القایی مصرف می نماید. همزمان با تبدیل قدرت راکتیو شبکه به مشخصه خازنی و افزایش ولتاژ، راکتور به شبکه وصل شده، قدرت راکتیو تولید شده توسط راکتور به مصرف رسیده، قدرت تولیدی خطوط کمپانسه شده، ولتاژ کاهش می یابد. در ساعات پرباری شبکه همزمان با تبدیل قدرت راکتیو خازنی شبکه به مشخصه القایی، در ساعات صبح از شبکه جدا شده، ولتاژ مقدار عادی و اسمی را دارا می شود. بدین ترتیب راکتور شنت به تعداد 2 بار در 24 ساعت مورد قطع و وصل قرار گرفته ولتاژ اسمی شبکه را کنترل و تنظیم می نماید. به همین علت راکتورهای شنت پیش بینی شده، به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو خطوط ناشی از تغییرات بار شبکه به راکتور شنت قابل قطع و وصل یا Switchable راکتور موسوم می باشند.
قدرت راکتیو خازنی تولید شده توسط خطوط شبکه در شرایط بی باری، قدرت راکتیو شنت را مشخص ساخته با MVAR مشخص می شود. راکتورها در شبکه به دو نوع شنت و سری تقسیم می شوند راکتور از نوع سری در مسیر جریان بار نصب شده به منظور محدود ساختن جریان عیب و قدرت اتصال کوتاه بکار می رود،. راکتور سری تنها در شبکه های ولتاژ متوسط * بکار می رود در حالیکه راکتور شنت بین فاز و زمین وصل شده به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو خازنی حاصل از خطوط بکار می رود. برای این منظور قدرت راکتور شنت در حدود قدرت راکتیو ظاهر شده در محل شینه تغذیه، در ساعات بی باری شبکه، انتخاب می شود. در مثال 1-6 به منظور کاهش ولتاژ در ساعات شب پیش بینی راکتور با قدرت MVAR 5 مناسب بوده با وصل آن ولتاژ تا میزان قابل ملاحظه بالغ بر 4-3 بله تنظبم ولتاژ ترانسفور کاهش می یابد بدون اینکه تنظیم ولتاژ توسط دستگاه TC ترانسفورماتور نیاز باشد. بطور معمول تنظیم ولتاژ توسط ترانسفورماتور، به تغییرات محدود ولتاژ شبکه پاسخ داده مناسب می باشد، در حالیکه راکتور شنت در قبال تغییرات وسیع ولتاژ با سرعت بالا بکار برده شده، پیش بینی می شود.
در مثال مورد اشاره پیش بینی راکتور با قدرت MVAR 5 تحت ولتاژ KV 63 به منظور اتصال به شینه
KV 63 با هزینه بالا همراه خواهد بود. در حالیکه راکتور با قدرت فوق تحت ولتاژ 20، 15، 5/12، 10 از نظر اقتصادی مناسب و قابل قبول می باشد. لذا راکتور با قدرت MVAR 5 تحت ولتاژ 5/12 ساخته شده از طریق سیم پیچی سوم ترانسفورماتور 63/230 به شبکه وصل می شود. چنانکه ترانسفورماتورها بطور معمول با سیم پیچی سوم تحت ولتاژ 20-10 و با قدرت MVAR 5 هیچگونه تفاوت با راکتور با قدرت مشابه تحت ولتاژ KV 63 وصل به شینه KV 63 دارا نمی باشد. در حالیکه هزینه راکتور تحت ولتاژ KV 5/12 تا حدود 8-5 برابر کمتر خواهد بود.
در ردیف و لتاژهای KV 230-400 قدرت راکتور شنت مورد نیاز به حدود MVAR 1000-30 بالغ می ود. در این حالت ساخت راکتور تحت ولتاژهای KV 400-230 و بالاتر مقرون به صرفه بوده، راکتور تحت ولتاژ شینه ساخته شده، مستقیماً به شینه اصلی تغذیه وصل می شود. در ایران راکتورهای شنت از نوع Switchable در ردیف KV 230بکار برده نشده ولی در ردیف KV 400 در ایستگاههای KV 400 با قدرت راکتیو بالا در ساعات بی باری شبکه بکار برده می شود.
قدرت راکتیو خازنی حاصل از خصوص انتقال انرژی در ساعات بی باری شبکه، بستگی مستقیم با طول خطوط داشته، با توجه به طول بالای خطوط انتقال انرژی در ایران پیش بینی راکتورهای شنت تحت ولتاژ KV 20-10 و یا تحت ولتاژ انتقال KV 400 ضرورت می یابند.
