چکیده
نانوتکنولوژی ـ که از تولد مفهوم آن بیش از چند دهه نمی‌گذرد ـ طفل با استعدادی است که پله‌های رشد و ترقی را بسیار سریع‌تر از تصور پیموده و تا غلبه آن برهمة ذهنیت‌های علمی فاصله‌ای نمانده است در این میان همة کشورها به تکاپو افتاده و در شکوفایی آن به گونه‌ای سهیم شده اند آنچه پیش روی شماست ساختاری است که با ملحوظ نمودن نیاز به سرعت و یکپارچگی در راستای توسعة همه جانبة این فن‌آوری در کشورمان پیشنهاد می‌شود.
مقدمه
چهل سال پیش Richard Feynman، متخصص کوانتومی نظری و دارندة جایزه نوبل در سخنرانی معروف خود در سال 1959 تحت عنوان “ آن پایین فضای بسیاری هست ” به بررسی بعد رشد نیافته‌ا ی از علم پرداخت که اساس و نظام عمل و اندیشه جهان را لرزاند. نظر و منطق Feynman دنیای اجسام و افعال “ بزرگ ” سالهای صنعتی را به سمت کوچک شدن، حرکت داد.Marvin Minsky- یابنده هوش‌های مصنوعی ـ افکار در ظاهر دور از واقع دانشجوی جوان خـود Eric Drexler را بـرای بـاروری تفکرات Feynman پذیرفت و به‌عنوان استاد راهنما،روند پیشرفت پایان‌نامه Drexler را هدایت کرد. “نانو تکنولوژی” نامی است که Drexler بعدها برای ایده‌‌های نوین خودش انتخاب کرد.
نانو تکنولوژی مولکولی نوعی فن‌آ وری تولیدی است که مواد ودستگاهها و سیستم‌ها را با کنترل ماده در مقیاس طولی نانومتر به وجود میآورد و از خواص و پدیده‌های نوظهور که در مقیاس نانو توسعه یافته‌اند، بهره برداری می‌کند. هدف نانو تکنولوژی ساختن مولکول به مولکول آینده است با فرض اینکه تقریباً همة ساختارهای باثبات شیمیایی که از نظر قوانین فیزیک رد نمی‌شوند را می‌توان ساخت.اما اساس منفعت نانوتکنولوژی، دقت آن است. فن‌آوری تا به امروز هرگز چنین کنترل دقیقی نداشته است و همة فن‌آوری‌های کنونی، فن‌آوری‌های بزرگی هستند.
بر اساس آنچه گفته شد یافته‌های امروزی بشر به جایی رسیده که قدرت تغییر خواص و ویژگی‌های دنیای پیرامون خود را دارد و به بنای فضای جدیدی برای زیستن می‌اندیشد و اگر امروز ما به عنوان عضوی از خانواده بزرگ جامعه بشری به فکر چیدمان آینده خود نباشیم، بزودی محکوم به زندگی در دنیای دست‌ساز دیگران خواهیم شد که مطمئناً با خواست و اراده ما متفاوت خواهد بود.
کشور ما به عنوان یک کشور در حال توسعه، با مشکلات و موانع اجتماعی، اقتصادی و تولیدی بسیاری روبروست اما به‌دلیل اهمیت ورشد سریع N.T و نیز ویژگی‌های خاص آن ( از قبیل عدم نیاز به وسایل و تجهیزات فراوان و سهم به‌سزای طراحی‌های نرم‌افزاری در تولید محصولات آن ) و همچنین وجود چشمگیر دانشمندان ایرانی نانوتکنولوژیست در سطح دنیا،ما قادر خواهیم بود در صورت اقدامات سریع و به موقع در ساخت جهان آینده سهیم باشیم. ما زمانی صاحب این تکنولوژی می‌شویم که راهبری و مدیریت آن بر عهده خودمان باشد اگر چه همکاری دیگر کشورها نیز در این مسیر یاریگر ما باشد.
وضعیت جهانی نانوتکنولوژی:
برای پی‌بردن به میزان اهمیت وارزشمندی N.T درکشور‌های پیشرفته‌ای این مقوله همین بس که فی‌المثل رییس‌جمهورآمریکا،کره‌جنوبی،رژیم‌اشغالگرقدس، نخست‌وزیر کانادا ورهبر چین دخالت مستقیم در این امر داشته‌اند و سخنرانی‌های متعددی پیرامون نیاز کشورشان به نانوتکنولوژی ایرادکرده‌اند. تحقیق در نحوه عملکرداین کشورها کمک شایانی به یافتن روش‌های مناسب پیشبرد این فن‌آوری در کشورخواهد کرد؛ از این‌رو به بررسی اجمالی فعالیت برخی دولت‌های پیشرو در این زمینه می‌پردازیم.
