بودجه چیست؟
کلمه بودجه از زبان فرانسه ریشه گرفته وسپس در سایر زبانها متداول شده معنی لغوی بودجه عبارت است از کیف چرمی،کیسه چرمی کوچک که صورت دریافتیها و پرداختیهای کشوررا درآن قرار می دهند.مفهوم آن دربین مردم مختلف است بعضی ها آن رادخل وخرج مملکت می دانندواین ساده ترین برداشت از مفهوم بودجه است اما امروز دیدگاههای زیادی در مورد بودجه وجود دارد.
بودجه از دیدگاه اقتصادی:
در مورد مطالبی مانند تولید ناخالص ملی،تراز پرداختیها،اشتغال،تورم،ظرفیت استقراضی وامثال آن …
بودجه از دیدگاه اجتماعی:
به پرداختیهای انتقالی دولت می پردازد.پرداختیهای انتقالی یعنی پرداختیهای بلاعوض،کمک به کمیته امداد که در مقابل عمل خیر ما چیزی از آن بابت دریافت نمی شود.
بودجه از دیدگاه مسائل مدیریت:
در این دیدگاه به بودجه به عنوان یک برنامه ریزی نگاه می شود که از طرح ریزی،سازمان دادن،هدایت وکنترل بحث می کند در اینجا بودجه رابطه نزدیکی با بودجه دولتی دارد.
بودجه از دیدگاه مسائل سیاسی:
بودجه از دیدگاه مسائل سیاسی قابل طرح است و آن اینکه حسب موردمسائل اقتصادی و اجتماعی و مدیریت اجرایی رابااهمیت کمتری عنوان می‌کنندو به نظرهای سیاسی بهای زیادی داده می شود که حدود آن را ظرفیت های اقتصادی جامعه تعیین می کند.
بودجه از دیدگاه مسائل حقوقی:
حرکتهای بودجه باید در چارچوب قوانین و مقررات که تصویب شده است باشد.
بودجه: « یک طرح (بنا)مالی است که نیازمندیهای پولی دولت به طورکامل برای مدت محدودی برآوردمی شودودربرابرنیازمندیهای هزینه اقلام هزینه پیش بینی می شود.»
بودجه : « ابزاری است برای بهبود و تصویب شده است باشد.»
بودجه: « یک طرح(بنا)مالی است که نیازمندیهایی پولی دولت به طور کامل برای مدت محدودی برآورد می شود ودر برابر نیازمندیهای هزینه اقلام هزینه پیش بینی می شود.»
بودجه : « ابزاری است برای بهبود و تصویب برنامه های توسعه»
بودجه: « یک سند مالی است که مربوط به در آمدها و هزینه های دولت می باشد.»
بودجه: « هرگونه نوشته یا مدرکی که بتوان به آن اتکا کرد.»
بودجه: « برنامه مالی است برای عملیات آتی.»
منابع درآمدی دولت (دریافتیهای دولت ):
1- یکی از این منابع درآمد دولت نفت می باشد
2- مالیات از منابع در آمد دولت می باشد قسمت اعظم در آمد دولت از طریق مالیات می باشد.مالیات دوگونه میباشد:الف- مستقیم(حقوق ماهانه کارکنان)ب- غیرمستقیم(کالاها)
3- سومین منبع درآمد دولت استفاده از وام های داخلی می باشد.دولت گاهی اوقات از بانکهای خصوصی وام می گیرد.برای تامین هزینه های پروژه و…….
4- استقراض خارجی یعنی وام گرفتن از کشورهای خارجی
5- یکی دیگر از منابع دولت برگشتی از پرداختهای سالهای قبل می باشد.
6- درآمد اختصاصی:شهریه دانشجویان دانشگاه آزاد
7- پرداختها:الف -شامل سرمایه گذاری های ثابت مانند:سد ب-اعتبارات جاری :شامل هزینه های جاری و سایر پرداختهای جاری یکی از عمده ترین هزینه های جاری حقوق کارمندان دولت ج-باز پرداخت وامهای داخلی و پرداخت وام های خارجی د-هزینه های ناشی از حوادث طبیعی مانند :سیل،زلزله و غیره
8- بودجه شرکتهای دولتی:شرکتهای دولتی شرکتی است که حداقل51%درصد آن متعلق به دولت است مانند:ایران‌خودرو
9- بودجه موسسات انتفاعی وابسته دولت جزءمنابع درآمدی دولت می باشد.
اصول بودجه:
1- اصل سالیانه بودن بودجه
اولین اصل بودجه سالیانه بودن آن است بودجه یک پیش بینی،برآوردوتخمین لازم برای آینده است پس دارای بعد زمانی است یعنی باید ابتداءانتهای این پیش بینی مشخص باشد این بعد زمانی در اختیار قانون گذار است وعرفاًیک سال شمسی استکه از اول شروع و تا آخر اسفند خاتمه پیدا می کند یعنی تمام خط مشی ها ،سیاست ها ،برنامه ها ،عملیات ها،در آمدهاوهزینه ها و به طور کلی تمام محتویات بودجه در طول یک سال شمسی که آن را سنةءمالی می نامند.برآورد و تأیید می شود.
2- اصل وحدت بودجه:
دومین اصل بودجه اصل دولت است برای آنکه کارهای مکرر و پراکنده موجب اتلاف وقت دولت و مجلس نشود در این اصل توصیه می شود فقط یکبار بودجه واحدی در یک مجموعه به تصویب برسد به طوری که حاوی تمام عملیات دولت باشد لذا دولت میتواندبودجه تمامی وزرتخانه ها و سازمانهای وابستهبه خود را که به نحوی از بودجه دولت استفاده می کند و بخشی از عملیات را بر عهده دارد در یک مجموعه تدوین بکند و یکبار جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند.
3- اصل جامعیت بودجه:
از اصل جامعیت بودجه دو مفهوم مربوط به هم و در عین حال جدا از یکدیگر برداشت میشود اولا در اصل توصیه میشود تمامی در آمدها و هزینه های دولت به هر شکلی هست اعم از بودجه جاری و بودجه عمرانی و دستگاهها شامل:وزرتخانه ها،سازمانها،شرکتهای دولتی،موسسات دولتی انتفاعی وابسته به دولت ،نهادهای انقلابی مثل سپاه و و دستگاههایی که به نحوی از بودجه دولت استفاده می کنند در سند بودجه جمع آوری و به مجلس تقدیم گردد و ثانیا ارقام منظور در بودجه باید به طور نا خالص یعنی بدون آنکه هزینه‌ها از درآمدها کسر شود در سند بودجه درج شود نه اینکه خالص آن نوشته شود مثلا اگر وزارت امور اقتصادی و دارایی که مالیاتها را وصول می کند طبق این نباید مخارجی را که برای وصول این مالیاتها انجام میدهد از میزان وصولی خود کم کند.
