کیفیت زندگی از جمله مسایل مهمی است که ابتدا با گسترش همه‌جانبهی فناوری و فرایند صنعتی شدن در کشورهای غربی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفت. گسترش روزافزون فرایند صنعتی شدن که خود را با تولید انبوه کالاها و خدمات متنوع در بعد کمی نشان میدهد مشکلات زیادی برای بشر مدرن به وجود آورده است. به همین دلیل توجه بسیاری از دانشمندان و صاحبنظران به مفهوم کیفیت زندگی معطوف شد تا از این طریق تلاشهایی در راستای ارتقای شرایط زندگی و بهبود بخشیدن به بعد کیفی زندگی بشر صورت گیرد (ربانی خوراسگانی، 1386: 68).
کیفیت زندگی عبارت است از میزان رفاه جسمی، روانشناختی و اجتماعی که به وسیلهی اشخاص درک میشود و نشان‌دهندهی میزان رضایت فرد از موهبتهای زندگی نیز میباشد (سلیمزاده، 1386: 288). سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی را ادراک فرد از موقعیت خود در زندگی با توجه به زمینهی فرهنگی و ارزشی و اهداف فردی تعریف میکند (البرزی، 1385: 322).
شالوک(2004) اعتقاد دارد علاقه به بحث کیفیت زندگی به لحاظ تاریخی از چهار زمینه ریشه میگیرد:
- بازنگری در این باور که پیشرفتهای علمی، پزشکی و تکنولوژیک به تنهایی میتوانند خوشبختی و بهزیستی بشر را فراهم کنند و در عوض توجه به این مساله که احساس بهزیستی شخصی، خانوادگی و اجتماعی در صورتی تحقق مییابد که پیشرفتهای مذکور با ارزشها، ادراکات و شرایط محیط زیستی مساعدی هم همراه شوند.
- تغییر نگرش از خدمات مبتنی بر اجتماع به سمت سنجش نتایج و پیامدهای زندگی فرد در اجتماع.
- افزایش قدرت مصرفکنندگان و شکلگیری جنبشهای تامینکنندهی حقوق بیماران و تاکید این جنبشها بر برنامهریزی شخصمحور، توجه به پیامدهای شخصی برنامههای رفاهی و دولتی و توجه به حق تعیین سرنوشت خود و ... .
- پیدایش تغییرات جامعهشناختی که جنبههای عینی و ذهنی کیفیت زندگی را معرفی کرد و ویژگیهای فردی و شخصی این مفهوم را مورد تاکید قرار داد (شالوک، 2004: 205).
1-2- بیان مساله
یکی از مولفههای کیفیت زندگی، کیفیت زندگی شغلی است که یکی از متغیرهایی است که اخیرا به لحاظ اهمیت، مورد توجه بسیاری از مدیران که درصدد ارتقای کیفیت منابع انسانی خود هستند قرار گرفته است (دهقاننیری، 1387: 28). کیفیت زندگی شغلی مجموعه‌ای است از شرایط واقعی کار در یک سازمان، مانند حقوق و مزایا، امکانات رفاهی، ملاحظات بهداشتی و ایمنی، مشارکت در تصمیمگیری، روش مدیریت، تنوع و غنی بودن مشاغل. کیفیت زندگی شغلی طرز تلقی کارکنان را از کار خود بهطور خاص بیان میکند (بیودوین، 2003: 107).
کیفیت زندگی شغلی فرایندی است که به وسیلهی آن همهی اعضای سازمان از راه مجاری ارتباطی باز متناسبی که برای این مقصود ایجاد شده است در تصمیمگیری‌هایی که بر شغل‌شان به خصوص و بر محیط کاری‌شان به طور کلی اثر می‌گذارد به نوعی دخالت می‌یابند و در نتیجه مشارکت و رضایت شغلی آنها از کار بیشتر شده و فشار عصبی ناشی از کار بر ایشان کاهش مییابد. در واقع کیفیت زندگی شغلی نمایانگر نوعی فرهنگ سازمانی است که کارکنان بر اساس آن احساس مالکیت، خودگرایی، مسوولیت و عزتنفس می‌کنند (دولان، ۱۳۷۵: ۳۵۴).
