مدتهای مدید گمان می کردند که اینکار، به عـنوان نوعی بازی جنگــی، در اواخر قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم به وجود آمده است.
اما در سالــهای اخیر، کشـفیات تــازه ای که از نظر هنر شناسی، تحــت سرپرستی گ.پوگانچنکوف، به عمل آمد، و در حفریاتی که توسط همین تیم در«دال ورزین تپـه» واقـع در سرزمین ازبکسـتان صورت گرفت ، منجر به پیدایـش دومهره کوچک از اسـتخوان فیل گردید، که به عصــر کوشانسک، پادشاهی خوویشکا«دومین قرن عصر ما» تعلق دارد.
بســیاری از متخصصان ، این مهـره ها را،مهره هــای شطــرنج قلمداد کرده اند. و اگر اینطور باشد، در آن صورت شطرنج 300 سـال «پیرتر» خواهد شد.
اولین نوع شطرنج درهند قدیم«چاتورانگا» که در واقع به معنی«چهار جزء» می باشدوسلف شطرنج معاصر به حساب می آید، سازمان جنگی هند را در گذشته بازتاب می دهد که در ترکیب آن، پیاده ، اسب ، فیـل ، و ارابه های جنگی وجود داشته وحرکت مهره ها باانداختن تاس ، معین می شده است.
می گویند در عصرقدیم«خارشا چاریترا» معاصر، راجی خارشا تابلوی شطرنج به عنوان«محل استقرار نیروهای جنگی» آموزش داده مـی شده است.
در چاتورانگا، ابتدا فیل مهیب که از سرسلسله رخهای معاصربه شمار می آید ، بادر هم شکستن همه موانع بر سر راه خود ، بـه راه می افـتد . سپس، رفتار رخها، به ارابه های جنگی سپرده شد. آنـگاه فیل با پریــدن از روی خانه ها، جنگ را روی اقطار کشاند و چند بار قوی تر از پیاده ظاهر شد کـه آهسته به تعرض مـی پرداخت و تنها به خانه های مجـاور
1
داخل می شد.
چاتورانگا ، به تدریج در قلـمروی هند ، مقبول عامه واقـع شـد.
توسعه تجـارت، به گسـترش روابط بین الملتلی ، ومبـادلات فرهنگی توده ها کمک کرد. شطرنج از شـرق تا غـرب همـه جا را فرا گرفـت و همه نقشه های جغرافیایی را تسخیر کرد. هند، ایران ، آسیای مرکزی ، کشورهای عربی ، واروپا . متاسفانه ، نه قواعد دقیق چاتورانگا محفوظ مانده است ونه طرز بازی با آن. تنها، کارهایی ازدانشمندمشهورخوارز ، به نام آل بیرونی،(آغاز قرن ششم) به جامانده است که بعضی مطالب مقدماتی درباره بازی چاتورانگا ، در آن تشریح شده است.
گمان نمی رود چاتورانگا ،که در آن عامل تصادف نقش مهمی را ایفا می کرده است، طرح تئوریک جدی داشته باشد.
تاریـخ و تئوری شروع دیرتـر از زمانـی شروع شده اســت کـه چاتورانگا با نفوذ در ایران و آسیای مرکزی ، باکتریو ، سغدو ، خارزم به طور ماهوی تکمیل و مدرنیزه می شد.
دومـین مرحـله تاریخی گسـترش شاه مات – شطرنج ، با پیدایِِــش چاتورانگاهای مدرن و در سطحی بسیار بالا هم زمان بوده است.در این دوره ، در شطرنج ، دیگر تصادف(تاس ریختن) نیست که نتیجه مبارزه را معین می کند، بلکه منطق ،حاضر ذهنی بازیکن آن را رقم می زند.
همین بازی است که به طـور چشم گـیری مورد پسـند عامه قـرار می گیرد.تسخیر ایران از طرف اعراب ، و تاسیس خلافت مقتدر عـرب ، به توسعه دامنه شطرنج در کشورهای گوناگون و تغییر کیفی دوبـــاره آن ، کمک کرد. درقرن نهم ، شطــرنـج برای خــود صــاحب فرهنــگ تخصصی بزرگ و تئوری آماده مدون گردیده بود.
بی تردید دوره ترویج فرهنـگ قرون وسطـایی اعـراب ، و مـلـل آسیای میانه با دوره شکوفایی هنر شطرنج هم زمان بوده است. رسـالـه های زیادی از اشخاص مشهور راجع به شطـرنـج به جــا مـانده اســت که تـئـوری شطـرنــج را بررســی کرده انـد . اخـــیرا" در بایگانـی کتابهای خطی انستـیتـوی خاورشناسـی آکادمی علوم ازبکستان، دایرة المعارف دست نویس اصیلی پیدا شده است که نزدیک به سی صـد پوزیسیون مختلف شطرنج را در آن گنجانده اند.احتمال می رود این سند توسط ابوالفتح سیجیزی استــاد تاجیکسـتان درقرن دوازدهـم نوشتـه شده باشد.اکثر پوزیسیون های جمع آوری شده در این سند، به وسط و یا آخر بازی تعلق دارد. در دست نویس ، مسایل بسیاری وجود داردکه مربـوط به (منسوب ) اســت و شـامل 10 پوزیسـیون شروع می باشـد که (تابی) نامیده می شود .
شامل 18 صفحه فایل word
دانلود مقاله ورزش شطرنج