4- اصل شاملیت یا تفضیل بودجه:
در این اصل توصیه می شود که دولت بودجه را به صورت مشروح و به ریز و خرد تقدیم مجلس بکند و برای آگاهی عموم مردم انتشار یابد.
اگر اصل تفصیل بودجه رعایت نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟اگر اصل تفصیل نباشد نظارت پارلمانی به خصوص نمایندگان مردم و دیوان محاسبات بر در آمد و هزینه های کشور به نحو کامل و موثر تحقق نخواهد یافت.
دیوان محاسبات: سازمان نظارتی است که زیر نظر مجلس شورای اسلامی به فعالیت میپردازد.فعالیت این سازمان نظارت بر هزینه های دولت،نظارت بر اجرای بودجه توسط دولت در یک سال مالی معمولاًدیوان محاسبات کشور.
اصل تخصیص: اصل تخصیص بنیانگر این موضوع است که تمام ارقام مندرج در بودجه باید به همان وضع و ترتیبی که در قانون بودجه و جداول منزم به آن تعیین گردیدهو به تصویب مجلس رسیده و اجازه پرداخت آن داده شده است وصول یا به مصرف برسد طبق این اصل تخصیص هیچ گونه تغییر یا انعطاف و جابه جایی قابل قبول نیست.
اصل عدم تخصیص: اصل عدم تخصیص به منظره عکس اصل تخصیص نیست این اصل درواقع الهام بخش جامعیت بودجه است یعنی در جایی که اصرار بر ناخالص منظور نمودن ارقام بودجه توصیه شده است تاثیر بر آن دارد که درآمدهای خاص در بودجه نباید به مخارجی خاص اختصاص یابد.
همه موارد درآمدهای خاص باید در خزانه دولتی متمرکز یابدونباید به مخارج اختصاصی اختصاص یابد اصل 53 قانون اساسی کلیه دریافتها باید در حسابی بنام حساب خزانه متمرکز شود و کلیه پرداختها در حدوداعتبارات مصوب به موجب قانون انجام می گیرد.
اصل انعطاف پذیری بودجه:اصل انعطاف پذیری به معنای اصلاح بودجه استوآن عبارت استازتغییر وجابه جایی مواد هزینه وبرنامه های دستگاههای دولتی است.
اصل تخمینی بودن درآمدها: چون درآمددولت اعم ازدرآمدهای عمومی ودرآمدهای اختصاصی به موجب قانون وصول می شود لذا چنانچه درآمدهای دولت بیشتر از پیش بینی مندرج در سند بودجه وصول گرددمانعی نخواهد داشت و حتی درآمدهای قانونی در صورت منظور نشدن در بودجه قابل وصول است بدیهی است چنانچه کمتر از رقم مندرج در بودجه نیز به تحقیق برسد بلامانع است.
اصل تحدیدبودن هزینه ها(محدود کردن هزینه ها): اصل تحدیدی بودن هزینه ها این را می گوید که حداکثر پرداختها در حد اعتبارات مصوب میباشد پس تجاوز ازآن حد ممنوع است این محدود اعتبار شامل اعتبار دستگاهها،برنامه هاو مواد هزینه های دستگاهها میباشد و میتواند این محدود به عملیات مشخص نیز باشد.
نکته مهّم: هزینه نکردن اعتبار همیشه موجب فخر و موهابات نیست این امر می تواند ناشی از عدم ایفای وظایف باشد که به عهده آن دستگاه واگذار شده است و در مواردی ناشی از عدم کارآیی باشد گاهی اوقات مدیران در انجام وظایف خود کسور می کنند و اعتبارات مصوب را هزینه نمی کنند این مدیران،مدیران کارآیی نیستند.
اصل تعادل: بین درآمدها و هزینه های دولت در یک دوره مالی باید تعادل و توازن برقرار باشد و این نظریه مربوط به دانشمندان کلاسیک علم اقتصاد است مثل آدم اسمیت اما در شرایط کنونی طرفدار ندارد وازقاطعیت چندانی برخوردار نیست در بعضی اوقات عدم تعادل بودجه برای توسعه اقتصادی مفید شمرده میشود پس اصل تعادل در زمان ما بیشتر تعادل اقتصادی مطرح است و نه تعادل ارقام درآمدو هزینه های دولت.
تعادل بودجه از نظر مکتب کلاسیک: موازیند بودجه از نظر مکتب کلاسیک عبارت است از مخارج عادی و درآمدهای عادی بودجه است و به مخارجی اطلاق می شود که دولت از نظر استقرار نظم عمومی و عدالت اجتماعی مجبور به پرداخت آنهاست. عدم تعادل بودجه نتیجه افزایش درآمدهای بودجه و یا افزایش هزینه های بودجه نسبت به درآمدهای بودجه است.
عدم تعادل بودجه دو حالت دارد:1-کسر بودجه2-اضافه درآمدهای بودجه
کسر بودجه چیست؟کسر بودجه به مفهوم کلاسیک آن یعنی افزایش هزینه های عادی در مقابل در آمدهای عادی دولت(حفظ نظم، منابع نفت و معادن، مالیاتها، برقراری امنیت، ضرب سکه واسکناس)
اضافه درآمد بودجه: اضافه درآمد بودجه یعنی افزایش درآمدهای عمومی نسبت به هزینه های دولت است اگر چه در ظاهر ممکن است تصور شود که این حالت می تواند مورد تایید کارشناسان مالی باشد اما همانطور که قبلاً بیان شد. پیروان مکتب کلاسیک هر گونه عدم توازن بین درآمدها و هزینه ها را منع کرده بودند لذا اضافه در آمدرا در نهایت اضافه برداشت درآمد خصوص افراد قلمداد می کردند.