مثال 2-6
در شکل 8-6 خط KV 230 تهران- سمنان – شاهرود- نشان داده شده است. به منظور جلوگیری از افزایش ولتاژ، نصب راکتور شنت در سیم پیچی سوم ترانسفورماتورها در ایستگاههای سمنان و شاهرود ضروری می باشد، قدرت راکتور شنت مورد نصب در ایستگاه سمنان مورد نظر می باشد.
قدرت راکتور شنت در ایستگاه سمنان به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو سه خط KV 63 ، 1،2،3 و خط KV 230 سمنان – شاهرود پیش بینی می شود. قدرت راکتیو خازنی هر یک از خطوط KV 63 با طول متوسط KV 50 در شرایط بی باری عبارتست از : (رابطه 2-6)

لذا راکتورها شنت با قدرت MVAR 15-12 مناسب خواهد بود. راکتور با قدرت MVAR 5/12 با ولتاژ
KV 5/10 در سیم پیچی سوم ترانسفورماتور KV 63/230 پیش بینی می شود.
مقابله با افت ولتاژ در ساعات پیک
افت ولتاژ در ساعات پیک از مصرف قدرت راکتیو توسط خطوط به ازاء بار اسمی و بارهای بیش از آن با توجه به نسبت طبق جدول 1-6 نتیجه می شود. در حالیکه قدرت راکتیو کلیه مصرف کننده ها و واحد صنعتی مجهز به موتورهای الکتریکی متعدد، در شبکه توزیع، از طریق نصب واحدهای خازنی، کمپانسه شده، شبکه مصرف KV 20-11 شهری و صنعتی فاقد قدرت راکتیو القایی فرض می شوند. در حال حاضر کلیه مصرف کننده ها با ضریب قدرت کمتر از 8/0 توسط شرکت های توزیع برق شناسایی شده. از طریق نصب واحدهای خازنی ضریب قدرت آنان اصلاح می شوند. بنابراین فرض مورد اشاره قابل قبول بوده، منطبق با واقعیت می باشد. در اینگونه شبکه های مصرف، قدرت راکتیو القایی ظاهر شده در شبکه های KV 63 و KV 230 را قدرت رادیواکتیو مصرف شده با توجه به خاصیت القایی خطوط فوق تشکیل می دهد. قدرت راکتیو مصرف شده به شرح فوق، افت ولتاژ را در ساعات پیک موجب می شود. اصلاح ولتاژ مستلزم کمپانسه نمودن قدرت فوق از طریق نصب بانگ خازنی تحت ولتاژ 20 یا KV 63 و وصل آن به شبکه در ساعات پیک بار می باشد. بدین ترتیب قدرت راکتیو بانک خازنی با توجه به قدرت راکتیو القایی مصرف شده توسط خطوط به ازاء بار اسمی برآورد می شود.
مثال 3-6 :
قدرت بانگ خازنی مورد نصب در ایستگاه KV 63 در برآورد می شود. قدرت راکتیو مصرف شده در ساعات پیک شامل قدرت راکتیو مصرفی خط AB و خطوط KV 20 خروجی L3,L2,L1 خو.اهد بود.
قدرت راکتیو مصرف شده توسط خطوط به ازاء بار اسمی Pn طبق رابطه زیر محاسبه می شود:

نسبت برای خطوط KV 63 در حدود 5/3 و خطوط KV 20 با بار اسمی MW 8 فرض می شوند. برای خط KV 63 AB, با بار اسمی MW 40 و قدرت طبیعی قدرت راکتیو مصرفی خط AB عبارتست از :

برای خطوط KV 20 هر یک به طول KV 20 عبارتست از :

لذا :

لذا بانک خازنی با قدرت MVAR 8 انتخاب می شود. بانگ خازنی تحت ولتاژ KV 20 متصل می شود.
