نوع فایل: word
قابل ویرایش 85 صفحه
چکیده:
با فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی دریای خزر که مرز بین خاک دو کشور ایران وشوروی سابق بود بین پنج کشور ساحلی قرار گرفته. وکشورهای استقلال یافته هرکدام خواهان سهم مناسبی از منابع معدنی و آبزیان دریا هستند از آنجائیکه مطابق توافقهای گذشته بین ایران وشوروی سابق (عهد نامه مودت 1921 وقرارداد تجارت وبحرپیمایی 1940) توافقات بین این دوکشور بوده و دریای خزر از نظر حقوقی مشترک میان دوکشور بوده وحالت مشاعی داشته است وقراردادهای گذشته نیز به روشنی نحوه بهره برداری ازبستر وزیر بستر دریا را ومنابع وذخایر معدنی این دریا را مشخص ننموده است وبهره برداری از منابع زمینی آن در خارج از منطقه انحصاری 10 مایلی نیزوضعیت روشنی ندارد لذا به منظور جلوگیری از اقدامات دو جانبه و چند جانبه کشورهای ساحلی برای بهره برداری از این دریا که مشکلات سیاسی وزیست محیطی غیر قابل جبرانی را بوجود خواهد آوردلازم است همه کشورهای ساحلی با توجه به اینکه دریای خزر یک دریای بسته است و وضعیت حقوقی این دریا بایستی توسط کشورهای ساحلی وبا یک توافق همه جانبه مشخص شود با در نظر گرفتن همه جوانب امر اقدام به تدوین رژیم حقوقی این دریا بنمایند.
و چون کشورهای ایران وروسیه ازمهمترین کشورهای منطقه بوده که در گذشته نیز این دریا در ما لکیت این دوکشور بوده می توانند سهم بسزایی در ایجاد توافق کشورها داشته با شند.
بررسی ریشه های همگرایی و واگرایی دو کشور ایران وروسیه در عرصه سیاست خارجی نشان می دهد که روزبه روز دیدگاههای این دو کشور به هم نزدیک شده و باحضور کشورهای غربی وشرکتهای چند ملیتی در منطقه دریای خزر وتهدید بالقوه غربیها برای ایران وروسیه بخاطر جلوگیری از غیر قابل کنترل شدن دریای خزر این دوکشور مجبور هستند تا دراسرع وقت وضعیت حقوقی این دریا را مشخص تا از ملاحضه سایر کشورها و بهره برداریهای خودسرانه که مشکلات متعدد امنیتی و زیست محیطی را بوجود خواهدآورد جلوگیری نماید.
سازمان همکاری کشورهای ساحلی دریای خزر و اجلاسهای متعدد سران کشورهای ساحلی که آخرین اجلاس آن مهرماه سال 1386 در تهران برگزار شد نشان دهنده عزم کشورهای ساحلی علی الخصوص ایران وروسیه برای حل مشکلات فی مابین و تدوین رژیم حقوقی این دریا است.
طرح مسا له:
دریای خزر با وسعت000/370 کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه جهان در سرزمین آسیا و اروپا در شمال ایران و در محل تلاقی آسیای مرکزی ، قفقاز و ایران واقع شده است .و مجموع طول ساحل دریای خزر 6380 کیلومتر مربع است که در اختیار پنج کشور ساحلی روسیه ، ترکمنستان ، قزاقستان و جمهوری آذربایجان و ایران قرار دارد . این دریا منطقه مهم تولید نفت و گاز طبیعی جهان محسوب می شود و ذخایر این منطقه بعد از خلیج فارس می تواند منبع بادوامی در طول 40 سال آینده باشد . و همچنین کشتیرانی و ماهیگیری ( علی الخصوص خاویار ) از دیگر منابع اقتصادی این دریاست . بعد از فروپاشی شوروی تعداد کشورهای ساحلی از دو کشور به پنج کشور روسیه ، ایران ، ترکمنستان ، قزاقستان و جمهوری آذربایجان افزایش یافت .
