چکیده ......................................................................................................................................................................................................... 1
فصل 1 : مقدمه
1-1 تاریخچه‌ی رنگرزی ........................................................................................................................................................................... 2
1-2 تاریخچه‌ی رنگرزی در جهان .......................................................................................................................................................... 3
1-3 تاریخچه‌ی رنگرزی در ایران ............................................................................................................................................................ 4
1-4 سیر تاریخی هنر رنگرزی (قرن 30 قبل از میلاد تا پایان قرن 19 میلادی) ........................................................................ 5
1-5 بررسی تاریخی هنر رنگرزی از هزاره میلادی به بعد .................................................................................................................. 8
1-6 رنگرزی .................................................................................................................................................................................................. 9
1-6-1 مقدمه ای بر رنگ های طبیعی ................................................................................................................................... 9
1-6-2 اهمیت رنگرزی با مواد طبیعی ................................................................................................................................. 11
1-6-3 کاربرد رنگرزی در صنایع دستی ایران .................................................................................................................... 11
1-7 تاریخچه ابریشم ............................................................................................................................................................................... 12
فصل 2 : ابریشم
2-1 انواع ابریشم ....................................................................................................................................................................................... 15
2-1-1 انواع پیله کرم ابریشم .................................................................................................................................................. 16
2-1-2 ابریشم عنکبوت ........................................................................................................................................................... 17
2-2 خواص مکانیکی ............................................................................................................................................................................... 18
2-3 خواص حرارتی ................................................................................................................................................................................. 19
2-4 ترکیب شیمیایی .............................................................................................................................................................................. 19
2-5 ساختار ............................................................................................................................................................................................... 20
2-5-1 سلسله مراتب ساختاری ............................................................................................................................................. 20
2-5-2 پلی مورف های کریستالی (اعضای چند شکلی بلورین) ..................................................................................... 21
2-5-3 ساختار تار یا شبکه ی کروی عنکبوت ................................................................................................................... 22
2-6 پردازش .............................................................................................................................................................................................. 23
2-6-1 عملیات (پردازش) در ارگانیسم زنده ....................................................................................................................... 23
2-6-2 تبلور مایع ...................................................................................................................................................................... 24
2-6-3 ریولوژی .......................................................................................................................................................................... 24
2-6-4 مکانیسم های مونتاژ ابریشم ...................................................................................................................................... 25
2-6-5 علم تقلید حیاتی .......................................................................................................................................................... 26
2-7 محلول کردن .................................................................................................................................................................................... 27
2-8 ابریشم مجدد پردازش شده برای مواد جدید ............................................................................................................................ 27
2-8-1 فیلم ها ........................................................................................................................................................................... 28
2-8-2 الیاف ............................................................................................................................................................................... 30
2-8-3 هیدروژل ها .................................................................................................................................................................. 30
2-8-4 مواد متخلخل سه بعدی اسفنجی ............................................................................................................................ 31
2-9 قابلیت تجزیه .................................................................................................................................................................................... 31
2-10 مهندسی ژنتیک ............................................................................................................................................................................ 31
2-10-1 ژن های مصنوعی ابریشم ........................................................................................................................................ 32
2-10-2 تجلی cDNA ............................................................................................................................................................... 33
2-11 مواد بیوپزشکی .............................................................................................................................................................................. 33
2-12 کاربرد ها ..........................................................................................................................................................................................34
2-13 فرایند تولید و تهیه پیله ابریشم ................................................................................................................................................ 35
2-14 عملیات ابریشم کشی ................................................................................................................................................................... 35
2-15 صمغ گیری ابریشم ....................................................................................................................................................................... 36
2-16 خواص فیزیکی و شیمیایی ابریشم ............................................................................................................................................ 36
2-17 رنگرزی ابریشم .............................................................................................................................................................................. 37
2-17-1 عملیات قبل از رنگرزی (صمغ گیری) ................................................................................................................. 37
2-17-2 سفیدگری و روشهای آن ...................................................................................................................................... 38
2-17-2-1 اکسیداسیون .......................................................................................................................................... 39
2-17-2-1-1 آب اکسیژنه ....................................................................................................................... 39
2-17-2-2 احیا .......................................................................................................................................................... 39
2-17-3 زدودن زردی ابریشم پس از سفیدگری (روش نوری) ...................................................................................... 40
2-17-4 رنگرزی ابریشم با رنگزاهای طبیعی ...................................................................................................................... 40
2-17-4-1 دندانه پیش از رنگرزی ........................................................................................................................ 41
2-17-4-2 دندانه پس از رنگرزی .......................................................................................................................... 41
2-17-4-3 رنگ و دندانه توأم ................................................................................................................................. 41
2-17-4-4 رنگرزی دندانه آلومینیوم ..................................................................................................................... 42
2-17-4-5 رنگرزی دندانه آهن .............................................................................................................................. 42
2-17-4-6 رنگرزی دندانه قلع ................................................................................................................................ 42
2-17-4-7 رنگرزی با روناس ................................................................................................................................. 43
2-17-4-8 رنگرزی با قرمزدانه ............................................................................................................................... 43
2-17-4-9 اسپرک .................................................................................................................................................... 44
2-17-4-10 رنگرزی با بقم ..................................................................................................................................... 46
2-17-4-11 رنگرزی با نیل یا ایندیگو .................................................................................................................. 46
2-17-4-12 رنگرزی به سایر رنگ ها ................................................................................................................... 48
2-17-4-13 دقت های لازم در رنگرزی با رنگزاهای گیاهی روی ابریشم .................................................... 50
2-17-4-14 رنگرزی ابریشم با رنگزاهای مصنوعی (رنگرزی جدید) ............................................................. 51
2-17-4-14-1 رنگزاهای اسیدی ........................................................................................................... 52
2-17-4-14-2 رنگزاهای اسیدی میلینگ و خنثی ............................................................................ 52
2-17-4-14-3 رنگزاهای متال کمپلکس ............................................................................................. 53
2-17-4-14-4 رنگزاهای دندانه‌ای (کرمی) ......................................................................................... 53
2-17-4-14-5 رنگزاهای مستقیم .......................................................................................................... 53
2-17-4-14-6 رنگزاهای بازیک ............................................................................................................. 54
2-17-4-14-7 رنگزاهای رآکتیو ............................................................................................................ 56
فصل 3 : مواد رنگزا
3-1 کروموفرها .......................................................................................................................................................................................... 59
3-2 اکسوکروم‌ها ...................................................................................................................................................................................... 60
3-3 رنگزاهای متداول مصرف در رنگرزی الیاف طبیعی .................................................................................................................. 60
3-4 رنگینه‌های طبیعی ........................................................................................................................................................................... 61
3-4-1 رنگینه‌های فلاونوییددار .............................................................................................................................................. 61
3-4-2 رنگینه‌های تانن‌دار (مازوج‌دار) .................................................................................................................................. 62
3-4-3 رنگینه‌های ایندیگویید دار ......................................................................................................................................... 63
3-4-4 رنگینه‌های یونی .......................................................................................................................................................... 63
3-4-5 رنگینه‌های مستقیم ..................................................................................................................................................... 64
3-4-6 رنگینه‌های آلیزارین‌دار ............................................................................................................................................... 64