اضافه ولتاژهای فرکانس 50 با دامنه بالا و مدت محدود
اضافه ولتاژها با دامنه بالا در فاصله زمانی محدود کمتر از یک دقیقه در هر فاز ظاهر می شوند، دامنه بالای اضافه ولتاژ به حدود 5/1 تا 2 برابر ولتاژ فاز محدود شده، در پی اتصال یک یا دو فاز به زمین، در فاز سالم ظاهر می شوند. همزمان با بروز عیب زمین در هر فاز ولتاژ در فازهای سالم به صورت لحظه ای افزایش یافته با برقراری جریان عیب زمین در فاز معیوب و تشخیص آن توسط رله های حفاظتی و سپس قطع کلید، اضافه ولتاژ از تجهیزات برداشته می شود. لذا مدت برقراری اضافه ولتاژ به فاصله زمانی برقراری جریان عیب و قطع جریان توسط کلید بستگی خواهد داشت. فاصله زمانی برقراری جریان عیب زمین، شامل فاصله زمانی کار رله حفاظتی و تاخیر زمانی مربوط آن و فاصله زمانی قطع جریان توسط کلید می باشد. فاصله زمانی فوق به حدود یک ثانیه بالغ می شود. در صورت وصل مجدد کلید به دفعات متوالی اضافه ولتاژ به صورت منقطع ممکن است تا حدود 1 دقیقه به طول انجامد. به همین علت مدت اضافه ولتاژ موقت در حدود 1 دقیقه در نظر گرفته می شود. در قبال این نوع اضافه ولتاژها نیز لازم است ایزولاسیون داخلی تجهیزات فشار قوی از تحمل الکتریکی کافی برخوردار باشند. برای این منظور در کلید استانداردها ولتاژ یک دقیقه در هر ردیف ولتاژ اسمی تعریف شده است بر طبق آن کلیه تجهیزات فشار قوی با ولتاژ استاندارد به عنوان ولتاژ یک دقیقه مورد آزمایش قرار گرفته، ولتاژ فرکانس 50 به مدت یک دقیقه به دستگاه فشار قوی اعمال می شود. مقدار ولتاژ یک دقیقه به دستگاه فشار قوی اعمال می شود.
افزایش ولتاژ فاز- زمین در فازهای سالم در پی بروز عیب زمین در محل عیب، در شکل b10-6 نشان داده شده است. میزان افزایش ولتاژ در فازهای سالم به مقدار جریان عیب زمین بستگی داشته، با افزایش جریان عیب زمین، میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم کاهش می یابد. به عنوان مثال در صورت ایزوله بودن نقطه نول شبکه تغذیه و عدم برقراری جریان عیب زمین در اتصالی یک فاز به زمین، ولتاژ در فاز سالم حداقل تا برابر و بیشتر افزایش می یابد. به همین علت میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم یا اضافه ولتاژ موقت کوتاه مدت با ضریب موسوم به ضریب زمین طبق رابطه زیر تعریف می شود:
3-6
U phs- ولتاژ فاز سالم پس از بروز عیب فاز – زمین
- ولتاژ فاز قبل از بروز عیب زمین
میزان افزایش ولتاژ فاز سالم با توجه به ضریب زمین Kg در استاندارد به شرح زیر تعیین شده است.
برای ردیف ولتاژهای توزیع
برای ردیف ولتاژهای انتقال
بدین ترتیب افزایش ولتاژ کوتاه مدت ناشی از عیوب فاز- زمین در ردیف توزیع تا 40% و در ردیف انتقال تا 5% قابل قبول می باشد. بنابراین طرح ایستگاه و انتخاب مشخصات تجهیزات فشار قوی لازم است بطور مناسب صورت گیرد، آنچنانکه ضریب زمین از حدود تعیین شده در استاندارد به شرح فوق تجاوز ننماید.
به منظور تعیین کمیات موثر در مقدار ضریب زمین و رعایت پیش بینی های لازم در هنگام انتخاب مشخصات تجهیزات، ولتاژ فاز سالم در قبال عیوب زمین محاسبه شده ضریب زمین و کمیات موثر مقدار آن تعیین می شوند، با محاسبه ولتاژ فاز سالم ضریب زمین به شرح زیر برآورد می شود:
4- 6
- راکتانس مولفه صفر دیده شده از محل عیب زمین
- راکتانس مولفه مستقیم دیده شده از محل عیب زمین
بنابراین مقدار ضریب زمین یا میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم در پی بروز عیب زمین در هر یک از فازها، به نسبت بستگی داشته ، به منظور تامین ضریب زمین در ردیف انتقال و در ردیف توزیع، نسبت مناسبت و روش های تامین آن یافته می شوند.
