چکیده
افزایش چالش های محیطی به صورت اجتناب ناپذیری روش های انجام کار ما را تغییر داده، چالش‌هایی نظیر تغییر سریع ، ظهور اینترنت، تنوع نیروی کار، جهانی شدن، تکامل یافتن و متحول شدن نقش‌های کاری و خانوادگی، فقدان و کمبود مهارت ها، و ظهور بخش خدمات تنها بر ساختار سازمانی اثر نداشته است بلکه ماهیت و نقش عاملیت کسب و کار را نیز تغییر داده است. در پاسخ به این چالش‌های محیطی، سازمانها به منظور افزایش کارایی ، اثربخشی و نهایتاً بهره وری خود به سمت دو تسهیل کننده تغییر جهت داده‌اند: "مدیریت منابع انسانی" و "فناوری اطلاعات". در این مطالعه هدف بررسی رابطه این دو تسهیل‌گر و به عبارت بهتر، رابطه بین کاربرد فناوری اطلاعات و عملکرد کارکردی مدیریت منابع انسانی است. این پژوهش از نوع توصیفی-کاربردی است . جامعه آماری این تحقیق کلیه کارشناسان، کارشناسان ارشد و مدیران واحد منابع انسانی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. برای جمع آوری داده های مربوط به مبانی نظری و استخراج عوامل و شاخص های اولیه از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی شامل کتب، مقالات و مطالعات موردی استفاده اشده است. جهت گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز به منظور بررسی فرضیات تحقیق از پرسشنامه استفاده شده است. به منظور تایید روایی، از نظر خبرگان در این زمینه بهره گرفته شده و به منظور تایید پایایی پرسشنامه از آزمون الفای کرونباخ استفاده شده که میزان آن 863/0 است که نشان دهنده پایایی بالای آن است. یافته‌های پژوهش بر وجود رابطه بین کاربرد فناوری اطلاعات و عملکرد مدیریت منابع انسانی صحه می‌گذارد اما با این حال نتایج نشان می‌دهد که با وجود این رابطه، اما در عین حال، عدم همترازی بین این دو تسهیل در سازمان مورد بررسی وجود دارد و هنوز فناوری اطلاعات به عنوان یک کارکرد پشتیبان در سازمان نگاه می‌شود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها ابتدا از آزمون همبستگی اسپیرمن به منظور بررسی فرضیات استفاده شده است. و در پایان با استفاده از مدل معادلات ساختاری، برازش کلی مدل پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است که مورد تایید قرار گرفت.
ضرورت انجام پژوهش
در محیط رقابتی امروزی، سازمانها برای بقا ناگزیر از ارتقاء بهره وری، کارایی و اثر بخشی خود از طریق بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمانهای خود هستند. یکی از بخشهای اصلی سازمان که نقش اساسی در موفقیت سازمان دارد، واحد مدیریت منابع انسانی سازمان است -که بقول دراکر(2001) سازمانها تنها یک منبع راستین دارند و آن منابع انسانی سازمان است و ناگزیر این بخش نیز به منظور افزایش کارایی، اثربخشی و نهایتاً بهره وری خود ملزم به بکارگیری فناوری اطلاعات در اداره امور خود به عنوان یک تسهیل کننده و تواناساز در انجام امور خواهند بود.
اما با مطالعه متون در این زمینه در خواهیم یافت که پژوهشات چندانی در این زمینه و مخصوصا در زمینه روشن نموده روابط متغیرهای دخیل در این مورد انجام نشده و هنوز ابهامات فراوانی در این زمینه وجود دارد که مستلزم انجام پژوهشات فراوانی در این زمینه است. با توجه به مسائل بیان شده و همچنین در جهت گسترش فناوری اطلاعات و نتیجتاً در کاربرد وسیع آن در سازمانها، محقق برآن شد تا بخشی از این ابهامات و نقاط مبهم را مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش بدین منظور انجام خواهد شد تا قسمت های مبهم تعاملات بین اجرای فناوری اطلاعاتی و مدیریت منابع انسانی را روشن کند و همچنین رابطه بین کاربرد فناوری اطلاعات و عملکرد مدیریت منابع انسانی را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور که بر درک بهتر از طراحی، اجرا و بهبود سیستمهای منابع انسانی الکترونیک پذیرفته شده بوسیله کارگزاران منابع انسانی، اثر داشته باشد.