3-5 نوعی تقسیم بندی دیگر مواد رنگزای طبیعی ........................................................................................................................... 65
3-6 ساختمان شیمیایی رنگ‌های طبیعی .......................................................................................................................................... 66
3-7 مازو یا مازوج Oak Gall .................................................................................................................................................................. 68
3-7-1 بافت شناسی مازو ........................................................................................................................................................ 68
3-7-2 خصوصیات فیزیکی مازو ........................................................................................................................................... 69
3-7-3 انواع مازو ....................................................................................................................................................................... 69
3-7-4 موارد استفاده مازو و ترکیبات آن ............................................................................................................................ 71
3-7-5 تأثیر مواد شیمیایی در محلول مازوجی .................................................................................................................. 71
3-7-6 ترکیبات مازو ................................................................................................................................................................ 72
3-8 تانن‌ها Tannins ............................................................................................................................................................................... 72
3-8-1 تقسیم‌بندی تانن‌ها ...................................................................................................................................................... 73
3-8-2 موارد مصرف تانن‌ها .................................................................................................................................................... 73
3-9 گیاهان رنگینه دار ........................................................................................................................................................................... 74
3-9-1 گیاهان فلاونوییددار .................................................................................................................................................... 74
3-9-1-1 اسپرک ....................................................................................................................................................... 74
3-9-1-1-1 مشخصات اسپرک ............................................................................................................... 74
3-9-1-1-2 ترکیبات شیمیایی اسپرک ................................................................................................ 74
3-9-1-1-3 گونه‌های اسپرک ................................................................................................................. 75
3-9-1-1-4 چگونگی برداشت محصول اسپرک .................................................................................. 75
3-9-1-1-5 روشهای رنگرزی اسپرک با دندانه‌های مختلف .......................................................... 75
3-9-1-1-6 رنگرزی اسپرک با دندانه‌های مختلف ............................................................................. 76
3-9-1-1-7 رنگرزی اسپرک با دندانه زاج سفید ................................................................................ 76
3-9-1-1-8 رنگرزی اسپرک با دندانه کلرور قلع ................................................................................ 77
3-9-1-1-9 رنگرزی اسپرک با دندانه بی‌کرومات پتاسیم ................................................................. 77
3-9-1-1-10 رنگرزی اسپرک با دندانه‌های سولفات مس و سولفات آهن .................................... 77
3-9-1-2 انجیر (برگ درخت انجیر) ..................................................................................................................... 77
3-9-1-3 انگور (برگ درخت انگور) ....................................................................................................................... 78
3-9-1-4 توت (برگ درخت توت) ........................................................................................................................ 78
3-9-1-5 گلرنگ ........................................................................................................................................................ 79
3-9-1-6 ذلیل ........................................................................................................................................................... 79
3-9-1-7 ختمی ........................................................................................................................................................ 80
3-9-1-8 گل جعفری ............................................................................................................................................... 80
3-9-1-9 گندل .......................................................................................................................................................... 80
3-9-1-10 جاشیر ..................................................................................................................................................... 81
3-9-1-11 پیاز (پوست پیاز) .................................................................................................................................. 81
3-9-1-12 خَوِشک ................................................................................................................................................... 81
3-9-2 گیاهان تانن دار (مازوج‌دار) ....................................................................................................................................... 82
3-9-2-1 انار (پوست انار) ........................................................................................................................................ 82
3-9-2-1-1 محل رویش .......................................................................................................................... 83
3-9-2-1-2 روش رنگرزی الیاف پشم با پوست انار .......................................................................... 83
3-9-2-2 اکالیپتوس ................................................................................................................................................. 84
3-9-2-3 گزنه ............................................................................................................................................................ 85
3-9-2-4 بنه (برگ درخت بنه) ............................................................................................................................. 85
3-9-2-5 هلیله .......................................................................................................................................................... 85
