دانلود مقاله فن و هنر سفالگری

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله فن و هنر سفالگری دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

سفال قرون 3 و 4 هجری
قرن 3 هجری شروع و تلاشهای فرهنگی و اقتصادی در حیات جامعه است پس از دو قرن ساده زیستی و حذف تجمل گرایی و همگانی شدن امکانات جامعه ،زمینه های رشد وتوسعه اندیشه های انسانی فراهم شده است به طوری که شکوفایی این فعالیت ها را در قرن 4 هجری می توان دید .
دانشمندان معلمان بویژه ایرانیان در این قرن حاصل تفکرات فلسفی یونیان را در قالب تجربیات علمی و عملی در زمینه شناخت علوم و فنون به جهان عرضه کردند وبا ترجمه کتابهای یونانی و سانسکریت و تدوین کتب عربی وفارسی زمینه پیشرفت و تسریع اندیشه های آن دوره را به سوی شکوفایی فراهم نموده ، -0 آثار سفالی بیش از هر اثر باقیمانده ای منعکس کننده این تحولات است زیرا سیر تطور و تکامل اندیشه ها از روی نوع تزئینات نوشته های کوفی روی سفالها و تجربیات انجام شده د رزمینه عقیه لعاب های مختلف و کشف لعابهای جدید ورنگهای مختلف می توان دید در پایان قرن 4 موفقیتهای ارزنده ای در زمینه شناخت اکسید فلزات و فرمول ترکیبات آنها برای رنگ لعاب مورد نظر حاصل شده بود سفالگران باتکیه براین دانش و تجربه و ممارست در پخت سفال و کنترل حرارت و تغییر در شکل کوره ها توانستند تحولی عظیم و چشمگیر در خلق ظروف سفالی با تزئینات بسیار چشم نواز وارزشمند به وجود آورند . 0-0 در طبقه بندی سفالهای دروه اسلامی سفالی قرن 3و 4 را بنام سفالهای سامانی شناسایی کرده وویژگیهای فن و زیرین موسوم به لعاب گلی را به این دوره نسبت داده اند . این گروه ازسفالها بیشتر در شمال شرق ایران در مراکزی مانند نیشابور ، سمرقند و جرجان معمول بوده است فنون تزئین متداول در این دوره چنین است .
الف – لعاب گلی : در این نوع تزئین ظروف ساخته شده از گل را که معمولا دارای خمیر نخودی یا قرمز بوده است پس از خشک شدن در دو غابی از گل نخود رنگ فرو می بردند . طوری که داخل و خارج آن بطور یکنواخت با این دوغاب پوشانده می شد و پس از خشک شدن ظروف را به نقوش مورد نظر می آراستند این نقوش معمولا ساده بود و شامل یک جمله یا کلمه کوفی می‌شد که در کف داخلی یا برحاشیه لبه داخلی ظروف نوشته می شده سپس ظروف را با لعاب شیشه ای پوشاندند و به کوره می بردند . معمولا برای ظروف ساده یک رنگ از ترکیب لعاب گلی که سیلیس هم به آن اضافه می‌شده استفاده می کردند که این کار در یک مرحله انجام می شده در نهایت ظروف به رنگ شیری براق در می آمد . ظروف مزین به لعاب گلی معمولا درچهار گروه مطالعه می شود .
سفالینه با پوشش گلی و نقوش سیاه روی زمینه سفید : ( یکانی و کریمی ، 1364 ، ص 16) این دسته از ظروف که مهمترین مرکز ساخت آنرا می توان نیشابور دانست ، با پوشش گلی پوشانده شده و سپس با نقوش سیاه رنگ یا قهوه ای تیره و لعاب شفاف مبدلی تزئین شده است ( شکل 3-9) زمینه این ظروف کاملا شیری رنگ یا سفید است که در گوشه ای از لبه داخلی یا کف آن با کلمه یا جمله ای کوتاه تزئین شده است در اوایل قرن 4 تزئینات دیگری شامل نقطه چین های مرتب نقش پرندگان گلهای مسبک به نوشته کوفی تزئین اضافه می شود از ویژگیهای کلی تزئینات این نوع ظروف عدم تراکم نقش وایجاد فضای خالی در زمینه است ( تصویر 3-9 تا 3-6 ) –0- در ظروف بزرگتر که لازم بود نوشته کوفی طولانی باشد جملاتی نظیر دعای خیر ، روایات ، ضرب المثل ،احادیث منسوب به حضرت محمد ص ) ، حضرت علی (ع) و کلام بزرگان اهل ادب برای تزئین بکار می رفته است ( تصویر 7-9 و 8-9) در داخل بعضی کاسه ها یا لنگهای بزرگ نقش آفتابه دیده می شود که بطرز بسیار زیبایی با نقش و نگار که تقلیدی از قلمزینهای آثار فلزی است همراه شده است . در کاوشهای علمی مشترک موزه مترو پوییتن ومرکز باستان شناسی ایران که گزارش آن در سال 1347 منتشر شده است در شهر قدیم نیشابور نمونه های منحصر به فرد با نوشته های کوفی بدست آمده که بنام ظروف کتیبه ای معروف است ظروف کتیبه دار مکشوفه از نیشابور را پژوهشگر ارجمند ، عبدالله قوچانی در سال 1364 در کتابی بنام کتیبه های سفال نیشابور معرفی کرده است که درشناخت اوضاع سیاسی – اقتصادی – مذهبی – واجتماعی این دوره اهمیت قابل توجهی دارد .

سفالینه با لعاب گلی و نقوش رنگارنگ روی زمینه سفید ؟
سفالهای رنگارنگ ونقوش رنگی روی لعاب گلی بویژه قرن 4 هجری است که متعلق به دورانی است که کیمیاگران وتهیه کنندگان لعاب با رنگهای مختلف و اکسیدهای متنوع آشنا شده اند و به تبع علاقه به ترسیم نقوش در انسان ،گلها ،گیاهان و حیوانات از رنگهای ارغوانی تیره سیاه ، قهوه ای ،زرد و افرایی بصورت پوشش نازک روی زمینه ها و پوشش گلی استفاده کرده اند (تصویر 9-9 و 10-9 ) از نقوش متداول این دوره می توان نقش اسب سوار به تقلید از ظروف فلزی ساسانی با تلفیقی از نقوش پرندگان مثل مرغ شاخوار و پرنده مسبک ( نقطه نشان ) ونقش مایه های اسلیمی و تکرار حروف خط کوفی نام برد که در داخل کاسه ها ، بشقابها و پیمانه های کوچک آبخوری رسم شده است . 0-0 در میان مراکز ساخت این نوع ظروف نیشابور از اهمیت بسیار برخوردار است و بطور کلی در شرق ایران و نیز در مازندران این سفال متداول بوده و حتی بنام ظروف ساری نیز نامیده می شده است . تعداد زیادی کوره های پخت این نوع سفال در جرجان کشف شده و محققان آنجا را مرکز ساخت و اشاعه این سفال می دانند در مجموع این نوع ظروف در جهان اسلام از ابداعات وابتکارات سفالگران ایرانی محسوب می شود و پرفسور میکاهی استاد دانشگاه توکیو این امور را تاکید کرده است { پانوشت کیانی 1357 ،ص 16 – 17}( تصویر 11-9 ، 12-9 ، 13-9)

سفالینه لعاب گلی با لعابهای درخشان معروف به زرین فام اولیه :
این نوع سفال پس از آنکه با پوشش گلی پوشانیده می شد ،بامجموعه ای از لعابهای ترکیبی رنگین زینت می یافت و پس از پخت درخشندگی خاص به حالت زرین فام یا خلایی داشت شکل این ظروف معمولا کانیه ونقوش آنها گلهای تزئینی همراه با نوشته های کوفی بود . وجه تمایز این ظروف زرین فام با ظروف زرین فام قرن 6و7 در تکامل نقوش ونوع خط و تفکیک رنگ است در قرن 6و7 هجری به جای خط کوفی از خط نسخ و فارسی دری وپرترهای انسانی و رنگ طلایی یک دست استفاده می شود سفالینه زرین فام اولیه قرون سوم و چهارم بیشتر در نیشابور ،جرجان ، اصطخر و شوش بدست آمده ( تصویر 14-9 و شکل 4-9 و 5-9 )
سفالینه های لعاب گلی با نقوش سیاه وروی زمینه ها زرد ، این نوع سفالینه ها که در نگاه اول زرد رنگ می نماید بصورت لکه هایی قسمت های مختلف ظروف را پوشانده است ودر واقع می توان آنرا زمینه ساخت ظروف سفالی لعابدار معروف به تکنیک لعاب پاشیده دانست که در جای خود از آن بحث خواهد شد . تنوع رنگ لعاب در پایان قرن 3 و استفاده گسترده از این روش برای تزئین ظروف و اشیای سفالی و بعد تولید کاشی برای تزئینات معماری همپا با پیشرفت سایر فنون و علوم ادامه دارد .
بطور کلی سفال لعاب گلی از سفالهای مشخصه قرن اولیه اسلامی تا اواخر قرن 4 هجری است که به ترتیب از نوع لعاب گلی شیری رنگ ساده و ساده با تزئین کم شروع شده و به تدریج کتیبه کوفی تمام سطح ظروف را پر می کند و بعد ها لعاب گلی رنگارنگ سفال متداول قرن 4 می گردد و پایان این سده با سفال لعاب پاشیده ساده خاتمه یابد و قرن 5 با سفال نقش کنده و لعاب پاشیده آغاز می گردد .

تاریخچه سفالگری
قدمت هنر سفالگری به 10000 سال میرسد و به عقیده باستان شناسان بعد از سبد بافی کهنترین صنعت بشری به حساب می آید .
هزاران سال پیش در عصر نوسنگی ، زمانی که انسان توانست از ابزارهای سنگی استفاده کند وبا فن سبد بافی لاشنائی یابد با اندود کردن بدنه خارجی سبدها وقرار گرفتن آنها درکنار آتش بطور اتفاقی به شناخت ظروف گلی و مزایای آن دست یافت . دسترسی به چنین وسیله ای تحولی چشمگیر در امر جمع آوری و نگهداری غذا پدید آورد و انسان در نقاط مختلف جهان با اختلاف زمانی اندک ، به این مرحله از تحول و خلاقیت قدم گذارد . نخستین سفالهای دوران جمع آوری غذا یا عصر نوسنگی قدیمترین ظروف گلی است که تا کنون در افریقای شرقی بدست آمده است این ظروف اسکلت سبدی دارند ودرواقع سبدهای گل اندودی است که در کنار آتش خشک شده است . فکراستفاده از پوسته ای دارای حجم احتمالا پس از دیدن پوست میوه های خشک شده و حفره های سنگی و قطعات سنگی با سطح مقعر که آب باران را در خود نگهداری می نمود پدید آمده است .
قدر مسلم انسان با قرار دادن دستها کنار هم و استفاده از آنها برای نوشیدن
آب عملا به ایده ظرف و مظروف پی برده است .
فرضیه محققان تاریخ هنر مبنی بر وجود حفره های ایجاد شده ( جای پای انسان و حیوانات ) در حاشیه رودخانه هائی مانند نیل که براثرطغیان آب رسوباتی از خود به جا می گذارند . و پس از خشک شدن این حفره ها به شکل ظرف از ماسه های اطراف جدا می شوند نیز قابل توجه وشاید قابل قبولتر به نظر برسد تحقیقات علمی باستان شناسی در ایران قدیمترین ظروف گلی حرارت دیده را به 8000 سال قبل میلاد نسبت می دهد . این سفال را که نمونه آن در غاری بنام کمربند واقع در نزدیکی بهشتر بدست آمده است می‌توان قدیمترین نمونه سفال دست ساز ابتدائی در ایران دانست . این سفال ضخیم ، کم پخت ،شکننده و خشن و قهوه ای رنگ است و در آن مقدار زیادی علف خرد شده بعنوان ماده چسبنده ( شاموت ) برای جلوگیری از ترک برداشتن به هنگام خشک شدن در آفتاب یا حرارت دیدن در کنار آتش بکار رفته است .
درکاوشهای حاشیه کویر در تپه سنگ چخماق شاهرود ودر مراحل بعدی در لایه های عمیق تپه سلیک کاشان و مناطق اولیه تپه سراب نزدیک کرمانشاه و لایه های عمیق تپه گیان در نهاوند و تپه حاجی فیروز در آذربایجان غربی نیز
سفال دوران غار دیده شده است .
که غارنشینان در مراحل اولیه استقرار در دهکده های اولیه آنها را به این مکان آورده اند . در ابتدا انسان بطور اتفاقی از خاک رس برای ساخت سفال استفاده کرد که احتمالا این امر بدلیل وفور وسهولت دسترسی بدان بوده است ولی بعدها تجربه به وی آموخت که بهترین خاک برای سفالگری همین خاک است .1

