مقدمه
یکی از جنبه‌های اساسی مطالعات مربوط به رفتارهای اطلاع‌یابی استفاده کنندگان از کتابخانه، بررسی میزان کمک گرفتن از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای است. خاستگاه این امر در ارتباط بین استفاده‌کننده و کتابدار نهفته است. برقراری رفتارهای تعاملی بین استفاده‌کننده و کتابدار در گرو زبان ارتباطی مشترک و مناسب است.
کمک‌یابی جریان ارتباطی پویا و دوسویه‌ای است که اثر بخش بودن آن منوط به درک و تفاهم‌های شناختی و کلامی در تعامل بین طرفین ارتباط و تلاش هدفمند آنها می‌باشد. لذا آشنائی استفاده‌کننده و کتابدار نسبت به نقش و وظایف یکدیگر در تحقق این امر تأثیر بسزائی دارد.
از آنجا که استفاده کننده نسبت به تجهیزات و منابع اطلاعاتی کتابخانه شناخت کافی ندارد و قادر به استفاده مؤثر از آنها نیست، به کمک کتابدار آموزش دیده‌ای نیازمند است که با استفاده از توانائی، تخصص و تجربه خود بتواند وی را یاری رساند. به گفتهء آندرسون استفاده‌کنندگان با کمک گرفتن از کتابداران می‌توانند چنان روشهای مؤثری را در جستجو بکار گیرند که منجر به بازیابی مرتبط‌ترین اطلاعات گردد (آندرسون، 1996). از طرف دیگر استفاده کننده در صورتی می‌تواند از کمکهای سودمند کتابدار برخوردار گردد که نسبت به شخصیت و دانش وی شناخت کافی داشته باشد و بتواند نیاز واقعی خود را در قالب سؤال مناسب برای کتابدار مطرح نماید. به این ترتیب در عین برقراری ارتباطی صمیمی با کتابدار، در جهت کسب مهارت در استفاده از کتابخانه برای انجام تحقیقات خود تلاش لازم را می‌نماید.
قشر مهمی از استفاده‌کنندگان کتابخانه دانشجویان هستند. اجبار دانشجویان از سوی اساتید برای جستجوی اطلاعات، تأثیر مستقیمی بر انگیزهء آنان در استفاده از کتابخانه دارد. دانشجویان در انجام تحقیقات خود به دلائلی از جمله دلائل ذهنی، طرز تلقّی فردی و غفلت از توانائی‌ها و نقش مهم کتابدار در دستیاری و پیشبرد تحقیق، حتی چنانچه به کمک و راهنمائی‌های کتابدار نیاز داشته باشند از تقاضای کمک پرهیز می‌کنند. این امر مانع هدایت نظام‌مند دانشجو بعنوان یک محقق به منابع اطلاعاتی مورد نیاز و مرتبط می‌گردد. در نتیجه در بعضی موارد از طرفی منجر به انجام تحقیقات تکراری و یا بی‌اساس و از طرف دیگر باعث اتلاف وقت، تلاش و احیاناً هزینهء محقق و به هدر رفتن تخصص کتابدار می‌گردد (آتکینسون و فیگورو، 1997).
با توجه به اینکه آگاهی دانشجویان از قابلیت‌ها و دانش کتابدار لازمهء استفادهء مؤثر آنها از کتابخانه می‌باشد و از طرف دیگر صحت و موفقیت انجام فرآیند کمک‌یابی، اثربخشی زمان و هزینه را دربردارد، در این پژوهش سعی بر آن است تا با تعیین موانع کمک‌یابی دانشجویان از کتابداران، زمینهء مناسب برای آگاهی آنها از وظائف و تخصص کتابدار فراهم گردد و به این ترتیب گامی مؤثر در پیشبرد و بهبود تحقیقات کتابخانه‌ای برداشته شود.
اهداف و سؤالات پژوهش
هدف از انجام پژوهش حاضر آگاهی از نکات زیر است:
1- میزان کمک گرفتن دانشجویان از کتابداران در انجام تحقیقات خود.
2- میزان آگاهی آنها از وظائف و توانائی‌های کتابداران در زمینهء اطلاع‌رسانی.
3- موانع درخواست کمک دانشجویان از کتابداران.
این پژوهش جهت رسیدن به اهداف مذکور در پی پاسخگوئی به سؤالات زیر است:
1) چه میزان از دانشجویان طی فرآیند تحقیق خود احساس نیاز به کم داشتند؟
2) در چه مرحله (یا مراحلی) از فرآیند تحقیق نیاز به کمک داشتند؟
3) چه میزان از کسانی که نیاز به کمک داشتند واقعاً تقاضای کمک کردند؟
4) دانشجویان از چه کسی (یا کسانی) تقاضای کمک کرده‌اند؟
5) دلیل اصلی عدم تقاضای کمک دانشجویان از کتابداران چه بوده است؟
6) آیا در رفتار کمک‌یابی تفاوت معنی‌داری بین جنسیت، سال تحصیلی یا تعداد مقالات تحقیقاتی انجام شده وجود داشته است؟
تعاریف عملیاتی
تحقیق کتابخانه‌ای: پژوهشی که با استفاده از ابزار، منابع و محیط کتابخانه‌ای انجام شود.
دانشجویان تحصیلات تکمیلی: دانشجویانی که در یکی از دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در یکی از رشته‌های علوم انسانی و یا علوم تربیتی مشغول به تحصیل باشند.
کتابدار: فردی که در رشتهء کتابداری آموزش حرفه‌ای یا نیمه حرفه‌ای دیده و در کتابخانه مشغول به کار باشد.
کمک‌یابی: فرآیند نیاز و درخواست کمک دانشجویان از کتابداران در کتابخانه.
روش‌شناسی
این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده است. جامعهء پژوهش را تعداد 100 نفر از دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و علوم انسانی دانشگاه شیراز تشکیل می‌دادند که در کلاسهای درسی خود حداقل یک تحقیق کتابخانه‌ای انجام داده بودند. ابزار گردآوری داده‌ها جهت سنجش اهداف پژوهش، پرسشنامه استاندارد شده‌ای بود که ناپ و کارابنیک تهیه کرده بودند و شامل 8 سؤال بسته و یک سؤال باز بود.
تجزیه و تحلیل آماری براساس 63 پرسشنامهء جمع‌آوری شده، با بکارگیری بستهء نرم‌افزاری EPI6 و استفاده از آمار توصیفی، ترسیم جداول توزیع فراوانی و آزمون مجذور خی انجام شد.
شامل 22 صفحه Word
دانلود تحقیق کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای
