اهمیت دریای خزر موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،ژئوپلیتیکی وزیست محیطی

اختصاصی از فی توو اهمیت دریای خزر موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،ژئوپلیتیکی وزیست محیطی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

82 صفحه

حایران به دلیل موقعیت ژئوپلتیک خود ، همواره جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی روسیه داشته است ، روسها جهت دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس و اقیانوس هند برای ایران نقش ویژه ای را قایل بودند و نسبت به خاک ایران با چشم طمع می نگریستند . از این رو احساس تهدید و ناامنی ایران از سوی روسیه تزاری طی قرنهای متمادی ، مشخصه اصلی روابط بین دو کشور بوده است . در واقع روسیه ، بزرگترین واقعیت ژئوپلتیک حیاتی برای ایران محسوب می شود . طی قرنهای متمادی ایران همواره با تهدید تاریخی روس از شمال مواجه بوده است و هیچ کشوری به اندازه روسیه تزاری قلمروهای ایران را برای همیشه به اشغال خود در نیاورده است . ایران برای اولین بار هنگامی طعم قدرت روسیه را چشید که پطر کبیر به فکر گسترش اقتدار روسیه در سمت دریای سیاه و قفقاز افتاد . از آن زمان به بعد گسترش نفوذ روسیه تزاری در ایران به صورت نمودار صعودی در آمد و تسلط روسیه بر سیاست داخلی و خارجی ایران افزایش یافت .(1)

پس از پیروزی بلشویکها ، رهبران انقلابی جدید که به حکومت جهانی سوسیالیسم می اندیشیدند ، ایران را به عنوان سکوی پرش انقلاب در نظر گرفتند و برای جذب ایران به سمت مدار اتحاد شوری ، رهبران جدید شوروی از ابزارهای مختلفی استفاده می کردند ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، برای مقامات اتحاد شوروی ، در صورتی که جذب ایران در دنیای کمونیسم ممکن نبود ، حفظ ایران به عنوان کشوری غیر متعهد و مستقل ، مطلوبترین اولویت بعدی محسوب می شد ، با فروپاشی شوروی در دسامبر 1991 ، روسیه با موقعیت استراتژیک روبرو شد و شکل گیری کشورهای جدید در حوزه جنوبی روسیه ، رهبری این کشور را با چالشهای جدیدی در مطالباتش با خاورمیانه مواجه نمود و اولویتهای خاورمیانه ای روسیه را در مقایسه با حکومت قبلی تحت تأثیر قرارداد .(2)

• لنزوسکی ، جرج ، رقابت روسیه و غرب در ایران ، ترجمه اسماعیل رائین ( تهران انتشارات جاویدان 1353 )ص23 2-
• کاظم بیکی ،محمد علی ، دریای خزر و قدرتهای بزرگ (مرکز اسناد وتاریخ دیپلماسی) تهران 1384 ص45 – 43

از آن زمان ، ایران به عنوان نزدیکترین متحد روسیه در منطقه خاورمیانه قلمداد می شود ، به طوری که روسیه تکنولوژی هسته ای را به همراه تجهیزات نظامی به ایران اختصاص داده است و بر خلاف تلاشهای آمریکا به منظور منزوی نمودن جمهوری اسلامی ایران ، از این کشور حمایت دیپلماتیک نموده است .

بطور کلی در این فصل ضمن اشاره ای گذرا به سیر تاریخی روابط ایران و روسیه از زمان تشکیل دولتهای ملی در دو کشور تاکنون ، سعی شده است که پس از بررسی عوامل مؤثر در سطوح مختلف جهانی ، منطقه ای و ملی به چالشها و زمینه های تضاد در روابط این دو کشور در دو بخش جداگانه پرداخته شود .

فهرست مطالب

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              صفحه

کلیات تحقیق ...............................................................................................................             1

1. 1. طرح مسا له .........................................................................................................          1
2. 2. فرضیه ها     .........................................................................................................     2
3. 3. پرسش اصلی پژوهش .........................................................................................         3
4. 4. پرسش های فرعی پژوهش ...............................................................................       3
5. 5. فرضیه اصلی ........................................................................................................         3
6. 6. فرضیه های فرعی .............................................................................................         3
7. 7. متغیر مستقل ووابسته .....................................................................................             4
8. 8.روش پژوهش ....................................................................................................             4
9. 9. هدف پژوهش ..................................................................................................             4
10. 10.سازماندهی پژوهش .......................................................................................             4
11. 11. سابقه علمی ومنابع اصلی پژوهش ............................................................           5

فصل اول: اهمیت دریای خزر و موقعیت جغرافیایی اقتصادی ،

ژئوپلتیکی و زیست محیطی ..............................................................................           7

1. 1. موقعیت جغرافیایی .......................................................................................           8
2. 2. آب وهوا ..........................................................................................................           9
3. 3. اقتصاد ............................................................................................................           9  

1-3 . ماهیگیری .............................................................................................             9

2-3 . نفت وگاز ...............................................................................................        10  

3-3. بازر گانی .................................................................................................           11

4-3. حمل ونقل ............................................................................................           11

1. 4. ژئوپلتیک دریای خزر ................................................................................          12

                                                                                                                                                                    صقحه                                                                                                                 5. محیط زیست دریای خزر ........................................................................                 14  

فصل دوم: چالشها وزمینه های واگرایی در روابط ایران وروسیه

از دوره قاچار تاکنون ....................................................................................

بخش اول: بررسی چا لشهای موجود در روابط ایران وروسیه

از ابتدا تا فرو پاشی شوروی .......................................................................                16

1.چالشهای موجود در روابط ایران وروسیه

در دوران تزارها ...........................................................................                      19

1-1. تصرف سرزمین هر جا که ممکن باشد ......................                   19

2-1. جلوگیری از نفوذ کشور های مخالف منافع

روسیه در سرزمین ایران............................................................                      19

3-1. کسب سیطره بر سیاستهای داخلی و خارجی

ایران به منظور به حداقل رساندن نفوذ................................                     20

4-1. کسب حد اکثر منافع اقتصادی وسیاسی در ایران.....                   21  

2. چالشها در مناسبات ایران وروسیه پی از انقلاب

اکتبر 197 روسیه تا پیروزی انقلاب اسلامی ....................                      21

1-2.نگاه به ایران به عنوان کشوری که از آن طریق می توان

انقلاب سوسیالیستی را به سایر کشور ها منتقل نمود..........                 21

2-2.کسب حداکثر منافع سیاسی واقتصادی

به عنوان یک ابر قدرت ..........................................................                    22

3-2. دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس و اقیانوس هند.....              23

4-2. تغییرات در سیاست شوروی نسبت به ایران .................                23  

5-2. تلاش برای جذب ایران به اردوگاه کمونیست ...............                  23

3.چالشهای بین دو کشور در دوره زمانی بین وقوع

انقلاب اسلامی ایران و فروپاشی شوروی .....................                                           24

1-3. تهدید منافع شوروی توسط ایران با توجه به شعار نه شرقی           24

                                                                                                                                                            صفحه

نه غربی ...............................................                                                  24

2-3. توجه به انقلاب ایران به عنوان یک جنبش رهایی بخش                 25

3-3. سطح پایین مبادلات اقتصادی ....................................                        26

4-3. کمک تسلیحاتی به عراق در جریان جنگ تحمیلی                        26  

بخش دوم:و عوامل واگرایی درروابط ایران

وروسیه پی از فوپاشی شوروی......................................                                  27

1. 1. نگرش به غرب وکمیت سرمایه داری...........................                        27
2. 2..ایفای نقش برتر در معادلات جهانی ...........................                       27
3. 3. گسترش فروش تسلیحات روسی به ایران و

ضعف تکنولوژی ....................................................................                     27

1. 4. افزایش هزینه های امنیتی به نفع روسیه وبه ضرر ایران             28
2. 5. سکوت روسیه در مقابل بهره برداری از نفت

دریای خزر توسط کشورهای آذر بایجان و قزاقستان .....                      29  

1. 6. تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای آسیای میانه                      30
2. 7. تغییر در ژئوپلتیک منطقه پی از فروپاشی شوروی ...                        30
3. 8. بی اعتمادی نسبت به اهداف روسیه در گسترش .....                      32
4. 9. استفاده از ایران براب وحدت آسیای مرکزی

و قفقاز ........................................................................                                 33  

1. 10. توافقات پشت پرده روسها ..............................                               33
2. 11. نگاه ابزاری به ایران برای گرفتن امتیازات

بیشتر از کشورهای غربی ......................................                                33

                                                                                          صفحه

1. 12. محافظ تاریخی ملت ایران ...................................                               35
2. 13. ناهمخوانی سیاستهای روسیه در حوزه خزر

با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران........................                               35

1. 14. ناهمگونی ایدئولوژیک فرهنگی دو کشور

                                                                                                                                                         صفحه

ایران وروسیه...................................................................                                 36