تاریخچه سفالگری در نیشابور
مجموعه سفالهای نیشابور بسیار جالب است و نمونه های مختلفی از هنر سفالسازی ایران را در قرون سوم و چهارم وپس از آن شامل می شود . قالبهائی که ازاین کوره ها کشف گردیده ونشان می دهد که ظروف سفالین آن زمان را چگونه تزئین می کرده اند . موضوع نقوش این ظروف بسیار قابل توجه بوده واین مطلب را روشن می نماید که اگر چه از بعضی جهات بسیار مختصر و کوزه گران نیشابور احتمالا از چینی ها اقتباسهائی کرده اند ولی بطور کلی هنر آنان دنباله هنر ساسانی است .
در میان ظروف شناخته شده از نیشابور ظرفی بی نظیر بود که در آرایش آن بازنمائی های پیکره ای داشت واز نظر سبک و رنگ بکار رفته در آن بسیار چشمگیر بود رنگهائی چون سیاه برای خطوط پیکره ها و سبز وزرد و خردلی روشن ، و انواع قهوه ای سیر ، چهره ، پیکره ها اغلب شبیه پیکره هائی است که روی سفالینه لعابی بین النهرین آمده است .
از نمونه های برجسته این نوع سفالینه و جامی در تهران ( موزه باستان شناسی ) و جامی با پیکره ایستاده می باشد .
پیکره ها در مقابل پس زمینه ای ایستاده اند که با تصاویر حیوانات ، گلها و نخلها و کتیبه ها پوشیده شده است .
تعدادی از سفالینه های محلی نیشابور نیز وجود دارد که از مشخصه های آن پرندگان بزرگ کاکل سبز با رنگ سیاه واخرائی و حاشیه هائی از سفید وسبز است .
در فاصله سالهای 1381 – 1315 خورشیدی ، وهیات باستان شناسی موزه مترو پلیتن امریکا در شهر نیشابور و حفریاتی انجام دادند و آثاری از دوران تمدن اسلامی بدست آوردند که بیشترین این سفالینه ها شامل سفالهای لعابدار عاجی رنگ مزین به خطوط کوفی وهمچنین ظروف زرین فام و رنگارنگ بانقوش کنده و لعاب پاشیده با نقوش قالب زده وهمچنین ظروف یک رنگ بوده اند . ومعروفتر ازهمه ونوع سفالینه دارای نوشته قهوه ای کوفی تزیینی است که چگونگی ونحوه نگارش خطوط کوفی بر روی ظروف سفالین ، ذهن بسیاری از پژوهشگران را به خود معطوف داشته است . 1
در فاصله سالهای 1315-1318 خورشیدی که هیات باستان شناشی موزه مترو پلیتن در شهر کهنه نیشابور حفریاتی انجام دادند و توانستند آثاری از دوران تمدن اسلامی بدست آورند . بیشتر این آثار را سفالینه های لعابدار عاجی رنگ مزمن به خطوط کوفی ورنگارنگ تشکیل می داد که امروزه زینت بخش موزه های ایران باستان و متروپلیتن است و همچنین دراوایل اسفند ماه 1343 آقای سیف الله کامبخش فرد در نیشابور حفریاتی در مورد مطالعه کوره های سفالپزی انجام داد . این کاوشها در دو محل شهر کهنه نیشابور یکی در شمال قریه ( خرمک ) و دیگری در اراضی ( لک لک آشیان ) چهار کوزه سفالپزی عصر سلجوقی حفاری و ساختمان آنها مشخص شد .1

حفاری در کوره های سفالپزی اول و دوم
حفاری در شمال قریه خرمک انجام شد . دو کوره اول و دوم با شکل خمره مانند خود که سقف مشبک یافته اند در عدد انواع کورههای قدیمی وابتدائی بشمار می روند . ولی باید دانست که همین دو کوره آثار بسیار زیبائی را در دوران سلجوقی قرن 5 بوجود آورده اند .
معمولا سفالینه ها گاه دوبار حرارت دیده اند یکی به هنگام پخت سفال ساده ودیگر با لعاب و تزئینات آن دریچه سوخت کوره ها با یکدیگر فاصله کمی دارند و سفالگر قادر بوده است بین آنها قرار گرفته و به هر دو سوخت برساند . کاه را از دریچه کوره شماره یک بدرون میرخته ودر مرحله دیگر به کوره شماره دو میدمیده است و به همین ترتیب در یکیسفال را بسادگی پخته و عمل آورده است و در دیگری عمل تزئین و نقاشی ولعاب را به انجام میرسانده است .
بهنگام حفاری و کوره شماره دوم که کوچکتر است سفال ساده بیرون می داد و در حالیکه اکثر سفالینه های لعابدار راما از کوره شماره اول که بزرگتر است بیرون آوردیم مرحله لعاب دادن و تزئین لازمه اش حرارت بیشتر کوره بوده است برای اینکه لعاب واقعا زیبا باشد باید جلای آن کاملا مساوی و لعابش مطلقا یکرنگ باشد رنگ پریدگی مربوط به کمی پخت است که دراین صورت تغییر املاح بخوبی سیر نمی باشد .

آثار مکشوفه از کوره های اول و دوم
آثاری که ا زاین دو کوره بدست آمدند عموما سفالهای جوش خورده می باشند که حرارت کوره در آنها تاثیر کرده است تزئینات این سفالها را بیشتر خطوط ساده سیاه قلم تشکیل می دهد .
پاره سفالهائی که از این کوره ها بدست آمده عموما به لعاب آبی فیروزه ای رنگ ، لاجوردینه و زیتونی کمرنگ آغشته گردیده اند .
تزئینات پاره ای از آنها نقش کنده ، بعضی داغدار و عده ای از خطوط قلم مشکی که مانند اعداد شماره ای می باشند ترکیب یافته اند .
در بین آثار بدست آمده تعدادی چراغهای روغنی است که دارای دسته و پایه و لعاب آنها آبی فیروزه فام است چون عموما مربوط به کوره اند در اثر حرارت زیادگدازه شده و جوش خورده اند.
رنگ آبی در قسمتهائی از بدنه آنها به قهوه ای بد رنگی تغییر یافته است تعداد زیادی دوات که به لعاب آبی فیروزه ای و سبز کمرنگ مزین شده و عموما گدازه شده اند . یک تنگ با بدنه کروی ودسته کوچک برنگ فیروزه ای که زیر گردن آنرا خطوط یکنواخت سیاهرنگ مزین کرده است.

حفاری کوره های سفالپزی سوم و چهارم
حفاری کوره های سوم و چهارم در روز 18 اسفند ماه در اراضی لک لک آشیان × صورت گرفت
ساختمان کوره سوم و چهارم
کوره سوم و چهارم باکوره شماره اول و دوم اختلاف اندکی داشتند و عموما به همان دوره سلجوقی متعلق می باشند منتهی سفالهای اینها مرغوبتر و تصور می شود که ظروف طبقات ممتاز اجتماع آن روز را می پخته اند .
ضمن بررسی بیشتر ، کوره ای پیدا شد که دارای شکل استثنائی بود متاسفانه نیمی از این کوره قبلا توسط حفاران غیر مجاز ویران گردیده و از بین رفته بود این کوره بنام شماره سوم نامگذاری و خاکبرداری از آن بمدت دو روز ادامه داشت . آتش دان وانبار کوره بعلت تجاوز و حفاری قبلی پاک شده بود .
ساختمان این کوره از نظر آتش دان با کوره های اول ودوم شباهت تام وتمامی دارد منتها در قسمت علیای کوره در آنها استوانه بالائی به ارتفاع 70 سانتیمتر است که سقف مشبک بر آن قرار گرفته است .
کوره چهارم
در جوار کوره سوم حفاری شد دهانه مدور آن درعمق 50 سانتیمتری سطح زمین آشکار گردید.
بشقاب فیروزه فام که از دو ردیف نقوش مارپیچ چلیپائی مزین گردیده است .
دربین آثار بدست آمده پاره هائی از بدنه – دسته – ته ظروف سفالین بدون لعاب که بسیار نازک ساخته شده اند وجود دارند که مزین بخطوط کنده شده هندسی وشکل پرندگان می باشند . یکی از این تکه ها نیمه ظرفی است که دارای نقوش قالب خورده می باشد و نقش پرنده ای راالقا می کند . پرنده در دایره ای به زیبائی در آمده وحلقه ای ناحیه گردن را مزین کرده است ، دم پرنده با حرکت دایره حالت هماهنگی ایجاد کرده است مجموع این دوایر بین دو خط کمربندی محدود شده است . 12
سقف مشبک با توپیهای سفالین یکجا به درون کوره فرو ریخته است شکل ساختمان این کوره با کوره های اول و دوم کاملا تطبیق می نماید .

آثار مکشوفه ازکوره های سوم و چهارم
پاره سفالهای نازک وعاجی رنگ که با نقش قالب خورده وزیر لعاب از این دو کوره بدست آمد وهمچنین بشقاب ، کاسه که با لعاب آبی ، فیروزه ای ،سبز ، و ارغوانی پوشیده شده است .
قالبهای سفالین تزئینی مکشوفه ازکوره های سوم و چهارم نیشابور
قالبهای سفالین به دو نوع مختلف تقسیم می گردند .
الف – یکدسته آنهائی که فقط درناحیه بالا و پائین ظرف را مزین می کنند . این تزئینات گاه از نقوش هندسی ترکیب یافته اند و زمانی خطوط کوفی ساده و یانسخ را القا می کنند . خطوط کوفی و تزئینات هندسی معمولا در نواری محدود شده اند حد فاصل این تزئینات را نقوش پنجه ای ترک ترک تشکیل می‌دهند . در پاره ای از این قالبها عبارت خط کوفی ، زنجیره ای نیز بکار رفته است بهمین مناسبت تزئینات هندسی نیز بصورت زنجیره ای نموده شده است.
قالبها عموما از سفال بدون لعاب بسیار سختی ساخته شده اند . ضخامت این سفالها در بعضی 2 و در پاره ای تا 3 سانتیمتر می رسد . در بین تزئینات آنها گل و برگهای منفرددیده می شوند .
ب – قسمت دیگر از این قالبها شامل گل و برگهای زیبای زمینی است که در یک نوار کمربندی قالب را احاطه می کند . گیاهان بیشتر از ترکیب درخت سروو گلها شکل می گیرند . برگها دارای طرح ترک ترک با زوائد منگوله ای می باشند شاخه ها ادامه دارند وبه گلهای سر نیزه ای شکل مربوط می شوند . گلها با اشکال بزرگ و کوچک به دو سمت باز شده اند . نوشته کوفی ویا نسخ فواصل کردن ظرف را فرا گرفته و یا برتزئینات اسلیمی بدنه ظروف نقش شده اند این نوشته ها معمولا دعای خیر و برکت ونعمت و یمت ، نصرت وسرور را برای صاحب ظرف آرزو کرده اند.

دسته بندی سفالهای نیشابور
آقای چارلز ، ک و یلکنسون ،موزه مترو پلیتن در حفاریهائی که در منطقه نیشابور داشته است در کتاب خود ظروف بدست آمده از تپه های باستانی نیشابور را درچنین بخشهائی تقسیم کرده است.
1- ظرف نخودی رنگ
2- ظروف رنگ پاشیده
3- ظروف سیاهرنگ بر زمینه سفید
4- رنگارنگ بر زمینه سفید
5- پوشش دوغابیهای زمینه رنگی
6- ظروف سفید مات
7- ظروف زرد رنگ مات
8- ظروف سیاهرنگ با لکه های زرد
9- ظروف تک رنگ
10- ظروف منسوب به کشور چین
11- ظروف با لعاب قلیائی و قابهای آنها
12- ظروف بدون لعاب
از مشخصات ظروفی که مورد بررسی قرار گرفته اند و نقش برای تزئین این ظروف استفاده شده یعنی نقش درصد مهمی از ظروف راچه بصورت مستقل و چه در کنار نوشته ها پوشانده است .
ظرافت از مشخصات ویژه این نقوش است که شامل نقطه ها ، حرکتها از قبیل
خطوط صاف ، مورب ، تابدار وخمیده ویا اشکالی که بصورت لکه هائی در ظرف پراکنده شده اند میباشند و بطور کلی تشکیل دهنده مجموعه ای مشتق از اشکال و طرحهائی ملموس که بسادگی در اطراف ما دیده می شوند و می‌باشند .
درتعداد بسیار زیادی از ظروف بررسی شده به نقوش هندسی و مجرد اکتفا شده که اگر بیان کننده منظور خاص ( نشانه یا رمز نباشند ) درمجموعه نقوش هندسی و انتزاعی طبقه بندی می شوند .

نقشهای گیاهی و ملهم از طبیعت :
در این نقشها و طرحهای هندسی ، از ابتدائی ترین ساده و مجرد ترین شکل هندسی ( یعنی نقطه ) بصورت : نقطه ای در کف ظرف ، نقطه هائی کنار هم ویا سطوح نقطه دار وهمچنین از خطوط هندسی بصورت : خط چین ، خطهای خمیده و موجدار ویا نوارهای به هم تابیده شده بهره گرفته شده است ودر دیگر نمونه ها سطوح مانند لکه های سه گوش ، دایره ونیمه ای از آنهاوحتی تلفیقی از نقطه ، خط و سطح ، خود نمائی می کنند .
نقطه های پخش شده در سطوحی نامنظم وبه گونه ایست که شکل کلی این
سطوح به طرحهائی از حیوانات نزدیک شده وتداعی کننده نقشهائی از آنان می‌باشند .
در معرفی طرحهای خطی و سطوح مختلف هندسی ، در ابتدا میتوان طرحهای خطی ابتدائی از خطوط ساده و صاف که در دایره ظروف بصورت حلقه و کمندی قرار گرفته ویا در آنها دوایر وانحناهائی بوجود آورده اند را ذکر نمود.
این خطوط کمندی یا ضخامتهای گوناگون از نازکترین تا نوارهای پهن ، زمانی مشخص کننده حدود دایره کف بوده اند و گاهی نیز در لبه این ظروف ، قرار می گیرفته اند .
خطوط صاف در بعضی ظرفها بصورت ( هاشور ) جلوه می کنند که تنوع این هاشورها در اختلاف رنگ آنها است که یکی در میان تیره و روشن و معمولا به رنگهای زرد ، قرمز ، اخرائی و قهوه ای می باشند .
طرحهای خطی ، نوع قرا رگرفتن و تقاطع آنها گاهی تقسیماتی در سطح ظروف بوجود می آورد ویا اینکه شبکه ها خطوط زنجیره شده و گره خورده ،موجدار ،خمیده و فنری شکل ، پیچ و تابهائی در آنها ایجاد می کنند .
همچنین در بعضی نمونه ها ، خطوط و پیچیده به هم ، نقشی چون ( نوارهای
به هم تابیده ) شده را بوجود آورده اند .

نقش سطوح در آرایش ظرفها
کنگره یادندانه : این طرحهای محیطی ( به طور خاص در لبه ظرف ) دندانه هایی هستند که در بعضی ظروف با نوکهای تیز ،مثلث شکل به نظر می رسند ودر بعضی دیگر به کنگره های گرد ونیم دایره ای یانیم ماه های نسبتا پهن مبدل می شوند که تشکیل دهنده ردیفی از دندانه های ریز ودرشت هستند .
همچنین لکه هائی گاهی به منزله کنگره های نقش شده در لبه بصورت نیم دایره یا سه گوشهای پهن گسترده شده اند وگسترده شدن آنها یعنی ( دندانه های لکه ای ) نیز به همان شیوه کنگره ها ، گاهی تکی ، چند تائی و حتی بصورت تکرار در ردیفی گرداگرد لبه می باشند ودر میان آنها لکه های سه گوش با اندازه های مختلف ازمتداولترین عناصر تشکیل دهنده این گروه در بررسی سطوح ، به مواردی از جمله تکرار آنها بصورت تکرار طرحی به دنبال یکدیگر ، در یک جهت ،مخالف جهت ویا معکوس بر می خوریم .
تلفیق یا ترکیب طرحهای گوناگون در تقسیم بندی طرحهای مورد بررسی نقش مهمی را ایفا می کند از معمولترین نمونه هائی که به صورت ترکیب و
تلفیق مطرح شده اند و عبارتند از :
نقطه ها و خطوط ، خالهای تزئینی ، خطوط موجدار ونقطه ها ، شبکه های نقطه دار ،خط چینها و کنار هم قرار گرفتن خطوط نازک و ضخیم وسطوح ریز و درشت که در بعضی ظروف به منزله قابهائی تصویر شده اند و اشکالی دیگر را در خود جای داده اند .
در نمونه های دیگر تلفیق طرحهای مختلف به تقسیماتی که در ظروف با خطوط صاف و تابدار وجود دارد منتهی می شود نوارها وسه گوشهائی که در طرح ظرف ایجاد شده روش (تزئین شعاعی ) می باشد .
همچنین (رنگ شکلها ) که طرحهای تداعی کننده هستند و معمولا طرح دقیقی از موضوع خاصی نیستند و تنها جنبه تزئینی دارند ودر ظروف کتیبه ای درحد فاصل شروع وپایان عبارت د ر دایره ظرف واقع شده اند .
همچنین برای مکث کردن بین عبارات از علامت ( ویرگول تزئینی ) ویا( بادامی شکل ) بهره گرفته اند همچنین طرحهایی کاملا انتزاعی و تجدیدی نیز در بعضی از ظروف دیده می شود که کاملا انتزاعی و بدون شرح می باشند .
همینطور در مجموعه طرحهای ملهم از طبیعت ونقشهای انسانی هر چند تقریبا به صورت نادر دیده می شوند واغلب متعلق به گروه رنگ دارهای قرمز ، سیاه وزیتونی برسفید است و ظروف پوشش دو غاببی در طرحهای انسانی ،کمتر به چشم می خورد .
طرحهای حیوانی : ماهی و پرندگان نقشهای مهلم از طبیعت با طرحهای حیوانی اغلب محدود به پرندگان می باشند وتنها یک نمونه از ظروف با نقش ماهی ، آراسته شده است .
پرندگان در عین سادگی ، به شکلهای گوناگون نقش شده اند واغلب یاد آور مرغهای پا بلند با نوکهای افراشته و کبوتران ویا اینکه نقشهای سادهای ازمرغابی لک لک و پلیکان هستند .
بعضی از پرندگان با بالهای گشوده ویا درحالتی هستند که گویا در برکه ای آرام غوطه ور ند وگاهی نیز برگ ویا نوشته و شبیه نوشتهای به منقار خود دارند .
پرنده ای که برگ به منقار دارد از جهاتی بانقش بقیه پرنده ها متفاوت است که یکی اندازه اش کمی از بقیه پرنده ها بزرگتر است ودیگری در شیوه طراحی آن می باشد .
معمولا ظروف شامل نقش پرنده ها جزء ظروف چند رنگ می باشند ورنگهای زرد سبز زیتونی ، قرمز و سیاه در این ظروف دیده می شود .
نقش نقطه های کوچک در تزئین پرنده ها قابل توجه است .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله    72صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله خاک‌ورزی و ادوات خاک‌ورزی

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله خاک‌ورزی و ادوات خاک‌ورزی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تاریخچه خاک‌ورزی
خاک‌ورزی یعنی آماده سازی خاک برای کاشت و عمل سست نگهداشتن آن و تهی از علفهای هرز در طی رشد محصولات. هدف‌های اصلی و منظوره‌های اساسی خاک‌ورزی در سه مرحله طبقه بندی می‌شوند. :
1) فراهم آوردن یک بستر بذر مناسب
2) از بین بردن علفهای هرز رقیب
3) بهبود بخشیدن شرایط فیزیکی خاک
عمل اصلی خاک‌ورزی، خرد کردن خاک است در تدارک یک بستر بذر مناسب.
خرد کردن و سست نمودن خاک قدیمی‌ترین مرحله خاک‌ورزی است و گاوآهن‌های مختلف را شامل می‌گردد. بشر ما قبل تاریخ احتمالاً از ادوات چوبی ابتدائی یا وسیله دیگری استفاده می‌کرده است که با آنها می‌توانست خاک را سست نماید. شاید یک شاخه شکسته درخت اولین وسیله خاک‌ورزی بشر بوده است. بشر بعداً آموخت که از آتش یا ادوات سنگی دستی بهره گرفته و بدان وسیله شاخه‌ای چنگال مانند را با سوزاندن یا کندن توسط سنگ از درخت جدا نماید. از شاخه بلندتر چنگال برای سست کردن خاک و کنده آن به عنوان دستگیره استفاده نمود. بعداً یاد گرفته که از نیروی دام بهره گیرد.

تاریخچه گاوآهن :
گاوآهن احتمالاً قدیمی‌ترین وسیله کشاورزیست. تاریخ به زبان هیروگلیفی و کونیفرم نشان می‌دهد که پیشینیان در هزاران سال قبل از میلاد مسیح نوعی گاوآهن داشتند. به روایت تاریخ در حدود900 سال قبل از میلاد، اِلیشاه را در حال شخم زدن با دوازده گاو در پیش روی خود یافتند. گاوآهن چوبی با خیش آهنی، قرنهاست که مورد استفاده قرار می‌گیرد و میلیونها گاوآهن چوبی هنوز هم در کارند. قطعات چوبی گاوآهن معمولاً توسط ریسه‌هائی از پوست حیوانات بهم بسته می‌شدند چون میخ ، پیچ و مهره یا سیم وجود نداشت.
گاوآهن رومی که بوسیله اسکاتلندیها تکامل یافت در حدود سالهای 1730 وارد انگلستان شد. گاوآهن ESSEX در حدود سال 1756 دارای خیش آهنی بود. گاوآهن چرخدار NORFOLK در سال 1721 از تیغه چدنی و صفحه برگردان گرد شده استفاده می‌کرد. صفحه برگردان انحناء دار در سال 1760 روی گاوآهن یک دسته‌ای SUFFOLT ظاهر گردید. گاوآهن Rotherham بوسیله John small تکمیل شد و او کسی است که کتابی راجع به طرح گاوآهن در سال 1784 نوشت. در آخرین سالهای قبل از شروع قرن نوزدهم بود که گاوآهن‌های چوبی در انگلستان با گاوآهن‌های فلزی جایگزین شدند.
در آمریکا توماس جفرسون و دانیل وبستر در میان اولین کسانی بودند که در تکامل گاوآهن‌ها کوشیدند . چارلز نیوبولد از برلینگتن نیوجرسی گاوآهن چدنی خود را در سال 1797 به ثبت رسانید. کشاورزان این گاوآهن را نپذیرفتند چون تصور می‌کردند که خاک را مسموم می‌کند. چترو وود در سال 1814 صفحه برگردانی با چنان انحنائی ساخت که خاک را یکنواخت برگردان می‌کرد. اولین گاوآهن فولادی از سه قسمت یک تیغه اره قدیمی توسط جان لین در 1833 ساخته شد. او همچنین در سال 1868 پروانه اختراع فولاد سه لایه را کسب نمود که امروزه نیز در ساختن صفحه برگردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. جان دیر در 1837 در گراند دیتور ایلینوی یک گاوآهن فولادی (تیغه و صفحه برگردان یک تکه) از تیغه یک اره قدیمی ساخت. 10 سال بعد او کارخانه‌ای در مولاین ایلینوی برپا نمود.
جیمس اولیور در سال 1868 به کسب پروانه اختراع برای سخت کاری چدن موفق گردید که به نام آهن سرد شده معروف گشت.
ام. فورلی در 1856 گاوآهن یک خیشه صندلی دار یا چرخی را به ثبت رساند که راننده می‌توانست بر صندلی سوار شود . اف. اس. راون پورت در سال 1864 گاوآهن چرخدار دو خیشه‌ای را به ثبت رساند که با چند اسب کشیده می‌شود. گاوآهن‌های سه و چهار خیشه معمولاً نیاز به 10 تا 12 اسب برای کشیده شدن داشتند.
گاوآهن‌های بزرگ 10 تا 15 خیشه در سالهای 1890 به وسیله تراکتورهای بخاری و در سالهای 1990 تا 1910 توسط تراکتورهای حجیم، کندرو و پر دردسر بنزینی کشیده می‌شدند. گاوآهن‌های دو تا پنج خیشه اولیه که به دنبال تراکتور کشیده می‌شدند مجهز به اهرمی برای در آمدن از خاک بودند در اوایل سالهای 1920 ، وسایل بلندکن مکانیکی اختراع شدند که تا اختراع وسایل هیدرولیکی در سال 1940 مورد استفاده قرار می‌گرفتند. سیستم هیدرولیک تراکتور و گاو آهن سوار در اوایل 1940 به وسیله فرگوسن اختراع شد. این نوع گاوآهن امروزه بیش از انواع دیگر برای مزارع کوچک و متوسط کاربرد دارد.

گاوآهن‌ بشقابی
احتمالاً در 1890 ساخته شد. مدلهائی از آن در کاتالوگهای سال 1895 دیده می‌شوند. یکی از اولین گاوآهن‌های بشقابی توسط ام. ا. و آی. ام. کراوات از بلومینگتن ایلینوی به ثبت رسیده است. جی. ک. اندروود، دی. اچ. لین، و ام. تی. هنکاک گاوآهن بشقابی را تکمیل کردند و آن را به صورت کاربردی درآوردند. گاوآهن‌های بشقابی از 1900 تاکنون همان روند تکاملی گاوآهن‌های برگداندار را پی گرفتند.

اثر گاوآهن‌ بر بشر
آن زمان که بشر اولین تکه شاخه درخت را برای خرد کردن خاک در دست گرفت، اولین قدم را به سوی تمدن برداشت. با هر مرحله در پیشرفت گاوآهن‌، پیشرفت مناسبی در تمدن پدیدار گشته است. در ابتدا اگر یک مرد تمام وقت خود را هم صرف می‌کرد فقط مساحت کوچکی را می‌توانست شخم کند با بکارگیری دام مساحت شخم شده – نفر فزونی می‌گرفت. امروزه، با توان مکانیکی زیاد موجود، مقدار مساحت – نفر به طور چشمگیری افزایش یافته است – بنابراین یک نفر ، امروزه، بیش از مقدار مصرف خود تولید می‌کند که می‌تواند برای دیگرانی تدارک ببیند که بکارهای دیگری اشتغال دارند. لذا می‌توان گفت که شخم، پایه گذار تمدن بوده است. در تولید انواع محصولات و آماده سازی بستر بذر برای تمامی آنها، گاوآهن‌ اولین وسیله‌ایست که بکار گرفته می‌شود. لذا اساسی‌ترین وسیله مزرعه به حساب می‌آید. زمین توسط گاوآهن‌ به قطعات ریزی خرد و شکسته شده و بقایای گیاهی می‌تواند در سطح رها گشته یا در عمق دفن گردد.
کسی که با طبیعت خاک، اثر آب، هوا و درجه حرارت بر حالت فیزیکی آن، و اثر گاوآهن‌ بر آن آشنائی نداشته باشد تصور می‌نماید که گاوآهن‌ وسیله‌ ساده‌ایست که تنظیمات کمی دارد و عملاً هیچ مراقبتی لازم ندارد، ولی آنان که به شرایط خاک و تنظیمات گاوآهن‌ برای حصول بهترین نتیجه واقفند، می‌دانند که شخم خوب زدن موضوع ساده‌ای نیست. شخم مطلوب نیاز به مداقه در عوامل بسیاری، دارد.