تعادل درمالیه جدید: یعنی ایجادتعادل ازنظر دانشمندان مکتب نئوکلاسیک(جدید)اقتصاد
1- تعادل مالی 2- تعادل اجتماعی 3- تعادل اقتصادی 4- تعادل پولی
تعادل مالی: در تعادل مالی معمولا هماهنگی بین دریافتهاوپرداختهای کشور مد نظر است دریافتها وپرداختهای دولت ازطریق درآمدهای عمومی وهزینه های عمومی است.همچنین دریافتها وپرداختهای دولت ازطریق مبادلات بازرگانی هم صورت می گیرد پس تعادل بودجه یعنی تعادل بین درآمدهاوهزینه های درحالی که تزار پرداختها نیازمند توجه بیشتر است یعنی آنچه که صادر شده وآنچه که وارد شده درهر کشور ازنظرمبادلات بین المللی پرداختهایی ودریافتهایی ازطریق واردات وصادرات می پذیرد.که ارزش مواد وکالاهای صادراتی راموازنه بازرگانی می گویند. امروزه تراز پرداختها واقتصاد کشور اهمیت ویژه ای دارد.
تعادل اقتصادی: تعادل اقتصادی باتعادل مالی مرنبط است تعادل اقتصادی در کوتاه مدت وطویل المدت مورد بررسی دانشمندان علم اقتصاد قرار گرفته یعنی تعادل بین عرضه وتقاضای کل جامعه،عرضه جامعه،عرضه کل ،عرضه کل از مجموع عرضه کالاها وخدمات درجامعه تشکیل می شود.
تقاضای کل: ازمجموع تقاضای افراد برای کالاها وخدمات درجامعه به وجود می آید.درتعادل اشتغال‌کامل از کلیه عوامل تولید در جامعه استفاده می شود درتعادل اشتغال ناقص از عوامل تولید درجامعه استفاده اشباع شده ازنیروهای کاروسرمایه بیش از ظرفیت آنها استفاده می شود.
تعادل اجتماعی : تعادل اجتماعی درمالیه عمومی جدید به مفهوم هماهنگی توانایی مالی طبقات مختلف در جامعه است لذا تعادل مالی به صورت تعادل بودجه راباید توجه به تعادل اجتماعی مورد مطالعه قرار داد.
تعادل پولی: هر اقتصادی دارای ظرفیت پولی خاصی ازنظر حجم پول واعتبارات است این حجم براساس نظر به مقداری پول رابطه مستقیم با حجم تولیدات یک اقتصاد دارد به عبارت دیگر اگر حجم پول افزایش یابد.قیمتها درجامعه بالا خواهد رفت.اگر صورت ازمخرج بیشترباشدافزایش قیمت خواهیم داشت.
نکته: به طورکلی تعادل مالی،پولی،ارزی واشتغال باتعادلهای دیگر اثرات متقابل دارد که باید درتهیه طرح بودجه منظور نظر قرار گیرد.
منابع تامین کسر بودجه:1-کسر بودجه معقول 2-کسربودجه غیرمعقول
کسر بودجه معقول: شامل الف)کسر بودجه اداری که معمولا اینگونه کسر بودجه دراثر فقدان سازمان صحیح اداری حاصل می شود .مثلاٌ: کسر بودجه اداری گاه درنتیجه سازمان غلط وصول درآمدهاست وادارات وصول درآمد ناقص وبازده وصول پائین است ودرنتیجه درآمدهای دولت کمتر ازمیزان واقعی وصول می شود.
کسر بودجه ناشی ازاوضاع واحوال اقتصادی: این نوع کسر بودجه به دنبال کسر اقتصادی جامعه به وجود می آید ویک نوع دیگر بودجه ناشی ازساختمان اقتصادی جامعه است.
چگونگی برطرف نمودن کسر بودجه دولت:1- اولین سیاست مالیاتی (افزایش مالیاتها)است. 2- سیاست قرضه(وام) 3- سیاست هزینه (کاهش هزینه ها)
چگونگی اعمال سیاست مالی:معمولا به سه نوع سیاست تشکیل می شود :
1- سیاست هزینه‌ای : این سیاست تعیین کننده میزان مخارج دولت است واثرات مستقیم وغیر مستقیم در اقتصاد به جای می گذارد ومحسوسترین هزینه روی سطح اشتغال ومیزان درآمدها می باشد وقتی دولت به استخدام افراد جدید تصمیم می گیرد درجهت بالابردن اشتغال بیشتر جامعه گام بر می دارد وقتی دولت خرج بیشتری می کند یعنی درآمدبرای عده ای ایجاد می کند پس بنابراین دولت باخرج کمتر می تواند سیاست انقباضی وانبساطی در پیش گیرد‌‌که این سیاستها می تواند اقتصاد را از حالت رکود خارج ویا به دامان تورم بیندازد.
2- سیاست مالیاتی : سیاستهای مالی که از طریق بودجه می توان به عنوان ابزار موثر استفاده نمود.
3- سیاست قرضه : قرضه هنگامی مطرح میشود که درآمد وهزینه های دولت برابر نباشد یعنی بودجه باکسری مواجه وپیشنهاد شود برای تامین این‌کسربودجه دولت معمولا وام می‌گیرد وام داخلی خود بردونوع است.1- وام ازمردم 2- وام ازبانک مرکزی
1- وام ازمردم: آثار تورمی ندارد درحالی که وام ازطریق بانک مرکزی منجر به تورم وافزایش قیمتها می شود چون بانک مرکزی اسکناس بدون پشتوانه چاپ ووارد سیستم پولی کشور می کند.اماوام ازخارج معمولا با بهره های بالاهمراه است وبارسنگین آن بردوش نسل آینده خواهد بود ونسلهای آینده ناچار خواهند بودکه قسمتی مهم کالا وخدماتی راکه تولید می کنند برای بازپرداخت بهره واصل وام به خارج ازکشور بفرستند.
مراحل بودجه:
1- مرحله تهیه وتنظیم وپیشنهاد بودجه
2- مرحله تصویب بودجه
3- مرحله اجرای بودجه
4- مرحله نظارت بودجه
1- مرحله تهیه وتنظیم وپیشنهاد بودجه:
در واقع این قسمت مهمترین،اساسی ترین وفنی ترین مرحله باارسال یک بخشنامه ازسوی رئیس جمهور به کلیه وزارتخانه هاوسازمانها شروع می شود ووزارتخانه ها وسازمانها وکلیه دستگاههای دولتی مکلفندکه بودجه سال آتی خود راتنظیم وبه سازمان مدیریت وبرنامه ریزی ارسال کنند. دستگاههای اجرایی هنگام ارائه بودجه خود به سازمان مدیریت وبرنامه ریزی باید آن رابه تایید وزیر مربوطه وبالاترین مسول دستگاه برسانند.
2- مرحله تصویب بودجه:
تصویب بودجه از وظایف اختیارات قوه مقننه است باتصویب بودجه فقط تصویب بودجه اعمال دولت به وسیله نمایندگان مجلس کنترل می گردد تصویب بودجه فقط تصویب اعداد وارقام نیست بلکه این ارقام بین سیاستها،برنامه هاوخط مشی های دولت می باشد اصل 52 قانون اساسی چنین است می گوید بودجه سالیانه کشور به ترتیبی که در قانون مقرر شده است از طرف دولت تهیه وبرای رسیدگی وتصویب به مجلس شورای اسلامی تسلیم می‌گرددهر گونه تغییر درارقام بودجه تابع مراتب مقرر در قانون خواهد بود .پس از تقدیم بودجه به وسیله رئیس جمهور به مجلس مطرح در جلسه علنی لایحه بودجه برای رسیدگی به کمسیون مجلس ارجاع می شود .کلیه موارد بودجه در کمسیون مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت نیاز نمایندگان به توضیح از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارتخانه افرادی برای پاسخگویی در جلسه حاضر می شوند.پس توسط مخبر کمسیون در جلسه علنی مجلس به بحث گذاشته شده و پس از کفایت مذاکرات در جلسه علنی رای گیری شروع می شود . و بعد از تصویب مجلس بودجه به شورای نگهبان در سال می شود.و آنگاه که شورای نگهبان نیز آن را تحویل نمود به وسیله ریئس مجلس به ریئسات جهموری ارسال می گردد.
3- اجرایی بودجه :
ریئس جمهور وقوهء مجریه مسئول اجرای بودجه می باشد. به عبارت دیگر اجرای بودجه درصلاحیت قوه مجریه است پس از ابلاغ قانون بودجه به دولت مقدمات اجرای بودجه به وسیله دولت و دستگاههای اجرایی فراهم می شود.
4- نظارت بر اجرای بودجه:
درایران معمولاً نظارت براجرای بودجه از سه طریق صورت می گیرد.
1- نظارت اداری(دولت)2- نظارت پارلمانی(مجلس دیوان محاسبات)3- نظارت قضای(توسط قوه قضایه)
1- نظارت اداری: منظور نظارتی است که توسط قوه مجریه وبه عبارت دیگرتوسط دستگاه اجرایی قبل ازخرج یا حین خرج به عمل می‌آید.
2- نظارت پارلمانی: معمولا‌ًتوسط دیوان محاسبات کشور صورت می گیرد ووزارت پارلمانی پس از پایان سال مالی انجام می گیرددیوان محاسبات رابط بین دولت ومجلس است و به حسابهای وزارتخانه،سازمانها،موسسات وشرکتهای دولتی رسیدگی میکند وگزارش خود را به صورت لایحه تفریق بودجه به مجلس اعلام می دارد.
3- نظارت قضایی: توسط قوهء قضائیه صورت می گیرد معمولاً از طریق سازمان بازرسی کل کشور می باشد.
((نمودار مراحل سیکل بودجه))
نکته:مرحله بودجه اقدامات مهمی است که در اجرای بودجه صورت می گیرد وآن عبارت است از :1- تخصیص اعتبار2- امضاءومبادله موافقتنامه طرحهاوفعالیتها3- تشخیص وتامین اعتبار،تعهدوتسجیل(سجلی شدن)حواله ودرخواست وجه است.
تقسیط اعتبار مصوب درفواصل زمانی:معمولاًهر سه ماه یکبارصورت می گیرد.امضاءومبادله موافقت نامه شامل شرح عملیات هر فعالیت یا طرح میباشد که باتوجه به شرایط خاص پیش بینی شده است.
تعهد چیست؟ منظور از تعهد قرضی است که دولت در مقابل دادن کالا یا خدمات بر عهده دارد به این ترتیب با وجود تصویب اعتبار بودجه وزارتخانه یایک سازمان دولتی تا زمانی که تعهدی انجام نگیرد پولی پرداخت نمی شود .
تسجیل چیست؟ عبارت است از میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد مثبته منظور از تسجیل این است که میزان بدهی دولت پس از رسیدگی به اسناد در برابر هر یک از طلبکاران تعیین شود.
حواله ودرخواست وجه: حواله سندی است که به وسیله وزارتخانه یا موسسه دولتی برای پرداخت از محل اعتبارات مربوط به ذیحساب در وجه ذینفع صادر می شودودرخواست وجه سندی است که ذیحساب برای پرداخت حواله های صادر شده از محل اعتبارات بودجه عمومی دولت به عهده خزانه دروجه حساب وزارتخانه یا موسسه مربوط صادر می کند.
موافقتنامه چیست؟ عقدی است حقوقی ،فنی ومالی که دستگاه اجرایی تعهد می نماید از یک طرف شرح عملیات مندرج در آن را رعایت کندوازطرف دیگرسازمان برنامه وبودجه به موازات پیشرفت فیزیکی عملیات ،اعتبارات مصوب را براساس تقصیص اعتبار در اختیار دستگاه اجرایی قرار می دهد.
موافقتنامه چیست؟ یک سند مالی معتبر است و در دیوان محاسبات کل کشوروسازمان بازرسی که دومرجع ناظر برقوه مجریه هستند قابل استفاده می باشد موافقتنامه یکی از ابزارهای نظارت قوه مجریه است ووسیله اطلاع رسانی است از آنچه که در درون این قوه می گذرد.
ماده37 قانون برنامه وبودجه چنین است:سازمان برنامه وبودجه موظف است گزارشهای مربوط به پیشرفت عملیات عمرانی وبودجه کل کشور رابه شرح زیر تنظیم نماید:
1-گزارش شش ماهه حاوی پیشرفت عملیات
2-گزارش اقتصادی سالانه شامل تجزیه و تحلیل وضع اقتصادی کشور در سال گذشته
3-گزارش جامع درباره عملیات انجام شده و کارهای ناتمام در هر دوره این گزارشات تقدیم رئیس جمهور می شود.
4-گزارش مربوط به هر دوره برنامه باید حاوی اظهار نظر نسبت به ارزش یابی عملیات و تحقق هدفهای برنامه بوده وبه پیوست گزارش عملکرد هردوره توسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم می شود.
موافقتنامه‌ها چند نوع هستند توضیح دهید؟موافقتنامه ها دو نوع هستند.