1. 15. اختلاف در منافع دراز مدت ایران وروسیه

در خصوص مسیر انتقال انرژی حوزه خزر...............                                 36

1. 16. روابط اقتصادی چالشی برانگیز.........................                            36
2. 17. انعطاف روسیه در مقابل حضور کشورهای غربی                         37
3. 18. مشکلات زیست محیطی دریای خزر بخاطر

حضور کشورهای بیگانه و اقدامات خودسرانه برخی

کشورهای ساحلی .......................................................                               37

1-18. راهکارهی دستیابی به امنیت زیست محیطی

در منطقه........................................................................                             38

فصل سوم: دیدگاههای کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر .................                                      41

بخش اول: رژیم حقوقی دریای خزر .....................                                  44

1. رژیم حقوقی دریاها ودریاچه ها از دیدگاه

حقوق بین الملل.......................................................                           44

1. 2. وضعیت دریاچه خزر با توجه به کنوانسیون

حقوق دریا ها وتعیین رژیم حقوقی آن................                             46

1-2. معاهدات مربوط به دریاچه خزر ...............                            47

2-2. علل ناکارآمدی معاهدات سابق ................                           49

3-2. فروپاشی وجانشینی دولتهای تازه

استقلال یافته .........................................................                            50                                                                                 

بخش دوم:نارسایی رژیم حقوقی گذشته

دریای خزر و پیچیدگی وضع رژیم حقوقی جدید                            52

بخش سوم: مواضع کشورهای ساحلی در

خصوص رژیم حقوقی دریای خزر...............                             53

1. 1. مواضع قزاقستان ................................................                          53
2. مواضع آذربایجان ..............................................                            53

                                                                                                                                            صفحه

1. مواضع ترکمنستان ..........................................                         54

1. مواضع روسیه ...................................................                           55  
2. مواضع جمهوری اسلامی ایران ....................                           57

     فصل چهارم: زمینه های اشتراک منافع وهمگرایی ایران وروسیه در

عرصه سیاست خارجی                                                                                   63

بخش اول: سطح سه گانه همکاریهای جمهوری

اسلامی ایران وروسیه پی ازفروپاشی............                                   64

1. 1. همکاریهای دوجانبه ................................... .........                    64
2. 2. همکاریهای منطقه ای ایران وروسیه ...............                       67

1-2.همکاری برای حل بحران های منطقه ای ......                   67

2-2. سازمان همکاریهای دریای خزر......................                     68

3-2. بهره برداری از منافع انرژی دریای حزر........                     68

4-2. همکاری در خصوص انتقال انرژی ازحوزه

دریای خزر ..................................................................                     68

5-2. ارتباط کشورهای آسیای مرکزی وقفقاز

با اقتصاد جهانی..........................................................                       69

1. 3.همکاریهای ایران وروسیه در سطح بین المللی........               69

بخش دوم: عوامل موثر در همگرایی جمهوری اسلامی ایران وروسیه..................... 70                                            

1 .منافع روسیه در خصوص گسترش همکاریه با ایران             70

1-1. جلب حمایت ایران برای مقابله با نفوذ

قدرتهای بیگانه در منطقه .............................................                  70

2-1. نزدیکی به ایران برای نفوذ به خاورمیانه ،

خلیج فارس وکشورهای اسلامی..................................                  71

                                                                                صفحه

3 -1. گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران

به منظور گرفتن امتیاز از غرب..................................                    71

4-1. همکاری با ایران برای جلوگیری از افراط گرایی قومی

ونژادی وبی ثباتی در منطقه.... ...............                                 72

5-1. جلب حمایت ایران برای مخالفت با توسعه

ناتو به شرق.....................................................................                     72

1. 2. منافع ایران در گسترش همکاریهای خود با روسیه...             73

1-2. نگاه به روسیه به عنوان تامین کننده

تسلیحات و تکنولوژی جدید......................................                       73

2-2. همکاری با روسیه برای جلوگیری از سلطه

شرکتهای خارجی وفراملیتی بر منلفع انرژی منطقه.........                         73

3-2. جلب حمایت روسیه در مقابل نفوذ کشورهای

مخالف جمهوری اسلامی ایران در منطقه خزر...................                     73

4-2. همکاری باروسیه به منظور مقابله با

فشارهای آمریکا وغرب .................................................                     74      

فصل پنجم: نتیجه گیری......................................................................................          76      

منابع مآ خذ......................................................................... ...............                    82