هر مکان روستایی با توجه به میزان جمعیت و برای پاسخگویی به نیازهای آنان باید عملکردها و کاربریهای گوناگون را در خود داشته باشد. پاسخگویی به هر یک از نیازهای بنیادی بشری و تحقق این کارکردهای گوناگون، ابعادی کاملاً اجتماعی– اقتصادی دارد. فضای حاصل از این فرایند، دارای الگویی ساختاری – کارکردی است که با توجه به انگیزههای گوناگون ودگرگونیهای آنها در بین گروههای مختلف انسانی – به عنوان نقشآفرینان نظام فضایی – تحول میپذیرد. به سخن دیگر، هر سکونتگاه را میتوان اجتماعی کارکردی به شمار آورد که درجه بقا و پایداری آن به چگونگی شکلپذیری و نحوه پاسخگویی به این نیازها یا کارکردهای اساسی انسانی در بستر مکان – فضا بستگی تام دارد)سعیدی و همکاران، 1387-819سال. )در همین راستا، در سالهای اخیر توجه به برنامهریزی کالبدی سکونتگاههای روستایی به منظور یافتن مطلوبترین وضعیت سازگاری بین فضا و جامعه، در دستور کار سازمانها و نهادهای توسعه روستایی قرار گرفته است(پورطاهری و نقوی1391،53. )مهمترین ویژگی طرحهای توسعه روستایی مردم محور بودن آنهاست. چنین برنامههایی باید شرایط مناسب را برای ارزشهای سنتی، اجتماعی، فرهنگی و بومی داشته باشد. در واقع، مفهوم مشارکت ،محلی برای نظریهپردازان و متخصصان توسعه روستایی به دغدغهای جهانی تبدیل شده است. در حقیقت، مشارکت و توجه به نیازهای مردم به عنوان ابزاری کارامد برای رشد و توسعه در نظر گرفته میشود. این جریان بر پایه دو نظریه بنا شده است: از طرفی، ارزشهای مردمسالاری، ضرورت مشارکت مردم در توسعه سیاستها و برنامهها را ضروری میداند و از طرف دیگر حضور مردم و توجه به نیازهایشان در مراحل تصمیمسازی برنامههای توسعه، عامل تضمینکننده آنها در مراحل آتی طرح است ،)سیتهارام .(12 :1990
ایران تجربه نسبتاً طولانی در برنامه ریزی، هیچگاه بر مبنای نظریه درونزای برنامه ریزی در کشور نبوده است و دخالت حداکثری دولت در برنامه ریزی توسعه روستایی، موجب حذف مشارکت مردم و نهادهای محلی و ناهماهنگی در فرایند برنامه ریزی و خدمات رسانی و افزایش هزینه ها، هدر رفتن سرمایه های انسانی و مالی و اجتماعی و سرانجام ایجاد شکاف و لذا برنامهریزیها آن گونه که میبایست، نتوانسته نارضایتی در میان مردم روستا شده است (زاهدی و همکاران30 ، 1391)است پاسخگوی نیازهای اساسی جامعه روستایی باشد؛ به همین علت، در زمینههای مختلف؛ به ویژه تخصیص امکانات کافی و ارائه خدمات گوناگون اقتصادی و اجتماعی به عنوان زیربنای لازم برای تحول و توسعه روستاها توفیقی به دست نیامده است)سازمان برنامه و بودجه، 1378-(130.