عرصه آبهای سرزمینی دریای خزر در شمال و دریای عمان و خلیج فارس در جنوب و وجود هزاران رشته رودخانه های فصلی و دائمی و بیش از 400 هزار عدد چشمه و قنات و چاه و بیش از 500 هزار هکتار دریاچه های طبیعی و مصنوعی و ذخیره گاههای آبی کشاورزی محدوده آبهای داخلی و هزاران هکتار اراضی کم بازده و بلا استفاده در عرصه داخلی و سواحل شمال و جنوب از قابلیت های بالقوه تولید آبزیان در کشور محسوب می شوند.
بر این اساس از چندین دهه قبل جهت توسعه تولید آبزیان از عرصه های دریایی و داخلی اقداماتی بعمل آمده است اما تا دوره منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی (سال 1357) گسترش آن قابل توجه نبوده است خصوصا این اقدامات در عرصه آبهای داخلی بسیار محدود و اندک گزارش شده است.
میزان تولید آبزیان در کشور ناشی از فعالیت های تکثیر و پرورش انواع آبزیان در محدوده آبهای داخلی و صید انواع آبزیان در محدوده آبهای شمال و جنوب در طول سالهای بعد از انقلاب از گسترش قابل توجهی تا به امروز برخوردار بوده است ادغام شرکت های شیلات شمال و جنوب و ایجاد شرکت سهامی شیلات ایران و الحاق آن به وزارت جهاد سازندگی در سال 1366 با پیشنهاد سران سه قوه و موافقت رهبر کبیر انقلاب اسلامی در واقع نقطه عطف و آغازین تحولات اساسی در گسترش تولید آّبزیان در عرصه آبهای شمال و جنوب و داخلی به شمار می رود بر این اساس از سال 1368 به بعد با تدوین و اجرای برنامه های پنجساله اول (1372-1368) و پنجساله دوم (1378-1374) و پنجساله سوم (1383-1379) و واگذاری کلیه امورات تصدی گری مربوط به صید و آبزی پروری به بخشهای خصوصی تولید آبزیان بشدت افزایش یافت.
بر طبق اطلاعات موجود در دوره منتهی به سال 1382 میزان کل تولید آبزیان در کشور 441836 تن گزارش گردید که 299128 تن به نسبت 6/67 درصد از کل تولید مربوط به آبهای جنوب و 32533 تن به نسبت 4/7 درصد مربوط به آبهای شمال و 110175 تن به نسبت 25 درصد مربوط به تکثیر و پرورش آبزیان در آبهای داخلی بوده است که بیش از 75 درصد تولید آبزیان درآبهای شمال و جنوب و بیش از 97 درصد تولید آبزیان ناشی از فعالیت های تکثیر و پرورش آبهای داخلی دردوره بعد از انقلاب خصوصا از سال 1366به بعد تحقق یافته است.
پیش بینی می شود که میزان تولید آبزیان در دوره بهره برداری 1384 به مرز 500 هزار تن برسد. با بررسی اطلاعات و آمار عملکرد تولید آبزیان در طی دهه گذشته هر چند صید انواع آبزیان در عرصه دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان در طول سالهای مختلف دستخوش تغییراتی بوده است، اما در عرصه آبزی پروری آبهای داخلی تحولات سریعی به وقوع پیوست و قابلیت های زیادی مورد شناسایی قرار گرفت که تنها بخش کوچکی از قابلیت های شناخته شده تاکنون بصورت ناقص مورد بهره برداری قرار گرفت هم اکنون بیش از 8000 واحد تولید در عرصه تکثیر و پرورش آبزیان در آبهای داخلی فعالیت دارند.
پیش بینی می شود که از برنامه پنجساله چهارم تا افق 1400 در عرصه آبزی پروری آبهای داخلی تحولات زیادی پیش رو خواهد بود که با تکمیل طرحهای موجود و ارتقاء سطح مدیریتی و دانش فنی بهره برداران و استفاده از تکنولوژی روز دنیا و اجرای طرحهای جدید و گسترش آبزی پروری در عرصه های دریایی و سواحل شمال و جنوب با تکیه بر سیاست های حمایتی دولت در تامین اعتبارات کم بهره و تضمین خرید محصول و اتخاذ سیاست های مناسب در بیمه محصولات و حمایت عملی از اتحادیه ها و تعاونیهای تولید کنندگان بخش و حمایت جدی در عرصه بازار و توزیع با حذف واسطه ها در این عرصه دگرگونیهای اساسی رخ خواهد داد بر این اساس قابلیت های زیادی برای تولید آبزیان در عرصه آبهای داخلی و دریایی وجود دارد ودستیابی به تولیدی بالاتر از یک میلیون تن در طی یک دهه آینده خیلی دور از ذهن و دسترس نخواهد بود.
2- اهداف تولید آبزیان در کشور:
مهمترین هدف های تولید آبزیان در کشور را می توان بشرح زیر دسته بندی و بیان نمود:
الف- امنیت غذایی جامعه:
مطابق سند چشم انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی در بخش کشاورزی یکی از مهمترین اهداف تولید آبزیان در کشور موضوع امنیت غذایی است. بر این اساس گسترش تولید آبزیان یک ضرورت بنیادین محسوب می شود. بر طبق این دیدگاه آبزیان باید در سبد مصرف خانوارهای شهری و روستایی قرار داشته باشد.
ب- آبزیان بعنوان غذای سلامتی:
امروزه نقش مصرف آبزیان در سلامتی جامعه بر کسی پوشیده نیست و همواره مورد تاکید متخصصین علوم تغذیه و پزشکی می باشد. از این رو برای یک جامعه با نشاط و سلامت مصرف آبزیان نقش کلیدی ایفا می نماید.
ج- ایجاد اشتغال مولد و پایدار:
تولید آبزیان مانند بسیاری از فعالیت های تولیدی دیگر از قابلیت اشتغال زایی مولد و پایدار برخوردار است. بر طبق اطلاعات موجود تا سال 1382 جمعا تعداد 156470 نفر اشتغال مستقیم در محدوده آبهای شمال و جنوب و داخلی از طریق فعالیت های تولید آبزیان ایجاد شده است.
چنانچه اشتغال زایی غیر مستقیم ناشی از صنایع پسین و پیشین و بخشهای پشتیبانی و خدماتی و فنی و نهاده ای و ... را به آن اضافه نمائیم میزان اشتغال زایی فعالیت تولید آبزیان هم اکنون به بیش از 250 هزار نفر بالغ می گردد.
بر این اساس با توجه به نقش موثر تولید آبزیان در ایجاد اشتغال مولد و پایدار برای تمامی سطوح نیروی انسانی و سطوح تحصیلی و با توجه به ضرورت ایجاد اشتغال بعنوان یک هدف ملی توسعه تولید آبزیان از دید ملی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
د- توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه ای:
قابلیت های تولید آبزیان در مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته در طول سواحل شمال و جنوب و محدوده هایی از آبهای داخلی متمرکز گردیده است هرگونه سرمایه گذاری قطعا موجبات افزایش درآمد و پیشرفت اقتصادی و ایجاد اشتغال در این مناطق را در پی دارد و همچنین موجب توسعه روستایی و عمران و آبادی و پیشرفت های فرهنگی مناطق می گردد بر این اساس توسعه آبزیان بسیار مهم و حائز اهمیت تلقی می شود و نقش موثری در جلوگیری از مهاجرت ها و کاهش نرخ بیکاری مناطق روستایی و عشایری و کمتر توسعه یافته دارد.
هـ بهره برداری از قابلیت های منابع آبی:
بهره برداری از ذخایر آبزیان دریایی و آبهای طبیعی و نیمه طبیعی داخلی و بهره برداری از آبهای سطحی خارج از فصول زراعی در مراحل پرورش ماهیان گرمابی- بهره برداری از جریان آب های سطحی و چشمه ها و قنوات و چاهها در مراحل پرورش ماهیان سردابی و تلفیق فعالیت های آبزی پروری با منابع آب کشاورزی در راستای بهره برداری بهینه از این منابع بدون تعارض با سایر بخشها از قابلیت های تولید آبزیان می باشد که می توان بعنوان یک راهبرد مهم ملی در عرصه بهره برداری چند منظوره از منابع آب محسوب نمود. بر این اساس تولید آبزیان از درجه اهمیت بسیاری بالایی برخوردار می گردد.
و- بهره برداری از قابلیت های اراضی کم بازده و بلااستفاده:
توسعه آبزی پروری آب های داخلی و سواحل دریاهای شمال و جنوب در اراضی کم بازده یا بلااستفاده که قابلیت هیچگونه کاربری زراعی را ندارند صورت می گیرد.
بر این اساس از دیدگاه آمایش سرزمین فعالیت های تولید آبزیان در آبهای داخلی و ساحلی یک راهبرد اساسی در بهره برداری از اراضی کم بازده و با محدودیت های بافت – شوری و قلیائیت – زهکشی و ... می باشد.
ز- منبع تأمین پروتئین حیوانی:
آبزیان بعنوان منبع ثالثی در تأمین پروتئین حیوانی جامعه نقش موثری دارد. دام و طیور و آبزیان سه منبع اصلی تولید پروتئین حیوانی می باشند با توجه به محدودیت های موجود در توسعه سایر منابع نقش تولید آبزیان بسیار مهم خواهد بود.