1) موافقتنامه های اعتبارات جاری 2) موافقتنامه اعتبارات عمرانی
1) موافقتنامه اعتبارات جاری: باید به نحوی تنظیم شود که حتی یک فرد بی اطلاع با مطالعه آن ازعملیات دستگاهها،برنامه ها، هدفها وحجم وظائف واعتبارات آگاهی یابد.معمولاًحجم کاربرحسب مترمربع یا حجم کار توسط نیروی انسانی برآورد می شود.
نکته مهم :هر قدر به حجم اعتبارات عمرانی اضافه شود درصدحجم اعتبارات جاری کاهش می یابدوبرعکس هر مقدارازحجم اعتبارات عمرانی کم شود حجم اعتبارات جاری نسبت به حجم اعتبارات افزایش می یابد.
در موافقتنامه اعتبارات جاری این مطالب درج میشود:
1. نیروی انسانی فنی که کارهای تخصصی را انجام میدهد.
2. نیروی انسانی اداری که کارهای پشتیبانی را انجام میدهد.
3. نیروی انسانی خدماتی که کارهای سرویس را انجام می دهد.
4. تعیین یک ضابطه ازپراکندگی عملیات
5. میزان اجاره بهای واحدهای استیجاری
6. قراردادهای منعقده در جهت نگهداری تاسیسات
7. میزان سوخت مصرفی (بنزین خودروها)
8. میزان حجم مواد مصرفی
9. سایر موارد
موافقتنامه اعتبارات عمرانی:این موافقتنامه الهام گرفته ازتعریف طرح مندرج دربند 10 ماده1 قانون برنامه وبودجه کشور است.
2)تعریف طرح عمرانی: منظور مجموعه عملیات وخدمات مشخصی است که براساس مطالعات توجیهی که توسط دستگاه اجرایی انجام می شود. طی مدت معین با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه عمرانی به صورت سرمایه گذاری ثابت شامل هزینه های غیرثابت اجراء می گردد.
طرحها به سه نوع تقسیم می شوند:
1. طرحهای انتفاعی 2. طرحهای غیرانتفاعی 3. طرحهای مطالعاتی
آنچه که در موافقتنامه عمرانی باید درج شود:
1) نام طرح باید مختصر باشد.
2) مجموعه عملیات طرح باید گویا باشد.
3) اجراءیا مطالعه طرح دارای توجیح اقتصادی،اجتماعی وفنی باشد.
4) مشخص شود که کدام دستگاه اجرایی آن رااجراءمیکند.
5) مدت آن باید معلوم باشد.
6) اعتبارات لازم پیش بینی شود.
7) اجرای طرح درراستای برنامه5 ساله باشد.
8) عملیات یاخدمات طرح به صورت سرمایه گذاری ثابت اقتصادی یااجتماعی باید منتهی به تشکیل سرمایه گردد.
مهمترین عامل توجیح یک طرح عمرانی چیست؟وجود رابطه منطقی بین هزینه های ثابت طرح و هزینه های غیر ثابت وابسته آن.
طرح انتقاعی: منظور طرحی است که در مدت معقولی پس از شروع به بهره برداری علاوه بر تامین هزینه های جاری سودی عاید دولت بکند.
طرح غیر انتقاعی: منظور طرحی است که برای انجام برنامه های رفاه اجتماعی و عملیات زیر بنایی و یا احداث و تاسیسات ، جهت تحصیل کلیه وظایف دولت اجرا می شود و هدف کسب سود نیست.
طرحهای مطالعاتی: طرحی است که براساس قرارداد بین سازمان برنامه و بودجه و سایر دستگاههای اجرایی بامؤسسات علمی برای بررسی مورد خاصی اجرا می گردد. نظر به اینکه دو اصطلاح پیش پرداخت و علی الحساب معمولاً در حسابداری و بودجه کاربرد فراوانی دارد در زیر هر یک توضیح داده می شود .
پیش پرداخت: عبارت است از پرداختی که از اعتبارات مربوط بر اساس احکام و قراردادها طبق مقررات پیش از انجام تعهد پرداخت می شود.
علی الحساب: پرداختی که به منظور ازای قسمتی از تعهد با رعایت تعهدات صورت می گیرد.
تفاوت پیش پرداخت و علی الحساب: تفاوت در آن است که در پیش پرداخت کاری انجام نشده وکالایی یا خدمتی به مرحله تعهد نرسیده است که معمولاً در برابر اخذ یک ضمانت نامه به پیمانکار طبق قرارداد پرداخت می شود در حالی که علی الحساب به منظور پرداخت قسمتی از کارهای انجام نشده و یا کالاهای خریداری شده یا خدمات انجام یافته پرداخت می شود .
دیوان محاسبات کشور چگونه سازمانی است: دیوان محاسبات کشور به منظره چشم قوه مقننه بر روی قوه مجریه است و عملیات دولت بر اساس اصل 55 زیرنظر دارد .
هدف دیوان محاسبات کشور چیست: اعمال کنترل و نظارت مستمرمالی به منظور حفاظت از بیت المال است.
دیوان محاسبات از چه طریقی نظارت می کند: معمولاً به سه طریق نظارت می کند.
الف )کنترل عملیات و فعالیتهای مالی کلیه وزارتخانه ها،موسسات دولتی،شرکتهای دولتی و سایر دستگاههای که از بودجه دولت استفاده می کنند.
ب)حسابرسی می کند وجوه مصرف شده ودر آمدهای وصول شده توسط دستگاهها.
ج)نهایتاً گزارش وتدوین می کند که حاوی نظارت خود در تفریغ بودجه و نشان دهنده عملکرد مالی دستگاههای دولت و آن را به مجلس شورای اسلامی ارائه می دهد.
وظایف و اختیارات دیوان محاسبات :
1- حسابرسی یا رسیدگی کلیه حسابهای در آمد و هزینه دستگاههای دولتی
2- بررسی وقوع عملیات در دستگاهها به منظوراطمینان از وصول در آمدها وانجام هزینه هاو سایر دریافتها و پرداختها
3- رسیدگی به موجودی حساب اموال و دارائیهای وزارتخانه و سازمانها
4- بررسی جهت اطمینان از برقراری روشها و دستورالعملهای مناسب مالی
5- اعمال نظردر خصوص لزوم وجود مرجع کنترل کننده داخلی
6- رسیدگی به حساب کسری ابواب جمعی و تخلفات مالی
7- تجزیه و تفریغ بودجه ارسالی از طریق قوه مجریه براساس نتایج حاصل از بررسی
دیوان محاسبات مستقیماً زیرنظر مجلس شورای اسلامی می باشد ودارای استقلال مالی واداری است اعتبار آن بنا به پیشنهاد دیوان محاسبات درلایحه بودجه کل کشور منظور می شود مقرر دیوان محاسبات در تهران است و در مرکزاستانها دارای واحد استانی است.