انواع وسایل خاک‌ورزی
وسایل خاک‌ورزی را ممکن است به دو دسته عمومی: 1) ادوات خاک‌ورزی اولیه و 2) ادوات خاک‌ورزی ثانویه تقسیم بندی نمود.
وسایلی که برای شکستن عمومی خاک و سست کردن آن برای تدارک یک بستر بذر مناسب بکار می‌روند، ادوات خاک‌ورزی اولیه هستند. این گروه شامل انواع گاوآهن‌های برگرداندار، گاوآهن‌های بشقابی، گاوآهن‌های زیر شکن یا اسکنه‌ای، گاوآهن‌های بشقابی عمودی و دوار هستند.
وسایل شخم ثانویه شامل هرس‌ها، زیرکن‌ها، کوالیتواترها، وجین‌کن‌ها و ادوات مخصوص برای خاک‌ورزی سطحی به منظور حفظ رطوبت و از بین بردن علفهای هرز می‌باشند. نمونه‌‌ای از وسایل شخم اولیه در شکل زیر دیده می‌شود.

گاو آهن برگردان دار سه خیش دنباله بند

گاوآهن‌های برگرداندار
انواع گاوآهن‌
1. یکطرفه یا دو طرفه : گاوآهن‌های یک طرفه ، خاک را فقط به یک طرف، معمولاً طرف راست می‌اندازند ( موقعی که از پشت به آن نگاه کنیم) در دو طرفه‌ها، خیش‌ها طوری نصب شده‌اند که راست‌اندازها سریعاً و به سهولت قابل جایگزینی با چپ‌اندازها هستند. بنابراین در انتهای نوار شخم ، گاو آهن را بلند کرده دور زده و در برگشت نواری در جوار نوار قبلی شخم می‌زنیم. با گاوآهن‌ دو طرفه جوی بوجود نمی‌آید و نقاط ناصاف و فرو رفته ایجاد نمی‌شود کاربرد گاوآهن‌های دو طرفه دو خیش برای شخم دوری، در دامنه‌ها که خاک همیشه باید به یک طرف انداخته شود ( طرف بالا دست) و در زراعت‌های آبی بسیار معمول است.
2. اوآهن‌های سوار یا دنباله‌بند : گاوآهن‌های سوار را ممکن است مجتمع نیز نامید چون ماشین و موتور به صورت یک پارچه در می‌آیند. گاوآهن‌ سوار را که با نیروی هیدرولیک بلند می‌شود به راحتی به خصوص در جاهای کوچک می‌توان جابجا نمود. گاوآهن‌های دنباله بند تا حدودی مشکل تر از آن سوار است. گاوآهن‌ را همچنین ممکن است بر حسب نوع تیغه و برگردان مشخص نمود. انواع آن بعداً توضیح داده می‌شود. یک روش عادی تشخیص گاوآهن‌ها تعداد و اندازه خیش‌ها است. مثلاً گاوآهن‌ دنباله بلند چهار خیش 16 اینچ (40 سانتیمتر) . انتخاب گاوآهن‌ باید بر اساس توان تراکتوری که قرار است آن را بکشد صورت گیرد.

انواع گاوآهن‌های برگرداندار
1. دنباله بند یا کشیدنی
چرخ زمین برای بالا و پائین بردن گاوآهن‌ دنباله بند است که با نیروی هیدرولیکی یا وسیله مکانیکی بکار می‌افتد. بلند کن هیدرولیکی جکی است که همانند شکل 57 روی گاوآهن‌ نصب شده است. پمپ هیدرولیکی و اهرمهای کنترل آن روی تراکتور هستند و با شیلنگ‌هایی به جک متصل می‌شوند. وسیله مکانیکی شامل کلاچی است که روی محور چرخ زمین سوار شده و با طنابی که از یک طرف به دسته کلاچ وصل شده و طرف دیگر به صندلی راننده می‌رسد بکار می‌افتد.
نمایشی از این کلاچ در شکل دیده می‌شود.

2. گاوآهن‌ برگرداندار
این نوع گاوآهن‌ بر تراکتور سوار شده و برای بلند شدن به نیروی هیدرولیکی تراکتور متکی است. فیل گوشی قائمی در جلوی گاوآهن تعبیه شده که به ساق وسط تراکتور متصل می‌شود. این اتصال به بلند شدن گاوآهن‌ کمک نموده و وسیله‌ای برای تنظیم تمایل خیش‌ها است. تمام وزن گاوآهن‌ موقعی که از خاک درآمده باشد روی تراکتور می افتد. از آنجا که این گاوآهن‌ها به تراکتور متصل‌اند، نیازی به چرخ ندارند. بهرحال اکثر گاوآهن‌های بزرگ از این نوع، دارای یک چرخ شیار در عقب هستند. شکل زیر تصاویری از پیش و پشت گاوآهن‌ سوار را نشان می‌دهد.
توجه کنید که گاوآهن‌ دارای یک میله دو سر لنگ در جلو هست که هر لنگ به یکی از باوزهای پائینی تراکتور وصل می‌شود. یک فیل گوش قائم ثابت در جلو، نصب شده است ساق وسط تراکتور به این فیل گوش متصل شده و می‌توان برای تنظیم تمایل خیش از آن استفاده کرد.

گاو آهن سوار 3- خیش متصل به تراکتور

قطعات خیش و طراحی آنها
خیش به هنگام گذر از داخل بسان یک گوه سه وجهی عمل می‌کند. زیر لبه برنده و کفش سطوح صافی هستند. و صفحه برگردان طرف انحناء دار آنست.
عمل مکانیکی خیش بر روی خاک به شرح زیر است :
1. بریدن و سست کردن لایه خاک
2. سست یا دانه‌ای کردن خاک
3. برگردان کردن لایه خاک تحت زاویه مطلوب ( 50 درجه)
4. پوشاندن کلش و مواد آلی

ویژگیها اهمیت
1. عرض خیش‌ها: "12، "14 ، "16
(30، 35 و 40 سانتیمتر) ظرفیت خیش، عرض برش و عمق کار را مشخص می‌کند.
2. تعداد خیش: 1 تا 8 عرض کار را تعیین می‌نماید
3. ارتفاع قاب پرهیز از گیر کردن در مزارع کلشی
4. فاصله بین نوک تیغه‌ها فاصله کافی برای رد کردن سنگ‌ها و موانع
5. عمق شخم (80 تا 60 درصد عرض خیش) بسته به شرایط کار و چرخ تنظیم عمق یا قاب گاوآهن‌ یا سیستم هیدرولیک تعیین می‌شود.
6. نوع برگردان بر حسب نوع خاک، پوشش گیاهی و سرعت کار
7. نوع اتصال : گروه III , II , I برای گاوآهن‌های سوار و نیمه سوار بسته به اندازه تراکتور یا گاوآهن‌. گروه I برای 1،2 و 3 خیشه، گروههای II و III برای 4 خیشه یا بیشتر
8. نوع گاوآهن‌ : سوار، نیمه سوار، دنباله بند بسته به اندازه گاوآهن‌ و طرح تراکتور
9. حفاظت در برابر سنگ‌ها و موانع
( آزاد کن، بازوی فنری و غیره) برای پرهیز از شکستن گاوآهن‌ در برخورد با موانع
10. تعویض قطعات در صورت شکستگی یا فرسودگی تیغه‌ها، پیشانی‌ها و سایر قطعات در صورت ساییدگی یا صدمه دیدن باید تعویض شوند.
11. سرعت شخم زدن بسته به شکل برگردان، اندازه تراکتور و نوع خاک

قطعات اصلی خیش گاوآهن‌ برگرداندار
خیش مهمترین قطعه گاوآهن‌ است وسیله دقیقی است که با دقت طراحی شده تا کار خود را به خوبی انجام دهد. برای تدارک فاصله بین لبه برنده و خاک نوک تیغه حدود اینچ (25/6 میلیمتر) به طرف زمین شخم نخورده تمایل دارد. قسمت‌های اصلی یک خیش در شکل 61 نمایانده شده‌اند.

عمل و طراحی قطعات خیش :
1. تنه : تنه محلی برای اتصال قطعات خیش به آنست. تنه، شکل گوه‌ای وار به خیش می‌دهد. بعضی از سازندگان تنه‌های گوه‌ باریک و گوه پهن را برای خاکهای مختلف و شرایط گوناگون شخم می‌سازند.
2. تیغه : تیغه، گوه‌ای را می‌سازد که لایه‌ای از خاک را بریده و سست می‌کند. بلند شدن و پیچیدن لایه خاک از تیغه شروع می‌شود.
انواع مختلفی از تیغه مناسب شرایط گوناگون شخم ساخته شده‌اند. شکل 62، انواعی را که فقط یکی از کارخانجات می‌سازد نشان می‌دهد.
3. صفحه برگردان: صفحه برگردان خاک را در حال برگردان نمودن به ذراتی خرد می‌کند. قسمت پائین صفحه برگردان جائی است که بیشترین خرد شدن انجام می‌گیرد.

نوع صفحه برگردان :
بافت خاکها از رسی تا شنی سبک متغیر است. از نظر فیزیکی ممکن است ساختار سست کاملاً دانه‌ای تا حالات سخت و فشرده دارا باشد. محتوای رطوبت خاکها نیز متغیر است. هیچ گاوآهنی وجود ندارد که مناسب تمام این خاکهای گوناگون باشد.
صدها نوع گاوآهن‌ ساخته شده‌اند که هر یک مناسب کار خاصی طراحی شده‌ است. بهرحال آنها را ممکن است به پنج نوع اصلی، کلشی، معمولی، معمولی سریع، شکافدار، و خرد کن دسته‌بندی نمود. این خیش‌ها در شکل زیر توضیح داده شده‌اند.

مواد ساختمانی :
خاکها دارای ویژگیهای فیزیکی گسترده‌ای هستند. دامنه آن از خاکهای رسی خیلی ساینده تا رسی سنگین چسبنده تغییر می‌کند. بعضی خاکها سنگ دارند که با برخورد به خیش به آن ضربه می‌زنند.
سازندگان از موادی برای ساختن خیش‌ها استفاده می‌کنند که برای شرایط کاری آنها مناسب‌تر باشند. مواد ساختمانی خیش‌ها را ممکن است به شرح زیر طبقه‌بندی نمود:
1) فولاد میان نرم ( سه لایه – م ) : این خیش‌ها دارای سه لایه فولادی مجزا هستند. دو لایه بیرونی با کربن زیاد و وسطی با کربن کم. سه لایه را با گرما بهم چسبانده‌اند که سبب می‌شود در یکدیگر نفوذ نموده و یک ورق را بسازند. در ضمن حرارت کاری دو لایه بیرونی به دلیل کربن زیادشان سخت می‌شوند ولی میانی، نرم می‌ماند. ( شکل پایین) این فولاد یک سطح بسیار سخت و یک مغز مغز نرم و چکش‌خوار دارد که ضربه را جذب می‌کند. این نوع خیش برای زمینهای سنگ دار مناسب نیستند. مورد استفاده اصلی آنها در خاکهای چسبنده است.

2) فولاد سخت یا پرسی : خیش‌های فولاد سخت یا پرسی از یک نوع خیش بدون لایه‌های سخت و نرم ساخته می‌شوند. این فولاد، کربن کمتری نسبت به لایه‌ بیرونی فولاد سه لایه دارد. بنابراین به آن اندازه سخت نبوده و مقاومت به سایش آن نیز کم است. در جاهایی می‌توان استفاده نمود که چسبندگی خاک مشکل آفرین نباشد. در مقابل ضربه‌ بسیار مقاومند ولی مقاومت به سایش خیلی بالائی در خاکهای سائیده نشان نمی‌دهند.
3) کفش : کفش یک پهلوی گوه‌ای را می‌سازد که همراه با تیغه تشکیل می‌شود. قطعه فلز مسطح و درازی است که به یک طرف تنه پیچ شده است. این قطعه نیروهای جانبی حاصل را برگردان خاک را جذب می‌کند؛ همچنین به تعادل حرکتی گاوآهن‌ کمک می‌کند.
شرایط متغیر شخم و طراحی‌های گاوآهن‌ نیاز به طرحهای متفاوتی از کفش دارد. شکل 68 طرحهائی را نشان می‌دهد که یکی از کارخانجات ساخته است. بعضی از گاوآهن‌ها مجهز به کفش غلطان هستند یک کفش مسطح بسیار کوچک با چرخی که خیلی نزدیک به خیش عقبی گاوآهن‌ بسته شده است، تکمیل می‌گردد.

چرخ میزان:(تاکنون به فارسی چرخ تنظیم یا تثبیت عمق نام نهاده بودیم– م) یک چرخ میزان ممکن است برای شرایط بسیار متغیر شخم روی گاوآهن‌های سوار و نیمه سوار بکار برد. این چرخ را ممکن است برای یکنواخت نگهداشتن عمق شخم در حالات زیر مورد استفاده قرار داد:
1) اگر خاکهای سخت و سست در یک مزرعه وجود داشته باشد، گاوآهن‌ را برای عمق معینی در قطعه سخت مزرعه تنظیم می‌کنیم. این چرخ موقعی که گاوآهن‌ به قطعه سست برسد، مانع از فرو رفتن بیشتر گاوآهن‌ می‌شود.
2) در مزارع تپه‌ای که کله‌های تند دارند، گاوآهن‌ باید چنان تنظیم گردد که در قسمت‌های گود (و یا مسطح – م) عمق یکنواختی را حفظ کند. چرخ میزان از فرو رفتن گاوآهن‌ به عمق بیشتر در قسمت سست یا در سر تپه جلوگیری می‌نماید.

طرز کار خیش :
خیش‌ها بسان یک پره بشقاب تیز نیستند. قسمت جلوئی تیغه یک گوه نوک تیز است. اگر تیغه، زاویه دار بوده ( نسبت به سطح خاک – م) و به جلو کشیده شود، در خاک نفوذ می‌کند به شرط اینکه زاویه تمایل درست باشد، خاک خیلی سخت نبوده و نوک تیغه به اندازه کافی تیز باشد.