ح- افزایش درآمد ارزی:
برخی از انواع آبزیان از قابلیت های صادراتی مطلوبی برخوردارند. از این رو بخشی از فعالیت های تولیدی آبزیان می تواند با هدف توسعه صادراتی و افزایش درآمد ارزی صورت گیرد.
ط- افزایش درآمد کشاورزان:
پاره ای از طرحهای توسعه آبزیان در تلفیق با سایر فعالیت های بخش کشاورزی با استفاده دو منظوره و چند منظوره از منابع آب و اراضی این مزارع به اجرا در می آید که نقش بسیار مهمی در تولید و افزایش درآمد و افزایش بهره وری نیروی انسانی بهره برداران روستایی مناطق دارد.
ی- توسعه صنایع پیشین و پسین:
فعالیت های تولید آبزیان با صنایع مختلفی در فرآیند تولید تا توزیع برخوردار می باشند. از این روی گسترش تولید آبزیان گسترش صنایع پیشین و پسین را در پی خواهد داشت اساسا تولید آبزیان بدون تکمیل و ایجاد این صنایع پایدار نخواهد بود.
3- چالش های تولید و عرضه آبزیان:
فعالیت های تولید آبزیان در کشور با چالش های بسیار جدی مواجه می باشد که عمده ترین این چالش ها را می توان بشرح زیر خلاصه نمود:
الف- چالش ناشی از افزایش هزینه های تولید و صید از عرصه های داخلی و دریایی و کاهش درآمدها عمده ترین چالش طرحهای توسعه تولید آبزیان می باشد که باید مورد اهتمال جدی برنامه ریزان و سیاست گذاران و مدیران باشد بر این اساس سطح درآمد تولیدکنندگان و صیادان سال به سال کاهش یافته و توان اقتصادی آنها ضعیف و ضعیف تر گردیده است. ارتقاء سطح تکنولوژی و بهینه سازی ابزارها و امکانات و به روز کردن روشهای بهره برداری مطابق با استانداردهای روز جهان و ارتقاء سطح مدیریت های فنی بهره برداران و اجرای طرحهای مدیریت اصولی بر ذخایر آبزیان در جهت بهره برداری پایدار از آنها و توسعه صنایع پسین و پیشین خصوصا صنایع تولید خوراک آبزیان و صنایع فرآوری و بهینه سازی عرضه تولیدات آبزیان با حذف مطلق واسطه ها از این عرصه و توسعه تحقیقات کاربردی و توجه جدی به کارآیی آموزشها و تکمیل فرآیند تحقیقات و آموزش و ترویج تا سطح تولیدکنندگان و مصرف کنندگان آبزیان عمده ترین راهکارهای پایداری اقتصادی طرحهای تولید آبزیان می باشد.
ب- چالش ناشی از بازار و بازاریابی:
بازار و بازاریابی مهمترین حلقه برای تداوم توسعه تولید آبزیان می باشد. در واقع بازاریابی نتیجه عملکرد همه فعالیت های تولید و صید از نقطه آغازین تا زمانیکه محصول در دست مشتری میباشد بازاریابی واژه ای است که به فرآیند مدیریت مسئول برای پیدا کردن نیازمندیهای مصرف کننده و تامین نیازها به طور مطلوب و سودآوری ممکن اطلاق می شود بازاریابی از بنیان تولید یعنی مزرعه یا صیدگاه آغاز و تا جلب رضایت مشتری ادامه می یابد.
بر اساس این تعاریف رابطه بازار و تولید یا صید یک رابطه ارگانیک می باشد آنچه تا به امروز بر این عرصه گذشت هیچیک از این تعاریف فوق وجود خارجی ندارد. هم اکنون بازار مقوله جداگانه ای است ارتباط آن تنها در تولید صرف آبزیان توسط تولیدکنندگان و صیادان بوده است.
سرنوشت بازار توسط گروهی واسطه رقم می خورد که نه دغدغه تولید و مخاطرات تولید و صید و هزینه های آن را دارند نه دغدغه مصرف کنندگان.
فهرست مطالب:
- مقدمه
2- اهداف تولید آبزیان در کشور
3- چالش های تولید و عرضه آبزیان
4- اتحادیه های تولید آبزیان
5- ارزیابی وضعیت موجود عرضه آبزیان در سازمان میادین و میوه و تره بار تهران
6- بهینه سازی عرضه آبزیان با ایجاد کنسرسیوم اتحادیه ها
شامل 46 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
دانلود طرح بهینه سازی عرضه آبزیان در سازمان میادین میوه و تره بار و فرآورده های کشاورزی شهرداری تهران