رئیس دیوان محاسبات را چه کسی انتخاب می کند؟مجلس ،رئیس دیوان محاسبات کشور پس از افتتاح مجلس در هردوره بنا به پیشنهاد کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه مجلس و تصویب نمایندگان مجلس انتخاب می شود. برکناری رئیس دیوان محاسبات کشور باپیشنهاد کمیسیون بودجه و رای مجدد نمایندگان انجام می گیرد.(4سال)
دیوان محاسبات کشور دارای چهار هیئت مستشاری است . دادسرا، درتهران وهیئت مستشاری ودادیار مقیم در4 منطقه کشور دارد.
ترکیب هیئتهای مستشاری: هر هیئت مرکب ازسه مستشار است که یکی از آنها رئیس هیئت میباشد.هر منطقه هم شامل چهار استان بوده ومقرر هر هیئت مستشاری در مرکز یکی از استانها خواهد بود.
رئیس دیوان محاسبات کشور درطی دو ماه پس ازاینکه حکم خود رااز مجلس گرفت چهل نفر رااز میان کارکنان که امین،مومن ومتخصص باشد به کمسیون مجلس(کمسیون بودجه مجلس)پیشنهاد می کندکمسیون بودجه هم 24نفر رابه عنوان اعضای هیئتهای مستشاری،8نفر رابه عنوان عضو جانشین انتخاب نموده وبه رئیس دیوان محاسبات کشورمعرفی میکند.جلسات هیئت مستشاری با حضور 3نفر رسمیت یافته وآراء آن معتبر است.
روشهای پیش بینی درآمد هزینه: ابتدا روشهای پیش بینی درآمددر اصول بودجه بیان شد که درآمدهای بودجه تخمینی هستند وهر درآمد ی چه به صورت درآمد عمومی وچه به صورت درآمد اختصاصی باید به موجب قانون وصول شود.
روشهای متداول دربرآورد درآمدها به شرح زیر است :
1- روند سالهای قبل
2- تجزیه وتحلیل سریهای زمانی است.معمولاً به منظوردقت در پیش بینی درآمدهااز میانگین متحرک سه سال قبل استفاده می شود تا در برابر نوسانات اقتصادی با استفاده از سریهای زمانی بر آورد درآمدها دقیقتر می باشد.
3- تجزیه وتحلیل همبستگی ها: مثلاً حجم واردات در رابطه با حقوق وعوارض گمرکی در برآورد این درآمد میتواند کمک نماید وگاهی اوقات رابطه همبستگی یک یا چند جانبه میباشد.
4- استفاده از نمونه‌گیری: این روش در مورد درآمدهایی که دارای فراوانی های مختلف در ماههای مختلف سال می باشد استفاده می گردد ویا با ماه یا سال مشابه سال قبل مقایسه میشود.
5- تخمین کارشناسی: در این روش کارشناس با بررسی عوامل خارجی وداخلی واوضاع واحوال اقتصادی با تجربه کارشناسی درآمدهارا پیش بینی می نماید.
6- نتایج تجربی حاصل از مطالعات تطبیقی: مطالعات تطبیقی با روشهای آماری و مطالعه وسیع وضع عمومی اقتصاد کشور و بررسی وضع بازار،در آمدهارا پیش بینی می نماید.
روشهای پیش بینی هزینه های دولت: در اصول بودجه بیان شد هزینه ها در بودجه باید تحدیدی حدوحدود باشند، تجاوز از مقدار پیش بینی شده ممنوع است. معمولاً هزینه منابع انسانی سهم عمده و قابل ملاحضه ای را در اجرای عملیات و فعالیتها به عهده دارد و حدود 70الی80 درصد اعتبار را در بر می گیرد .
منابع تاسیساتی و تجهیزاتی نیز تسهیلات لازم را در جهت اجرای و فعالیتها فراهم می آورد که حدود 20الی30درصد می باشد اعتبارات را به خود اختصاص می دهد .اولین گام در پیش بینی هزینه ها شناخت مراحل هزینه و عوامل هزینه از کمیت های مقداری تشکیل می شود.
این کمیت های مقداری شامل:1- عملیات 2- فعالیتها 3- برنامه های دستگاههای اجرای است که قابل تقدیم به پول و اعتبار می باشد.
عملیات دستگاهی دولت ازیک طرف درقالب برنامه های بودجه ای طبقه بندی شده اند وازطرف دیگر درقالب مواد هزینه که به منزله دو کفه ترازو می باشد مجموعه ای از عملیات همگن در قالب برنامه ظاهر می شود.
هزینه ها چند نوع هستند؟
1) روش پیش بینی هزینه های پرسنلی:1- هزینه پرسنلی شامل حقوق ودستمزد مزایا کمکهای دولتی به کارکنان می باشد. اگر بخواهیم حقوق کارکنان را برای سال بعد پیش بینی بکنیم ابتدا باید استخدام های جدید رادرنظر بگیریم ثانیاً تعداد پرسنلی راکه از کادرخارج شده اند. مانند:بازنشتها،بازخریدها،استفاءدهندگان وانتقالی ها رااز لیست حقوق حذف کنیم چون اثری درمحاسبات ندارند.آنوقت بودجه را این گونه پیش بینی خواهیم کرد.
اعتبار حقوق ودستمزد سالیانه=12*جمع حقوق ومزایای ماهیانه
اعتباریکساله کارکنان انتقالی=کارکنان انتقالی ازسایر دستگاهها*اعتبار حقوق ودستمزدسالیانه
اعتبار برحسب ماههای استخدام=استخدام های جدید*اعتبار یکساله کارکنان انتقالی
2- برآورد ارتقاءیا پایه های آنها: بطور متوسط کارکنان دولت که تابع قانون استخدام دولتی هستند. هر2سال به یک پایه ترفیع می یابد پس می توان گفت درطول سال تقریبا نصف کارکنان استحقاق دریافت پایه را دارد اگر بخواهیم اعتبار ترفیع پایه رابرای سال بعد در نظر بگیریم به این شکل خواهیم نوشت.
