همانگونه که اشاره شد از روزهای نخست در کنار شیوه مرسوم ترتیبی شیوه دیگری در تفسیر ظهور یافت که فراشمولی نبود و تنها بخشهایی از آیات قرآنی را مورد نظر قرار می داد به عبارتی دیگر اینگونه تفسیر تنها به موضوعات مطرح شده در قرآن توجه نموده و به تفسیر و تبیین و دسته بندی و جمع آن پرداخته است ؛ و لذا ان را تفسیر موضوعی نام نهاده اند و جز به مسائل دینی- در دو بعد معارف و احکام- و مسائل اجتماعی ، سیاسی و اخلاقی (در دو بعد نظری و عملی ) به دیگر ابعاد که جنبه لفظی دارند نپرداخته است .در حقیقت تفسیر موضوعی تنها در رساندن پیا م های قرآن کوشیده و به جنبه های فنی آن چندان کاری نداشته است ، مگر تا اندازه ای که به موضوع بحث مربوط بوده است این روش بویژه امروزه یک ضرورت به شمار می رود زیرا جهان امروز در انتظار آن است که پیام های قرآن را دریافت کند و تشنه بدست آوردن مسائل مطرح شده در این کتاب آسمانی است ؛ تا ببیند چه گوهر های تابناکی را برای بشریت و برای ابدیت به ارمغان آورده و کدام دریچه های سعادت را برای همیشه به روی انسانها باز کرده است ؟
تفسیر موضوعی دو گونه می تواند باشد : یکی آنکه نخست یکایک مسائل مطرح شده در قرآن را بیرون آورند و سپس آیات مربوط به هر یک را جدا و در یکجا گرد آورده و با در نظر گرفتن مجموع آن آیات موضوع را بررسی کنند لذا مسائل بر گرفته از قرآن دسته بندی شده با نظمی طبیعی و به ترتیب مورد بحث قرار می گیرند .
در حقیقت این گونه تفسیر موضوعی پای سخن قرآن نشستن و گوش فرا دادن به آن است تا خود برای ما سخن گوید و پیام خود را برساند ؛ و نقش ما تنها ثبت و ضبط پیامهای دریافتی از قرآن است .
تفسیر موضوعی قرآن