نوک خیش در خاک نفوذ می‌نماید ولی چه چیزی تعیین کننده عمق نفوذ آن خواهد بود. جواب به عوامل چندی بستگی دارد. چرخهای میزان را می‌توان برای نگهداشتن نوک (تیغه – م) در عمق معینی بکار برد. شاید بتوان قلاب اتصال به تراکتور را تنظیم نمود تا نوک اجازه فرو رفتن بیشتر را بیابد. در حقیقت موقعی که پاشنه یا کفش غلطان به کف شیار شخم برسد، خیش به حالت تراز درآمده و بیش از آن پائین نخواهد رفت.
خیش گاوآهنی را که درست تنظیم شده باشد می‌توان در خاک فاقد سنگ بدون چرخ‌های راهنما یا کمک دست کشید. نوک تیغه لااقل در اوایل که نو است، نیرویی به طرف پائین وارد می‌کند. این نیروی پایین سو با نیروی بالا سوی روی قلاب خنثی می‌شود. این نقطه اتصال باید بالای سطح خاک باشد. بنابراین نیروهای بالاسو و پائین سو تا حدودی متعادل می‌شوند.

نیروهایی که بر گاوآهن وارد می‌شوند در سه سطح بوده‌اند.
1. عمودی، یا نیروهای بالا و پایین (V).
2. افقی، یا نیروهائی که روی هر طرف وارد می‌شوند. (H).
3. طولی، یا صفحه‌ای در جهت پیشروی (L).

اتصالات گاوآهن‌ دنباله بند
خط افقی مقاومت
خط افقی کشش از بالا بهتر دیده می‌شود. این خط در فرمان‌گیری تراکتور و یکنواختی لایه‌های شخم مؤثر است.
مرکز کشش تراکتور در نقطه‌ای بین چرخهای عقب یا در وسط مالبند تراکتور است. قاعدتاً همه ادوات را باید در این نقطه به تراکتور بست، ولی گاوآهن‌ نسبت به ساختمانش، باید عرض معینی را ببرد.

اتصالات گاوآهن‌ سوار
وزن گاوآهن‌ سوار روی تراکتور می‌افتد؛ و اغلب، اینکار به درگیری بهتر چرخ با خاک می‌انجامد. از آنجا که گاوآهن‌ سوار قسمتی از تراکتور می‌شود، با سیستم هیدرولیک تراکتور به راحتی کنترل می‌گردد.

اتصال گاوآهن‌ یا در جای خود قرار دادن
گاوآهن‌ پس از آنکه درست در خط قرار گرفته و تنظیم شد، آماده اتصال یا سوار شدن بر تراکتور خواهد بود.
آنچه در زیر می‌آید، دو روش آزمایشگاهی برای گاوآهن‌‌های دنباله بند و سوار می‌باشد که باید روی کف سیمانی انجام گیرد و سومین روش برای اتصال درست در مزرعه می‌باشد.

دستورالعمل اتصال گاوآهن‌های سوار ( روش آزمایشگاهی)
1. بهترین فاصله چرخهای تراکتور را به تناسب گاوآهن‌ مورد استفاده برقرار دارید. (محاسبه نموده یا به کتابچه دستورالعمل رجوع کنید)
2. چرخ‌های زمین (چرخهای جلو و عقبی که در شیار شخم قرار نخواهند گرفت – م) تراکتور را بلند کرده و با کنده، آنها را در ارتفاع 6 اینچ (15 سانتیمتر) یابه اندازه عمق شخم نگهدارید.
3. روی کف آزمایشگاه، خطی موازی با امتداد حرکت رسم کنید. این کار را می‌توان با دو گونیای نجاری و یک قطعه گچ انجام داد. طول خط حدود 10 – 8 متر.
الف) خط میانه تراکتور را روی زمین بکشید.
ب) از خط میانه تراکتور، طولی برابر فاصله دیواره داخلی چرخ عقب طرف راست تراکتور را علامت بزنید. (معمولاً فاصله بازی حدود 2 – 1 اینچ بین دیواره داخلی چرخ عقب و دیواره شیار شخم مجاز است).
پ) همین اندازه را در جلو تراکتور علامت بزنید.
ت) با استفاده از این دو اندازه، خطی که شاخص دیواره شیار شخم است روی زمین رسم کنید.
ث) خطوط دیگری موازی خط فوق برای هر یک از خیش‌ها بکشید. فاصله خط‌ها برابر عرض کار هر خیش مثلاً دوازده، چهارده، شانزده اینچ و غیره باشد.
4. گاوآهن‌ را به موقعیت کاری پائین آورده و آن را طوری قرار دهید که نوک خیش آخر روی خط شیار شخم مربوط به خود قرار گیرد.
5. تیرک عرضی را چنان تنظیم نمائید که دسته‌های خیش‌ها به موازات خطوط دیواره‌های شخمی باشند که روی زمین کشیده‌اید.
6. با استفاده از یک تراز نجاری، ببینید که آیا گاوآهن‌ در راستای طولی و عرضی تراز است. نوک هر تیغه در این حالت باید در تماس با خط دیواره شیار شخم مربوط به خود مستقر باشد و عرض برش خیش اول به همان اندازه‌ای باشد که برای آن طراحی شده‌است. برای توضیحات مربوط به این تنظیمات به قسمت‌های مربوطه این کتاب و کتابچه دستورالعمل ماشین رجوع کنید.

دستورالعمل تنظیم گاوآهن‌های دنباله بند ( روش آزمایشگاهی)
* موارد 1 تا 3 شبیه همانهایی است که برای گاوآهن‌های سوار گفته شد.
4. گاوآهن‌ را در موقعیت درست نسبت به خط شیار و آماده شخم قرار دهید. (چرخ زمین روی کنده).
5. مالبند گاوآهن‌ را باز کنید.
6. مرکزبار ( یا مرکز مقاومت) گاوآهن‌ ( میانگین مراکز مقاومت خیش‌ها) را مشخص کنید.
7. مرکز کشش تراکتور را معلوم کنید ( وسط چرخهای عقب و 2 اینچ (5 سانتیمتر) جلوتر از وسط محور چرخ.)
8. نخی بین مرکز کشش و مرکز مقاومت بکشید.
9. مالبند گاوآهن‌ را در جای خود قرار داده و به تراکتور چنان وصل کنید که نقطه اتصال روی نخ قرار گیرد. ( هم عمودی و هم افقی) .

دستورالعمل برای اتصال گاوآهن‌‌های دنباله بند ( روش مزرعه‌ای)
1. فاصله دیواره داخلی چرخهای عقب تراکتور را در نزدیکترین اندازه لازم برای گاوآهن‌ تنظیم کنید. فاصله بین دیواره‌های داخلی چرخها برابر است با عرض کل کار گاوآهن‌ به اضافه عرض یک خیش به اضافه 3 اینچ (5/7 سانتیمتر) فاصله بازی.
مثال: گاوآهن‌ 14 – 4 اینچ

2. در حالیکه گاوآهن‌ برای عمق مورد نظر تنظیم و نیز تراز شده است، تراکتور را بر حسب لزوم در طرف چپ یا راست خط شیار شخم، برانید تا اولین شیار به عرض مناسب درآورده شود. (14 اینچ و غیره)
3. تراکتور را بدون بالا بردن گاوآهن‌ متوقف کنید. اتصال گاوآهن‌ را از تراکتور جدا نموده و مالبند گاوآهن‌ را باز کنید.
4. تراکتور را با فاصله مناسب دیواره داخلی چرخ عقب از دیواره شیار (2 – 1 اینچ) به طرف گاوآهن به عقب برانید.
5. مرکز مقاومت گاوآهن‌ را معلوم دارید. مرکز مقاومت یک خیش در نقطه‌ای روی صفحه برگردانست، به فاصله عرض کار خیش از کفش و نصف عمق شخم از کف شیار شخم .
6. مرکز کشش تراکتور را روی خط میانه تعیین کنید. این نقطه، درست زیر محور چرخهای عقب و دو اینچ (5 سانتیمتر) در جلوی وسط آنست.
7. نخی را بین مرکز مقاومت گاوآهن‌ و مرکز کشش تراکتور بکشید.

گاوآهن‌های بشقابی
مقدمه :
گاوآهن‌ بشقابی استاندارد یک تا هفت خیش است. هر یک دارای یاتاقان مربوط به خود بوده با زاویه‌ای نسبت به خط قائم تراز گرفته و بعضی از آنها را می‌توان برای شرایط متفاوت خاک تنظیم نمود. نوع استاندارد در این بخش بحث شده است. این گاوآهن‌ها در خیلی از مناطق، رقیب گاوآهن‌ برگرداندار محسوب می‌شوند.
واژه گاوآهن‌ بشقابی عمودی را گاهی برای خاک‌ورزهای بشقابی یا گاوآهن‌ یک طرفه بکار می‌برند. خاک‌ورز بشقابی با گاوآهن‌ بشقابی متفاوت است و اگر از گروهی بشقاب تشکیل یافته که روی یک محور مشترک با فاصله، سوار شده‌اند بشقابها با زاویه‌ای از 35 – 50 درجه نسبت به خط عمود بر راستای پیشروی تراکتور قرار داشته و یک پارچه می‌گردند. تیلر بشقابی را در بخش دیگری بحث خواهیم نمود. و نباید با گاوآهن‌ بشقابی اشتباه گرفت.
هدف و اصول
نفوذ گاوآهن‌های بشقابی تابع وزن و زاویه بشقاب است، بنابراین آنها را سنگین می‌سازند. گاوآهن‌ بشقابی به یک معنی فقط یک یا چند بشقاب مقعر غلطان است. خاک و کلش با عمل گردشی آنها بریده و جابجا می‌شوند. (شکل پایین) اگر به تنهائی بدون صفحات پاک کننده بکار روند، بشقابها عمل هم زدن خاک و نه برگرداندن آن را انجام می‌دهند. اگر از صفحات پاک کننده استفاده شود، گاوآهن‌ خاک را تا حدودی ولی نه به خوبی گاوآهن‌ برگرداندار، بر می‌گرداند.

آهن بشقابی سوار چهار خیش سوار

گاوآهن‌ بشقابی ، خاک علفی را در سرعت زیاد ، نمی‌تواند شخم بزند. برای بریدن علف نیاز به سرعت کم دارد. کف شیار شخم آن کاملاً صاف نخواهد بود. چون بشقاب، نیروی گوه‌ای پائین سو تولید نمی‌کند تا خاک فشرده گردد.
هزینه نگهداری آن پایین است تیغه‌ای ندارد که تعویض یا تیز گردد. بشقابهای گاوآهن‌ برای سالها دوام می‌آورد در حالی که تیغه‌ها ممکن است فقط پس از چند روز یا هفته بسایند.
گاوآهن‌ بشقابی زمانی بکار می‌رود که شرایط گوناگون باشند. نتایج کاربرد گاوآهن‌ بشقابی نشان داده‌اند که آنها در وضعیتی می‌توانند کار کنند که گاوآهن‌های برگرداندار معمولاً قادر نخواهند بود ، مانند :
1. خاکهای چسبنده مومی، گامبو و خاکهایی که زیر آنها سخت شده است.
2. زمین خشک و سختی که گاوآهن‌ برگرداندار نمی‌تواند در آن نفوذ نماید.
3. زمین ناصاف، سنگی و ریشه‌ای که بشقابها به راحتی از روی سنگها می‌گذرند.
4. خاکهای پیت و جنگلی که گاوآهن‌ برگرداندار قادر به برگرداندن آنها نیست.
5. شخم عمیق
انواع گاوآهن‌های بشقابی
همانند گاوآهن‌های برگرداندار، گاوآهن‌های بشقابی از نظر: 1) نحوه اتصال به تراکتور (سوار، نیمه سوار، و دنباله‌بند) و 2) یکطرفه یا دو طرفه بودن طبقه‌بندی می‌شوند.
گاوآهن‌های سوار :
معمولاً به اتصال سه نقطه تراکتور متصل می‌شوند. آنها با نیروی هیدرولیک بالا رفته به خاک می‌افتند. بیشتر آنها را می‌توان در کمتر از یک دقیقه وصل کرد.
این گاوآهن‌ها معمولاً عقب سوارند و دارای چرخی در عقب هستند که کشش جانبی را جذب می‌نماید؛ ولی بعضی‌ها در جلوی چرخهای عقب بسته می‌شوند. چرخ عقب در گاوآهن‌ سوار ممکن است برای خنثی کردن فشارهای جانبی، در خط نگهداشتن گاوآهن‌ و تنظیم عمق شخم بکار رود. عمق در بعضی از انواع، با تنظیم‌ بلندکننده‌های هیدرولیکی تنظیم می‌شود.

گاو آهن بشقابی سوار سه خیش

گاوآهن‌های بشقابی نیمه سوار :
گاوآهن‌های بشقابی نیمه سوار را گاوآهن‌ اتصال مستقیم نیز می‌نامند. این گاوآهن‌ از جلو به تراکتور بسته و بر آن سوار می‌شود، بنابراین چرخ شیار جلو و چرخ زمین [چرخهای حامل جلو م.] حذف می‌شوند. (شکل پایین) یک چرخ شیار انتهای گاوآهن‌ را حمایت می‌نماید. گاوآهنی که بدین ترتیب سوار می‌شود، جمع و جور بوده و براحتی جابجا می‌شود. دور زدن با آن راحت است. چون شعاع دور زدن کوچک است و راننده قادر به کار کردن در نزدیکی حصار خواهد بود. براحتی می‌توان به داخل گوشه‌ها، عقب راند. چرخ عقب بطور خودکار با فرمان جلو گاوآهن‌ کنترل می‌شود. یک بلندکن هیدرولیکی ، جلو گاوآهن‌ را به اندازه کافی بلند می‌کند طوری که به راحتی می‌توان دور زد.

گاوآهن‌های دنباله بند (شکل پایین)
سه چرخ حامل دارند. آنها را با هر تراکتوری که قدرت کافی داشته باشد می‌توان کشید. چرخ شیار عقب معمولاً براحتی می‌تواند به طرف چپ بگردد ولی چرخش به راست آن محدود است طوری که گاوآهن‌ را به هنگام شخم زدن در موقعیت خود نگهدارند. چرخ زمین می‌تواند برای بلند کردن گاوآهن‌ مورد استفاده قرار گیرد مگر اینکه بلند کن هیدرولیکی بکار رود. چرخ شیار جلو به بلند شدن گاوآهن‌ کمک می‌کند، برای فرمان دادن به گاوآهن‌ به اطراف می‌گردد و قسمتی از نیروهای جانبی را جذب می‌نماید.
یک مزیت گاوآهن‌های چرخدار آنست که چرخها را می‌توان سنگین کرد و نفوذ و ثبات بیشتر حاصل نمود. گاوآهن‌های بشقابی بزرگ را می‌توان برای شخم عمیق و شخم در خاکهای سنگین بکار برد.

یک گاو آهن شش خیش ، سه چرخ ،دنباله بند یا مال بند قابل تنظیم

گاوآهن‌های بشقابی دو طرفه
در مناطقی بکار می‌روند که تمام لایه‌های خاک باید به یکسو برگردانده شوند. این عمل در شخم مزارع فاریاب برای حذف جوی‌ها و مسطح نگهداشتن آن و شخم دامنه تپه‌ها لازم است.
ویژگی‌ها
موضوع اهمیت
نوع گاوآهن‌ بشقابی
1. سوار یا نیمه سوار تناسب با تراکتور
2. یک طرفه یا دو طرفه بر حسب کاربرد
تعداد خیش‌ها تعیین کننده ظرفیت گاوآهن‌
اندازه بشقابها
قطر تعیین کننده ظرفیت گاوآهن‌
تقعر بر زاویه بشقاب و برگردانی خاک تأثیر دارد
خیش بشقاب شرایط سخت، مواد بهتر را ایجاب می‌کند.
نوع یاتاقان روی تواتر روغنکاری و اصطکاک گردشی بشقاب مؤثر است
1. ساچمه‌ای
2. غلطکی
3. بوشی
طرح قاب و بشقابها تنظیم زاویه بشقاب و افزودن یا کاستن یک دسته
ضمائم بر حسب ایجاب شرایط
پاک کننده‌ها به برگردان خاک کمک می‌کند.
وزن اضافی به نفوذ خاک کمک می‌کند.
چرخها
تعداد تعادل و کشش جانبی
فلزی یا پلاستیکی
مکانیسم بلند کن
مکانیکی بر حسب تراکتور
هیدرولیکی وسیله و اندازه گاوآهن‌
تنظیم زاویه بشقاب بسته به شرایط خاکهای مختلف
تنظیم عرض برش بسته به شرایط خاکهای مختلف
زاویه یا تعداد بشقابها بسته به شرایط خاکهای مختلف
عمق شخم بسته به شرایط خاکهای مختلف

اندامهای گاوآهن‌ بشقابی
بشقابها
تعداد بشقابها :
یک ویژگی عمومی، تعداد بشقابها یا شیارهائیست در هر راه در آورده می‌شود. بیشتر گاوآهن‌ها برای عرض کار قابل تنظیم هستند؛ دسته‌های بشقابها را می‌توان روی قاب جابجا نمود تا عرض کار کمتر یا زیادتر شود.
نه تنها عرض کار که تعداد بشقابها را نیز می‌توان کم و زیاد کرد. اگر گاوآهن‌ به زحمت کشیده یا تراکتور توان کششی کافی ندارد، می توان بعضی از خیش‌ها را جدا نمود.
مشخصه‌های فنی : بشقابها با دو رقم مثلاً مشخص می‌شوند، 26 قطر بشقاب به اینچ و نمره (ضخامت) پره به اینچ می‌باشد. گاهی بجای ضخامت فلز، نمره ضخامت را تعیین می‌کنند.
دامنه قطر : بشقابها در اندازه‌های 24 تا 32 اینچ [ 60 تا 80 سانتیمتر] یافت می‌شوند. یکی از سازندگان (Towmer) پره‌های به قطر 44 اینچ [111 سانتیمتر]، نمره 8 با تقعر 9 اینچ [ 23 سانتیمتر] ساخته است. برای گاوآهن‌ مخصوص خود، این کارخانه، بشقابهای 50 اینچ [125 سانتیمتر] ضخامت 19 میلیمتر و تقعر 5/26 سانتیمتر بکار برده است.
تقعر: تقعر یک بشقاب، « گودی» گفته می‌شود؛ که به اینچ اندازه‌گیری می‌شود و بسیار متغیر است. تقعر کمتر، اجازه زاویه بیشتر نسبت به راستای حرکت (تمایل جانبی) را می‌دهد. نمونه‌های معمول، پره 24 اینچ [ 60 سانتیمتر] با اینچ [8 – 10 سانتیمتر] تقعر یا 26 اینچ [65 سانتیمتر] با تقعر اینچ [5/9 – 25/11 سانتیمتر] هستند.
عمق برش: دامنه‌های معمول عمق‌های برش از 4 تا 14 اینچ [10تا 35 سانتیمتر]، 3 تا 14اینچ [5/7 تا 35 سانتیمتر] و 4 تا 15 اینچ [10 تا 5/37 سانتیمتر] هستند. عمق بستگی به قطر پره دارد. حد عمق حدود یک سوم قطره پره، است.
عرض برش: نمونه هائی از عرض برش پره ها 7 تا 10 اینچ [5/17 تا 25 سانتیمتر]، 9 تا 12 اینچ [5/22 تا 30 سانتیمتر] و 7 تا 9 اینچ [5/17 تا /22سانتیمتر] هستند. این بستگی به قطر پره دارد. یک پره نمونه 26 اینچی [65 سانتیمتری] شیاری به پهنای10 اینچ [25 سانتیمتر] می برد.
جنس پره: بیشتر پره ها از فولاد پر کربن ساخته شده‌اند. هر چه کربن بیشتر باشد، پره شکننده‌تر است؛ ولی دیرتر سائیده می‌شود. جاهائی که شرایط کاری سخت باشد، فولاد آلیاژی ممکن است بهتر باشد.
یاتاقانها
نیروی شعاعی آنست که عمود بر محور وارد می‌شود. نیروی محوری در امتداد محور اثر می‌کند. از آنجا که خیش بشقابی نسبت به راستای حرکت بطور مایل قرار می‌گیرد، هر دو نیروی شعاعی و محوری وجود دارند. مقدار این نیروها بسیار زیادند و وجود یاتاقانهای خوبی برای مقابله، الزامی هستند. یک یاتاقان خوب باید بزرگ و محکم بوده و اصطکاک کمی داشته باشد. یاتاقان همچنین باید کاملاً آب بندی باشد، چون نزدیک به خاک کار می‌کند؛ در حقیقت، یاتاقانها گاهی داخل خاک هستند.
یاتاقانهای ساچمه‌ای یا غلطکی را ضد اصطکاک می‌نامند چون نیروهای اصطکاکی آنها بسیار کم است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  59  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله پیدایش ترک در ساختمان

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله پیدایش ترک در ساختمان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

افت پی بر اثر عواملی همچون رطوبت و فشارهای وارده از طبقات ، بی مقاومتی خاک و عملکردهای آن پیش می آید . همچنین نوع مصالح مصرفی و اجرای غیرفنی ، سبب نشستهای پی می شود . در مجموع ، بر اثر حرکات زمین ، اسکلت بنا حرکت می کند و شکستهای مختلف که شامل ترکهای عمیق و یا معمولی و در مواردی به شکل مویی است ، نمایان می شود.
موقعیت ترک :
ترکهای عمیق : این ترکها گاهی به طور دائمی به وجود می آید و دلیل آن نشست مرتب پی است که در این صورت ، بودن ساکنان در ساختمان خطرناک است.
ترکهای ثابت : معمولا پس از نشست پی ، تحرک ساختمان کم می شود. این پدیده بر اثر قطع رطوبت و فشرده شدن سطح زیر پیش می اید. در نتیجه ، شکست و افت دیوارها و اسکلت بنا نیز متوقف ، و حالت ترک ثابت می شود.
موی ترکهای معمولی : این ترکها در اثر افتهای کوچک در اسکلت بنا و به واسطه نیروها و در مواردی به علت نوع مصالح اندود به وجود می ایند. رطوبت ، انقباض و انبساط حاصله در مقابل خشک شدن سطوح مرطوب ، باعث ایجاد ترکهای مویی می شود.
حالتهای ترک :
ترک را به شکلهای مختلف می توان آزمایش کرد. نوع خطرناک و بدون خطر آنها را به شکلهای زیر می توان شناسایی کرد:
الف) بند دوقسمت دیوار را که بر اثر ترکهای عمیق از یکدیگر جدا شده اند ، با گچ دستی طوری کف کش می کنیم که ملات فقط دو قسمت جدا شده را پوشش دهد ؛ یعنی در ترکها نفوذ نکند
پس از خودگیری و خشک شدن ملات گچ ، چنانچه از دیوار جدا شود ، اسکلت در حال نشست و افت کامل است که باید در مورد آن با احتیاط رفتار کرد.
ب) در موارد ذکر شده در بالا ، می توان روی ترک دو قسمت جدا شده دیوار را نوار کاغذی از جنس کاهی نازک به ابعاد 30*3 سانتیمتر به شکل ضربدر (*) با پونز نصب کرد. چنانچه کاغذ پاره شود ، شکست و نشست در ساختمان بسیار خطرناک می باشد. در این صورت ، ساختمان باید از سکنه خالی شود.
ج) در نشستهای خطرناک ، کلاف پنجره بر اثر نیروی فشار ، اهرم و دفرمه می شود . به علت بالا بودن ضریب شکنندگی ، شیشه پنجره ها ترک می خورند و می شکنند.
د) در افتهای مداوم پی و مواقع سکوت ، صداهای "تک تک " که حاصل ترک مصالح و بویژه اجرکاری است ، شنیده می شود.
روش تعمیر ترکها :
همانطور که گفتیم ، بر اثر نشست ، ترکهایی به وجود می آید که برخی از آنها مویین و ریز هسنتد . با خالی کردن اطراف آنها و با " کشته کشی " و کشیدن پنبه آب روی سطوح ترکهای مویین آنها گرفته و آماده نقاشی می شوند.
ترکهای نیمه عمیق :
بر اثر حرکت پذیری سقف توفال که از انقباض و انبساط رطوبت و حرارت حاصل می شوند . ترکهایی به وجود می آید . این ترکها را با نوک کاردک و ماله خالی می کنیم و پس از " آماده کشی " و پرداخت کشته و پنبه زنی ، ترکها را می گیریم و آماده نقاشی میکنیم.
ترکهای عمیق :
اطراف ترک را با تیشه می تراشیم و سپس درز آن را کاملا خالی می کنیم. کاربردن گچ دستی و کف کش کردن ، درون ترک را پر و سطح آن را با گچ آماده صاف می کنیم . سپس با گچ کشته و پنبه اب ، سوح آن را کاملا پرداخت و آماده نقاشی می کنیم.
توجه شود : چون سطح کشته کشی در بعد بیشتری انجام می شود تا خطر کپ کردن به وجود نیاید ، بابد اصولی را به کاربرد تا سطح ترک از اطراف به شکل پخ از گچکاری و اندود برداشته شود تا عمق ترک در سطحی عریض پیوند شود. به این عمل اصطلاحا " پرداخت کردن ، کشته و همسطح کردن با زمینه در گچکاری قدیمی " می گویند.

