تعداد صفحات : 29 صفحه -
قالب بندی : word
چکیده
کشور ایران به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی، در اکثر مناطق، از اقلیمی خشک و نیمه خشک برخوردار بوده که همه ساله با وقوع سیلابهای فصلی با خسارتهای جبرانناپذیری مواجه است. تحقیق حاضر به مکانیابی زیرحوزهای موثر بر دبی اوج و حجم سیل، و اولویتبندی مکانی سیلخیزی زیرحوزههای آبخیز کوشکآباد خراسان رضوی با استفاده از مدل HEC-HMS، در دوره هیدرولوژیکی بهاره پرداخته است. در این تحقیق پس از تهیه اطلاعات مورد نیاز برای تهیه هیدروگراف سیل، از روش شبیهسازی هیدرولوژیکی SCS در تبدیل رابطه بارش-رواناب در سطح زیرحوزهها و نیز روندیابی آبراهههای اصلی به روش ماسکینگام به منظور استخراج هیدروگراف سیل خروجی حوزه استفاده شد. بنابراین اولویتبندی زیرحوزهها از نظر سیلخیزی با کاربرد مدل HEC-HMS محاسبه شده و واسنجی لازم برای پارامترهایی چون تلفات اولیه، شماره منحنی و زمان تاخیر در دوره هیدرولوژیکی بهاره صورت گرفت. سپس با حذف متوالی و یک به یک زیرحوزهها از فرایند روندیابی داخل حوزه، زیرحوزهها بر اساس میزان مشارکت در دبی اوج و حجم سیل خروجی حوزه، اولویتبندی گردیدند. نتایج تحقیق نشان داد از محل خروجی حوزه به طرف بالادست و بخشهای میانی حوزه، تاثیر زیرحوزهها در دبی اوج سیل و حجم سیل خروجی کل حوزه، افزایش مییابد. همچنین میزان مشارکت زیرحوزهها در سیل خروجی حوزه و حتی بزرگی و کوچکی دبی و حجم سیل زیرحوزهها، به مساحت آنها بستگی ندارد. به این ترتیب، ارتباط بین سیل و مشارکت سیل زیرحوزهها با مساحت آنها غیر خطی است. لذا با تمرکز عملیات آبخیزداری و کنترل سیلاب بر اساس اولویتها و مناطق تعیین شده، ضمن دسترسی به اهداف تحقیق، در هزینههای اجرائی، کاهش قابل توجهی پیشبینی میگردد.
واژگان کلیدی: سیلخیزی، اولویتبندی، ماسکینگام، مدل HEC-HMS، کوشکآباد.
مقدمه
سیل یک رویداد سریع و مخرب است که هر ساله در نقاط مختلف جهان و کشور باعث بروز خسارات جانی و مالی محسوس و نامحسوس فراوان میشود. برای مدیریت جامع مهار و کاهش خسارات سیل قبل از هر چیز باید مناطق سیلخیز در درون حوزه تعیین شوند (تلوری 1381). منظور از سیلخیزی، فراوانی وقوع سیل در حوزه نمیباشد، بلکه منظور استعداد یا پتانسیل تولید سیل در سطح زیرحوزه از نظر تاثیر در هیدروگراف سیل خروجی حوزه است (جوکار، 1381). از این رو در مدیریت حوزههای آبخیز، تعیین شدت سیلخیزی زیرحوزهها در تعیین اولویتبندیها و سیاستگذاریهای لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است (مرید و همکاران، 1375).
بررسیهای انجام شده نشان میدهد موضوعات مرتبط با این تحقیق عمدتا" در زمینه تاثیر تغییرات کاربری اراضی بر روی بروز سیلاب و تغییر رفتار حوزههای آبخیز، تعیین مناطق سیلخیز بر پایه روشهای نموداری و فرمولهای تجربی، تحلیل آماری دادههای سیلاب، دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدلهای رایانهای بارش–رواناب بوده و بیشتر از دیدگاه تولید سیل در سطح حوزههای آبخیز یکپارچه مطرح شده است.Suwanwerakamtorn (1994) با استفاده از مدلHEC-1؛ اثرات تغییر کاربری اراضی بالادست حوزه آبخیز را روی الگوی سیل در نواحی پایین دست حوزه مورد ارزیابی قرار داد. Vanshaar و همکاران (2002) از مدل DHSVM برای شبیهسازی اثرات هیدرولوژیکی پوشش زمین برای 4 زیرحوزه رودخانه کلمبیا استفاده کرده و با آنالیز حساسیت حوزههایی که کاملا" پوشیده از مخروطیان در مراحل مختلف رسیدگی بودند؛ بیان میدارند که شاخص سطح برگی کم، آب معادل برف و جریان بیشتر را به دنبال دارد. Foody و همکاران (2004) به منظور شناسایی مناطق حساس به تند سیلها در منطقهای در غرب مصر از مدل HEC-HMS به منظور شبیهسازی سیلاب استفاده نمودند؛ که منجر به شناسایی 2 منقطه حساس گردید. Hassanzadeh و Aalami (2005) با استفاده از مدل HEC-HMS درحوزه آبخیز سد گلستان مبادرت به تعیین سیلخیزی زیرحوزهها کردند. قائمی (1373) با مقایسه عددی شدت سیلخیزی زیرحوزههای کرخه، بدون در نظر گرفتن تاثیر روندیابی رودخانه بر روی کاهش دبی اوج سیلاب و سایر فرآیندهای موثر در رفتار حوزه، صحت تاثیر زیرحوزهها را با وزنهای تعیین شده و به همان نسبت در خروجی حوزه مورد تردید قرار میدهد. مردانی (1377) با مطالعه سیلخیزی حوزه آبخیز رودخانه روئین اسفراین خراسان به بررسی پتانسیلهای سیلخیزی حوزه و تعیین زیرحوزهای که نقش زیادی در تولید رواناب کل حوزه آبخیز دارد پرداخت. خسروشاهی (1380) تاثیر سیلخیزی زیرحوزهها را از طریق مدل ریاضی HEC-HMS در حوزه آبخیز دماوند مورد بررسی قرار داد و زیرحوزهای که بیشترین تاثیر را در خروجی داشته، معرفی نموده است. جوکار (1381) برای تعیین سیلخیزی زیرحوزههای رودخانه شاپور در استان فارس با استفاده از شبیهسازی جریانهای سیلابی، میزان مشارکت هر یک از زیرحوزهها در هیدروگراف سیل خروجی حوزه را بدست آورد. روغنی و همکاران (1382) با استفاده از مفهوم نمودار مساحت–زمان و بکارگیری مشخصات حوزه، در مدل هیدرولوژیکی RAFTS، نحوه توزیع مکانی زیرحوزهها در سطح منطقه را مورد بررسی قرار دادند.
دانلود پروژه مکان یابی زیرحوزه های موثر بر دبی اوج و حجم سیل بهاره با استفاده از مدل HEC-HMS
