چکیده
دیوان بین المللی دادگستری به عنوان رکن اصلی قضائی ملل متحد تا کنون به قضایای گوناگون رسیدگی کرده و آرای مختلفی اعم از ترافعی یا مشورتی صادر کرده است . این آراء از جنبه های مختلف چه برای طرفین موضوع و چه برای تمامی تابعان حقوق بین الملل واجد اهمیت می باشد . دیوان بین المللی دادگستری در آرای صادره خود گاهی به مفاهیمی جدید اشاره می کند که در ساختار نظام حقوق بین الملل دارای ارزشی خاص بوده و هستند .تحلیل آراء و نظرات دیوان در خصوص این مفاهیم به طور خاص و در خصوص حقوق بین الملل به طور عام به ما کمک می کند تا ماهیت این مفاهیم را بهتر شناخته ارزیابی بهتری از حقوق بین الملل و مجموعه قواعد آن داشته باشیم.
یکی از این مفاهیم هم که در برخی آراء دیوان به صراحت مطرح شده ،بحث اعمال حمایت دیپلماتیک می باشد. در نوشتار حاضر 3 قضیه از این پرونده ها مورد بحث و بررسی گذاشته شده است که عبارتند از: قضیه بارسلونا تراکشن، قضیه برادران لاگراند و قضیه اونا و سایر اتباع مکزیکی.
آنچه که از آراء دیوان در این قضایا برمی آید این است که دیوان در صدد شفاف کردن مفاهیم و مبانی حمایت دیپلماتیک از جمله طی مراحل داخلی و بحث اعمال حمایت دیپلماتیک است .
در برخی آراء علاوه بر موضوع حمایت دیپلماتیک به حقوق بشر نیز نیم نگاهی شده است،که به آنها نیز در این نوشتار اشاره شده است و همچنین به حقوق بین الملل عرفی به عنوان منشأ موضوع حاضر نگاه ویژه ای شده است .
واژگان کلیدی : حمایت دیپلماتیک، دیوان بین المللی دادگستری، حقوق بین الملل،حقوق بین المللی عرفی
مقدمه
حمایت دیپلماتیک حقی است که در حوزه حقوق بین المللی عرفی قرار گرفته ومجموعه اقداماتی است که یک کشور برای احقاق حق اتباع خود و حمایت از آنان که در قلمرو یک کشوردیگر مورد تعدی وتجاوز (اعم از مالی یا جانی) قرار گرفته اند انجام می‌دهد. در این حالت ادعای شخصی دعوا به ادعای کشوری تبدیل می‌گردد ورسیدگی قضایی از سطح داخلی به سطح بین المللی و رابطه اولیه فرد متضرر وکشور مسئول به رابطه کشور متبوع متقاضی وکشور مسئول تبدیل می‌شود.( ضیایی بیگدلی، 1384، ص487)
اعمال و اجرای این نوع حمایت طبق ماده 44 طرح مسؤلیت بین المللی دولتها (2001) منوط به شرایطی است که عبارتند از : الف) دعوا مطابق با قواعد قابل اعمال مربوط به تابعیت شاکی اقامه نشده باشد ب) دعوا مربوط به موردی باشد که قاعده مقدماتی طی محاکم داخلی بر آن اعمال شده وهیچ گونه محکمه داخلی در دسترس و موثری طی نشده باشد.
دیدگاه کلاسیک بیان می‌دارد که این حق بیشتر به صورت یک حق دولتی است تا خصوصی وفردی. همانطورکه در تصمیم دیوان دایمی دادگستری در قضیه ماور و ماتیس تائید شده است. دیوان دائمی در این قضیه بیان داشت که حق حمایت از اتباعش یک اصل اساسی درحقوق بین الملل است؛ به این علت که افراد قادر به احقاق حق از طریق دعاوی نیستند
این نظریه مورد انتقاد برخی اندیشمندان از جمله ژرژسل فرانسوی شد. به نظر وی« ساز و کار حمایت دیپلماتیک این تکلیف را به دولت ها تحمیل می‌کند که از صلاحیت خود به منظور اصلاح یک وضع حقوقی که مورد اختلاف است استفاده نماید.» وی می‌گوید: هدف نهایی از حمایت دیپلماتیک تضمین حقوق و امتیازاتی است که حقوق بین الملل برای اشخاص شناخته است. در حالیکه در شرایط کنونی و با رویه معمول دولت ها این حق وامتیاز در دو جنبه آن تغییر یافته است. بدین معنا که از یک طرف دولت ها این حق را به خود داده اند که به اختیار خود حمایت دیپلماتیک را نسبت به اتباعشان اعمال نماید و از طرف دیگر اگر تصمیم به اعمال حمایت دیپلماتیک گرفتند، این عمل خود را مبتنی بر یک موارد فکری غیر منطقی می‌نمایند در این عبارت که وضع حقوقی پیشین که در آن تبعه زیان دیده، سمت اصلی و انحصاری را داشت، جای خود را به وضع حقوقی جدیدی می‌دهد که در آن دولت بدون قید شرط جانشین تبعه زیاندیده شده و کلیه حقوق او در موضوع مورد اختلاف، نیز به آن دولت انتقال می‌یابد.( فیوضی ،1379،صص 283-282) اما امروزه همگام با ارتقاء جایگاه فرد در سطح بین الملل، نهاد حمایت دیپلماتیک وساز وکارهای آن از جایگاه برتری برای حمایت از حقوق افراد برخوردار گردیده است. در حقیقت این نهاد برای حفظ منافع افراد در مواقع نقض حقوق آنهاست که از جمله این حقوق، حقوق بشر اتباع یک کشور است که در کشوردیگری مورد تعدی قرار می‌گیرد. در واقع به علت فراگیرشدن حقوق بشر در سطح جهانی و اراده ضمنی اکثریت دولتها به حمایت از آن ،حقوق منجر به استفاده از ساز و کارهای حمایت دیپلمایتک برای حمایت از این حقوق گردیده است.
شامل 28 صفحه word
دانلود تحقیق نگاهی به کارکرد دیوان بین المللی دادگستری در حوزه حمایت دیپلماتیک
