130 صفحه
شهرستان گلوگاه یکی از شهرستانهای استان مازندران می باشد که از شمال به خلیج گرگان، از شرق به استان گلستان (بخش بندر گز و از جنوب به هزار جریب، خط الرأس کوه جهان مورا) و از مغرب به بهشهر متصل میباشد. این شهرستان بین عرضهای 35 دقیقه و 36 درجه تا 45 دقیقه و 36 درجه عرض شمالی و طولهای 43 دقیقه و 53 درجه تا 56 دقیقه و 53 درجه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است. طول این شهرستان از غرب به شرق 30 کیلومتر و از شمال به جنوب در حدود 70 کیلومتر (روستای بارکلا) میباشد. بیشترین فاصله از شمال به جنوب از روستای بارکلا تا سواحل خلیج گرگان را در بر میگیرد. شهر گلوگاه بعنوان مرکز شهرستان گلوگاه در 25 کیلومتری شرق بهشهر قرار دارد این شهر در کنار جاده آسفالته سراسری بهشهر – گرگان و راه آهن سراسری تهران – گرگان واقع شده است.
با توجه به نقشه توپوگرافی ، این شهرستان را می توان به دو قسمت کوهپایه ای و جلگه ای تقسیم کرد که یک سوم از اراضی آن کوهپایهای و جنگلی (کوهستانی) و دو سوم از اراضی آن در محدوده اراضی جلگه ای قرار دارد. بخش ساحلی در قسمت شمالی شهرستان گسترش دارد و به صورت ماسه زار و شوره زار میباشد. بخش جلگه ای حد فاصل قسمت شمالی و کوهستانی واقع شده و اکثر روستاهای پرجمعیت و همچنین شهر گلوگاه و فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی شهرستان در این پهنه قرار دارند که در این قسمت 9 روستا استقرار دارد. بخش کوهستانی این شهرستان با پوشش جنگلی نمایان است و بیشتر مساحت شهرستان را تشکیل می دهد که سکونتگاهها به صورت پراکنده و کم جمعیت میباشد. در این قسمت 16 روستا واقع شده است.
در این پهنه مهمترین کوه شهرستان جهان مورا با ارتفاع 1562 متر در 22 کیلومتری شهر گلوگاه در محدوده دهستان کلباد واقع شده است. جهت این کوه شمال شرقی – جنوب غربی بوده و دور مختصات جغرافیای به طول 53 درجه و 26 دقیقه و عرض 36 درجه 39 دقیقه قرار دارد. بارمت کوه و غیره از جمله کوههای نزدیک این شهرستان میباشد.
-4-1- ناحیه جلگه ای
2-4-1- ناحیه کوهستانی
1-4-1- توپوگرافی ناحیه جلگه ای:
ناحیه جلگه ای که در شمال محدوده مورد مطالعه واقع شده است، از سمت جنوب تا دامنه های البرز که از سطح دریا تا ارتفاعات 100 متری را در بر می گیرد، واقع شده است.
عرض متوسط این ناحیه در حدود 9 کیلومتر و دارای شیب متوسط 8/1 درصد می باشد، و از نظر عوارض توپوگرافی در این ناحیه بجز چند تپه های کوتاه و آب بندها که نقاط مرتفع را تشکیل می دهند عوارض دیگری به چشم نمی خورد، «این تپه ها دارای نامهای مختلفی می باشند و بنا به مطالعات انجام شده این تپه ها بقایای شهرها و یا دهات قدیمی بوده اند»[1]
در دوره های گذشته قسمت زیادی از بخش جلگه ای پوشیده از جنگل بوده ولی از چند قرن پیش و حتی در چند دهه اخیر مقدار زیادی از این، گونه های درختی توسط انسانها واقع شده و تبدیل به اراضی زراعی و چراگاه شده این ناحیه شامل اراضی بسیار حاصلخیز و مستعد کشاورزی می باشد و از نظر اقتصادی با ناحیه کوهستانی کاملاً متمایز می باشد. این جلگه از آبرفتهای رودهای متعددی که در این ناحیه جریان دارند و همچنین از عقب نشینی آب دریای خزر بوجود آمده و به عنوان بخشی از زمینهای پست ساحلی جنوبی دریای خزر و قسمتی از پیشرفتگی پستیهای آرالی، خزری محسوب می گردد که یک فرورفتگی رسوبی کامل دریایی را بوجود می آورند.
همچنین از اواخر دوران سوم رسوبات نرم فرسایشی به ضخامت بیش از 2000 متر در این ناحیه انباشته شده که می توان عنوان کرد بیشتر رسوبات خاکی و یا رسوبات دریایی و آبهای شیرین متعلق به دوران چهارم است»[2]
2-4-1 – توپوگرافی ناحیه کوهستانی
همانطوری که در نقشه توپوگرافی ناحیه مورد مطالعه مشخص شده است این ناحیه در جنوب محدوده مورد مطالعه از دامنه ها شروع می شود و تا ارتفاعات نزدیک به 1800 متری را در بر می گیرد، که این دامنه ها ارتفاعات البرز را تشکیل می دهد.
این ناحیه در دامنه ها دارای شیب متوسط 20% و در ارتفاعات دارای شیب بالایی می باشد و بدلیل وجود رطوبت مناسب و بارندگی کافی موجب رویش رستنیها و درختان در سطح ناحیه کوهستانی گردید که می توان از مهمترین گونه های آن به درختانی چون راش، افرا، انجیلی، ممرز و ... اشاره کرد.
جغرافیا ی شهر گلوگاه