دوگانه انگاری در مباحث انسان شناسی ، نظریه ای است که انسان را دارای دو بعد مادی و غیر مادی می داند . براساس این نظریه ، وجود انسان به جسم خاکی و مادی منحصر نمی شود ، بلکه دارای بعدی غیرمادی نیز هست که ان را روح یا نفس می گویند . روح انسان برخلاف جسم او دارای اوصاف مادی – مانند رنگ ، وزن ، بعد (طول ، عرض و عمق ) و مانند اینها نیست و از سوی تقسیم پذیر نیز نمی باشد برای اثبات دو بعدی بودن انسان دلایل مختلفی در طول تاریخ اندیشه بشری ارائه شده است :
بسیارس ازآیات قران بر دوبعدی بودن انسان و منحصرنشدنش به بدن مادی دلالت دارد که به سه دسته از آنها اشاره می شود:
1.آیاتی که به مراحل آفرینش انسان اشاره می کند ودر پایان مراحل تکوین جسمانی انسان،مرحله جدیدی را معرفی می کند که با مراحل پیشین کاملا" متفاوت است. این مرحله جدید همان دمیدن روح در کالبد انسان است که گاه به اشاره و گاه به صراحت معرفی شده است. مثلا" در آیه ای پس از اشاره به مراحل خلقت انسان از گل به نطفه و سپس علقه(خون بسته شده)و پس از آن استخوان و رویش گوشت برروی ان می فرماید:
ثم انشاناه خلقا آخر فتبارک الله احسن الخالقین .
آنگاه آفرینش دیگر پدید آوردیم. آفرین باد بر خدا که بهترین آفرینندگان است.
اما این مرحله خاص- ک پس از ان خداوند خود را احسن الخالقین معرفی می کند-با"انشاء"(به معنای ایجاد چیزی جدید)آمده که نشان می دهدبا مراحل جسمانی تفاوت دارد.
در چندین آیه دیگر به صراحت دمیدن روح بیان شده است:
الذی احسن کل شی ء خلقه و بدا خلق الانسان من طین * ثم جعل نسله من سلاله من ماء مهین * ثم سواه و نفخ فیه من روحه و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده قلیلا ماتشکرون .
همان کسی که هر چیزی را که آفریده است،نیکو آفریده و آفرینش انسان را از گل آغاز کرد.سپس تداوم نسل او را از چکیده آبی پست مقرر فرمود.آن گاه او را درست اندام کردو از روح خویش در او دمید و برای شما گوش و دیدگان و دلها قرار داد،چه اندک سپاس می گذارید.
چنان که آشکار است در این آیات،پس از خلقت بدن و بعد جسمانی انسان و تسویه و تعادل ان،دمیدن روح الهی درآن جسم بی جان مطرح شده است. در دو آیه دیگر نیز در بازگویی قصه خلقت حضرت آدم به همین گونه از دمیدن روح پس از تسویه جسم خبر داده و می فرماید:
فاذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین
پس وقتی آن را درست کردم و از روح خود در ان دمیدم،پیش او به سجده درافتید.
گرچه این دو ایه در مورد حضرت آدم نازل شده،آشکار است که با الغاء خصوصیت در مورد سایر انسان ها نیز صادق است،بویژه اینکه در سوره سجده نیز همین مطلب- یعنی دمیدن روح پس از تسویه جسم-برای همه انسانها مطرح شده است.
2.آیاتی که در باره مرگ و چگونگی گرفتن جان انسان ها مطرح شده است؛مانند:
الله یتوفی الا نفس حین موتها
خدا روح را هنگام مرگشان به تمامی باز می ستاند.
مقصود از انفس در این آیه،همان ارواح است،البته نه به دلیل واژه "نفس"؛زیرا نفس به معانی مختلفی در قران می آید.مفاد آیه این است که انسان غیر از جسم چیز دیگری دارد که گرفته می شود؛زیرا که بدن در دنیا می ماند ومتلاشی میگردد پس از آن چیزی که گرفته می شود بدن مادی نیست.علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می فرماید:
از آیه استفاده می شود که نفس موجود و مغایر با بدن استغ به گونه ای که آن جدا می شود و مستقلا" به حیات خود ادامه می دهد.
آیه دیگری که می توان در این بحث بدان استناد جست،در باره لحظه مرگ ظالمان است که فرشتگان مرگ خطاب به آنها می گویند:"جان هایتان را بیرون دهید." چنان که پیداست،در این آیه نیز به خروج نفس از بدن به هنگام مرگ تصریح شده است.
فایل پاورپوینت 19 اسلاید
دانلود پاورپوینت دلایل دو بعدی بودن انسان