رودخانه های ایران
رشته‌کوههای اصلی و وضع توپوگرافی آنها نقش مؤثری در رژیم بارندگی و پیدایش منابع آبهای سطحی بر عهده دارند.
کوههای البرز و زاگرس که عمده‌ترین رشته‌کوههای ایرانند، از نظر جهت و گسترش، عامل تعیین‌کنندة ریزشهای کشور بشمار می آیند. ریزشهای جوی که در ارتفاعات مزبور متمرکز است و بیشتر بصورت برف می باشند، منبع اصلی آب رودخانه‌ها بوده و سرچشمه رودخانه‌های مهم کشور را تشکیل می دهند. بدیهی است عامل اصلی ریزشهای جوی، جریان هوایی است که از غرب و حوضه مدیترانه بسوی فلات ایران حرکت می کند و بیشتر رطوبت خود را در برخورد با کوههای زاگرس و البرز از دست می‌دهد و به ریزش باران و برف در فصلهای پائیز و زمستان می انجامد.
بخشی از این آبها درون شکافهای آهکی کوههای زاگرس نفوذ می کند و چشمه‌سارهای فراوانی را پدید می آورد و آب رودخانه‌ها را بخصوص در فصل خشک تابستان تأمین می کند. غالباً بارانها و رگبارهایی که در فصل بهار در کوهپایه‌های البرز و زاگرس و دیگر کوههای کشور ریزش می کنند، به جاری شدن سیلهای شدید و کوتاه‌مدت می انجامد و طبیعتا بخشی از آبهای سطحی کشور را نیز تأمین می کنند.
تقسیم‌بندی رودهای ایران
رودهای ایران از نظر زهکشی به دوازده حوضه به شرح زیر تقسیم میگردند:
حوضه دریای خزر
رودخانه‌های این حوضه که مساحت آن به 173،300 کیلومتر مربع می‌رسد به سوی دریای خزر جریان دارند. حوضة مزبور دارای شیب زیاد بوده و بیشترین اختلاف ارتفاع حوضه‌های کشور را که بالغ بر 5500 متر است، به خود اختصاص داده است. به همین مناسبت رودخانه‌های ارس، سفیدرود، هراز و اترک که دارای حوضه‌های آبریز کوهستانی پهناوری هستند، از طول کم و شیب زیاد برخوردار هستند و حوضة آبریز آنها غالباً از جنگل پوشیده است.
از آنجائی که ریزشهای جوی سالانة این حوضه غالباً بصورت باران می‌باشد، از این رو آب شدن برفهای زمستانی تأثیر چندانی در تأمین آب روخانه‌های آن ندارد و پوشش گیاهی متراکم که در غالب اراضی این حوضه به چشم می‌خورد، موجب تعدیل جریان آب آنها می‌گردد. بطور کلی تغییرات روزانه آبدهی رودخانه‌های این حوضه زیاد است و توزیع فصلی آنها دستخوش تغییرات چندانی نیست.
رودخانه‌های ارس، سفیدرود، هراز و اترک از نظر وسعت حوضة آبریز و ویژگیهای اقلیمی و کلیماتولوژی با دیگر رودخانه‌های حوضة دریای خزر متفاوت هستند و آب آنها عمدتاً از ذوب تدریجی برفهای زمستانی تأمین می‌گردد. افزون بر آن چشمه‌سارهای فراوانی که از فرو رفتن ریزشهای سالانه به ویژه در ارتفاعات پدید آمده‌اند، بر نظم آبدهی آنها کمک می‌کند.
در حوضه‌های دریای خزر سیزده رودخانه با مساحت آبریز بیش از هزار کیلومتر مربع وجود دارد که ارس و سفیدرود بزرگترین آنها محسوب میگردند. رودخانه‌های این حوضه از نظر رژیم آبدهی به سه گروه تقسیم میگردند:
الف- رودخانه‌هایی که دارای حوضة آبریز وسیع کوهستانی هستند و بیش از نیمی از ریزشهای جوی آنها را برف تشکیل می‌دهد. این رودخانه‌ها در اثر ذوب برف در فصل بهار پر آب میگردند و بر عکس آبدهی آنها در فصل تابستان به کمترین میزان خود می‌رسد. رودخانه‌های ارس، سفیدرود، هراز و اترک از این گروه بشمار می‌آیند.
ب- رودخانه‌هایی که بخشی از حوضة آبریز آنها را نواحی کوهستانی مرتفع و بخشی دیگر را نواحی کم‌ارتفاع مشرف به دریای خزر تشکیل می‌دهد. رژیم این رودخانه‌ها تحت تأثیر ریزش توأم برف نواحی کوهستانی و باران مناطق کم‌ارتفاع قرار دارد و در مقایسه با رودخانه‌های گروه الف، از توزیع فصلی یکنواخت‌تری برخوردارند. رودخانه‌هایی چون گرگان، تجن، تالار، پل‌رود و شفارود جزو این گروه بشمار می‌آیند.
شامل 15 صفحه word
دانلود تحقیق رودخانه های ایران