14 ص
تکنیک‌های تهیه و تولید کشت آگار
مقدمه
هوایی که از آن تنفس می‌کنیم مملو از موجودات بسیار ریز است که با باد به حرکت درمی‌آیند. قارچ‌ها، باکتریها، ویروسها و گیاهان برای انتقال گرده‌های خود به مناطق دیگر از باد کمک می‌گیرند. در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی، این ذرات می‌توانند چه در تهیه کشت خالص و چه در فرآیند تولید قارچ خوراکی خلل وارد نمایند.
به طور کلی منابع اصلی آلاینده محیط کشت عبارتند از
- 1. محیط اطراف
- ظروف کشت
- ادوات و ابزار کشت
- پرورش دهنده و لباس وی
- هاگ‌ها یا میسلیوم قارچ خوراکی
قارچ‌ها و تمامی موجودات زنده نسبت به مواد غذایی، رقابت تنگاتنگ و دائمی با یکدیگر دارند. هدف از ایجاد یک محیط استریل، حذف یا کاهش این گونه رقابت و در نهایت فراهم ساختن شرایط مناسب برای تکثیر قارچ خوراکی می‌باشد. اولین مرحله قبل از تهیه کشت خالص، احداث اطاقک تلقیح یا آزمایشگاه استریل است.
طراحی و احداث آزمایشگاه استریل
علت عمده شکست بیشتر پرورش‌دهندگان قارچ، عدم صرف وقت کافی به منظور احداث آزمایشگاه استریل است. کاری که چندان هم وقت و انرژی نمی‌برد، بلکه فقط یک و نیم روز کافی است تا یک انباری کوچک یا یک آبدارخانه را به یک اطاقک تلقیح مفید تبدیل نمود.
برای شروع تمام قالیچه‌ها، پتوها، پرده‌ها و دیگر مواد پارچه‌ای را که پناهگاه خوبی برای گرد و غبار و هاگ‌های مضر می باشند از محل دور کرده و تمامی دیوارها و سقف را با یک ماده ضد عفونی کننده کاملاً تمیز نمائید. اطاق را با یک رنگ روغنی براق یا اپوکسی بهداشتی رنگ زده تا شستشو‌های بعدی راحت‌تر گردد. پنجره‌ها یا هر منبع ورودی هوا را با یک پوشش پلاستیکی مناسب بپوشانید. محل ورودی اطاق را با پلاستیک یا هر ماده دیگر بصورت یک محفظه انتظار درآورده تا مانع جریان مستقیم هوا بدرون اطاق گردد و طراحی این محفظه باید به گونه‌ای باشد که هنگام ورود به آن؛ درب آزمایشگاه بسته باشد.
تجهیزات ذیل در هر آزمایشگاه ضروری است:
1- صندلی و میز محکم با سطح کاملاً صاف
2- چراغ الکلی، چراغ بنسن[1] یا یک شعله معمولی گاز بوتان برای تولید حرارت
3- بطری اسپری حاوی محلول سفید کننده 10 درصد
4- تعدادی پتری دیش استریل و لوله آزمایش
5- تعدادی برچسب ، یک دفتر و خودکار
6- یک چاقوی آگار و حلقه تلقیح[2]
7- یک دستگاه اتوکلاو یا زودپز معمولی (بخار تحت فشار)
8- pH سنج یا کاغذ تورنسل معمولی
9- الکل 96 درصد و دیگر مواد ضد عفونی همچون وایتکس، فرمالین…
10- قفسه برای ظروف کشت، جالوله‌ای و…
تمامی این اجزاء بایستی درون آزمایشگاه بماند و در صورت خروج یکی از آنها به بیرون، هنگام برگشت آن به داخل آزمایشگاه باید از تمیز بودن آن، مطمئن شد.
به طور کلی برای طراحی یک آزمایشگاه باید علاوه بر تجهیزات و وسایل گفته شده اصول زیر نیز درنظر گرفته شود.
تکنیک‌های تهیه و تولید کشت آگار 14ص