این پژوهش رابطه میان کاربرد فناوری اطلاعاتی و عملکرد مدیریت منابع انسانی را روی وظایف کارکردی‌اش، روی بهره وری-که شامل کارایی و اثربخشی است-، عملکرد های سازمانی، شکاف اجرای فناوری اطلاعاتی و شکاف تحول مدیریت منابع انسانی بررسی خواهد نمود. به منظور بهبود نتایج، سه متغیر مداخله‌گر شکاف اجرای فناوری اطلاعات، شکاف تحول مدیریت منابع انسانی و عملکرد کارکردی مدیریت منابع انسانی کلی نیز انتخاب شده است.
در این پژوهش فرض شده که موقعی که کاربرد فناوری اطلاعاتی افزایش می‌یابد، عملکرد مدیریت منابع انسانی بهبود می‌یابد. همچنین فرض شده است که عملکردهای سازمانی موقعی که شکاف اجرای فناوری اطلاعاتی و شکاف تحول مدیریت منابع انسانی کمتر می‌باشد، بهبود خواهد یافت. در نهایت فرض شده که عملکرد کارکردی مدیریت منابع انسانی بالاتر خواهد بود اگر شکاف اجرا و تحقق فناوری اطلاعاتی کمتر باشد.
با توجه به نو بودن فناوری اطلاعات در سازمانهای امروزه ایران، امید بر این است که انجام این پژوهش و بررسی رابطه بین کاربرد فناوری اطلاعات و عملکرد مدیریت منابع انسانی تاثیر شایانی بر دیدگاه کارگزاران منابع انسانی و میزان و نحوه بکارگیری این فناوری در سازمان ها داشته باشد و همچنین پیش بینی شده که نتاج این پژوهش هم برای کارگزاران منابع انسانی و هم برای محققان دانشگاهی مفید باشد.
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
فصل اول ، کلیات تحقیق
1-1- مقدمه 2
2-1- بیان مسئله 3
3-1- ضرورت انجام پژوهش.. 5
4-1- سوابق پژوهشی. 7
5-1- اهداف پژوهش.. 9
6-1- سوالات پژوهش.. 9
7-1- فرضیات پژوهش.. 10
8-1- چارچوب مفهومی پژوهش(مدل پژوهش) 11
9-1- روش شناسی پژوهش.. 11
1-9-1- روش تحقیق. 11
2-9-1- روش گردآوری اطلاعات و داده ها 12
3-9-1- جامعه آماری. 12
4-9-1- قلمرو تحقیق. 12
1-4-9-1- قلمرو موضوعی 12
2-4-9-1-قلمرو زمانی 12
3-4-9-1-قلمرو مکانی 12
10-1- مشکلات و تنگناهای احتمالی پژوهش.. 13
1-11- تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح. 13
12-1- خلاصه 16
فصل دوم ، پیشینه و مبانی نظری پژوهش
1-2- مقدمه 18
2-2- فناوری اطلاعات. 19
1-2-2- داده و اطلاعات. 19
2-2-2- فناوری. 20
3-2-2-فناوری اطلاعات. 21
4-2-2- سیستمهای اطلاعاتی. 22
5-2-2- تفاوت سیستمهای اطلاعاتی مدیریت و فناوری اطلاعات. 24
6-2-2- نقش‌های اصلی سیستمهای اطلاعاتی در کسب و کار 26
7-2-2- سیر تکاملی سیستمهای اطلاعاتی مدیریت. 26
8-2-2- چالش‌های کلیدی مدیریتی. 30
9-2-2- وظایف سیستمهای اطلاعاتی. 31
10-2-2- چالش‌های سیستمهای اطلاعاتی. 31
1-10-2-2- چالش سرمایه‌گذاری در سیستمهای اطلاعاتی 31
2-10-2-2- چالش کسب و کار راهبردی 32
3-10-2-2- چالش جهانی سازی 32
4-10-2-2- چالش زیرساخت فناوری اطلاعات 32
5-10-2-2- چالش اخلاق و امنیت 32
11-2-2- انواع سیستمهای اطلاعاتی. 33
1-11-2-2- سیستمهای سطح عملیاتی 33
2-11-2-2-سیستمهای سطح دانشی 34
3-11-2-2-سیستمهای سطح مدیریت 35
4-11-2-2-سیستمهای سطح استراتژیک 36
12-2-2- تاثیر سازمانی فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی. 37
1-12-2-2- اثرات اقتصادی 37