آمریکا
شورای ملی علوم و نانوتکنولوژی بالاترین مرجع سیاست‌گذاری در حوزه علوم وتکنولوژی در آمریکا میباشد که به منظورتبیین اهداف ملی سرمایهگذاری در این حوزه،توسط رییس‌جمهور وقت آمریکا تأسیس شد و ریاست شورا بر عهده رییس‌جمهور بوده و اعضای آن مقامات بلند‌پایه دولتی آمریکا می‌باشند.آنچه در کار گروهی بین بخش علوم، مهندسی و تکنولوژی نانو وابسته به کمیته تکنولوژی شورای ملی علوم و تکنولوژی انجام شده است، انجام یا پشتیبانی از انجام تحقیقات نبوده است بلکه تعیین تکلیف همة دستگاههای دولتی در این زمینه بوده است. دفتر سیاست علوم و تکنولوژی نهاد دیگری است که توسط رییس‌جمهور وقت آمریکا تأسیس شده است و هدف اصلی خود را “ حفظ نقش پیشگامی آمریکا در عرصه علوم و تکنولوژی ” قرارداده و این فرصت را برای رییس‌جمهور فراهم نموده است تا از آن در مواقع مناسب مشورت بگیرد و سرمایه‌گذاری‌های کلان علوم وتکنولوژی را هماهنگ سازد.
کمیته مشاوران رییس‌جمهور در علوم و تکنولوژی (PCAST)، یک هیأت نانوتکنولوژی متشکل از کارشناسان پیشرو از دانشگاه و صنعت تشکیل داده تا گزارش تهیه شده برای NNI را از جهت فنی و بودجة مرور نمایند. با مرور این گزارش،PCAST طرح NNI را در شروع سال مالی 2001 قویاً تأیید نمود و اظهار داشت:“ اکنون زمانی‌ست که باید فعال شد.“
هدف دیگر دولت آمریکا ایجاد زیر ساخت‌های متعادل، قابل پیش‌بینی، قوی و منعطف در این کشور برای علوم،مهندسی و تکنولوژی نانو میباشد. این نوع زیر ساخت برای پیشگامی نانوتکنولوژی و ایجاد انگیزه برای رشد سریع و بیشتر این عرصه ضرورت دارد.
ژاپن
سازمآنهای دولتی که مسؤولیت نانوتکنولوژی را در ژاپن به عهده دارند عبارتند از:وزارت صنعت و تجارت بین‌المللی(MITI)،مرکز علوم و تکنولوژی (STA) و وزارت آموزش علم ورزش و فرهنگ (MONBUSHO)
برآوردها نشان می‌دهد که اداره علم و تکنولوژی صنعتی(AIST) درون MITI، بودجه‌ای بالغ بر60 میلیون دلار در سال برای نانوتکنولوژی داشته است. در کنار آن مؤسسه ملی پیشرفت در تحقیقات مشترک (NAIR) از سه پروژه AIST میزبانی می‌کند:
• برنامه تحقیقات پیوسته برای تکنولوژی اتمی
• برنامه تحقیقات در علم انبوه
• برنامه تحقیقات در طراحی قدرت‌های فوق بشری
تلاش‌های دیگری که توسط MITI حمایت شده‌اند عبارتند از:
• آزمایشگاه الکترونیکی در Tsukuba که تقریباً 17 درصد فعالیت خود را به پروژه‌های نانوتکنولوژی پیشرفته اختصاص می‌دهد.
• برنامه دستگاههای عملی کوانتومی که حدود 64 میلیون دلار سرمایهگذاری شده است.
• شرکت تکنولوژی‌های الکترونیکی بسیار پیشرفته (ASET)، یک کنسرسیوم جدید تحت حمایت MITI با گرایش جزیی در نانوتکنولوژی‌که مشابهت‌هایی با برنامه فوق الکترونیک ایالات متحده از DARPA دارد.
سرمایهگذاری STA در تحقیقات نانوتکنولوژی اساساً در چهار سازمان انحام گرفته است:
• مؤسسه تحقیقات فیزیکی و شیمیایی (RIKEN)در جایی که نانوتکنولوژی در مرحله تحقیقات اولیه قرار دارد.