طرحهای هادی روستایی، از جمله طرحهایی است که با چنین دیدگاهی و با الگوی : برنامهریزی جامع، بر اساس نظمدهی کالبدی و عملکردی روستا به همراه پراکنش معنادار کاربریها شکل میگیرند. این طرحها همچنین، زمینه توسعه و عمران، به همراه تأمین عادلانه امکانات و ایجاد تسهیلاتلازم به منظور بهبود مسکن روستاییان و هدایت وضعیت کالبدی روستا را به عهده دارند )عزیزی و خلیلی،(30:1387 در بحث مطالعات کالبدی طرح هادی موضوعهای مختلفی بررسی میشود، که مهمترین آن کاربری اراضی در سطح روستاهاست؛ زیرا کاربریهای روستایی هر کدام به نوعی میتواند پاسخگوی نیازهای روزمره ساکنان روستایی باشد و لازم است هر عملکردی در مکان مناسب خود لذا در مرحله اجرای طرحهای مصوب، : قرار گیرد تا کارایی بیشتری در رفع نیازمندیهای مردم داشته باشد )یوسفی، (3-1380توجه به بحث نیازها از مهمترین چالشهای طرحهای یادشده به شمار میرود و کاربرد آن ضمن اصلاح خطاهای اجرایی
طرح به کاهش خطاهای برنامهریزی و در نهایت، رضایتمندی جوامع که هدف نهایی طرح است، منجر میگردد. بنابراین، با ارزیابی نتایج اجرای این طرحها از دیدگاه روستاییان، میتوان نسبت به نیازهای روستاییان و نیز نقاط ضعفو قوتاین طرحها بعد از اجرای آنها آگاهی یافت و از نتایج آن در برنامهریزی آینده مدد گرفت تا بر میزان رضایتمندی جوامع روستایی ازعملکرد آنها در طرحهای بازنگری افزوده گردد.
طرح هادی تا چه اندازه در روستاها اجرایی شده و باعث بهبود وضعیت زندگی روستائیان روستای داغیان گردیده است؟
1-2- پیشینه:
از زمان اجرای طرح های هادی در مناطق روستایی کشور بیش از دو دهه می گذرد و به نظر م ی رسد که در ارتباط با ارزیابی آثار اجرای این طرح ها بررسی های اندکی انجام گرفته است. نخستین پژوهش در این زمینه، مطالعه ای است که با هدف بررسی آثار اقتصادی اجتماعی اجرای طرح های بهسازی در استان خراسان، در سال 1367 انجام گرفته است. از نتایج این پژوهش می توان به نارضایتی روستاییان به دلیل طولانی شدن انجام عملیات بهسازی، انتخاب فصل نامناسب برای اجرای طرح، خدماتی بودن بیشتر مشاغل ایجاد شده، عدم موفّقیت در کنترل مهاجرت ها، به دلیل ناتمام ماندن طرح طرحی دیگر : و رضایت نسبی پایین روستاییان از اجرای طرح، از یافته های مهم این پژوهش است )وثوقی25.، 1367)طرحی دیگر بررسی آثار اقتصادی اجتماعی طرح های بهسازی در استان خراسان است که از سوی گروه پژوهشی جهاد انجام شده است، آثار طر حهای بهسازی در روستاهای مورد مطالعه در زمینه ی اجتماعی، اشتغال زایی ، دیدگاه مردم و مسئولان و
در : مشارکت روستاییان در اجرای طرح های بهسازی مورد بررسی قرار داده شده است. (رهنما و همکاران، 1374-104 )مطالعه ای مشابه، بازتاب آثار اقتصادی اجتماعی اجرای طرح ه ای بهسازی روستایی را در چهار روستای استان آذربایجان شرقی بررسی کرده است، از نتایج مهم این پژوهش، می توان به عدم شناسایی نیازهای روستاییان توسط طرح هادی، به درازا کشیدن مدت اجرا، محدود شدن مشارکت مردم به کمک مالی و ناهماهنگی بین افراد دست اندرکار طرح در هنگام اجرا اشاره کرد(شارع پور،.(55 -1372عظیمی و جمشیدیان ( 1384 ) در بررسی آثار کالبدی اجرای طرح های هادی روستایی در غرب گیلان ، نشان می دهند که اجرای طرح های هادی روستایی، سبب پیشرفت نسبی زندگی مردم و افزایش امیدواری آنها به سکونت در روستاهای برخوردار از این طرح شده است و در حال یکه اجرای طرح هادی روستایی از نظر خدمات رسانی به طور نسبی موفّق بوده اند، به دلیل رعایت مسائل زیست محیطی و مشارکت مردمی، به ویژه در فرایند تهیه ی طرح، چندان موفّق عمل نکرده اند. ترکاشوند و همکاران ( 1387 ) در ارزیابی آثار اجرای طرح های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، بر اساس مطالعه ی 15 روستای نمونه در سطح کشور معتقدند که در فرایند اجرای طرح های هادی، مواردی مانند نب ود ی ا نقص مطالعات محیطی به هنگام تهیه ی طرح ها و همچنین پیش بینی نکردن آثار اجرای پروژه های ده گانه بر محیط طبیعی و محیط زیست روستاها، به هنگام تهیه و سپس اجرای طرح ها مشاهده می شود. موسوی قهدریجانی ( 1383 ) در مطالع ه ی ارزیابی آثار طرحهای هادی روستایی در استان اصفهان نتیجه می گیرد که ضعف مشارکت روستاییان، نقش ضعیف بهسازی در عرصهی امکانات و عدم موفّقیت در کنترل مهاجرت از نقایص عمد هی طرح های هادی در مرحله ی اجرا به شمار می رود. تقی لو و همکاران ( 1388 ) در ارزیابی طرح های هادی در ابعاد کالبدی، اجتماعی و اق تصادی از دیدگاه روستاییان در شهرستان کمیجان، بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش معتقدند که میانگین عملکرد طرح هادی در ابعاد مختلف68/2است که کمتر از حد مورد انتظار ( 3) است و نشانگر عملکرد ضعیف طرح های هادی روستایی است.
در بررسی دیگر دفتر تحقیقات و برنامه ریزی دفتر مرکزی بنیاد مسکن ( 1382 )، ارزیابی طرح های هادی روستایی که به طور عمده به ارزیابی گزارش های تهیه ی طرح های هادی روستایی پرداخته است، به این نتایج رسیده که نیاز به هماهنگی بیشتر طرح های هادی با طرح فرادست، استفاده از روش های علمی تر، لزوم تقویت ارتباط بین بخش های طرح با یکدیگر ،رعایت مسائل زیست محیطی و توجه به میراث فرهنگی و بناهای با ارزش معماری در روستاها توسط طرح هادی تأکید می کند. درنهایت، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در ارزشیابی اجرای طرح های هادی روستایی ( 1388 ) در تعدادی از روستاهای نمونه در سطح کشور، به این نتیجه می رسد که تأثیرات کالبدی فضایی اجرای طرح ها در نواحی روستایی، در سه بخش واحدهای همسایگی، معابر و بافت فیزیکی سکونتگاه های روستایی آثار خود را برجای گذاشته است و در این میان تعریض و بازگشایی معابر در سطح نواحی روستایی، سبب شده تا کمابیش از الگوی سیمای بومی در روستاها اثری باقی نماند، اما در سطح معابر آسفالت ریزی پوشش سطحی و کانال گذاری برای هدایت آبهای سطحی ،
سبب شده تا مشکلات زیست محیطی به گونه ای کنترل شود.
1-3- روش پژوهش:
نوع تحقیق براسا س هدف کاربردی و اساس ماهیت توصیفی وتحلیلی است ومحدوده جغرافیایی و مکانی و پژوهش روستای داغیان واقع در شهرستان قوچان خراسان رضوی می باشد و همچنین روش جمع آوری اطلاعات بااستفاده از دو روش که مطالعات (کتابخانه ای،مقاله،پایان نامه) و نیز روش میدانی(تکمیل پرسشنامه ) انجام شده .
1-4- فرضیات تحقیق:
در فرایند پژوهش، مشخّص کردن مسأله ی پژوهش و طرّاحی فرضیه برای پاسخ گویی به آن امری ضروری است .بنابراین فرضیه عبارت است از، حدس و گمان اندیشمندانه دربار هی ماهیت، چگونگی و روابط بین پد یده ها، اشیا و متغیرها که پژوهشگر را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می کند )حافظ نیا، 1389-123 )فرضیه ی زیر برای پاس خگویی به سؤال پژوهش طرّاحی شده است: "به نظر می رسد اجرای طرح های هادی روستایی، زمینه ی پیدایش بافت فیزیکی نظام مند ی برای سکونتگاههای روستایی فراهم کرده است". برای تکمیل فرآیند اثبات فرضیه ی اصلی در این پژوهش از سه فرضیه ی فرعی استفاده شده است که عبارتند از:
- به نظر می رسد اجرای طرحهای هادی در مناطق روستایی، زمینه ی ارتقای کیفیت ساخت وساز مساکن را فراهم کرده است.
- به نظر می رسد اجرای طرحهای هادی، موجب ارتقای دسترسی روستاییان به خدمات عمومی و سهولت در رفت وآمد آنان در نواحی روستایی شده است.
- به نظر می رسد اجرای طرحهای هادی روستایی در بعد زیست محیطی )بهداشت محیط روستا( با موفقیت همراه بوده است.
1-5- اهداف تحقیق:
امروزه طرح هادی روستایی مهمترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است که می تواند نقش بنیادی و زیربنایی در توسعه همه جانبه این مناطق داشته باشد(عزیزپوروهمکاران 71-84-1390).
-طرح های هادی روستایی باشروع برنامه اول توسعه جمهوری اسلامی ،فعالیت خود را به طور گسترده آغاز نمود.
ا زشروع برنامه اول تا پایان مهر مهر ماه سال1392 بالغ بر 29193 طرح هادی روستایی تهیه شده است ،که از این تعداد فقط طرح هادی در 13155 روستا اجرا شده است باتوجه به اینکه طرح هادی از افق 10 ساله برخوردار است ، با سپری شدن زمان پیش بینی شده در افق طرح اجرایی نشده است و به دنبال تحولات جمعیتی و تغییر شرایط مختلف اجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی وکالبدی روستاها،طرح های تهیه شده نیاز بازنگری و بهنگام سازی هستند بدین منظور،"بازنگری طرح هادی"در این گونه روستاها تهییه می گردد؛در جریان روند این طرح ها ،ضمن نقشه برداری مجدد و انجام مطالعات آماری و میدانی ،کلیه اطلاعات روستاها بهنگام شده ،بر مبنای شرایط جدید،برای یک دوره ده ساله دیگر برنامه ریزی و طراحی می شوند بر این اساس ،تا پایان مهر ماه سال 1392،برای تعداد4033 روستا طرح بازنگری تهیه شده است.ضعف اساسی تجارب پیشین در این حوزه ناشی از عدم مشارکت افراد بومی و ناتوانی در امر ظرفیت سازی است و این ضعف نهادهای اجرایی را از پاسخگویی به نیازهای مردم باز می داشت (دولت آفریقای جنوبی ،3:2000).باز خوانی سازمان فضایی و کالبدی روستا جز از طریق مشارکت میسر نخواهد شد.افزایش توجه در به کارگیری رویکرد مشارکتی در طرح های توسهع روستایی،از طریق جریان جدیدی که به تعبیر رویه از فرایند های برون سر به درون سرتمایل دارند،قابل مشاهده است .به دنبال این امر ، ساختار غالب فرایند توسعه که تا این زمان رویکردی از بالا به پایین را دنبال می کرد،نیروها و منابع محلی تاکید دارد،جایگزین می شود
2-5-ضرورت توجه به نیازهای انسان در مکانیابی کاربریهای پیشنهادی طرحهای هادی 13
3-2-2- شناخت عوامل موثر در شکل گیری روستا.......................................................... 25
3-3-2- تعین محدوده اراضی کشاورزی و منابع طبیعی روستا......................................... 25
3-3- مراحل توسعه تاریخی بافت روستای مورد مطالعه.................................................... 25
<
دانلود پروژه بررسی و سنجش میزان اجرایی شدن طرح هادی روستای داغیان