برنامهی کیفیت زندگی شغلی شامل هرگونه بهبود در فرهنگ سازمانی است که باعث رشد و تعالی کارکنان در سازمان میشود (فیلیپو، 1998) لذا نظام ارزشی کیفیت زندگی شغلی سرمایهگذاری بر روی افراد را به عنوان مهمترین متغیر در معادلهی مدیریت راهبردی مورد توجه قرار میدهد (شریف، 1990). یافتههای مطالعاتی نشان میدهد که اجرای این برنامهها موجب کاهش میزان شکایت کارکنان، کاهش نرخ غیبت از کار، کاهش میزان اعمال مقررات انضباطی، افزایش نگرش مثبت کارکنان و افزایش مشارکت آنان در برنامههای نظام پیشنهادها بوده است (گوردن، 1993). از طرف دیگر، برآورده ساختن نیازهای کارکنان به بهسازی و کارایی بلند مدت سازمان نیز منجر خواهد شد (شریف، 1990).
در گذشته، افراد و اقشار مختلف دخالت کمی در انتخاب ماهیت شغلی خود داشتند و اصولا مشاغل از تنوعات پیچیدهایی برخوردار نبود. در جوامع سنتی، انتخاب‌های شغلی به شکل گستردهای بر اساس طبقه، کاست، محیط روستا یا خانواده دیکته میشد، در حالی که در جوامع مدرن به هرحال مردم دارای آزادی عمل بیشتری در انتخاب مشاغل و فعالیتهایی هستند که به نوبهی خود هویت اجتماعی را خلق میکند. با ظهور انقلاب صنعتی و مدرن شدن جوامع، تکنولوژیهای نوینی روی کارآمدند و باعث تغییر در الگوهای شغلی شدند. این تغییرات چنان پردامنه و وسیع بودند که تمام ابعاد اجتماعی- اقتصادی و سیاسی را دربرگرفتند. عواملی از قبیل بازنشستگی زودرس، بیمه‌ی بیکاری، تغییر الگوهای زندگی خانوادگی، کاهش یافتن ساعت کار در هفته، ترقی شهرنشینی، گسترش آموزش و فرهنگ همگانی و... تحت تاثیر تکنولوژی و تغییرات ناشی از آن رنگ عوض کردند. بنابراین در این مقطع زمانی بود که با توجه به تخصص‌گرایی و تنوعات شغلی، انسانها به مولفههای کیفیت زندگی شغلی (پرداخت منصفانه و کافی حقوق، محیط کاری ایمن و بهداشتی، فراهم نمودن رشد مداوم، قانونگرایی در سازمان، فضای کلی زندگی شغلی و توسعه‌ی قابلیتهای انسانی) شغل خود حساس گردیدند و بدین ترتیب در چنین فضایی، مفهوم کیفیت زندگی شغلی به عنوان یک مسالهی اجتماعی مطرح گردید.
کیفیت زندگی شغلی ابتدا در اروپا و طی دههی 1960 مطرح شد. متخصصان اولیهی کیفیت زندگی شغلی در بریتانیا، ایرلند، نروژ و سوئد طراحی شغلی را برای هر چه هماهنگ و منسجم کردن کارکنان و تکنولوژی ایجاد کردند. به تدریج دامنهی کیفیت زندگی شغلی فرا‌تر از مشاغل انفرادی رفته و اشکال گروهی کار و مشخصات محیط کار موثر بر رضایتمندی و بهره‌مندی کارکنان از قبیل سیستم پاداشدهی، جریان کار، سبک‌های مدیریتی و محیط فیزیکی را نیز در برگرفت (کاتز ، ۱۹۹۲: ۱۰۲).
ارتقای سطح سلامت شاغلین در محیطهای کاری یکی از چالشهای مهم مدیریت مدرن میباشد. محیط کار امن و سالم و بدون استرسهای روحی و روانی منجر به ارتقای کیفیت زندگی کاری شاغلین نیز میشود (همتجو، 1387: 384). نتایج پژوهش انجام شده در کشور استرالیا در سال 2001 نشان میدهد که با بالا رفتن میزان حقوق و دستمزد کارکنان، سطح کیفیت زندگی شغلی آنان ارتقا مییابد. اگرچه با افزایش سن در این افراد سطح کیفیت زندگی شغلی آنها پایینتر میآید (درگاهی، 1386: 14).
پایان نامه بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی و محیطی موثر بر کیفیت زندگی شغلی پرستاران -فرمت Word ورد-تعداد صفحات 146