1-12-2-2-اثرات سازمانی و رفتاری 40
3-12-2-2-افزایش انعطاف پذیری سازمانها 41
13-2-2-کاربردهای فناوری اطلاعات در سازمان. 42
1-13-2-2-کاربردهای عملیاتی 42
2-13-2-2-کاربرد اطلاعاتی 44
3-2- مدیریت منابع انسانی. 46
1-3-2- توسعه مدیریت منابع انسانی. 46
2-3-2- منابع انسانی الکترونیک.. 57
1-2-3-2- فناوری اطلاعات بکارگرفته شده بوسیله مدیریت منابع انسانی 58
2-2-3-2- همسویی سیر تکامل فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی 58
3-2-3-2-پنج مرحله سیرتکاملی فناوری اطلاعات و توسعه منابع انسانی 59
3-3-2- سیر تکاملی سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی. 63
1-3-3-2- دوره پس از جنگ جهانی 64
2-3-3-2- دهه 50 میلادی: توسعه نرم‌افزارها و سیستمهای متخصص 65
3-3-3-2- دهه 60 میلادی: امید زیاد به حوزه مدیریت سیستمهای اطلاعاتی 65
4-3-3-2- دهه 70 میلادی: نیاز‌ها دولتی و سیستمهای جدید 66
4-3-2- از سیستمهای اطلاعاتی منابع انسانی تا منابع انسانی الکترونیک.. 67
5-3-2- مدل مدیریت منابع انسانی الکترونیک.. 68
1-5-3-2- چگونگی و کیفیت مدیریت منابع انسانی در سازمان 69
2-5-3-2-اهداف مدیریت منابع انسانی الکترونیک 70
3-5-3-2-انواع مدیریت منابع انسانی الکترونیک 70
4-5-3-2-خروجی های مدیریت منابع انسانی الکترونیک 71
6-3-2- اجرای منابع انسانی الکترونیک.. 71
1-6-3-2- جذب الکترونیک 73
2-6-3-2- انتخاب الکترونیک 75
3-6-3-2- یادگیری از راه دور 77
4-6-3-2- مدیریت عملکرد الکترونیک 79
5-6-3-2- جبران خدمات الکترونیک 82
7-3-2- تعاریف، نقش‌ها و کارکردهای مدیریت منابع انسانی. 85
1-7-3-2- تعاریف و نقش‌های مدیریت منابع انسانی 85
2-7-3-2-کارکردهای منابع انسانی 89
3-7-3-2-ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی 90
8-3-2- چالش‌های کلیدی مدیریت منابع انسانی برای مدیران امروز 94
4-2- مدل مفهومی تحقیق. 95
1-4-2- شاخص‌ها در ارزیابی هر کدام از متغیرها 97
1-1-4-2- شاخص‌هایی در ارزیابی کاربرد فناوری اطلاعات 97
1-1-1-4-2- حمایت مدیریت ارشد سازمان از کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان 98
2-1-1-4-2-میزان بودجه و سرمایه‌گذاری سازمان بر کاربرد فناوری اطلاعات 99
3-1-1-4-2-کیفیت پرسنل فناوری اطلاعات 100
4-1-1-4-2-میزان ماشینی کردن سیستم منابع انسانی الکترونیک سازمان 100
5-1-1-4-2-میزان یکپارچگی سیستم منابع انسانی الکترونیک سازمان 101
6-1-1-4-2-انعطاف پذیری سیستم منابع انسانی الکترونیک سازمان 101
7-1-1-4-2-دسترسی پرسنل مدیریت منابع انسانی به سخت افزار و نرم‌افزار موجود در بازار 102
8-1-1-4-2-پذیرش و حمایت پرسنل مدیریت منابع انسانی از کاربرد فناوری اطلاعات 103
2-1-4-2-متغیرهای ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی 103
3-1-4-2- متغیرهای ارزیابی عملکرد سازمانی 108
1-3-1-4-2-رضایت ذینفعان 109
2-3-1-4-2- ارتباطات سازمانی 109
3-3-1-4-2- همکاری تیمی 109
4-3-1-4-2-عملکرد استراتژیک 110
5-3-1-4-2-مدیریت دانش 111
6-3-1-4-2-رشد سازمانی 111
2-4-2- شکافهای شناسایی شده به عنوان متغیرهای مداخله‌گر 112