یکی از مهمترین مسائل موجود در بهره برداری از ذخایر نفتی و گاز و ماهیگیری و کشتیرانی دریای خزر تعیین رژیم حقوقی است که مورد رضایت تمامی کشورهای ساحلی باشد . جمهوری اسلامی ایران قراردادهای 1921 و 1940 مابین ایران و شوروی سابق را تا تعیین رژیم حقوقی همه جانبه رامبنای بهره برداری از دریا می دا ند و در مقابل هر گونه بهره برداری بدون توجه به منافع کشورهای دیگر مخالفت نموده و در اجلاس های متعدد سعی در دستیابی به حقوق متعارف خودداشته است اجلاس کشورهای
ساحلی در اردیبهشت ماه 1381 در عشق آباد و مهرماه 1386 در تهران علیرغم دستیابی به یک توافق جامع توانست پاره ای از مسائل فی مابین را مرتفع نماید ولی برای توافق در همه ابعاد راه طولانی در پیش است .
روسیه نیز بنا به اقتضای منافع ملی خود سعی نموده که با توافقات دو جانبه با کشورهای ساحلی ترکمنستان و قزا قستان نیازهای استراتژیک خود مانند بهره برداری از نفت و گاز دریای خزر وکشتیرانی تجاری و نظامی را برطرف نماید.
در این پژوهش که تحت عنوان (( زمینه ها ی توافق در دیدگاههای ایران و روسیه پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر )) مطرح شده است سعی شده تا با شناخت چالشهای موجود در روابط ایران و روسیه وعوامل واگرایی همچنین زمینه های همگرائی و اشتراک منافع دو کشور به عنوان مهمترین و تاثیر گذارترین کشورهای ساحلی و تاثیر آن بر تدوین رژیم حقوقی این دریا تاکید شود .
فهرست مطالب:
کلیات تحقیق
1 طرح مسا له
2 فرضیه ها
3 پرسش اصلی پژوهش
4 پرسش های فرعی پژوهش
5 فرضیه اصلی
6 فرضیه های فرعی
7 متغیر مستقل ووابسته
8روش پژوهش
9 هدف پژوهش
10سازماندهی پژوهش
11 سابقه علمی ومنابع اصلی پژوهش
فصل اول: اهمیت دریای خزر و موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،ژئوپلتیکی و زیست محیطی
1 موقعیت جغرافیایی
2 آب وهوا
3 اقتصاد
1-3 ماهیگیری
2-3 نفت وگاز
3-3 بازر گانی
4-3 حمل ونقل
4 ژئوپلتیک دریای خزر
5 محیط زیست دریای خزر
فصل دوم: چالشها وزمینه های واگرایی در روابط ایران وروسیه از دوره قاچار تاکنون
بخش اول: بررسی چا لشهای موجود در روابط ایران وروسیهاز ابتدا تا فرو پاشی شوروی
1چالشهای موجود در روابط ایران وروسیهدر دوران تزارها
1-1 تصرف سرزمین هر جا که ممکن باشد
2-1 جلوگیری از نفوذ کشور های مخالف منافع روسیه در سرزمین ایران
3-1 کسب سیطره بر سیاستهای داخلی و خارجی ایران به منظور به حداقل رساندن نفوذ
4-1 کسب حد اکثر منافع اقتصادی وسیاسی در ایران
2 چالشها در مناسبات ایران وروسیه پی از انقلاب اکتبر 197 روسیه تا پیروزی انقلاب اسلامی
1-2نگاه به ایران به عنوان کشوری که از آن طریق می توان انقلاب سوسیالیستی را به سایر کشور ها منتقل نمود
2-2کسب حداکثر منافع سیاسی واقتصادی به عنوان یک ابر قدرت
3-2 دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس و اقیانوس هند
4-2 تغییرات در سیاست شوروی نسبت به ایران
5-2 تلاش برای جذب ایران به اردوگاه کمونیست
3چالشهای بین دو کشور در دوره زمانی بین وقوع انقلاب اسلامی ایران و فروپاشی شوروی
1-3 تهدید منافع شوروی توسط ایران با توجه به شعار نه شرقی نه غربی
2-3 توجه به انقلاب ایران به عنوان یک جنبش رهایی بخش
3-3 سطح پایین مبادلات اقتصادی
4-3 کمک تسلیحاتی به عراق در جریان جنگ تحمیلی
بخش دوم:و عوامل واگرایی درروابط ایران وروسیه پی از فوپاشی شوروی
1 نگرش به غرب وکمیت سرمایه داری
2ایفای نقش برتر در معادلات جهانی