جمع اعتبار برای ترفیع پایه حقوق = 12ماه * متوسط رقم پایه به ریال * * تعداد کارکنان
3- برآورد ارتقاءگروه شغلی کارکنان: آمارنشان داده است که بطور متوسط معمولا کارکنان در طول سال استحقاق ارتقاءگروه شغلی را دارند لذا برای برآورد اعتبار ارتقاءگروه شغلی ازفرمول زیر استفاده می کنیم.
جمع اعتبار برای ارتقاءگروه شغلی=12ماه * متوسط ارتقاء گروه به ریال * * تعداد کارکنان
4- روش برآورد حق التدریس: معمولاً5%درصد افزایش کارکنان پیمانی وخرید خدمت درپیش بینی بودجه سال بعد در نظر گرفته می شود درموسسات آموزشی وپژوهشی حق‌التدریس وحق التحقیق باید به سطح اعتبارات حقوق ودستمزد اضافه شود وهمچنین حقوق و دستمزد کارکنان خارجی باید مورد توجه قرار گیرد اما در محاسبه حق التدریس سال بعد از فرمول زیر استفاده می شود.
اعتبارپیش بینی شده برای برآوردحق التدریس= تعدادهفته‌های‌تحصیلی * تعدادساعتهای تدریس درهفته * تعدادکلاسهای دایردرهرواحد آموزشی
محاسبه حق التحقیق براساس‌آئین نامه مصوب هیئت وزیران انجام می‌گیرد مگرآنکه به موجب مجوزهای خاص از آئین نامه ویژه دیگری نیز استفاده نمود.
اضافه کار: محاسبه اضافه کار بر اساس ضوابط ناظر بر تهیه وتنظیم بودجه به عمل می آید و معادل یک دهم جمع حقوق و مزایای شغل کارکنان شامل می باشد که به طور متوسط حدود15الی20 ساعت در ماه برای کلیه کارکنان خواهد داشت اما دستگاهی می تواند تا 120ساعت در ماه در مقابل عدم پرداخت به دیگر کارکنان دربرابر کار اضافی پرداخت نماید. که برای کارگران نیز تا سقف 120 ساعت در ماه تعیین گردیده است میزان هر ساعت اضافه کار معادل یک ،صد وپنجاهم حقوق ومزایای مستمر خواهد بود.
روش محاسبه پاداش و عیدی کارکنان دولت: براساس ضوابط اجرایی بودجه صورت می پذیرد وگاهی براساس امکانات ومقررات دولت صورت تحقق می یابد کلاً بودجه پاداش عیدی اگر براساس عرف باشد شامل یک ماه حقوق ومزایای مستمر کارکنان خواهد بود.
محاسبه کمکها یا پاداشهای غیر نقدی: به موجب تصریح 56 قانون بودجه کل کشور به هر یک ازکارکنان شاغل،باز نشسته ،وظیفه بگیرو عائله تحت تکلف آنها ووارث ،موتها اعم از کشوری ولشکری کمکهای غیر نقدی پرداخت می شود.
اعتبار مورد نیاز تعهد =12 ماه * مبلغ * تعداد عائله * تعداد کارکنان مشمول دریافت کمک
روش برآورد کمک عائله بندی(حق اولاد): آمار نشان می دهد که در تهران حدود 40درصد یا بیشتر کارکنان مشمول دریافت کمک عائله مندی خواهد بود لذا برای محاسبه کمک عائله مندی درصورتی که اطلاعات کافی در دست نباشد می توان از شاخص های زیر استفاده کرد.
اعتبار مورد نیاز= 12ماه * مبلغ *40 % * تعداد کارکنان شاغل و بازنشسته و مستمری بگیر
درنقاط محروم کشور این نسبت افزایش می‌یابد و در بعضی منابع 85%کارکنان را شامل میشود .
سایر مزایا و کمکها: در تهران به منظور ایاب‌و ذهاب کارکنان امکاناتی از طریق در اختیار گذاشتن بلیط اتوبوس شرکت واحد انجام شده است یا بیمه مازاد درمان که معمولاًیک سوم بهای آن را کارمند و دو سوم بهای آن را دستگاه دولتی می پردازد .آمار نشان می دهد که حدود75%کارکنان دولت ازمزایای بلیط اتوبوس یااستفاده ازسرویس‌دستگاه بهره مندمی شوند. به طوری کلی ترکیب هزینه های جاری دردستگاههای دولتی به طور نسبی به‌کل‌اعتبار به شرح زیر می باشد.
هزینه های پرسنلی 70الی 80%- هزینه های اداری 20تا25%
هزینه های سرمایه ای حدود 2الی 3%- هزینه های انتقالی 2الی 5%
2) هزینه های اداری را چگونه پیش بینی می کنند؟ هزینه های اداری شامل: هزینه سفر،هزینه فوق العاده سفر،هزینه حمل ونقل، هزینه ارتباطات ، هزینه اجاره ساختمانهاومسافرتهابراساس برنامه های تدوین شده بازدیدهای نظارتی جزء همان هزینه های اداری است به عنوان مثال برآورد هزینه های مربوط به خدمات قرار دادی را در نظر بگیرید.
برآورد هزینه نگهداری ساختمان وبرآورد حق بیمه ساختمان برآورد هزینه نگهداری وسائط نقلیه وبرآورد هزینه های ثبتی،حقوق مشاوره،خدمات و سایر هزینه های اداری معمولا براساس عملکرد هزینه سال قبل به انضمام افزایش ناشی از تورم نرخ این قبیل‌هزینه ها قابل تخمین است.
روش برآورد سوخت برق،آب دستگاههای دولتی: برآورد سوخت حرارتی به ازای هر صد متر مربع زیر بنا 15 لیتر روزانه گازوئیل قابل تخمین است و در صورتی که سوخت حرارتی به وسیله گاز شهری تامین شود براساس کارکرد تقریبی کنتور یا سطح زیر بنا براساس قبوض شرکت ملی گاز ایران قابل برآورد می باشد.
برآورد سوخت وسائط نقلیه: آمار نشان می دهد معمولاً از اتومبیلهای اداری در طول روز در حال حرکت می باشند اگر به طور متوسط 100 کیلومتردر سطح شهر یا خارج از شهر طی نمایند وهر صدکیلومتر 15 لیتر مصرف نمایند در300 روز مفید اداری ازقرار هر لیتر 800 ریال رابطه زیررا برقرار می کند.
اعتبار مورد نیازسوخت=800 × تعداد خودرو×300روز×15 × × تعداد اتومبیل موجود اداری
3) برآورد هزینه های سرمایه ای: هزینه های سرمایه ای در بودجه جاری کشور حدود 5تا2% درصداز کل بودجه دستگاه اجرایی را شامل می شود و بیشتر وظیفه نگهداشت سطح کالاهای سرمایه ای راکه دراداره امور یک واحدنقش سرویس دهنده را داردعهده داراست هزینه های سرمایه ای شامل ،ایجاد ساختمان تاسیسات و ماشین آلات و تجهیزات کلاً کالاهای مصرف نشدنی مثل:محل احداث پل
روش برآورد هزینه های انتقالی (هزینه های بلاعوض): پرداختهای انتقالی براساس نوع فعالیت دستگاههای اجرایی متفاوت است وهر دستگاه طبق ضوابطی این هزینه ها رابرآوردمی‌کند.
1- هزینه های انتقالی شامل کمک واعانه بخش عمومی شامل کمک یک دستگاه دولتی به دستگاه دولتی دیگر
2-کمک واعانه بخش خصوصی‌شامل:کمک به دانشجویان درموسسات آموزش عالی،بهزیستی،بنیاد شهید
3- باز پرداخت وام وپرداخت بهره
4- پرداختهای انتقالی به کارکنان شامل کمکهای غیرنقدی مستمری بگیران.
طبقه بندی ها درنظام بودجه ایران: طبقه بندی آرایش سازمان یافته ای است که تسهیلات لازم را در جهت تصمیم گیری ،تفکر،انتخاب وچگونگی کیفیت ومدیریت اجراء ونظارت برآنها فراهم می آورد طبقه بندی به منزله خمیر مایع واسکلت وچارچوب هرتفکرسیستمی است لیکن نباید هدف راکه بازده نهایی کار است فدای قالبهای طبقه بندی نمود.بودجه دولت که آیینه تمام نمای فعالیتها وعملیات دولت است در قالبهای به شرح زیر طبقه بندی می شود:
1- طبقه بندی دستگاهها2- طبقه بندی عملیات دولت(امور،فصل،برنامه وغیره…)3- طبقه بندی هزینه ها4- طبقه بندی درآمدها5- طبقه بندی اقتصادی
طبقه بندی دستگاهها: طبقه بندی دستگاهها قدیمی ترین واولین پدیده درنظام بودجه ریزی دولتی است واعتبارات بودجه برحسب دستگاهها مشخص می شود ودستگاهها در دولت نقش عامل را دارند این عامل واصطلاحاً در نظام بودجه ایران دستگاهها ی اجرایی می گویند.
دستگاه اجرایی را تعریف کنید؟ منظور از دستگاه اجرایی وزارتخانه ها،نیروها وسازمانها تابع ارتش، استانداری یا فرمانداری کل، شهرداری وموسسات وابسته به شهرداری، موسسه دولتی موسسه وابسته به دولت، شرکتها ی دولتی موسسه عمومی عام المنفعه وموسسه اعتباری تخصصی که عهده دار قسمتی از برنامه های سالانه دولتی بشود.
درحقوق اداری ایران به موجب قانون 13 آبان 1309 اعمال دولت به دوقسمت تقسیم شده است .1- اعمال حاکمیت 2- اعمال تصدی‌گری
این دو واژه از مجرای حقوق فرانسه وارد حقوق اداری ایران شده است. طبق نظریه علمای حقوق فرانسه دولت مظهر حقوق حاکمه جامعه است و طبق قانون اختیاراتی دارد که اعمال حاکمیت می کند مانند حفظ نظم وامنیت درکشور مانند وصول مالیات، برقراری عدالت اجتماعی اما امروز ، وظایف دولت محدود به موارد فوق نمی شود زیرا درعصر حاضر اوضاع واحوال اقتصادی واجتماعی کشور ما تغییر یافته است بنابراین دولت نسبت به اعمال تصدی دربرابر مردم مسولیت مدنی دارد ودر قبال مردم مسولیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ازبابت تصدی بعضی امور عهده داراست.
شرکت سهامی: شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است ومسولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است.
مشخصات عمده شرکتهای دولتی مشخصات عمده دستگاههای دولتی
(وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی)
1- اعمال تصدی دولت را انجام می دهند. 1- اعمال حاکمیت دولت را بر عهده دارند
2- براساس سیستم حسابداری بازرگانی اداره می شوند. 2- براساس سیستم حسابداری دولتی اداره می‌شوند.
3 - معمولاًتابع قانون استخدام شرکتهای دولتی هستند. 3- سازمانها معمولاً تابع قانون استخدام کشوری هستند.
4-معمولاً تابع مقررات مالی ومحاسباتی وتدارکاتی مجموع عملی هستند. 4- تابع قانون محاسبات عمومی که در مجلس تصویب شده است.
5- به موجب قانون تاسیس شده اند. و بیش از50%درصدسهام آنان متعلق به دولت است 5- دستگاههای دولتی درسازمانها براساس قانون تاسیس شده‌اند.
6- از نظر تشکیلاتی تابع مجمع عمومی می‌باشند. 6- از نظر تشکیلاتی تابع وزیر ،معاون یا بالاترین دستگاه اجرایی است.
7- مراجع تصویب کننده آن مجمع عمومی است. 7-مراجع تصویب کننده بودجه توسط مجلس است.
8- تامین هزینه‌ها ا زطریق فروش کالاهاو ارائه خدمات است. 8- تامین هزینه ها از محل بودجه عمومی دولت است.
ارکان شرکتهای دولتی را نام ببرید :
الف)مجمع عمومی ب)هیئت مدیره ج)مدیر عامل د)بازرسان
چگونگی انتخاب شماره طبقه بندی دستگاهها: شماره طبقه بندی دستگاه مصرف نام دستگاه و شکل حقوقی آن می باشد که از یک شماره 6رقمی تشکیل شده است و اولین شماره سمت چپ تعیین کننده نوع دستگاه (دستگاه دولتی، شرکت دولتی، موسسه انتفاعی وابسته به دولت، عام المنفعه)به دولت است.
اولین شماره مربوط به دستگاه دولتی است که شماره 1 می باشد و سپس 500 شماره افزایش
می یابد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 54 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بودجه