3-9-2-6 بلوط (جفت) ............................................................................................................................................. 86
3-9-2-7 سماق ......................................................................................................................................................... 86
3-9-2-8 گردو (پوست گردو) ................................................................................................................................ 87
3-9-2-8-1 مشخصات علمی درخت گردو .......................................................................................... 88
3-9-2-8-2 ترکیبات شیمیایی گردو .................................................................................................... 89
3-9-2-8-3 روش رنگرزی الیاف پشم با پوست گردو ........................................................................ 90
3-9-3 گیاهان ایندیگویید دار ................................................................................................................................................ 90
3-9-3-1 نیل ............................................................................................................................................................. 90
3-9-3-1-1 تاریخچه نیل ......................................................................................................................... 91
3-9-3-1-2 مشخصات .............................................................................................................................. 92
3-9-3-1-3 روش کشت نیل ................................................................................................................... 93
3-9-3-1-4 تکثیر گیاه نیل ..................................................................................................................... 93
3-9-3-1-5 روش برداشت محصول نیل ............................................................................................... 94
3-9-3-1-6 ترکیبات شیمیایی ............................................................................................................... 94
3-9-3-1-7 ساختار شیمیایی رنگ‌های نیل ........................................................................................ 95
3-9-3-1-8 نحوه رنگرزی نیل ................................................................................................................ 95
3-9-3-1-9 شستشوی بعد از رنگرزی .................................................................................................. 97
3-9-3-1-10 رنگرزی کالای پشمی با ایندگو (نیل) .......................................................................... 98
3-9-3-1-11 روش رنگرزی ..................................................................................................................... 98
3-9-3-2 وسمه .......................................................................................................................................................... 99
3-9-3-3 آفتابگردان ................................................................................................................................................. 99
3-9-4 گیاهان دارای رنگینه‌های یونی .............................................................................................................................. 100
3-9-4-1 قرمزدانه .................................................................................................................................................. 100
3-9-4-1-1 انواع قرمزدانه ..................................................................................................................... 100
3-9-4-1-1-1 خانواده Dactylopiida ................................................................................. 100
3-9-4-1-1-2 خانواده Kermide ......................................................................................... 101
3-9-4-1-1-3 خانواده Lacciferdae ................................................................................... 102
3-9-4-1-1-4 قرمزدانه لهستانی ......................................................................................... 102
3-9-4-1-1-5 قرمزدانه ارمنی .............................................................................................. 103
3-9-4-1-2 طریقه جمع‌آوری قرمزدانه ............................................................................................. 103
3-9-4-1-3 مشخصات فیزیکی قرمزدانه ........................................................................................... 103
3-9-4-1-4 مشخصات بازرگانی قرمزدانه .......................................................................................... 104
3-9-4-1-5 تهیه مواد مختلف از قرمزدانه ........................................................................................ 104
3-9-4-1-6 ساختار رنگی قرمزدانه ..................................................................................................... 105 مدت 45 دقیقه به نقطه جوش می‌رسانند و به طور ملایم آن را آنقدر می‌جوشانند تا می‌زنند و برای مرتبه دوم به ده روز، راکد می‌گذارند. رمزدانه محلول آمونیاک
3-9-4-1-7 روشهای رنگرزی قرمزدانه با دندانه‌های مختلف ...................................................... 105
3-9-4-1-7-1 رنگرزی قرمزدانه با دندانه زاج سفید ........................................................ 105
3-9-4-1-7-2 رنگرزی قرمزدانه با دندانه کلرور قلع ........................................................ 106
3-9-4-1-7-3 رنگرزی قرمزدانه با دندانه کرم .................................................................. 106
3-9-4-1-7-4 رنگرزی قرمزدانه با دندانه سولفات آهن .................................................. 107
3-9-5 گیاهان دارای رنگینه‌های مستقیم ........................................................................................................................ 108
3-9-5-1 زردچوبه (کرکوم) ................................................................................................................................. 108
3-9-5-2 زعفران .................................................................................................................................................... 109
3-9-6 گیاهان آلیزارین‌دار ................................................................................................................................................... 109
3-9-6-1 روناس ...................................................................................................................................................... 109
3-9-6-1-1 نوع خاک و آماده‌سازی .................................................................................................... 110
3-9-6-1-2 کود ...................................................................................................................................... 110
3-9-6-1-3 فصل کشت ........................................................................................................................ 111
3-9-6-1-4 روش کاشت ...................................................................................................................... 111
3-9-6-1-5 میزان بذر مصرف شده در هر هکتار ............................................................................. 111