1- در ردیف انتقال لازم است هیچگونه افزایش در ولتاژ فازهای سالم در پی عیب زمین در هر یک از فازها، روی نداده، ضریب زمین مقدار 05/1-1= Kg را دارا باشد. به منظور تعیین نسبت مربوطه آن، با استفاده از منحنی فوق نسبت مناسب در ردیف انتقال در محدود 3-1 نتیجه می شود. در نسبت راکتانس مستقیم دیده شده از محل عیب نسبتاً ثابت بوده راکتانس مولفه صفر به وضعیت نقطه نول شبکه بستگی داشته با افزایش تعداد نقاط نول و اتصال کلیه سیم پیچی های سه فاز، به صورت ستاره زمین شده به میزان قابل ملاحظه کاهش یافته به مقدار واحد نزدیک می شود. این نتیجه گیری قبلاً نیز حاصل گردید. کاهش راکتانس مولفه صفر جریان عیب زمین را فزونی می بخشد. بر طبق آن هنگامی که شود جریان عیب زمین تک فاز با جریان عیب سه فاز برابر می شود. رابطه زیر نیز برابری جریان عیب تک فاز را به سه فاز به ازاء تایید می نماید. در کلیه شبکه های انتقال و توزیع انرژی جریان عیب سه فاز مستقل از وضعیت نقطه نول بوده، تنها با توجه به مولفه مستقیم راکتانس دیده شده از محل عیب برآورده می شود یا :

به همین علت جریان عیب سه فاز به عنوان جریان مبنا در نظر گرفته شده، جریان عیب تک فاز نسبت به آن برآورد می شود.
جریان عیب تک فاز عبارتست از :
5-6
در این صورت نسبت جریان عیب تک فاز به سه فاز خواهد بود:
6-6
ملاحظه می شود هر دو منحنی به ازاء 1=m برابر واحد شده نتیجه می شود، بدین ترتیب به منظور تامین ضریب زمین لازم است جریان عیب زمین افزایش یافته با جریان عیب سه فاز برابر شود، این منظور به ازاء نسبت حاصل می شود. کاهش نسبت تا مقدار واحد مستلزم تقلیل راکتانس مولفه صفر تا مقدار مولفه مستقیم شبکه خواهد بود. به منظور تقلیل حداقل راکتانس مولفه صفر در مسیر جریان زمین و افزایش جریان زمین تا مقدار حداکثر ممکن ، دستورالعمل زیر ارائه شده است:
الف- پیش بینی کلیه اتصالات سه فاز در ردیف ولتاژهای انتقال نظیر سیم پیچی سه فاز ترانسفورماتورها و راکتورها به صورت ستاره زمین شده، آنچنانکه در صورت اتصال هر نقطه از هادیهای تحت ولتاژ در هر نقطه شبکه به زمین، جریان عیب زمین با مقدار بالا برقرار شود. تعداد هر چه بیشتر نقاط نول زمین شده، جریان عیب زمین را فزونی بخشیده، کاهش ضریب زمین را موجب
می شود. به همین علت کلیه اتصالات سه فاز در ردیف انتقال بدون استثناء به صورت ستاره زمین شده در نظر گرفته می شوند، بدین ترتیب در ردیف انتقال شامل ولتاژهای KV 400-230-132 و بالاتر اتصال سیم پیچی ها به صورت مثلث مجاز نبوده قابل قبول نمی باشد.
در ردیف KV 63 پیش بینی سه فاز به صورت مثلث در طرف اولیه با ثانویه موجود بوده چنانکه اتصال مثلث سیم پیچی ها در طرف مصرف واقع باشد، شبکه مصرف از طریق Earthing Transformer زمین می شود. بطور معمول سیم پیچی های طرف اولیه تحت ولتاژ KV 63 به صورت ستاره زمین شده پیش بینی می شود. هنگامی که سیم پیچی هر دو طرف اولیه و ثانویه ترانسفورماتورها تحت ولتاژ انتقال واقع باشند، طبق دستورالعمل فوق اتصال آنان خواهد بود.
به منظور سهولت کار رله های حفاظتی ترانسفورماتور نظیر رله دیفرانسیل، اختلاف فاز سیم پیچی های اولیه و ثانویه هر دو با اتصال ستاره زمین شده، معادل و0 یا در نظر گرفته می شود. در این صورت گروه اتصال سیم پیچی ترانسفورماتورها 12- و 11- یا 1- خواهد بود.
ب- پیش بینی سیم پیچی سوم با اتصال مثلث به منظور کاهش امپدانس هموپلر: چنانچه مدار معادل ترانسفور با اتصال ستاره- ستاره رسم رسم گردد، با برقراری جریان عیب فاز- زمین (جریان مولفه صفر)، امپدانس مغناطیسی ترانسفورماتور در مسیر جریان عیب فاز- زمین واقع گردیده موجب افزایش درجه حرارت ترانسفورماتور و مدار مغناطیسی آن می شود.
به عنوان مثال در ترانسفورماتور با نسبت تبدیل 132/230 کیلوولت، در صورت پیش بینی سیم پیچی سوم، امپدانس هموپلر از حدود 120% تا 50% تقلیل یافته جریان عیب فاز- زمین از 1535 به 6060 آمپر فزونی می یابد. بدین ترتیب در حالیکه امپدانس هموپلر تا حدود تقلیل یافته، جریان عیب فاز – زمین تا نزدیک 4 برابر افزایش یافته است. افزایش جریان عیب فاز- زمین به ترتیب فوق ضمن تامین حساسیت کافی رله های محافظتی، اضافه ولتاژ در فازهای سالم را تا حد مناسب محدود ساخته، نسبت مورد نظر را تامین را تامین می نماید.
به همین علت ترانسفورماتورهای انتقال با اتصال ستاره- ستاره بدون استثناء مجهز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث پیش بینی می شوند.
در صورت بالا بودن تعداد نقاط نول در محوطه ایستگاه و در مجاور یکدیگر نیاز به پیش بینی سیم پیچی نخواهد بود. این حالت در ایستگاههای بزرگ متشکل از 8 تا 10 ترانسفورماتور و نقاط نول متعدد در ایستگاه مشاهده می شود. در شبکه ها با فاصله قابل ملاحظه ایستگاهها از یکدیگر (بیش از 30-40 کیلومتر) و تعداد محدود ترانسقورماتورها در هر ایستگاه، کمتر از 2 یا 3 دستگاه تعداد نقاط نول به منظور کاهش امپدانس همپولر و سطح مناسب اضافه ولتاژ موقت ظاهر شده کافی نبوده، ضروری است ترانسفورماتورها و اتوترانسفورماتورها بدون استثنا به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز شوند. شرایط فوق برای شبکه احداث شده در کشور ما با وسعت قابل ملاحظه و فاصله بالای بین شهرها و ایستگاهها تا حدود 100-50 کیلومتر صدق می نماید. همچنانکه دیده خواهد شد در پاره ای کشورها با وسعت محدود و تعداد قابل ملاحظه ترانسفورماتورها این پیش بینی ضرورت نمی یابد. از جمله در کشور انگلستان بسیاری از ترانسفورماتورهای انتقال با اتصال ستاره- ستاره فاقد سیم پیچی سوم می باشند.
در شرایط عادی و به ازاء جریان بار، جریان هارمونی سوم در سیم پیچی سوم برقرار و مدار آن بسته می شود، در صورت عدم پیش بینی سیم پیچی فوق، جریان هارمونی سوم با فرکانس بالا در خطوط انتقال انرژی برقرار شده، سطح تداخلات یا Interfernce را در خطوط تلفنی و مخابراتی به طور قابل ملاحظه افزایش می دهد.
تاثیر سیم پیچی سوم در کاهش امپدانس هموپلر در ترانسفورماتورها با قدرت بالا از نوع تک فاز بیش از سه فاز می باشد.
ج- پیش بینی اتوترانسفورماتورها به عوض ترانسفورماتورها، اتوترانسفورماتورها با اتصال ستاره زمین شده امپدانس هموپلر کمتر را نسبت به ترانسفوماتورها با اتصال ستاره- ستاره زمین عرضه می سازند.
استفاده از اتو ترانسفورماتورها به عوض ترانسفورماتورها هنگامی مناسب خواهد بود که نسبت تبدیل از 2 تجاوز ننماید نظیر اتوترانسفورماتورها با نسبت های تبدیل 230/400، 132/230 و غیره پیش بینی سیم پیچی سوم در ترانسفورماتورها امپدانس هموپلر را بیش از پیش کاهش می دهد. برای شبکه با خصوصیات ذکر شده در بند ب، اتوترانسفورماتورها نیز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز می باشند.
د- استفاده از نقطه نول راکتورهای شنت متصل به خطوط انتقال انرژی راکتورهای شنت با اتصال مستقیم به خطوط انتقال انرژی در ردیف ولتاژهای پیش بینی می شوند، با این همه در این ردیف ولتاژها نیز ترانسفورماتورها و اتوترانسفورماتورها به سیم پیچی سوم مجهز می باشند.