• مؤسسه تحقیقات ملی برای مواد (NRIM)
• مؤسسه ملی برای پژوهش در مواد معدنی (NIRIM)
• شرکت علم وتکنولوژی ژاپن (JST/GRDC)که مدیریت برنامه ERATO راکه شامل چهار پروژه مربوط به نانو تکنولوژی می‌شود بر عهده دارد.
دولت ژاپن در آوریل سال 2001 به مشکل عمده این کشور که مانع اصلی پیشرفت سریع N.T بود، پی برد. این مشکل به تصدیق کارشناسان ژاپنی به اتلاف پتانسیل‌ها و نیروها به‌خاطر پراکنده کاری و عدم تمرکز محققین بر روی یک یا چند شاخه خاص N.T بوده است. لذا برای بازدهی بیشتر وجلوگیری از هدر رفتن نیروها و سرمایه‌ها تصمیم گرفته شد تا زمینه‌های تحقیق N.T در این کشور محدود شود.
کره
نخستین قدم در راه ریزفن‌آوری‌ها در کره در سال 1995 با تأسیس یک کانون تحقیقاتی N.T توسط دولت برداشته شد. تأسیس این چنین کانون‌هایی در کره به مرور صورت گرفت و مؤسسات تحقیقاتی الکترونیکی و مخابراتی مانند (ETIR)، انستیتو‌های پژوهشی مواد و… همگی در محلی به نام teajan متمرکز شدند که رفته رفته به شهر علمی مشهور گشت.
رییس‌جمهورکره اخیراً در گردهمایی اقتصادی ملی در سئول N.T را به عنوان یکی از استراتژی‌های اساسی کشور تا سال 2005 معرفی و تایید کرد. بودجه فن‌آوری‌های جدید) از جمله (N.T در سال 2000 در کره 7/8 میلیارد دلار تصویب شده است که محل تأمین هزینه‌های پژوهش و توسعه این فن‌آوری در سالهای آتی در این کشور خواهد بود.
گام دیگر دولت کره عزم راسخ برای پرورش12600متخصص و کارشناس نانوتکنولوژی در ده سال آینده میباشد.
روسیه
بودجة دولت روسیه عمدتاً برای نیروی پژوهشی تخصیص یافته است و توجه کمتری به ایجاد زیر ساختارهای لازم شده است.سرمایهگذاری کردن در نانوتکنولوژی از طریق وزارت علوم و تکنولوژی،بنیاد روسیه در تحقیقات اساسی،آکادمی علوم و وزارت آموزش عالی به دیگر وزارتخانهها با اهداف به‌خصوص انتقال یافت.
در این راستا وزارت آموزش عالی نسبتاً سرمایهگذاری پژوهشی کمتری دارد و وزارت علوم و تکنولوژی بوسیله برنامه‌های ویژه‌ای در خصوص فیزیک جامدات،علم سطح،فولیرین‌ها و نانوساختارها در نانوتکنولوژی سهیم میباشد.
به طور کلی 8/2 درصد بودجه عمومی در روسیه در سال 1997 برای واگذاری به علوم برنامه‌ریزی شد.اخیراً نیز حدود20 درصد تحقیقات علمی در روسیه از طریق سازماندهی بین‌المللی سرمایهگذاری شده اند.در واقع دولت روسیه با همکاری سازمآنهای بین‌المللی حامیان اصلی تحقیقات اولیه برای نانوتکنولوژی در روسیه می‌باشند.
کانادا
دولت کانادا نیز مانند بسیاری از دیگر کشورها برنامه پنج سالهای را برای سرمایهگذاری در زمینه نانوتکنولوژی تدوین کرده است و می‌توان اهمیت این طرح پنج ساله را از این جمله نخست‌وزیر کانادا که در سخنرانی تأسیس موسسة ملی ایراد شده است،دریافت: “نانوتکنولوژی همان تأثیر انقلاب صنعتی قرن19 را در جوامع خواهد گذاشت.“
و به‌عنوان اولین گام یک موسسة ملی نانوتکنولوژی با ظرفیت160 محقق و تکنسین تأسیس کرده است.یکی از نکات برجستة کار دولت کانادا دخالت شخص ارشد سیاسی این کشور در زمینه نانواست.
اماایران…
گستردگی حوزه‌های تکنولوژی تا به آنجاست که فعالیت شبکه وسیعی از بخش‌ها و دستگاهها را می‌طلبد و برای همة نهادهای دولتی وظایفی را پدید میآورد. مهم‌ترین وظیفه دولت‌ها در توسعه تکنولوژی، سیاست‌گذاری و هماهنگ نمودن تمام فعالیت‌ها در راستای اهداف تکنولوژی کشور میباشد. اما در مورد N.T به‌دلیل اینکه اهداف تحقیقاتی آن بسیار پایه‌ای، دراز مدت و فرا رشته‌ای است از این رو ریسک‌های زیادی برای صنعت در به عهده گرفتن سریع رهبری آن وجود دارد و صنعت توان سرمایهگذاری بر روی تحقیقات دراز‌مدت و مخاطره‌آمیز آن را که سالهای متمادی طول خواهد کشید تا به مرحله تولید برسند را به تنهایی ندارد لذا در کشور بایستی تحقیقات دولتی و دانشگاهی این خلأ را پر کنند.از این‌رو نقش دولت ما در موردN.T فراتر از نقش آن در مورد سایر تکنولوژی‌هاست.بررسی عملکرد کشورهای توسعه‌یافته در خصوصN.T بیانگر پذیرش این مسأله از سوی دولت‌ها بوده و نشان می‌دهد که حتی دولت‌ها به‌نحویN.T را به‌عنوان یک پروژه بزرگ یارانه‌ای پذیرفته‌‌اند و به بازگشت سریع هزینه سرمایهگذاری شده در این خصوص نمی‌اندیشند.
از طرفی کاربردهای وسیع این عرصه به همراه پیامدهای اجتماعی،سیاسی و حقوقی‌آن،این تکنولوژی را به عنوان یک زمینه“فرا‌رشته‌ای و فرابخشی“مطرح نموده‌است بنابراین علاوه بر لزوم وجود زیر‌‌ساخت‌های مشترک، سیاست‌گذاری تحقیقات نیز در این زمینه باید به‌صورت متمرکز انجام شود.آنچه مسلم است نانوتکنولوژی بحثی نیست که با یک آزمایشگاه یا یک تیم تحقیقاتی به سرانجام برسد، بلکه برای شکل‌گیری صحیح ساختار و اجزای متعدد آن وجود یک نهاد هماهنگ‌کننده فرابخشی ضرورت دارد.
در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه،شوراها و مراکز خاصی وجود دارند که به این امر اشتغال دارند اما فقدان حضور این مراکز در کشور ما و نیز نیاز به انجام اقدامات بسیارسریع با توجه به سرعت رشد فوق‌العادهN.T ایجاب می‌نماید که دولت به‌جای صرف هزینه برای ایجاد زیر‌‌ساختارهای مناسب،سریعاً کمیته ویژه‌ای برای رسیدگی به این امر تشکیل دهد که این کمیته وظایف تمام دستگاههای دولتی و غیر‌دولتی را در تحقیقات نانو تعیین نموده و از انتقال نتایج آن به صنعت حمایت نماید.
کمیته ویژه باید یک نهاد فرابخشی و فرادولتی بوده و تمام وزارتخانهها و سازمآنهای ملی و امنیتی باید نماینده‌هایی در این کمیته داشته باشند که از اختیار عمل کامل برخوردار بوده و نیز صلاحیت و اطلاعات کافی در این خصوص را دارا باشند. از طرفی دانشمندان، محققین مدیران صنعتی و صاحب‌‌نظران حقوقی و اقتصادی و اجتماعی سایر اعضا این کمیته هستند.لازم به ذکر است که باید حساسیت فراوانی در انتخاب اعضای کمیته به‌خرج داده شود و در هر مورد شایسته‌ترین افراد گزینش گردند.همچنین اعضای کمیته نباید هیچ‌گونه وابستگی‌های سیاسی یا جناحی داشته باشند تا در صورت بروز هرگونه تحولات سیاسی در نظام دولتی کشور خدشه‌ای بر ساختار کمیته ویژه وارد نشود البته پس از تشکیل کمیته ویژه باید پشتیبانی فراوانی از آن توسط دولت صورت گیرد تا جایی که همگان ملزم به اجرای فوری تمام دستورات و تصمیمات کمیته ویژه باشند.
ساختار پیشنهادی برای اداره کمیته ویژه: کمیته ویژه به سه زیر کمیته تقسیم می‌شود: الف‌ـزیرکمیته علمی ب‌ـ‌زیر کمیته اجرایی ج‌‌‌ـ زیرکمیته فرهنگی
این زیرکمیته‌ها هریک وظایف و مسؤولیت‌های خاص خود را دارند که در ادامه خواهد آمد اما به هر زیرکمیته یک جمع مدیریتی حاکم است که اعضای آن باتوجه به خصوصیات زیرکمیته و فرد از اعضای کمیته ویژه انتخاب می‌شوند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 40 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله نقش دولت‌ها در نانو تکنولوژی