تولید محصول با کیفیت بالا و عاری از عیب از جمله اهداف استراتژیک محسوب می شود که هر سازمانی را در دستیابی به سهم مناسب از بازار رقابت جهانی یاری می نماید. این در حالی است که کاهش و حذف ضایعات نقش مهمی را در رسیدن به هدف مزبور عهده دار است. در این مقاله مدلی تحت عنوان «سیستم چرخه های تحقیق، روش و اجرا (IMI)[1]» معرفی می شود که حاصل تجارب و موفقیتهای صنایع تولیدی ژاپن در زمینه بهبود مستمر مدیریت ضایعات می باشد. این مدل شامل سه چرخه مرتبط بهم است و هرکدام دربرگیرنده اجزای مربوط به خود می باشند. جمع بندی مطالب حاکی از آنست که استفاده موفقیت آمیز الگوی ژاپنی نیازمند ادغام سیستماتیک مجموعه ای از تکنیک های کیفیت می باشد. به بیان بهتر، این امکان وجود دارد که استفاده گزینه ای و منحصر بفرد تکنیکها منجر به برخی نتایج مطلوب گردد، ولی در نهایت موجب جلوگیری از بروز خطا و عدم ایجاد ضایعات نمی گردد. همچنین، از مزیتهای مدل IMI می توان به ویژگی بهبود مستمر اشاره نمود که یکی از چرخه های سه گانه آنرا نیز تشکیل می دهد. چون چرخه های کیفیت [2](QCs) یکی از مباحث مهم در مدیریت کیفیت فراگیر [3](TQM) بوده و از جمله مدلهای مشارکتی می باشند که بهره گیری از کارکنان را در راستای تسریع تحقق اهداف سازمانی موجب می گردند، چگونگی تلفیق آنها با مدل IMI نیز معرفی شده است. به بیان بهتر، پیشنهاد نهایی این مقاله تلفیق مدیریت ضایعات با مدیریت کیفیت فراگیر را در قالب یک مدل جدید مشخص می نماید.
مقدمه
غالباً مدیریت ضایعات بعنوان یک چالش مهم در سطح جهانی مدنظر قرار می‌گیرد، چرا که در برخی موارد ضایعات تهدید کننده بهداشت عمومی و محیط بوده و حتی ممکن است بعنوان مانعی بر سر توسعه اقتصادی تلقی گردد. تا به حال راه‌حل‌های گوناگونی برای برخورد با این مساله ارائه شده است و کاهش ضایعات از جمله راه‌هایی می باشد که شاید بیش از سایر روشها بر آن تاکید شده است. این درحالی است که بروز ضایعات یک امر غیرقابل اجتناب به‌نظر می‌رسد[4].
یک فرآیند تولید بهینه نتیجه کاهش و حذف ضایعات می‌باشد. بنابر تعریف واژه‌نامه انگلیسی وبستر[5]، ضایعات به مفهوم مازاد بر تولید می‌باشد. همچنین، شینگو[6] در سال 1992 از کارکنان سازمانهای مختلف نظر‌سنجی بعمل آورد و بر مبنای آن، ضایعات را در هفت گروه طبقه‌بندی و تعریف نمود:
- ضایعات مربوط به تولید مازاد بر ظرفیت
- ضایعات مربوط به فرآیند
- ضایعات مربوط به موجودی
- ضایعات مربوط به حمل و نقل
- ضایعات مربوط به تولید محصولات معیوب
- ضایعات مربوط به تأخیرهای زمانی
- ضایعات مربوط به حرکت و کار سیستم‌های تولیدی
در سالهای اخیر، بهبود کیفیت محصول به کمک تجربه موسسات ژاپنی محور اصلی فعالیتهای مشاوران صنعتی در کشورهای غربی بوده است. غالب این فعالیتها براساس روشهایی همچون تولید بهنگام (JIT[7])، نگهداری بهره ور فراگیر (TPM[8]) و کنترل کیفیت فراگیر (TQC[9]) و روشهای جامع دیگر انجام شده و بر مسائلی چون کاهش سطوح بالای موجودی و ارتقاء سطوح کیفیت استوار بوده‌است. جالب توجه آنکه موسسات غربی در به کارگیری تکنیکهای ژاپنی موفقیت شایان توجهی داشته‌اند. در این مقاله، مدل IMI مورد مطالعه قرار می گیرد. این مدل شامل تکنیکهای کلیدی کیفیت است که در ژاپن با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته و موجب شهرت این کشور در زمینه مدیریت ضایعات در جهان گردیده اند. همچنین، تلفیق آن با چرخه های کیفیت از موارد دیگری است که مورد تاکید قرار گرفته است. هدف این مقاله در واقع معرفی و ارائه یک مدل جدید و جامع بهبود مستمر در زمینه مدیریت ضایعات می‌باشد که بتواند از مزیتهای مشارکت کارکنان بنحو مطلوبی بهره مند گردد.
حاوی 533 صفحهl
تولید و مدیریت ضایعات الگو سازی عوامل موفقیت در صنایع تولیدی ژاپن