بدین ترتیب به طور خلاصه نتایج زیر حاصل می شوند.
1- کلیه ترانسفورماتورهای انتقال انرژی با اتصال ستاره- ستاره زمین شده در هر دو طرف طرح شده، به منظور گردش جریان هموپلر در هنگام بروز عیب و جریان هارمونی سوم در شرایط عادی به ازاء جریان بار به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز می باشند. این سیم پیچی ممکن است جهت تغذیه با یا مصرف کننده مخصوص پیش بینی شده و یا بدون استفاده تنها به عنوان مدار گردشی جریان هموپلر یا جریان هارمونی سوم به کار رود.
2- کلیه اتو ترانسفورماتورهای به کار برده شده در انتقال انرژی مجهز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث پیش بینی می شوند.
3- سیم پیچی با ولتاژ اسمی در ترانسفورماتورهای انتقال که به عنوان سیم پیچی طرف دوم در ترانسفورماتورهای 63/230، 63/132 و 63/400 کیلو ولت محسوب می شود، به صورت مثلث پیش بینی شود. در این حالت اتصال مثلث سیم پیچی فوق به منظور برقراری جریان هموپلر وجریان هارمونی سوم به کار برده شده نیازی به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث نخواهد بود. در عوض ضروری است. ترانسفورماتور زمین کننده یا Earthing Tr با اتصال ستاره- زیگزاگ زمین شده پیش بینی شود. نقطه نول اتصال زیگزاگ این ترانسفورماتور در طرف KV 63 زمین شده شبکه تغذیه 63 کیلوولت را به شبکه با نول زمین شده تبدیل می نماید. بر طبق استاندارد ترانسفورماتورهای زمین کننده یا E.T. در مجاور ترانسفورماتور اصلی نصب شده، شینه های خروجی ترانسفورماتور اصلی در طرف 63 کیلوولت بلافاصله پس از مقره های عبوری به ترانسفورماتورهای زمین کننده متصل خواهند شد نحوه انتخاب ترانسفورماتورهای زمین کننده و مشخصات مناسب و مورد نیاز آنان تعیین خواهند شد.
بدین ترتیب ترانسفورماتورهای 63/230 یا 63/400 یا KV 63/132 به صورت سه سیم پیچی سوم به صورت مثلث و یا دو سیم پیچی با اتصال ستاره زمین شده- مثلث همراه با ترانسفورماتور زمین کننده به کار خواهند رفت.
4- در ردیف توزیع KV 30-6/3، از نوع شبکه های توزیع تجاری، شهری، کشاورزی، فاقد مصرف کننده ها تحت ولتاژ بالا، است ضریب زمین از حدود 4/1 تجاوز ننماید، در حالیکه در شبکه های توزیع صنعتی تاسیسات و مصرف کننده ها تحت ولتاژ بالا نظیر موتورهای الکتریک فشار قوی، کوره های القایی، کوره های قوس الکتریکی، یکسو کننده و غیره موجود بوده، پیش بینی شبکه ها به صورت نول ایزوله و یا نول زمین شده از طریق مقاومت معمول و ضروری بوده، ضریب زمین تاحدود 7/1 افزایش می یابد
در صورت اتصال سیم پیچی تغذیه به صورت ستاره زمین شده، جریان عیب زمین افزایش یافته، ضریب زمین کمتر را عرضه می سازد. در حالیکه کاهش بیشتر ضریب زمین مورد نظر نبوده، افزایش ولتاژ تا
4/1 برابر در فازهای بیشتر ضریب زمین مورد نظر نبوده، لذا جریان عیب زمین تا مقادیر کمتر نیز کاهش داده می شود. کاهش ه چه بیشتر جریان عیب زمین مانع از استهلاک سریع دستگاههای قطع و وصل شده، افزایش ولتاژ نیز حدود قابل قبول را دارا می شود. به همین علت جریان عیب زمین، آنچنانکه ضریب اضافه ولتاژ از حدود 4/1 تجاوز ننماید در نظر گرفته می شود. در این حالت شبکه به عنوان شبکه با جریان زمین محدود شده نامیده می شود. در این شبکه ها هر مقدار جریان عیب زمین از طریق نصب مقاومت و یا راکتور در نقطه نول اتصال ستاره سیم پیچی های تغذیه، لذا با نصب مقاومت و یا راکتور در نقطه نول با مقدار مناسب محاسبه شده، جریان عیب زمین تا هر میزان مورد نظر کاهش می یابد. مقدار مناسب مقاومت

دانلودمقاله تمایز یاخته ای

اختصاصی از فی توو دانلودمقاله تمایز یاخته ای دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مجموعه تغییرات و تحولات ساختاری ، شیمیایی و عملی را که موجب می‌شوند ازتوده ای از یاخته های همسان ( هم ارزش ) یاخته هایی تخصص یافته ( ویژه ) به وجود آیند و یا موجب می گردند که یاخته ای در طول زمان نسبت به گذشته خود متفاوت شود را تمایز یاخته ای نامند ، آن دسته از تغییرات وتحولات را که موجب تشکیل یاخته های تخصص یافته از مجموعه یاخته های هم ارزش می گردند ، تمایز بین یاخته ای نامند و تغییرات و تحولاتی را که موجب تمایز یک یاخته در طول زمان می گردند ، تمایز درون یاخته ای نامند.