ترک در تقاطع دیوار :
دیوارها بر اثر نداشتن پیوند با هشت گیر ترک می خورند . در مواقعی نشست و شکست دیوارها ، ترکها کاملا باز و رویت می شوند . در بعضی موارد ، این ترکها بسیار عمیق هستند ؛ به طوری که می توان دست را در درون آنها حرکت داد . در این حالت ، چنین عمل می کنیم :
1- سطح ترک را از دو طرف کاملا با تیشه می تراشیم ، و پس از جارو ، سطوح آن را کاملا مرطوب می کنیم .
2- چنانچه لازم باشد ، کنارهای ترک را با قلم و چکش چند سانتیمتر بازتر می کنیم تا نشست گچ با عمق بیشتری انجام شود.
3- ملات گچ تیزون را شلاقی در درون ترک می کوبیم تا سطح ترک کاملا پر شود.
4- پس از پر کردن ترک به شکل سرتاسری و کف کش کردن گچ تیزون ، اندود گچ و خاک را اجرا می کنیم.
5- در صورت نیاز ، ترک را شمشه گیری می کنیم تا در سطح گچکاری یکنواختی به وجود آید.
6- با گچ آماده و سپس گچ کشته ، سطح اندود را " سفیدکاری" می کنیم و با پنبه آب زدن برای پرداخت ، گچکاری را خاتمه می دهیم.
توجه شود: چنانچه در محل تقاطع دیوار دیوار ابزار گرد زده شود ، یعنی ماهیچه به وجود آید ، ترک مجددی پیش نخواهد آمد .
ترک در نعل درگاه :
به علتهای زیر ، نعل درگاه و سوح زیر آن می شکنند :
الف) در اثر نشست ستون زیر نعل درگاه ، به علت اهرم شدن آن ، برش افقی به وجود آید.
ب) برشهای عمودی به خاطر وجود پیوند و اثر نیروهای فشاری در امتداد تیر نعل درگاه و برشهای طولی بعد از مقدار گیر نعل درگاه به وجود می آید که در هر دو حالت ، جداره ترکها را می تراشیم ، باز می کنیم و سپس گرد آن را می گیریم . بهد ، محل مرطوب شده را با اصطلاحا گچ تیزون ( زودگیر) پر می کنیم و زمینه را با کشته کشی آماده می سازیم و سپس ترکها را به ترتیب ترمیم و تعمیر می کنیم.
پیوند در ترکهای عمیق :
چنانچه ترک عمیق باشد ، رجهای بریده شده را از دو طرف به اندازه یک نیمه ، خالی می کنیم و با به کاربردن ملات مرغوب و اجرهای راسته مقاوم ، سطح ترک را در عزض دیوار با رعایت پیوند ، کامل می گیریم و سپس مبادرت به اندودکاری می کنیم. در این صورت ، اثر ترک کلی محو می شود. در بعضی موارد ترک به حدی است که از بیرون نور و اشیا قابل رویت می شود .
به طور مسلم ، این ترک و شکست و نشست از پی شروع می شود و تا بالاترین قسمت ساختمان ادامه می یابد که برای تعمیر ان ، به اینصورت عمل می کنیم : مسیر ترک را در کفسازی دنبال می کنیم و با برداشتن کفسازی به پی می رسیم . تعمیر از پی شروع می شود . پاز کرسی چینی ، جداره ترک را جهت به وجود آوردن پیوند خالی می کنیم . پس از بنایی ترک مذکور ، در عمق دیوار اندود و سفیدکاری انجام می دهیم.
رفع ترک اطراف ستونهای فلزی :
در اجرای اسکلت فلزی کنار ستون فلزی ، هر 60 سانتیمتر ، میلگرد با برگشت به صورت L خوابیده به نام علمی کیلیبس به معنای گیره ، چفت و بست ، پهلو گرفتن و سفت کردن است . آهنگر اسکلت ساز آن را اصطلاحا کلمس می گوید . حدودا به قطر نمره 16 میلیمتر و به طول 50 سانتیمتر و برگشت ( گونیا زاویه 90 درجه ) حدود 12 سانتیمتر پاجوش به قطر کافی اتصال می شود. این اجرا دیوار آجری را با ستون فلزی به طور اصولی پیوند و اتصال می دهد. اجرای اصولی این روش یه این شرح است که کیلیپس زا به دو ستون مقابل و در راستای یکدیگر جوش می دهیم . سپس ، با میلگرد راستای هم قطر و با رعایت اورلپ به دو کیلیپس جوش می دهیم . توجه گردد که چنانچه فاصله دو ستون فلزی مقابل از 3 متر بیشتر باشد ، باید از وجود وادار ، فلزی مانند سپری جهت نصب بین دو ستون استفاده کنیم. سپس ، کیلیپس گذاری بین ستونها و وادار را در راستای یکدیگر انجام دهیم . بهد هم سفتکاری دیوار را اجرا کنیم. باز هم توجه گردد که چنانچه فاصله تیر زیرین و تیر فوقانی در قاب ، مرتفع و بیشتر از ارتفاع 3 متر باشد ، باید از وجود تیر فرعی غیر باربری مانند نبشی استفاده کنیم . به طور مسلم ، اتصال تیر فرعی با وادار و اجرای کلیپس گذاری در مجموعه ذکر شده ، سفتکاری را با اسکلت فلزی کاملا درگیر می سازد. با این روش اولا وجود ترکها در موقع نشست از بین خواهد رفت ؛ ثانیا در مقابل زلزله و تحرکات زمین ، دیوارهای ساختمان و به خصوص دیوارهای خارجی نگهداری می شوند که از برای تعمیر چنین عمل می کنیم :
1- سطح اندود رویه ، آستر روی ستون و دو دیوار متصل به ستون فلزی را به عرض 100 سانتیمتر و در شرایط محدود حتی به عرضی کمتر ، جمع اوری می کنیم .
2- به فاصله و ارتفاع هر 60 سانتیمتر از ذدو دیوار ، کناره ستون را در یک رج افقی به اندازه 50 سانتیمتر خالی می کنیم.
3- عمل کلیپس گذاری را در دو رج خالی شده با ستون فلزی از میلگرد حداقل نمره 16 با جوش مطمئن و کافی انجام می دهیم.
4- محل خالی را با ملات مرغوب و آجر نیم لایی آبخور به طور اصولی انجام می دهیم تا شکاف گرفته شود.
5- پس از جارو زدن سطح تراشیده شده و آب پاشیدن به ان ، میخ سر کج را به فاصله هر 25 سانتیمتر طوری می کوبیم که 5/1 سانتیمتر با سطح ستون و سفتکاری فاصله داشته باشد.
6- توری گالوانیزه به عرض 80 سانتیمتر را توسط سیم آرماتور بندی با قلاب مطمئن و محکم به میخهای سرکج می بندیم .
7- اندود آستر را طوری انجام می دهیم که توری در وسط ملات قرار گیرد و اندود را مسلح سازد.
8- پس از آستر ، عمل سفیدکاری و لکه گیری و سپس رنگ و روغن را انجام می دهیم.
با این روشهایی که در بالا توضیح دادم چنانچه نشست به وجود آید ، دیگر ترک در کناره ستون فلزی به وجود نخواهد آمد.

ساختمان های اسکلت فلزی
1-1 محاسن سازه های اسکلت فلزی:
1- استحکام وخواص خوب مکانیکی ومقاومت بالای فولاد در کشش وفشار.
2- به علت تولید فولاد در کارخانه وشرایط بهتر کنترل کیفیت آن از بتن وسایر مصالح بنایی
مناسب تر از کار در می اید.
3- امکان توسعة سازه.
4-رگیدکی هب هعطق دنچ اتصال
5- امکان پیش ساخته کردن قطعات.
6-رتمک سرعت نصب واشغال فضای .
7- هزینة کمتر وقابلیت کاربرد در ارتفاع زیاد.
2-2 معایب سازه های اسکلت فلزی:
1- زنگ زدگی در برابر رطوبت هوا.
2- به کارگیری دقت لازم وکافی در ایجاد اتصالات مناسب و باکیفیت جوشکاری خوب.

معایب وجود هوا در بتون:

1- حبابهای هوا به ازای هر 1% هوای محبوس شده مقاومت بتون را 5 تا 6% کاهش می دهد.

2-حبابها نفوذپذیری را افزایش داده وموجب کاهش دوام بتون و کاهش قدرت دفاعی در برابرتهاجم مایعات می شوند
3- حبابهای هوا تماس بین بتون، میلگرد وسایر فلزات مدفون در بتون را کاهش داده وپیوستگی لازم
میان فولاد وبتون را بخوبی برقرار نکرده وباعث کاهش مقاومت می شوند.
4-دنوش یم حبابها باعث بوجود آمدن ترکهایی بر روی سطح تمام شده بتون .
یکی از وسایل تراکم، لرزاننده های درونی نام دارد که تشکیل شده اند از یک سر یا خرطوم مرتعش
کننده که بوسیله یک میله انعطاف ناپذیر ب ه یک موتور متحرک اتصال دارد . سرخرطومی شکل وارد
بتون شده و با ایجاد لرزش یکنواخت سبب تراکم بتون می شود.
5- در هنگام کار باید سر دستگاه را به آهستگی از بتون خارج کرد تا سوراخ ایجاد شده به خودی
خود پر شود.
لیم هب در هنگام ویبره کردن به هیچ وجه نباید ویبراتور گردها ضربه بزند و یا با جسمی نظیر چکش
به میلگردها ضربه زده شود، زیرا ممکن است باعث جابجایی شبکه فولادی ومیلگردها از محل اصلی
خود شود . به علت ارتعاش ممکن است مواد ریز دانه ودوغاب سیمان در اطراف میله ها جمع شده مواد
درشت دانه اطراف آن، پراکنده شوند.
این امر باعث کاهش مقاومت بتون در جوار میلگردها شده ودر نهایت منجر به ایجاد ضایعه در بتون
می شود .هدف عمده از ویبره کردن بتن آن است که بتون ریزی با سرعت و بطور موثر و یکنواخت
انجام شود . به نحوی که از جدا شدن دانه ها جلوگیری شده و بتوان آن را بطور کامل متراکم کرد .
سرعت ریختن بتون باید مناسب با قدرت وسایل تراکم کننده باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  13  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله ابوریحان بیرونی

اختصاصی از فی توو دانلودمقاله ابوریحان بیرونی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی، دانشمند بزرگ و ریاضیدان، ستاره‌شناس و تاریخنگار سده چهارم و پنجم هجری ایران است و بعضی از پژوهندگان او را از بزرگ‌ترین فیلسوفان مشرق‌زمین می‌دانند. او در ۳۶۲ هچری قمری در خوارزم که در قلمرو سامانیان بود به دنیا آمده بود و زادگاه او که در آن زمان روستای کوچکی بود بعدا به «بیرونی» تجدید نام داده شده است. مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلجوقیان و پادشاهی مسعود بن محمود غزنوی بوده است و برخی درگذشت او را در ۴۴۰ هجری قمری می‌دانند. تألیفات بیرونی به زبان عربی، یعنی زبان علمی و همه‌کس‌فهم عالم اسلام و ایران بوده است، مگر ترجمهٔ «التفهیم» که خود , آن را از عربی به فارسی برگردانیده است (یا احتمالاً برعکس).
بیرونی دقت و اصابت نظر خویش را مدیون مطالعات فلسفی بود، لیکن او در فلسفه پیرو روش متعارف عهد خویش یعنی آن روش که به وسیله کندی و فارابی و نظایر آنان تحکیم و تدوین شده بود نبود بلکه به عقاید ویژه و روش جداگانه و ایرادات خود بر ارسطو ممتاز است، وی همچنین از آثار فلسفی هندوان کتبی چون «شامل» را به عربی ترجمه نمود.
دانشنامه علوم چاپ مسکو ابوریحان را دانشمند همه قرون و اعصار خوانده است. در بسیاری از کشورها نام بیرونی را بر دانشگاهها، دانشکده‌ها و تالار کتابخانه‌ها نهاده و لقب «استاد جاوید» به او داده اند. بیرونی گردش خورشید، گردش محوری زمین و جهات شمال و جنوب را دقیقا محاسبه و تعریف کرده است. خورشید گرفتگی هشتم آوریل سال ۱۰۱۹ میلادی را در کوههای لغمان (افغانستان کنونی) رصد و بررسی کرد و ماه گرفتگی سپتامبر همین سال را در در غزنه به زیر مطالعه برد.

در زمان بیرونی، سامانیان بر شمالشرقی ایران شامل خراسان بزرگ‌تر و خوارزم به پایتختی بخارا، زیاریان بر گرگان و مازندران و مناطق اطراف، بوئیان بر سایر مناطق ایران تا بغداد، بازماندگان صفاریان بر سیستان و غزنویان بر جنوب ایران خاوری (مناطق مرکزی و جنوبی افغانستان امروز) حکومت می‌کردند و همه آنان مشوق دانش و ادبیات فارسی بودند و سامانیان بیش از دیکران در این راه اهتمام داشتند. بیرونی که در جرجانیه خوارزم نزد ابونصر منصور تحصیل علم کرده بود مدتی نیز در گرگان تحت حمایت مادی و معنوی زیاریان که مرداویج سر دودمان آنها بود به تحقیق پرداخته بود و پس از آن تا پایان عمر در ایران خاوری آن زمان به پژوهش‌های علمی خود ادامه داد. با این که محمود غزنوی میانه بسیار خوبی با بیرونی نداشت و وسائل کافی برای تحقیق در اختیار او نبود ولی این دانشمند لحظه‌ای از تلاش برای تکمیل تحقیقات علمی خود دست نکشید. بیرونی که بر زبانهای یونانی، هندی و عربی هم تسلط داشت کتب و رسالات متعدد که شمار آنها را زائد بر ۱۴۶ گزارش کرده‌اند نوشت که جمع سطور انها بالغ بر ۱۳ هزار است. مهم‌ترین آثار او التفهیم در ریاضیات و نجوم، آثار الباقیه در تاریخ و جغرافیا، قانون مسعودی که نوعی دانشنامه است و کتاب تحقیق ماللهند درباره اوضاع این سرزمین از تاریخ و جغرافیا تا عادات و رسوم و طبقات اجتماعی آن. بیرونی کتاب دانشنامه خود را به نام سلطان مسعود غزنوی حاکم وقت کرد، ولی هدیه او را که سه بار شتر سکه نقره بود نپذیرفت و به او نوشت که که کتاب را به خاطر خدمت به دانش و گسترش آن نوشته است، نه پول. بیرونی معاصر بوعلی سینا بود که در اصفهان می‌نشست و باهم مکاتبه و تبادل نظر فکری داشتند. بیرونی در جریان لشکرکشی‌های محمود غزنوی به هند (پاکستان امروز قسمتی از آن است) امکان یافت که به این سرزمین برود، زبان هندی فراگیرد و در باره اوضاع هند تحقیق کند که محصول این تحقیق، کتاب «هندشناسی» اوست. از دیگر آثار وی می‌توان به کتاب الصیدنه فی الطب اشاره کرد که کتابی است در باره گیاهان دارویی و توسط استاد عباس زریاب خویی خویی تصحیح گردیده است.
زندگی نامه ابوریحان

هنگامی که تقریباً ۱۸ ساله بود ، به رصد می‌پرداخت . وی همچنان با دیگر دانشمندان هم عصرش مراودات و مکاتبات علمی داشت و مکاتبات علمی بیرونی و ابن سینا با یکدیگر بسیار مهم و معروف است .

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  12  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله دکتر کدکنی

اختصاصی از فی توو دانلود مقاله دکتر کدکنی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
فصل اول : آن روز های روشن و رویان زندگی
الف) آن روز های بی غبار
محمد رضا شفیعی کدکنی مشهد به م.سرشک در تاریخ نوزدهم مهر 1318 در روستای کدکن متولد شد کدکن در اراضی یک سلسله کوه قرار گرفته که این کوهها ،جلگه رخ را از ناحیه کاشمر جدا می کنند. جلگه رخ یکی از ولایتهای دوازده گانه نیشابور کهن ست.در تقسیم بندی جدید کدکن از نیشابور شده و جزء توابع تربت حیدریه به شمار می آید ولی در تقسیمات قدیمی خود تربت همان رستاق زاوه است که یکی از چندین رستاق های نیشابور بوده است.م. سرشک خود در توصیف کدکن می گوید : کدکن از روستاهای بسیار قدیم است که اکنون در تقسیم بندی های جدید جزء بخش های تربت حیدریه به شمار می رود م. سرشک در یک خانواده روحانی –کشاورز متولد شد. مادر ایشان فاطمه،دختر شیخ عبدالرزاق توسلی بود .شیخ عبدالرزاق توسلی نیز مردی کشاورز-روحانی بود و تا حدود هشتاد سالگی به کار کشاورزی اشتغال داشت .م.سرشک در توصیف این مرد می گوید مردی پر انرژی و کاری بود تصوری که از او دارم همیشه در حال رفتن به باغ و آمدن از آنجاست. بسیاری از اوقات کودکی من با او سپری شده است. تمام تابستان و تقریباً نیمی از سال را ما در کدکن به سر می بریم و در تمام این لحظات با همین پدر بزرگ مادری ام بودم. پدر بزرگم دو دختر داشت. دختر بزرگش فاطمه نام داشت همو که بعد ها مادر من شد. دختر کوچکش عذرا نام داشت مادر محمد عبدالهیان که رئیس ژاندارمری کدکن بود و من بسیاری از لحظات کودکی و نوجوانی ام را با او گذراندم. یک دائی نیز داشتم که در جوانی در گذشت و تمامی اهل کدکن در سوک او عزا دار شدند .او بسیار آزاده و جوانمرد بود به نام عباس علی توسلی عکسی از دو سالگی خود را دارم که در بغل ایشان هستم در آن عکس دائی ام لباس سربازی به تن کرده است.
م. سرشک در شهر زادگاه ،من که آن را به محمد عبدالهیان تقدیم کرده است زادگاهش را اینچنین وصف می کند :
ای روستا خفته بر این پهن دشت سبز
ای گزند شهر پلیدان پناه من
ای جلوه طراوت و شادابی و شکوه
هان ای بهشت خاطره ای زادگاه من!
باز آمدم به سوی تو ،زان دور دورها،
زان جا که صبح می شکفد خسته و ملول
زان جا که ماه در افق زرد گونه اش ،
در کام ابر می خزد آهسته و ملول
باز آمدم که قصه اندوه خویش را
به صخره های دامن تو بازگو کنم و نور پناه سایه انبوه با نهایت
گلبرگهای خاطره را جست و جو کنم
چنانکه بیان شد خانواده پدری م.سرشک روحانی-کشاورز بودند. پدر ایشان میرزا محمد فرزند میرزا عبدالمجید ،فرزند میرزا حسین ،فرزند میرزا شفیعی کدکنی است که شرح حالش را در کتب عصر صفوی خاصه عالم آرای عباسی می توان یافت. خانواده ای که م. سرشک در آن متولد شد بافت و ساخت اشرافی و فئودالی نداشت چرا که اصلاً در کدکن آن روز زمین دار بزرگ یا فئودال بزرگ جود نداشت. میرزا محمد شفیعی بر روی همان زمینی که داشت کار می کرد م.سرشک نیمی از سال را در کدکن به سر می برد و نیمی دیگر در مشهد .در کدکن اغلب در جوار پدر بزرگ بود. پس از درگذشت او بیشتر اوقات با مادر بزرگ مادری و پدر بزرگ مادری خود بود. همبازیشان محمد عبدالهیان بود که دو یا چند سالی از ایشان کوچکتر بود. م. سرشک در توصیف آن روزهای بی غبار می گوید: بازیگوش ترین بچه من بودم چه در کدکن و چه در مشهد .اولین بچه ای که صبح زود وارد کوچه می شد،علی التحقیق من بودم و آخرین کسی که کوچه را ترک می کرد نیز من بودم علتش شاید این بود که نه خواهر داشتم و نه برادری. میرزا محمد شفیعی پس از مرگ فاطمه توسلی –مادر م. سرشک چون اهل ازدواج مجدد نبود برای اینکه زندگی خانوادگی آنها از هم نپاشد بی بی جان را که زنی پروا پیشه و وارسته بود به عنوان سرپرست به خانه آورد.م. سرشک از همان دوران کودکی از حافظه بسیار خوبی برخوردار بود .یک قطعه شعر ده بیتی را با دو بار خواندن از بر می شد بخش اعظم منظومه هادی سبزواری فاصله بخش منطق و الهیات بالمعنی الاعم را در دهان سنین به خاطر سپرده بود. میرزا محمد از هر فرصتی استفاده می کرد تا چیزی را وارد خزینه ذهن فرزند نماید فرزند بدون اینکه معنی آنها را بداند آنها را طوطی وار حفظ می کرد. م. سرشک می گوید بسیاری از شهر های انیه بن مالک را در اتوبوس خوانده ام لذا هر یک از آن ابیات برای من دارای رنگی است. مثلاً این بیت: کذا اولات والذی اسما مرجعل کاذر عات فیه ذا ایضاً قبل برای من خاکی و غبار آلود است. چرا که به هنگاه سفر و نگاه به غبار کویر آنها را به خاطر سپرده ام. همین طور دیگر ابیات هر یک برای من رنگی دارند. در کنار اولین محفوظات که ذخایر آینده ذهن او را تشکیل می دهد در 6-7 سالگی جامع المقدمات را در خانه نزد پدر فرا می گیرد. هر زمان که فرزند از بازی در کوچه ها باز می گشت پدر چیزی برای آموزش فرزند آماده داشت. پدر گاهی اوقات دست فرزند را می گرفت و پیاده در اطراف شهر می گرداند. در تمام طول راه تصویری تازه از زندگی به او نشان می داد .م. سرشک می گوید: فاصله خانه تا حرم حضرت رضا (ع) چند دقیقه بیشتر راه نبود آنسوی بار مشهد مزارع سبزی کاری بود که خراسانی ها به آن بغتره ( باغ تره ) می گویند. پدر در راه مدام برایم الفیه می خواند و در بازگشت نیز از من می خواست تا اشعار خوانده شده را برای او بخوانم .فرزند نیز مانند نوار ضبط صوتی که چیزی را ضبط کرد.باشد همان ابیات را می خواند. پدر گهگاه برای تشویق فرزند او را به محضر و محل طلاب سن و سال دار و پر مدعا می برد تا نبوغ فرزند را به نمایش بگذارد. اولین شخصیت م. سرشک پدر او بود کسی که حاصل بخشی از فرهنگ و متون اسلامی آن روز خراسان بود. اصلی ترین بخش شخصیت م.سرشک را میرزا محمد شفیعی ساخته است. تربیت نخستین م. سرشک دینی و شاعرانه بود. م. سرشک هرگز این دو وجه تربیت گذشته خود را از یاد نبرد. غیر از میرزا محمد مادر و مادر بزرگ م. سرشک نیز بخشی از ساختمان وجودی ایشان را بنیان نهاده اند. سرشک مدرسه ی نرفته و مکتب رفته است. ایشان می گوید مادر ایشان نیز خوب شعر گفته و علاوه بر این عربی می دانست فارسی نیز خوب می دانست ولی طبق سنت که زن باید خویشتن یاد بگیرد و فقط خواندن دانست
ب) شیخ هاشم قزوینی و آفاق تفکر معنوی :
م. سرشک قبل از ورود به حوزه های علمیهآن روز ، در نزد پدرش میرزا محمد شفیعی کدکنی نیشابوری مقدمات علوم دینی از قبیل جامع المقدمات و نکایه آخوند خراسانی را فرا می گیرد. بعد از ورود به حوزه علمیه دریچه های جدیدتری به روی ایشان باز می شود. در نزد حاج میرزا احمد مدرس یزدی ملقب به نهنگ شرح لمعه و قوانین میرزای قمی و در نزد مرحوم فلسفی اصفهانی غرالغرامد ملا هادی سبزواری را فرا می گیرد. حاج شیخ هاشم قزوینی در میان اساتید م.سرشک تشخص خاصی داشت چه از نظر هوش و ذکاوت و چه از نظر تقوی و پاک دامنی. م. سرشک می گوید که در زندگی من بعد از پدرم حجت الاسلام میرزا محمد شفیعی کدکنی چند نفر بوده اند که بیشترین تائید را داشته اند. یکی از مهمترین ایشان مرحوم آیت الله حاج هاشم قزوینی ست که علاوه بر فقه و اصول عملاً برما آموخت که از تنگ نظری های قرون وسطی به در آئیم و در یادگیری و دانش اندوزی ،مرزهای تعصب بار بشکنیم.
دومین شخصیت شاخصی که در حوزه های علمیه آن دوره مطرح بحث بود و در تکوین شخصیت محمد رضا شفیعی کدکنی نقش مهمی داشت ادیب نیشابوری محمد رضا به ادیب دوم بود. ادیب نیشابوری دیدگاه استتیک به محمد رضا شفیعی کدکنی می دهد که بعد ها در تمامی آثار و اشعارش نمود پیدا کند. این تاثیر شگرف را در کتاب صور خیال فارسی بیش از هر کتاب دیگری می توان مشاهده کرد. تائید و نفوذ ادیب نیشابوری م.سرشک تنها به اعطا نگرش ادب تطبیقی محدود و خلاصه نمی شود بلکه تاثیر ایشان فراتر و عمیق تر از این بود .شاید بتوان گفت تمایل شدید م.سرشک به ادب خراسانی و سبک خراسانی و تصحیح و تنقیح دواوین شاعران خراسانی خاصه نیشابوری تا حدودی بر این دیدگاه بر می گردد.
ج) در مکتب حقایق :
ادیب استاد بزرگی برای م. سرشک بود و به همین خاطر به او اشاره می کنیم
سیخ محد تقی ادیب نیشابوری یا ادیب ثانی در سال 1312 ه.ق در قریه خیر آباد از بلوک عشق آباد نیشابور به دنیا آمد. پدرش اسدالله از دانش بی بهره نبود لذا در روستا بر تعلیم اطفال می پرداخت .مادرش فاطمه نام داشت. اجدادش از سران لیل اسکنری بودند. محمد تقی نیشابوری در سنین کودکی لکنت زبان داشت .شبی حضرت امیر(ع)را در خواب می بیند که آن حضرت او را امر به برخواستن و خواندن رب اشرح لی صدری در قنوت می کند. ادیب نیز امر مولایش را اطاعت می کند و زبانش گشوده می شود .پدرش در همان زمان پیش بینی می کند که او از فصحا خراسان خواهد شد. در اواخر سال 1333 ادیب به حوزه درس میرزا عبدالجواد نیشابوری (ادیب اول) وارد می شود. محمد تقی ادیب نیشابوری در محضر اساتیدی مانند شیخ محمد کدکنی نیشابوری ،میرزا عبدالجواد نیشابوری ،آقامیرزا ی عسگری حسینی رضوی مشهدی به آقابزرگ شهیدی،آقا شیخ حسن برسی-آقای شیخ اسدالله یزدی-میرزا محمد باقر مورس رضوی،قوام الحکما،مشیدالاطباءو حکیم فاضل خراسانی بر تحصیل می پردازد. ادیب در مسجد ترک ها (بازار)و جامع و مرستاد و مدرسه سلیمان خان در مدرسه میرزا جعفر و مدرسه خیرات خان و آرامگاه شیخ بهایی(صحن نو) و منزل مسکونی اش (محله عیدگاه) تدریس می کرد. در سال 1341 به عنوان مدرس استان قدس رضوی قدم به مقبره شیخ بهایی نهاد و حق التدریسی را که تا آن وقت اط طلاب می گرفت ترک نمود و بابت شهریه ماهی چهارصد تومان از استان مبارک دریافت می نمود .از ادیب آثاری به جا مانده است که عبارتند از : گوهر تابنده،آئین نامه،ستایش نامه،طریقت نامه،حدیث جانان،رساله یعقوبیه،محمع راز،فیروزی جاوید،البلایه النهایه ،گوهر نامه به ضمیمه رساله قافیه،و رساله بدیعیه و ...
ادیب در زمستان 1348 در یخبندان شدید لغزید و بر زمین افتاد و کلمه مبارک یا علی بر زبانش داشت جان به جانان آفرین تسلیم کرد. و با تلاش چند تن از شاگردانش در ایوان غرفه جنوب شرقی صحن عتیق یا انقلاب به خاک سپرده شده است.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  17 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید