مقدمه:
در دنیایی زندگی می‌کنیم که روز به روز ازبعاد مختلف در حال تغییر و تحول و پیشرفت است، می‌توان گفت که کشورهایی که به پیشرفتهایی نایل آمده‌اند مدیون برنامه‌ریزی درست می‌باشند، چون با برنامه‌ریزی صحیح است که می‌توان به بهرهوری دست یافت.
هم از برنامه‌ریزی صحبت می‌کنند، در حالیکه نکات مثبت استفاده از یک سیستم مدون و جامه برنامه‌ریزی بر کسی پوشیده نیست، لیکن با کاوش در متن ادبیات مدیریت ایران امروز این نکته مشخص می‌گردد که علیرغم تمامی تأکیدات مکرر مدیران رده بالا و پایین جامعه و سازمانها روش علمی استفاده از برنامه‌ریزی در دسترس نمی‌باشد. اصولاً برنامه‌ریزی به صورت عینی و مملوس برای بسیاری از افراد شناخته شده نیست و فقط تصویری ذهنی از آن وجود دارد.
برخورد علمی و سیستماتیک با مسأله برنامه‌ریزی در زمینه پیاده‌کردن یک برنامه یا پروژه سازمان داده شده و یا بازنگری برنامه موجود می‌تواند باعث صرفه‌جویی میلیونها و حتی میلیاردها تومان شود. از طرفی امروزه بحث پیوستن به سازمان تجارت جهانی مطرح میباشد و کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی نییستند به مرور زمان و ظرف مدت 5 سال آینده از چرخه تجارت بین‌المللی حذف می‌شوند.
شرط عضویت در سازمان تجارت جهانی سوبسید از اقتصاد داخلی میباشد. در وجهی کلان‌تر عضویت در سازمان تجارت جهانی سبب حاکمیت اقتصاد بازار در عرضه اقتصاد خواهد شد. با این اوصاف جای تأمل است که آیا شرکتهای ایرانی از جمله شرکت هپکو می‌تواند در مقابل شرکتهای خارجی مثل ولوو و لیبهر رقابت کند و محصول خود را در سطح جهانی عرضه کند. بنابراین یک عزم ملی لازم است تا بتوان روز به روز بر کیفیت محصولاتمان بیافزاییم و راه را برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی باز کنیم.
تعریف موضوع:
موضوع این تحقیق در رابطه با بررسی عوامل عدم تحقق برنامه تولید در شرکت هپکو و راههای بهبود آن میباشد.
برنامه تولید که پس از بررسی‌های تقاضای فروش و نیاز جامعه از طریق واحد فروش صورت می‌گیرد، به واحد برنامه‌ریزی مونتاژ ارسال می‌شود و پس از آن این واحد برنامه تولید در دوره‌های چندماهه و یکساله تدوین می‌کند. این وظیفه مهم به عهده برنامه‌ریزی مونتاژ میباشد که باید تطعات و اسناد را به موقع در اختیار خطوط مونتاژ قرار دهد.
به عنوان مثال شرکت هپکو در سال 84 قرار است که انواع مختلفی از محصولات راهسازی را تولید و مونتاژ کند (جدول ضمائم) مثلاً از محصول HC100B که غلطک کمرشکن ویبره میباشد قرار است 320 دستگاه را تولید نماید. واحد برنامه‌ریزی مونتاژ وظیفه دارد کلیه مواد و قطعات و پروسه تولیدی محصول مورد نظر را تأمین آن، آن را خریداری و به اداره دریافت و ترخیص کالا تحول نموده و اداره دریافت کالا پس از بررسی‌های لازم و کنترل‌های لازم توسط کنتری کیفیت، این واحد، توسط واحد متریال هندلینک قطعات را به خطوط مونتاژ ارسال می‌کند.
شارژ که به معنی تأمین و فرستادن مواد اولیه و قطعات و پروسه‌های تولید میباشد، نقش به سزایی در فرآیند تولید دارا میباشد. به این معنی که تأمین و شارژ به موقع قطعات، باعث تکمیل شدن محصولات در موقع مقرر میباشد. در حال حاضر مشکل عمده در سطح شرکت هپکو، همین مشکل عدم شارژ به موقع عطعات تشکیل دهنده مخصولات میباشد.