پژوهشگران زیادی از جمله نیچ ، گوتره ،کامو ، بال و دیگران با استفاده از روش های کشت در شیشه تلاش گسترده ای را برای پی بردن به علل و چگونگی تمایز یاخته ها آغاز کردند . در دو دهه اخیر نیز استفاده از روش‌های نوین زیست شناسی مولکولی ، جدا سازی پروتئین ها و ماده ژنتیکی یاخته های همسان و تمایز یافته و مقایسه آنها ، دست ورزی ژنتیکی و انتقال ژن ها و پی گیری چگونگی تجلی و تنظیم بروز ژن ها آگاهی های زیادی را در مورد چگونگی تمایز یاخته ای به دست داده است . اما به دلیل تنوع ژنتیکی جانداران ، برهم کنش های مواد متنوع درون یاخته ای و تاثیر این برهم کنش‌ها یا بروز ژن ها و دخالت عوامل محیطی و تنوع این عوامل ، هنور موارد زیادی در زمینه تمایز یاخته ای ناشناخته مانده اند .
تمایز یاخته ای دو پایگاه اصلی دارد یکی پایگاه ژنتیکی ودیگر پایگاه محیطی ، بخشی از تمایز یاخته ای در گونه های متفاوت وابسته به ژنوم یاخته است که سرنوشت از قبل تعیین شده یاخته می باشد به این مفهوم که از ژنوم یاخته تخم ماهی انتظار تشکیل ماهی وازژنوم یاخته ای قورباغه تشکیل قورباغه را داریم .
اشکال گوناگون : تمایز یاخته ای : برای تمایز یاخته ها واشکال گوناگونی از تمایز به شرح زیر در نظر گرفته می شود .
1- تمایز ریختی : یکی از پدیده های مهم درتمایز یاخته ای ، پدیدار شدن شکل ویژه هر نوع از یاخته ها است به نحوی که یاخته ماهیچه ای یا یاخته عصبی و آن نیز یاخته های خونی ودیگر بافت های بدن تفاوت شکل دارد .
2- تمایز ساختاری : ( ساختار فیزیکی و شیمیایی ) تمایز یاخته ای با تحول ساختار فیزیکی و شیمیایی یاخته ها همراه است .
به طور کلی تمایز یاخته ای در همه یاخته های پروکاریوتی و یوکاریوتی با تمایز در اندامک ها واجزای سازنده یاخته ها همراه است .
3- تمایز سوخت و سازی ( متابولیکی ) تمایز سوخت و سازی در حقیقت نوعی یا بخشی از تمایز شیمیایی یاخته ها است .
متناسب با پیشرفت تمایز و برای امکان آن ، نوع واکنش های سوخت وسازی یاخته ها تغییر می کند .
4- تمایز فیزیولوژیکی : به طور معمول تمایز یاخته ای به منظور کسب توانایی های فیزیولوژیکی ویژه و انجام پدیده های زیستی اختصاصی است .
به طور معمول اشکال مختلف تمایز یاخته ای به حالتی وابسته به هم و به صورت مجموعه ای از پدیده های تمایزی صورت می گیرند و نه پدیده های کاملا مستقل و مجزا ، به طوری که تمایز یاخته ای نتیجه ای از مجموع تمایز‌های ریختی ، ساختاری سوخت وسازی و فیزیولوژیکی است .

مراحل اصلی تمایز یاخته ای
برای تمایز یاخته ای اغلب دو مرحله اصلی را در نظر می گیرند .
1- مرحله تعیین سرنوشت : در این مرحله سرنوشت تمایزی آینده یاخته مشخص می شود رونویسی ژن های خاصی ( ژن های زود رس ) آغاز می گردد و با تشکیل RNA های اختصاصی یاخته توان لازم برای پدیده های تمایزی را کسب می کند اما هنوز هیچ یک از آثار ظاهری تمایز پدیدار نشده اند ویاخته توان انجام عمل اختصاصی آینده را ندارد .
2- مرحله واقعی تمایز یا بروز تمایز : در این مرحله با بروز تدریجی آثار تمایزهای
ریختی ، ساختاری ، متابولیکی و فیزیولوژیکی ،یاخته از یاخته های مشابه خود متمایز می شود و علاون بر انجام پدیده های عمومی زیستی دارای عمل یا اعمال اختصاصی می گردد.

نقش هسته و سیتوپلاسم در تمایز یاخته ای
تجربه های هامرلینگ بر روی جلبک سبز و تک یاخته ای استابولاریا و نتایج حاصل از این پژوهش ها به خوبی نشان داده است که هم هسته و هم سیتوپلاسم در تمایز یاخته ای نقش دارند واساسا تمایز یاخته ای وابسته به برهم کنش های عادی و طبیعی هسته و سیتوپلاسم است .
جلبک سبز استابولاریا ، نمونه ای بسیار مناسب برای بررسی نقش هسته و سیتوپلاسم د رتمایز یاخته ای است .
عوامل اصلی هسته ای موثر در تمایز یاخته ای
هر یک از اجزای ساختاری هسته به نحوی بر پدیده های تمایزی یاخته اثر می گذارند .
• پوشش هسته ای توسط منافذ خودو کنترل مبادله مواد بین هسته و سیتوپلاسم و جدا نگهداشتن بسیاری از مواد و آنزیم های سیتوپلاسمی از پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک در سلامتی ، پایداری و امکان عملکرد طبیعی این مولکول ها موثر است منافذ هسته ای یا عمل انتخابی خود از خروج RNA m ها قبل از حذف تمامی اینترون‌ها جلوگیری می کنند ونوعی کنترل و تنظیم را در خروج RNA m ها از هسته وسپس ترجمه آنها اعمال می کنند غشاء درونی هسته یا برخی بخش های کروماتین اتصال پیدا می کند وبرامکان دستیابی آنزیم های رونویسی به این نواحی اثر می گذارد .
• اسکلت هسته ای با ساختار پروتئینی ویژه خود در پیچیدگی ها وتابیدگی های رشته های کروماتین موثر است .
• شیر هسته با آنزیم های متنوع ونیز پروتئین های ساختاری خود (فصل 14 ) در تحولات یوکروماتین به هتروکروماتین و بنابراین عملکرد ژن ها اثر زیادی دارد وبر تمایز یاخته ای اثر می گذارد .
• کروماتین با ساختار ویژه خود امکان تحول شیمیایی ( به ویژه تغییرات نوع و مقدار پروتئین ها ی غیر هیستونی ) وتغییر ساختار فضایی در مراحل متفاوت چرخه یاخته ای به شدت در تمایز موثر است .
پروتئین های هیستونی وغیر هیستونی موجود در ترکیب شیمیایی کروماتین از عوامل تعیین کننده در تمایز یاخته ای هستند .
• هستک ها از اجزای ساختاری هسته یاخته های یوکاریوتی هستند هستک جایگاه سازماندهی ریبوزوم ها و ریبوزوم ها برای آزمایش پروتئین ها ضروری هستند پروتئین ها مولکول های اصلی تعیین کننده تمایز یاخته ها هستند بنابراین هستک ها با دخالت در تشکیل ریبوزوم ها ، درتمایز یاخته ای دخالت دارند .

عوامل اصلی سیتوپلاسمی موثر در تمایز یاخته ای
مواد متنوع موجود در سیتوزول ، اندامک های سیتوپلاسمی و حتی پراکنش مواد واندامک ها در سیتوپلاسم و به شکل های گوناگون در تمایز یاخته ای موثرند .

الف : نقش اسکلت یاخته ای :
ریزلوله ها ،: ریز رشته ها اجزای اصلی اسکلت یاخته ای هستند که با آرایش
خود در ایجاد قطبیت یاخته ای که عامل مهمی در بسیاری از پدیده های تمایزی یاخته ها است دخالت می کنند .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  21  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید