تعلیم و تربیت از دیر باز به دو شکل رسمی و غیر رسمی در جامعه بشری وجود داشته است. تعلیم و تربیت غیر رسمی در خانواده ها یا محیط های کاری توسط والدین یا استاد کارها انجام می شد، که شامل تعلیمات حرفه ای و رفتارهای مربوط به زندگی مانند اخلاق و دین و غیره بوده است. تعلیمات رسمی توسط اساتید مربوطه در محل های خاصی مانند مراکز دینی، دربار و خانه استاد انجام می یافت و شامل همه نوع آموزش می شد.
از همان زمان که عده ای به نام استاد تعلیم و تربیت پا به عرصه گذاشتند، نظرات تربیتی پیدا شد. آنها متناسب با درک، فهم، اطلاعات وتجربیات خود و متناسب باتقاضای محیطی نظریاتی را ارائه دادند.این نظرات به مرورزمان تکامل پیدا کرد. ودربسیاری ازمراحل اصولی ازآن حذف واصول جدیدی به آن اضافه شد.علت های تغییرات در نظرات تربیتی زیادند. از جمله ناقص بودن نظریه های قبلی. بوجود آمدن نیازهای جدید که شیوه های جدید آموزشی را می طلبید و منجر به ارائه نظرات جدیدی می شد. رشد و پیشرفت بشر در علوم و معارف. پیدا شدن نخبگان جدید که حرفهای جدیدی برای گفتن داشتند. و برخی دلایل دیگر که نهایتا باعث گسترش نظرات تربیتی شدند.
با گذشت زمان و گسترش و تعمیق و کشف علوم مختلف نظرات بهتری روی کار آمد. نظریه ها آنچنان فراوان و متنوع شدند که گاهی دقیقا رو در روی هم قرار گرفتند. بعنوان مثال یک مکتب تربیتی فرد را اصل قرار می داد و دیگری جمع را. مانند لیبرالیسم و سوسیالیسم. یکی اقتصاد را اصل قرار می داد و دیگری برتری نژادی را. مانند کمونیسم و نازیسم. مکاتب زیادی در طول تاریخ به شکلهای مختلف ظهور و افول نموده اند. اما برخی ماندگاری بیشتری داشته اند.
سئوالی که همیشه پیش روی بشر بوده این است که: اصل و ذات انسان یکی است. حتی انسانها با تنوع نژادی و رنگ و عقاید باز هم مانند هم هستند. همه احساس انسان بودن می کنند. تمایلات وکششهای انسانی یکسانی دارند. پس چرا در بسیاری اوقات تفاوت نظریات تربیتی اختلاف فاحشی دارد؟ بطوریکه در یک زمان واحد دریک جامعه واحد چند نوع نظریه داده می شود. مانند نظریات فروید و مارکس و دیوئی که هر کدام به یکی از مسائل جنسی و اقتصادی و فردی توجه ویژه داشته وآنرا مسئله اصلی بشر ذکر کرده اند. در حالی که هر سه تقریبا در یک دوره و جامعه مشابه، نظریه پردازی نموده اند. اکثر نظریه ها عمر کوتاهی داشته اند مثل برخی از نظرات فروید و مارکس. خیلی از دیدگاههای تربیتی حتی توان گسترش و نفوذ در یک جامعه کوچک را هم پیدا نکرده اند.
پوچ گرایان یا نهیلیستها گروهی بودند که نظراتشان بطور جدی مورد تایید علمای تعلیم و تربیت قرار نگرفت و کسی حاضر نشد روی آن سرمایه گذاری جدی بکند. گرچه در جامعه بشری کسانی که از خدا بریده و سرخورده شده اند به نوعی به پوچی رسیده اند. ولی این دیدگاه بعنوان مکتب مهم، مورد توجه قرار نگرفت.
برخی از نظریات نیز از سوی حاکمان ستمگر که به استثمار بشر پرداخته اند مورد توجه و پذیرش قرار گرفت. اینها سعی کردند نسل جدید را طوری تربیت کنند تا با خواسته های خودشان مطابقت داشته باشد. مانند نظریات ماکیا ولی وفمنیسم افراطی. متاسفانه این نوع تعلیم و تربیت، امروزه در بعضی جوامع مشاهده می شود. علمایی که نظرات ارزشمندی ارائه داده اند کمتر مورد توجه این نوع حاکمان قرار می گیرند.
تعلیم و تربیت در جهان امروز به شدت گسترش یافته و از مرز مراکز خاص تربیتی مانند مدرسه بیرون رفته است. رسانه های تصویری، صوتی و نوشتاری قدرت فوق العاده ای پیدا کرده اند. تا جائیکه تمام فضای جهان اعم از مدرسه، خانه، کوچه و بازار، محل های کار و غیره را پر کرده اند. بسیاری از این رسانه ها در اختیار قدرت های سیاسی مسلط قرار گرفته اند . آنچه در دنیای امروز مشاهده می شود این است که تاثیرات ابزارهایی مانند فیلمها، بازیهای رایانه ای، مجلات رنگی و غیره خیلی بیشتر از تاثیرات مدرسه و معلم است. در واقع معلمین امروز فقط خواندن و نوشتن و حساب و کتاب ریاضی و فرمولهای شیمی و فیزیک و امثال اینها را به کودکان جامعه می آموزند. اخلاق، رفتار، آداب زندگی و اجتماعی، باورها وخطوط زندگی توسط ابزارهای مذکورکه بیرون ازمدرسه هستند، آموخته می شوند.
دو موضوع فوق الذکر یعنی نقص و ناتوانی مکاتب تربیتی و انحراف تعلیم و تربیت زنگ هشداری است برای بشر که دست از دامان کوتاه و ناقص انسانهای عادی بکشد و به دامان بلند و پرمعرفت معصومین چنگ بزند. علم علمای تربیتی جهان محدود است. هرچقدر هم عالم شوند باز علوم زیادی وجود دارد که آنرا ندارند. آنها از علوم آینده خبر ندارند. از زمان آینده بی خبرند. به روحیات و ذات بشر تسلط ندارند. به دنیای پس از مرگ آگاهی ندارند. پس چطور می توانند یک نظام تربیتی کاملی ارائه دهند که بشر را به شکل صحیح و بدون نقص تربیت کند.
شامل 26 صفحه word
دانلود مقاله تعلیم و تربیت در سیره معصومین (ع)