بیان مسأله:
با توجه به اینکه بروز تأخیر در شارژ محصولات منجر به تأثیرات منفی در روند فعالیت‌های شرکت در زمان حال و آینده آن می‌گردد و از آنجایی که یکی از اهداف مهم شرکت‌ها رضایت مشتریان میباشد، این مسأله نقش بسزایی در اعتبار و سهم بازار شرکت دارد.
شرکت‌هایی در این راستا موفق خواهند بود که با داشتن یک سیستم مدرن و کارامد بتواند به موقع تطعات را تأمین کند و بر روی خطوط تولیدی ارسال کند و محصولات تولیدی خود را به موقع تکمیل کند و به دست مشتری برساند. بنابراین موضوع تحقیق به احاظ مکانی و زمانی از اهمیت بسزایی برخوردار است و به عنوان یک مسأله قابل طرح است و به همین احاظ قابلیت تحقیق و بررسی دارد.
و در واقع این مطلب که: چه عللی زمینه عدم تحقق برنامه تولید محصولات شرکت هپکو را فراهم آورده است.
به عنوان یک مسأله مطرح و محور اصلی تحقیق را شامل می‌گردد.
فرضیات:
1- انجام سفارشات بدون برنامه‌ریزی و به موقع نبودن سفارشات و عدم تأمین به موقع تأمین‌کنندگان اعم از سفارش خارجی، داخلی، مهندسی قطعات و … مانع شارژ به موقع محصولات می‌شود.
2- تغییر در B.O.M محصولات توسط واحد مهندسی موجب بروز این مشکل شده است.
3- وجود قطعات نامنطبق تولیدی اعم که از خارج، قطعاتی که از داخل کشور خریداری شده موجب عدم شارژ به موقع محصولات می‌شود.
4- ناهماهنگی بین واحدهای مرتبط با شارژ محصولات موجب به موقع شارژشدن محصولات می‌شود.
مروری بر MRP در هپکو
بدیهی است که کنترل موجودی اقلام وابستگی به ماهیت تقاضای آنها را دارد. زمانی که تقاضای اقلام مختلف بر اساس ساختار ساخت محصولات محاسبه شود، می‌گوییم تقاضای آن قلم وابسته است. برای مثال میزان قطعات و موادی که در صنایع ماشین‌آلات راهسازی به کار می‌روند، تابعی از برنامه تولید خودرو در هر دوره زمانی معین میباشد. با این وجود تقاضای خود اتومبیل مستقل میباشد. زیرا جزئی از یک محصول دیگر نمی‌باشد.
سیستم برنامه‌ریزی و کنترل تولید و موجودی MRP بر اساس تقاضای وابسته عمل می‌کند و از ابتدا برای چنین محیطی طراحی شده است.
شمای کلی سیستم
MRP یک سیستم اطلاعاتی رایانه‌ای است که به منظور سفارش‌دهد و برنامه‌ریزی اقلامی که دارای تقاضای وابسته میباشد طراحی شده است. به دیگر سخن تعیین نیاز خالص قطعات، مواد اولیه و زیرمونتاژها، MRP سیستمی است که به روش سپرد (Back Ward) کار کرده و با توجه به ساختار محصول نهایی (BOM) و زمانهای تدارک (LT)، زمان و میزان مورد نیاز هریک از قطعات، زیرمونتاژ و مواد خام را محاسبه می‌کند. بنابراین هدف از طراحی سیستم MRP پاسخگویی و 3 سؤال زیر میباشد:
- چه اقلامی مورد نیاز هستند؟
- هریک از اقلام به چه میزان مورد نیاز هستند؟
زمان تحویل هریک از اقلام چه وقت میباشد؟
در MRP سه منبع اطلاعتی مهم وجود دارد:
- برنامه تفصیلی تولید که نشانگر میزان و زمان مورد نیاز محصول نهایی است.
- لیست مواد که بیانگر ساختار محصول شامل مواد و قطعات مورد نیاز میباشد.
- پرونده موجودی اقلام که بیانگر میزان موجودی در دست و سفارش دریافت شده میباشد.