1-2-4-2- شکاف تحول مدیریت منابع انسانی 112
2-2-4-2- عملکرد کارکردی کلی مدیریت منابع انسانی 112
3-2-4-2- شکاف اجرای فناوری اطلاعات 113
5-2- آشنایی با بانک مرکزی. 113
1-5-2- تاریخچه 113
2-5-2- ارکان بانک.. 114
6-2- خلاصه 118
فصل سوم ، روش شناسی پژوهش
1-3- مقدمه 118
2-3- روش تحقیق. 119
3-3- جامعه آماری. 120
4-3- روش نمونه گیری. 121
1-4-3- حجم نمونه 121
5-3- ابزار سنجش.. 122
1-5-3- روش جمع آوری داده ها 122
2-5-3- پرسشنامه 122
6-3- روایی و پایایی پرسشنامه 124
1-6-3- رواییپرسشنامه 124
2-6-3- پایایی2 پرسشنامه 125
7-3- مقیاسهای مورد استفاده 126
8-3- آزمون های آماری. 126
9-3- خلاصه 127
فصل چهارم ، تجزیه و تحلیل داده‌ها
1-4- مقدمه 129
2-4- آمار توصیفی مربوط به نمونه تحقیق. 130
1-2-4- جدول فراوانی و نمودار دایره ای برای جنسیت پاسخ دهندگان. 130
1-1-2-4- جدول فراوانی جنسیت 130
2-1-2-4- نمودار دایره ای جنسیت پاسخ دهندگان 130
2-2-4- جدول فراوانی و نمودار دایره ای برای میزان تحصیلات پاسخدهندگان. 131
1-2-2-4- جدول فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان 131
2-2-2-4- نمودار دایره ای درصد فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهنگان 131
3-2-4- جدول فراوانی و نمودار دایره ای برای میزان سابقه خدمت پاسخدهندگان. 132
1-3-2-4- جدول فراوانی مربوط به میزان سابقه خدمت پاسخ دهندگان 132
2-3-2-4- نمودار دایره ای برای میزان سابقه خدمت پاسخ دهندگان 132
4-2-4- جدول فراوانی و نمودار دایره ای برای میزان آشنایی پاسخ دهندگان با فناوری اطلاعات. 133
1-4-2-4- جدول فراوانی مربوط به میزان آشنایی پاسخ دهندگان با فناوری اطلاعات 133
2-4-2-4- نمودار دایره ای برای میزان آشنایی پاسخ دهندگان با فناوری اطلاعات 134
3-4- آمار توصیفی مربوط به سوالات پرسشنامه 134
1-3-4- جدول توصیفی برای سوالات مربوط به کاربرد فناوری اطلاعات. 134
2-3-4- جدول توصیفی مربوط به سوالات اهمیت کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان. 135
3-3-4- جدول توصیفی مربوط به عمکلرد مدیریت منابع انسانی بر حسب کارایی. 136
4-3-4- جدول توصیفی مربوط به سوالات عمکلرد مدییت منابع انسانی بر حسب اثربخشی. 136
5-3-4- جدول توصیفی مربوط به سوالات عملکرد سازمان. 137
4-4- آمار استنباطی. 138
5-4- تحلیل داده ها برای فرضیه های تحقیق. 139
1-5-4- آزمون نرمال بودن متغیرها 139
2-5-4- آزمون فرضیات. 143
6-4- سوالات فرعی. 149
7-4- مدل معادلات ساختاری. 156
8-4- خلاصه فصل. 158
فصل پنجم ، نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5- مقدمه 161
2-5- نتیجه گیری. 162
1-2-5- نتایج بررسی فرضیات اصلی تحقیق. 162
2-2-5- نتایج بررسی فرضیات فرعی تحقیق. 166
3-5- پیشنهادات مبتنی بر نتایج. 170
1-3-5- پیشنهادات کاربردی به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. 172
2-3-5- پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی. 174
4-5- خلاصه فصل. 175
منابع. 176
پیوست(پرسشنامه ی پژوهش) 185
پـایـان نـامه ارشد رابطه بین کاربرد فناوری اطلاعات و عملکرد مدیریت منابع انسانی