برنج به عنوان غذای اصلی حدود نیمی از جمعیت جهان به شمار میآید و به همین دلیل این محصول یکی از مهمترین منابع اصلی تأمین کننده نیاز غذایی جهان است (56،71). طبق آمار فائو مصرف سرانه برنج در کشورهای مختلف بین 2/4 تا 1/102 کیلوگرم متغیر است و معمولاً کشورهای عمده تولید کننده برنج مصرف کنندگان عمده نیز هستند و تا حدی بین تولید و مصرف آنها موازنه وجود دارد. ولی در کشور ما متأسفانه این توازن برقرار نیست و ایران به عنوان یازدهمین کشور تولید کننده برنج، سومین وارد کننده در جهان است (11). برنج در کشور ما بعد از گندم دومین کالای مصرفی از نظر مقدار و تنها غلهای است که منحصراً برای تغذیه انسان کشت میشود و در حدود نصف جیره غذائی 1/6 میلیارد نفری از جمعیت دنیا را تشکیل میدهد (11) و در بخش عظیمی از قارة آسیا تأمین کننده بیش از 80% کالری و 75% پروتئین مصرفی مردم است. در کشور ما نیز به طور متوسط، روزانه 14% نیاز به انرژی از طریق برنج تأمین میشود (11). این گیاه در بین گیاهان عمده زراعی دارای خصوصیات منحصر به فردی از نظر مصرف آب است (رشد در شرایط غرقابی، غیرغرقابی و دیم). آب اولین و اساسیترین عامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است. کمبود آب که به بحران قرن حاضر موسوم شده است باعث گردید دانشمندان و محققان تلاشهای وسیعی را در جهت یافتن راه حلهای مناسب برای افزایش توان تولید واحد آب مصرفی آغاز نمایند.
با توجه به محدودیت منابع آبی در کشورمان، افزایش جمعیت، نیاز روزان کشور به امنیت غذایی و پایین بودن راندمان آبیاری در مزارع، ضروری است که برنامهریزی دقیقی برای استفاده بهینه از منابع موجود صورت گیرد. در این راستا هرگونه تلاش در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب و بخصوص برنج به عنوان پرمصرفترین گیاه و رایجترین کشت در شمال کشور که 80 تا 85% سطح زیر کشت برنج کشور را تشکیل میدهد قابل توجه و تقدیر است.
بنابراین در کشور ما باید تولید به ازای هر واحد آب مصرفی جایگزین تولید در واحد سطح ملاک ارزیابیها قرار گیرد. در حال حاضر به ازای هر متر مکعب آب مصرفی در بخش کشاورزی معادل 7/0 کیلوگرم محصول تولید میشود که این رقم در کشورهای پیشرفته حدود 2 کیلوگرم است (18). برای رسیدن به این رکورد، کاراترین راهحل، افزایش بازده آبیاری و بهینهسازی مصرف آب میباشد.
مدیریت آبیاری به عملیات اجرایی در یک پروژه تحت بهرهبرداری گفته میشود که منتج به سود بیشتر کشاورزی گردد. این بررسی با تنظیم برنامه آبیاری جهت حصول عملکرد مناسب بر روی ارقام محلی (حسنی، بیتام) صورت گرفته است. ارقام محلی علیرغم عملکرد کم، به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی منطقه، پخت و خوراک مطلوب و عطر و طعم مطبوع دارای بازارپسندی خوبی هستند و شناخت این ارقام و پی بردن به خصوصیات بارز آنها میتواند کمک مؤثری در تولید ارقام اصلاح شده بنماید. این تحقیق در راستای اهداف زیر به اجرا درآمد:
- کاهش تلفات آب در آبیاری برنج
- افزایش راندمان کاربرد آب
- بررسی واکنش ارقام به کم آبیاری
- بهبود مدیریت آبیاری صفات فیزیولوژیکی با توجه به اعمال تیمارها
امید است نتایج حاصل بتواند در پیشبرد برنامههای زراعی و آبیاری مورد استفاده قرار گیرد.
فهرست:
مقدمه
1
فصل اول – کلیات
3
1-1- سطح زیر کشت و میزان تولید در دنیا و ایران
4
1-2- سابقه کشت برنج در ایران
6
1-3- گیاهشناسی برنج
6
1-3-1- نوع ژاپونیکا
7
1-3-2- نوع ایندیکا
7
1-3-3- نوع جاوائیکا
7
1-4- سیستمهای کشت برنج
7
1-5- فیزیولوژی و مراحل رشد برنج
10
1-6- فنولوژی و مراحل رشد برنج
11
1-6-1- مرحلة رویشی
11
1-6-2- مرحلة زایشی
12
1-6-3- مرحلة رسیدگی
13
1-7- آب در گیاه
14
1-8- آبیاری در برنج
15
عنوان
صفحه
1-8-1- روش آبیاری غرقاب دائم
15
1-8-2- روش آبیاری متناوب
16
1-8-3- آبیاری برنج براساس مراحل مختلف رشد
17
1-9- اثر کمبود آب
19
فصل دوم – بررسی منابع
24
2-1- عملکرد
25
2-2- اجزای عملکرد
29
2-3- عملکرد بیولوژیکی
34
2-4- راندمان مصرف آب
34
2-5- شاخص برداشت
37
2-6- فتوسنتز
37
2-7- ماده خشک
40
2-8- سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی
41
2-9- فواصل آبیاری و مقدار آب مصرفی
43
2-10- مقاومت به خشکی
46
2-11- کیفیت و پروتئین دانه
48
2-12- شاخص سطح برگ
49
– منابع
51
پروژه کشاورزی در مورد بررسی روشهای مختلف آبیاری بر روی برخی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برنج