اطلاعات فوق توسط برنامه های متنوع رایانه‌ای جهت تعیین نیاز خالص هریک از اقلام مورد پردازش قرار می‌گیرند.
برنامه تفصیلی تولید
MPS بیانگر نوع، زمان و میزان مورد نیاز هریک از محصولات نهایی است و در واقع از برنامه‌ریزی تجمیعی (aggregate plan) نتیجه می‌شود.
این برنامه افق زمانی ار به یک سری ظرفهای زمانی (time buckets) تقسیم می‌کند.
ظرفهای زمانی معمولاً به صورت هفتگی بیان می‌شوند ولی لزوماً با هم برابر نیستند. در حقیقت دوره‌های نزدیکتر به صورت هفتگی و دوره‌های دورتر به صورت دو هفتگی یا ماهانه طرح می‌گردند.
افق زمانی MPS بایستی زمان تدارک تجمعی (Cumolative Lead Time) محصول را دربر می‌گیرد. زمان تدارک تجمعی برابر مجموع زمانهای تدارک بلندترین مسیر موجود در درخت محصول از مرحله سفارش مواد و قطعات تا آخرین مراحل مونتاژ میباشد.
نمونه‌ای از این افق زمانی در هپکو ضمیمه گردیده است. به‌طورکلی MPS تنها تعیین‌کننده اقلام مورد نیاز است و شدنی بردن آن (feasibility) مجهول میباشد بنابراین با توجه به محدودیت‌های تولید این مقادیر ممکن است منطقی یا غیرمنطقی باشد.
لیست مواد (BOM)
شامل لیستی از کلیه مونتاژها، زیرمونتاژها و قطعات و مواد خامی است که برای تولید یک واحد محصول نهایی مورد نیاز میباشد. بنابراین هریک از محصولات BOM خاص خود را دارند. BOM معمولاً به صورت سلسله مراتبی (چارت سازمانی) رسم می‌شود که بیانگر تعداد مورد نیاز برای تکمیل اقلام سطوح بالاتر نیز میباشد.
سیستم MRP محاسبات خود را بر اساس BOM انجام می‌دهد. برای محاسبه میزان نیاز به هریک از اقلام، رایانه شروع به محاسبه سطح به سطح BOM می‌کند و اگر یکی از اقلام در چندجا از درخت محصول تکرار شده باشد، تا زمانی که کلیه مراحل چک نشوند، نیاز کلی آن محاسبه نخواهد شد. از نقطه‌نظر محاسبه‌ای این روش تا حدی غیرمؤثر میباشد.
روشی که به این منظور غالباً مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش (Low-Level. Coding) میباشد. در این روش BOM به نحوی ساخته می‌شود تا قلمی که در بیش از یک‌جا تکرار میباشد، در پایین‌ترین سطحی که قلم مزبور مشاهده شده، آورده شود.
فرایند برنامه‌ریزی
فرایند MRP در واقع انفجار MPS و خردکردن آن در قالبهای نیاز زمانبندی شده مونتاژها، قطعات و مواد میباشد که بر اساس BOM دارای زمانهای تدارک صورت می‌گیرد. مقادیری که با کمک روش انفجار روی درخت محصول محاسبه می‌شوند، بیانگر نیازهای ناخالص می‌باشند. در این مرحله موجودی در دست و مقادیر سفارش در راه از نیاز ناخالص کسر شده تا مقادیر نیاز خالص، تعیین گردند اگر ذخیره احتیاطی نیز مطرح باشد به مقدار مذبور افزوده می‌گردد.
محاسبات فوق به همراه تعویض انداختن برنامه‌ها به میزان زمان زمان تدارک (Lot Time Offsetting) و نیز ضرب نیازهای ناخالص در مقادیر ضرایب و صرف، همگی درجه اولی به نام (MRP necords) انجام می‌شوند.
تعیین میزان سفارش ساخت یا خرید
موضوع مهمی که در مبحث مدیریت موجودی صرف‌نظر از مستقل بودن یا نبودن تقاضا مطرح است، تعیین میزان سفارش ساخت یا خرید میباشد. این عمل (Lot Sizing) نامیده می‌شود. برای اقلام با تقاضای مستقل غالباً روش مقدار اقتصادی سفارش (EOQ) به کار می‌رود. روش (Lot Sizing) یکی از مهمترین معیارهای شارژ مواد در کارخانه هپکو میباشد.
خواه تقاضای اقلام مستقل باشد یا وابسته، هدف اصلی مدیریت موجودی، کاهش هزینه سفارشات و هزینه نگهداری میباشد. غالباً در مواردی که تقاضا مستقل باشد، میزان مصرف به صورت ثابت در طی دوره ش ماهه یا یکساله توزیع می‌شود.
در مواردی که تقاضا وابسته باشد مصرف به نوسانات بیشتری گرایش دارد و افق برنامه‌ریزی کوتاه‌تر است (مثلاً سه ماه)، ازاین‌رو تعیین مقادیر اقتصادی سفارش مشکل‌تر خواهد بود. دلایل این پیچیدگی متعدد است. از آن جمله می‌توان به ترکیب تقاضای دوره‌ها به صورت یک سفارش خصوصاً در سطوح میانی و بالای ساختار محصول اشاره کردو این امر سفارش‌دهی اقلام پائینی راهنژی می‌سازد. یعنی بر سبب تمهیدات مربوط به یک قطعه ناچاریم اقلام سطوح پائین‌تر را پیشاپیش و بدون در نظرگیری هزینه‌های مربوط به آنها دسته‌بندی می‌کنیم.
اهم نارساییها و مشکلات در شرکت هپکو:
1و- مواد مورد نیاز برای تولید ضروری است و چون در حین تولید مواد دچار کمبود شده و از طرفی شرکت دارای درخت محصول BOM قوی در مواد و قطعات میباشد و مواد و قطعات در تولید اجتناب‌ناپذیر است لذا همواره ابعاد مواد انبار شده با حجم مواد مورد نیاز منطبق نیست و افت تولید و یا تأخیر در تولید و واگذاری قسمتی از تولید یک محصول به سال دیگر حاصل نرسیدن به موقع مواد اشکالات ایده‌ای را به دنبال داشته است و این به علت عمل نکردن بعضی از قسمتها در خرید و سفارش محصول و یا ساخت در داخل و خارج است.
2- استقرار برخی از ماشین‌آلات با احتیاجات جدید منطبق نیست و این امر علاوه بر ایجاد ضایعات مختلف مانع کسب کارایی مطلوب خطوط تولید و باعث افزایش هزینه‌های بالاتری است و تا اجرای طرحهای توسعه و جابجایی و تغییر در نوع ماشین‌آلات در آینده این وضع کم‌وبیش ادامه خواهد داشت.
3- همکاری وهماهنگی بین صنایع کشور و منطقه کم است و روشن نبودن برنامه‌ها و خط‌مشی کلی در خصوص صنایع مملکت و تأمین احتیاجات آنها از یکدیگر یکی دیگر از مشکلات اساسی است.
درک ناصواب رویدادهای اقتصادی و کمبود آینده‌نگری موجب انحرافات صنایع از مسیر اصلی است که این خود مصیبتها به بار می‌آورد. کشورهای پیشرفته این راه را پیموده‌اند و ما از قافله بهدور هستیم و بقاء ما در آن است که این فاصله را کمتر کنیم.
4- تقویت کادر طراحی و مهندسی کارخانه با توجه به خصلت تولیدی این واحد صنعتی امری حیاتی میباشد که توجه خاص به آن از ضروریات است. رد معقول واحد مهندسی کوششی است منطقی که در راستای سیستمهای شرکت می‌بایست تقویت گردد و طبیعی است افزایش تولید محصولاتی که برای شرکت سودآور است تواناییهای اقتصادی شرکت را افزایش داده و امکان ایجاد سرمایه‌گذاری در راستای طرحهای توسعه جدید را فراهم خواهد نمود.
5- مسایل تأمین مواد و قطعات برنامه‌ریز و کنترل تولید و تخمین زمان ساخت محصولات از پیچیدگی خاص خود برخوردار است وباید بر روی آن بیشتر مطالعه شود.
6- نوآوری در تولیدات، تغییرات در استقرار ماشین‌آلات انجام نوسازی لازم افزایش تولید، بازدهی کارخانه، لزوم منطبق نمودن سیستمهای جاری و امور سازمانی با این قبیل تغییرات، انجام طرح توسعه کارخانه و زمینه‌سازی برای تولیدات آن باید به موازات هم انجام شود.
7- نیروی انسانی که نقش بسیار مهمی در تولید دارد باید از نیروهای دارای مهارتهای تخصصی و فکری استفاده شود که در شرکت هپکو افراد بر روی تحصیلات و تخصص شغلی را احاطه نکرده‌اند بلکه بیشتر از روی تجربه چندین ساله‌ای است که در حین کار دریافت نموده‌اند و با تکنولوژی و علم مدیریت جدید آشنایی چندانی ندارند.
8- به علت نبودن حوزه‌های مسئولیت به راحتی خطاها، اشکالات، سها‌انگاریها را می‌توان به گردن واحدهای دیگر انداخت.
9- نیروهای لازم متخصص در رده‌های کارشناسی به اندازه لازم در شرکت موجود نیست و باعث کاهش کارایی واحدها می‌شود. میزان میانی و اجرایی نیاز به آموزش لازم در زمینه مدیریت دارند و کمبود در این سطوح دیده می‌شود.
10- سیستم مناسب ارزیابی برای سنجش عملکرد و کارایی کارکنان وجود ندارد.
11- ضوابط صحیح و معیارهای لازم برای ارتقاء و انتصاب افراد موجود نیست.
12- وجود تورم در سطوح کارکنان غیرماهر کاملاً مشهود است.
13- حقوق و دستمزد منصفانه و متناسب با عملکرد و کارایی افراد پرداخت نمی‌شود.
14- سیستم مناسب و دقیق برای برآورد قیمت سفارشات وجود ندارد.
15- گردش کارها و امور در شرکت از سرعت و پیشرفت مطلوب برخوردار نیست.
16- برخی از مدیران رده‌بالایی شرکت بعضاً رعایت سلسله مراتب سازمانی را نمی‌نمایند.
17- عدم فرهنگ‌سازی مناسب در کارگران تا آنها کار سیستم برنامه‌ریزی تولید و مهندسین کنترل تولید را از کار خود کمتر نداند و همکاری مناسبی با سیستم برنامه‌ریزی داشته باشند و نه از روی اجبار.
18- عدم وجود یک سیستم یکپارچه اطلاعات کامپیوتری در شرکت ITC
توصیه‌هایی جهت کنترل محصولات و تولید و مواد اولیه در انبار:
1- استفاده از تولید فرز AGILE PRODUCTION:
2- استفاده از تولید ناب یا تولید چابک LEARN PRODUCTION:
خصوصیات تولید ناب و فرز:
تولید فرز تولید ناب
رقابت از طریق همکاری توید بهنگام JIT
اهمیت کارکنان و اطلاعات مدیریت کیفیت جامع
انعطاف بالا در مقابل مشتریان کاهش هزینه‌ها
انعطاف یکپارچه سودآوری بلندمدت
تکنولوژی پیشرفته بهبود بهرهوری
ساختار مدیریتی با انعطاف ضایعات به سوی صفر
ساختار تشکیلاتی مجازی کاهش حجم انبار
قبل از توضیح بند 3 لازم به ذکر است که سیستم JIT در شرکت هپکو در حال انجام میباشد و پیشرفتهای قابل ملاحظه‌ای در آن صورت گرفته است ولی به علت پاره‌ای از مسائل مانند:
1- تأمین مواد خام خارجی با LT بالا در شرکت.
2- اجرای نامناسب سیستم کابنان (سیستم کابنان در شرکت بیشتر به عنوان یک سیستم هشداردهنده عمل می‌کند.)
3- عدم ظرفیت‌‌سنجی مناسب از دستگاه در شرکت.
4- وجود چند گلوگاه تولید در خطوط جوشکاری و عدم حذف آن به علت وجود بیش از حد کارهای پروژه‌ای در خط تولید.
این سیستم به‌طور مناسب پیاده‌سازی نشده است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 12صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله برنامه‌ریزی تولید و مونتاژ در شرکت هپکو