3 گسترش فروش تسلیحات روسی به ایران و ضعف تکنولوژی
4 افزایش هزینه های امنیتی به نفع روسیه وبه ضرر ایران
5 سکوت روسیه در مقابل بهره برداری از نفت
دریای خزر توسط کشورهای آذر بایجان و قزاقستان
6 تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای آسیای میانه
7 تغییر در ژئوپلتیک منطقه پی از فروپاشی شوروی
8 بی اعتمادی نسبت به اهداف روسیه در گسترش
9 استفاده از ایران براب وحدت آسیای مرکزی و قفقاز
10 توافقات پشت پرده روسها
11 نگاه ابزاری به ایران برای گرفتن امتیازات بیشتر از کشورهای غربی
12 محافظ تاریخی ملت ایران
13 ناهمخوانی سیاستهای روسیه در حوزه خزر با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران
14 ناهمگونی ایدئولوژیک فرهنگی دو کشور ایران وروسیه
15 اختلاف در منافع دراز مدت ایران وروسیه در خصوص مسیر انتقال انرژی حوزه خزر
16 روابط اقتصادی چالشی برانگیز
17 انعطاف روسیه در مقابل حضور کشورهای غربی
18 مشکلات زیست محیطی دریای خزر بخاطر
حضور کشورهای بیگانه و اقدامات خودسرانه برخی کشورهای ساحلی
1-18 راهکارهی دستیابی به امنیت زیست محیطی در منطقه
فصل سوم: دیدگاههای کشورهای ساحلی در خصوص رژیم حقوقی دریای خزر
بخش اول: رژیم حقوقی دریای خزر
1رژیم حقوقی دریاها ودریاچه ها از دیدگاه حقوق بین الملل
2 وضعیت دریاچه خزر با توجه به کنوانسیون حقوق دریا ها وتعیین رژیم حقوقی آن
1-2 معاهدات مربوط به دریاچه خزر
2-2 علل ناکارآمدی معاهدات سابق
3-2 فروپاشی وجانشینی دولتهای تازه استقلال یافته
بخش دوم:نارسایی رژیم حقوقی گذشته دریای خزر و پیچیدگی وضع رژیم حقوقی جدید
بخش سوم: مواضع کشورهای ساحلی در
خصوص رژیم حقوقی دریای خزر
1 مواضع قزاقستان
2 مواضع آذربایجان
3 مواضع ترکمنستان
4 مواضع روسیه
5 مواضع جمهوری اسلامی ایران
فصل چهارم: زمینه های اشتراک منافع وهمگرایی ایران وروسیه در عرصه سیاست خارجی
بخش اول: سطح سه گانه همکاریهای جمهوری اسلامی ایران وروسیه پی ازفروپاشی
1 همکاریهای دوجانبه
2 همکاریهای منطقه ای ایران وروسیه
1-2همکاری برای حل بحران های منطقه ای
2-2 سازمان همکاریهای دریای خزر
3-2 بهره برداری از منافع انرژی دریای حزر
4-2 همکاری در خصوص انتقال انرژی ازحوزه دریای خزر
5-2 ارتباط کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز با اقتصاد جهانی
3همکاریهای ایران وروسیه در سطح بین المللی
بخش دوم: عوامل موثر در همگرایی جمهوری اسلامی ایران وروسیه
1 منافع روسیه در خصوص گسترش همکاریه با ایران
1-1 جلب حمایت ایران برای مقابله با نفوذ قدرتهای بیگانه در منطقه
2-1 نزدیکی به ایران برای نفوذ به خاورمیانه ،خلیج فارس وکشورهای اسلامی
3 -1 گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران به منظور گرفتن امتیاز از غرب
4-1 همکاری با ایران برای جلوگیری از افراط گرایی قومی ونژادی وبی ثباتی در منطقه
5-1 جلب حمایت ایران برای مخالفت با توسعه ناتو به شرق
2 منافع ایران در گسترش همکاریهای خود با روسیه
1-2 نگاه به روسیه به عنوان تامین کننده تسلیحات و تکنولوژی جدید
2-2 همکاری با روسیه برای جلوگیری از سلطه شرکتهای خارجی وفراملیتی بر منلفع انرژی منطقه
3-2 جلب حمایت روسیه در مقابل نفوذ کشورهای مخالف جمهوری اسلامی ایران در منطقه خزر
4-2 همکاری باروسیه به منظور مقابله با فشارهای آمریکا وغرب
فصل پنجم: نتیجه گیری
منابع مآ خذ
منابع و مأخذ:
مقالات
- فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی شماره های 52-35-34-32-25-24-22-18-14-10-3
- فصلنامه آسیای مرکزی وآفریقا شماره هی 13-9-8
- فصلنامه مطالعات خاورمیانه شماره های 4-3
- فصلنامه امنیت ملی شماره 3-1379
- ماهنامه حافظ خرداد ماه 1383
روزنامه ها
- روزنامه ایران 5/9/1377
- روزنامه شرق 22/9/1384
- روزنامه اطلاعات 4/4/1368
- نشریه اعتماد 17/9/1384
- روزنامه رسالت 6/8/1383
سایتهای اینترنتی
- سایت نمایه آستان قدس رضوی
- سایت اینترنتی رشد
- سایت اینترنتی روزنامه شرق irani.at
- سایت اینترنتی گیلان نیوز
- سایت اینترنتی مطالعات منطقه ای
- سایت اینترنتی دیپلماسی ایران
- سایت اینترنتی خبر گزاری مهر
- سایت اینترنتی persianarchive
- سایت اینترنتی نواندیش
- سایت اینترنتی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران
کتابها
- محجوب،محمودویاوری،فرامرز آسیا شناسی کشورها چاپ عجمی بهمن 1376
- افشار سیستانی،ایرج،دریای مازندران ،انتشارات دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی 1375
- محمودزاده،کمال، شناخت دریای مازندران وپیرامون آن،تهران 1362
- مفخم پایان،لطف ا... ،دریای خزر،تهران 1352
- رحمتی راد،مرزبانی وگذرنامه ،اتباع بیگانه معاونت آموزشی ناجا 1374
- لنزوسکی، جرج،رقابت روسیه وغرب در ایران ، ترجمه اسماعیل رائین انتشارات جاویدان 1353
- کاظم بیگی،محمد علی، دریای خزر وقدرتهای بزرگ ،مرکز اسناد وتاریخ دیپلماسی تهران 1384
- گروسه،رنه،امپراتوری صحرا گردان، ترجمه عبدالحسین بیکده(تهران نشر کتاب 1353)
- فولر،گراهام،قبله عالم ژئوپلتیک ایران، ترجمه عباس مجد تهران نشر مرکز – 1379
- تقوی اصل،عطا،ژئوپلتیک جدید ایران از قزاقستان تا گرجستان تهران وزارت خارجه 1379
- تز نزیو، پیکارلو،رقابت روس وانگلیس در ایران و افغانستان ،ترجمه عباس آذین نشر کتاب تهران 1359
- حافظ نیا،محمد رضا،خلیج فارس ونقش استراتژیک تنگه هرمز انتشارات سمت 1371
- اطاعت،جواد،ژئوپلتیک وسیاست خارجی ایران تهران نشر سفیر 1376
- اکور،والتر،اتحاد جماهیر شوروی در خاور میانه ترجمه عبدالصاحب یادگاری تهران انتشارات امیر کبیر 1350
- الهی ،همایون،خلیج فارس ومسایل آن تهران نشر قدس 1370
- اسپیوزیتو،جان ال ،انقلاب ایران وبازتاب جهانی آن ،ترجمه محسن مدیرشانه چی انتشارات باز 1382
- کولایی،الهه،سیاست وحکومت در فدراسیون روسیه تهران 1376
- مستقیمی،بهرام،حفظ محیط زیست دریای خزر، راهکارهای دیپلماتیک انتشارات دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی 1384
- قاسمی،علی،تحولات جهان جلد3 – نشر 1382
- هوشنگ مهدوی،عبدالرضا،تاریخ روابط سیاسی ایران،جلد اول ودوم تهران 1349
- مرادی،منوچهر،چشم اندازهمکاری ایران واتحادیه اروپادر تامین ثبات وامنیت در قفقاز جنوبی حدود وامکانات، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی 1385
- آقایی،بهمن ،مجموعه مقالات حقوق بین الملل دریاها،انتشارات سمت – تهران 1372
- نوازنی،بهرام ،عهد نامه مودت ایران وشوروی . نشر همراه 1369
- چرچیل،رابین ولد،آلن،حقوق بین الملل دریاها،ترجمه عباس آقایی انتشارات گنج دانش1377
- ضیایی بیگدلی،محمدرضا،حقوق بین الملل عمومی،انتشارات رشدیه1368
- ممتاز،جمشید،جزوه درسی حقوق بین الملل دریاها،دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران 1369
پروژه بررسی زمینه های توافق در دیدگاه های ایران و روسیه پیرامون (رژیم حقوقی دریای خزر). doc
